Esaldi-bikote hauetan, zein dira molde egokiak?:
a) 5 minutuan egin du lan ala 5 minututan egin du lan?
b) Azken zortzi urte hauetan ala azken zortzi urte honetan?
c) Zenbat urtetik zenbat urtera ala zenbat urtetatik zenbat urtetara?
Azken hiru urtetik hona ala azken hiru urtetatik hona?
3 metrotik 5 metro bitartera ala 3 metrotatik 5 metro bitartera?
d) 5 kilometrora aurkituko duzu ala 5 kilometrotara?
Ezkerretara jo ala ezkerrera jo?
Kontu horien gaineko araugintza 110. arauak (“Iraupena eta maiztasuna adierazten duten sintagma zenbatzailedunetan mugatu singularra noiz erabil daitekeen”) eta 34. arauak (“Hiru kiloko haurra, lau hankako mahaia”) jasotzen dute batez ere. Euskara Batuaren Eskuliburuan ere zabal garatuta dago kontua: "zenbatzaileak eta iraupena (hiru astean / hiru astetan)" (EBE), "zenbatzaileak eta maiztasuna (lau astean behin, astero... *zenbatero (> zenbatean behin))" (EBE) eta "zenbatzaileak eta leku-denborazko sintagmak (-ra/-tara: 5 kilometrora/kilometrotara; 5 graduan / 5 gradutan; 5 euroan / 5 eurotan...)" (EBE).
a) NON kasuan, mugatua erabiltzea hobetsi da denbora etengabeko unitate bakar gisa hartzen denean (hiru astean); baina denbora ezberdinetakoa adierazteko mugagabea erabili behar da soilik: hiru egunetan etorri izan da herrira (hiru egun ezberdinetan). Galderako adibidean, 5 minutuan egin du lan da molde egokia.
Iraupena beste bi modu hauetara ere eman daiteke:
- Instrumentalaren bidez (-z), eta orduan beti doa mugagabean: Hiru orduz hitz egin. Zenbat egunez egongo zara kanpoan?
- NOR kasua baliatuz (batez ere egon aditzarekin gertatzen da hala): zortzi orduan / zortzi orduz / zortzi ordu egon da zure zain.
b) Erakuslea erabiltzean, singularrean ere erabil daiteke, denbora-unitatea osotasun bezala hartzen bada: azken zortzi urte honetan eta azken zortzi urte hauetan esan daiteke.
c) Maiztasunaren kontzeptua adierazteko, zilegi da forma hauetako edozein erabiltzea: lau urtez behin / lau urterik behin / lau urtetarik behin / lau urtetik behin elkartzen dira. Lau urtetarik lau urtetara / lau urtetik lau urtera. Euskalkien arabera, forma bat edo beste nagusitzen da.
d) -ra atzizkiaz ez da araurik eman; beraz, ez dago ez gomendiorik, ez hobespenik. Hegoaldeko ohituran, -ta- gabekoak dira nagusi: 5 kilometrora.
Ezkerretara ala ezkerrera? Bi moldeak erabili izan dira tradizioan; ezkerrera singularra gehiago, hala ere. Ikus "ezkerrean/ezkerretan" (EBE).
Erantzun horietaz gainera, ikus hauek ere: "Denbora adieraztea: -an/-tan (hiru egunean/egunetan), -ra/-tara (bost urtera / bost urtetara)" (JAGONET), "Espazioa adieraztea: -ra/-tara (hiru kilometrora / hiru kilometrotara)" (JAGONET), "Zenbakiak: proportzioak (hirutik bi / hirutatik bi) " (JAGONET), "Kuantifikazioa adieraztea: leku-denborazko kasuak (zenbat denborako/denboratako?; zenbat kilometrora/kilometrotara?; zenbat egunean/egunetan)" (JAGONET), "Kuantifikazioa adieraztea: metro (lau metrora/metrotara; lau metroan/metrotan)" (JAGONET)
Data: 2020-05-14
Zalantza-mota: morfologia > kasu-markak, morfologia > zenbatzaileak, sintaxia > sintagma-egiturak
Unitate-mota: hitzak > determinatzaileak, zenbakiak > kardinalak
Orrialde honetako dokumentu, zerrenda eta datu-baseak Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten mende daude.