Nola esan behar da: etxeko janariari on/ona deritza, astun/astuna deritza...? Biak zuzenak dira?
Bai, zuzenak dira on deritza / ona deritza, on deritzo / ona deritzo eta gisako erabilerak: biak zuzenak dira. Kontuan hartu deritzat eta deritzot (eta gisako bikoteak) adizki berbera direla, eta forma biak zuzenak direla Euskal Aditz Batua, 171. or..
[EH:iritzi] sarrerako 1. adieran datoz adibide hauek: Zer deritzak (horri)? Nik gaizki deritzat etxea saltzeari. Zer irizten diozu?
Testu zaharretan [OEH:iritzi], mugagabearen erabilera da nagusi (luze deritza, eder deritza, gaitz deritzo). XX. mendekoetan, berriz, erabilera biak antzeko maiztasunez ageri dira (eder deritzat, ederrena deritzot; astun deritzot, astuna deritzat; eder baino ederrago deritzo, ona baino hobea deritza).
Aipagarria da, gainera, hainbat idazle ezagunen testuetan erabilera biak aurkitzea: kaxkarrago deritzagu, seguruago deritzat; onuragarria deritzot (Orixe); egokiago deritzat, pasagarriago deritzat; legezkoa deritzat, beharrezkoa deritzat, probetxuzkoa deritzat, trinkoagoa eta ezkutuagoa deritzat (Koldo Mitxelena); zentzugabe deritzat; egokia deritzat (Txillardegi).
Horrez gainera, ikus hauek ere: "Aditzaren jokabidea: (trinkoak) iritzi (deritzo, deritza, *deritzaio)" (JAGONET), "Aditzaren jokabidea: izan/deitu (Zer izen du? Nola deitzen da? Nola du izena?)" (JAGONET).
Data: 2020-05-14
Informazio gehigarria:
Zalantza-mota: morfologia > aditz-jokoa, morfologia > mugatzaileak, sintaxia > aditza, sintaxia > perpausak
Unitate-mota: hitzak-aditzak > trinkoak, hitzak > determinatzaileak, perpausa > osagarriak
Orrialde honetako dokumentu, zerrenda eta datu-baseak Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten mende daude.