Konpletiboetan esaldi nagusia ezezkoa denean, zein lotura erabili behar dugu, -(e)la ala -(e)nik? Esate baterako: Ez dut uste joanen direnik / Ez dut uste joanen direla. Noiz bata eta noiz bestea?
Ezezkoetan beti -(e)nik erabili behar al da? Ohartu naiz etorri zarela. Ez naiz ohartu etorri zarela ala Ez naiz ohartu etorri zarenik?
Hona hemen Euskal Gramatika. Lehen Urratsak V, 69. or. liburukian azaltzen dena laburbilduta: -(e)nik menderagailua, erabiltzekotan, perpaus nagusia ezezkoa nahiz galderazkoa denean erabili behar da, eta gehienbat Hegoaldeko ohitura da. Baina han ere ez da arau orokorra; badira aditz batzuk ezezko perpausetan ere normalean -(e)la menderagailua erabiltzen dutenak. Eta badira menderagailu bat edo bestea onartzen dutenak. EGLUn esaten dena hemen dago laburbilduta: "-(e)la/-(e)nik" (EBE).
Era eskematikoan esanda, hauetan -(e)la erabiltzen da oro har:
a) ez da egia, gezurra da eta horien kidekoekin: Ez da egia gaupasa egin dudala.
b) ez da jakina, ez da nabari, ez da bistakoa, ez bistan izan/egon edo antzeko esapideekin: Denentzat ez da gauza jakina Lurra Eguzkiaren biran dabilela.
c) ‘ez A, B baizik’ bezalako egitura duten perpausetan: Ez zizun esan Bilbon bizi zela, Bilbon bizi nahi zuela baizik.
d) ahaztu, ukatu eta oro har esanahi ezezkorra duten aditzekin: Ukatu egin zuen hilketaren egunean anaia ikusi zuela.
Galderako adibideak emateko, hau da gaur egungo molde hedatuena:
a) Ez dut uste joanen direnik.
b) Bietara: Ez naiz ohartu etorri zarela / Ez naiz ohartu etorri zarenik.
Horrez gain, ikus hauek ere: "“Zer” adieraztea: ez da baieztatu joango dela / ez da baieztatu joango denik" (JAGONET), "“Zer” adieraztea: ukatu (ukatu egin du hori esan zuela / *esan zuenik)" (JAGONET).
Data: 2020-05-14
Zalantza-mota: sintaxia > aditza, sintaxia > perpausak
Unitate-mota: hitzak-aditzak > adizki jokatuak, hitzak > menderagailuak, perpausa > osagarriak
Orrialde honetako dokumentu, zerrenda eta datu-baseak Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten mende daude.