Gertakari historikoez hitz egitean zer aditz-denbora erabili behar da? Lehenaldiko formak bakarrik erabil daitezke, ala, gaztelaniaz egiten den bezala, orainaldikoak erabiltzea ere zuzena da?

Adibide bi jarriko ditut:

ORAINALDIKO FORMEKIN:

XV. mendean Lekeitioko portuak eraldaketa handi bat BIZIKO DU, arrantzak, ontzigintzak eta itsas garraioak eskaintzen DITUZTEN mozkinek garapen bat AHALBIDETUKO BAITUTE. 1463an, berriz, moila berri bat ERAIKIKO DA eta eraikuntza berri honekin ordura arte badian ainguratzen ziren ontziek babesgune hobea LORTUKO DUTE.

LEHENALDIKO FORMEKIN:

XV. mendean Lekeitioko portuak eraldaketa handi bat BIZI IZAN ZUEN, arrantzak, ontzigintzak eta itsas garraioak eskaintzen ZITUZTEN mozkinek garapen bat ahalbidetu BAITZUTEN. 1463an, berriz, moila berri bat ERAIKI ZEN eta eraikuntza berri honekin ordura arte badian ainguratzen ziren ontziek babesgune hobea lortu ZUTEN.

Gertakari historikoak kontatzeko modu biak al dira zuzenak?

Ikerrek hamar laguni bidali dio/die gonbidapen-txartela. Zein da egokia, die ala dio?

Zuzen al daude esaldi hauek forma inpertsonalean?

1. Etxeko lanak ez egiteagatik zigortu zait (naute-ren ordez)
2. Bazterretan esaten da...(dute-ren ordez)
3. Akziodunen batzarrean kapitala handitzea erabaki zen (zuten-en ordez)

Amak ez zuen bere alaba haurtzaindegira bidaltzen: aitona-amonekin uzten zuen merkeagoa izateagatik esaldian -t(z)eagatik zuzena da ala -(e)lako erabili behar da?

Zelan esan behar da, nagiak atera nau ala nagiak atera ditut?

Zein da zuzena bart heldu naiz ala bart heldu nintzen?

Zelan esan ahal dot diezaiozuen bizkaieraz?

Zuzena al da nazu adizkia esaldi honetan: eskolara joateko esan nazu?

Agindu aditzarekin beti esan behar da, adibidez, isil gaitezela agindu digu irakasleak? Ez da zuzena isil gaitezen agindu digu irakasleak esatea?

Agintea adierazteko, bi esaldi-mota aurkitu ditugu: Ez ezazula hori egin! eta Ez dezazula hori egin! Biak dira zuzenak euskara batuan?