Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa erantsiz: sabai-leiho, sabai-zulo .

Euskaltzaindiaren Arauak

Hizkl.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aurreko.

Euskaltzaindiaren Arauak

Hizkl.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) ap. Lç jasoak dira 84 ager.: sabbath 8 (adib.: "Eta Sabbath azkenzean asteko lehen argitu behar zen egunean, Maria Magdalena eta Maria berzea ethor zitezen sepulkhrearen ikhustera", "Eta gertha zedin berze Sabbath batez-ere hura sar baitzedin sinagogara, eta irakasten baitzuen"); sabbath egun 24 (adib.: "Diszipuluak Sabbath egunean buruka idokiten ari", "Denbora hartan ioaiten zen Iesus ereinzetan gaindi Sabbath egun batez: eta haren diszipuluak ziraden gose, eta has zitezen buruka idokiten, eta iaten", "Edo eztuzue irakurri Legean, nola Sabbath egunetan Sakrifikadorek tenplean Sabbath eguna hausten duten, eta hogen-gabe diraden?"); sabbathgoa 1 (Heb 4,9: "Halakotz, gelditzen zaio sabbathgoa bat Iainkoaren populuari" — He: "sabbatogo hura eta errepausu hura"; Bibl-17: "sabato-atseden bat gelditzen da beraz Jainkoaren herriarentzat"; TB: pausu bat; Ur-Ol-Ker-ZugKer: atseden; BiblE-IBk: atseden-egun; Olariaga: larunbat atseden bat; TesBer: pausu-egun bat); sabbatho 51 ("Beraz sori da Sabbathoetan ungi egitea", "Eta biharamunean, zein baita Sabbathoaren preparazione ondoan, bil zitezen Sakrifikadore prinzipalak, eta Fariseuak Pilatgana"); b) bestetakoak: sabat egün 1, CatS ("Sabat egünaren hautxlia harrikaldüstatürik"); sabato 2, Bp II ("Zazpigarrena, zoin hartakoz deitzen baitzen Sabatoa, edo pausüzkoa", "Astekal egünbaten Jinkoari emaitia, zoin Sabatoaren lekhütan, apostoliek igantia egin baitie, zoin baitzen asteko lehen egüna"); sabato egun 1, Tt Arima ("Ebanjelio saindian ere irakhurtzen dugu gure Iaunak eskusatu zutiala bere dizipuliak, zoiñek sabato egunian gosiak obligaturik bertzeren elgian ogi burien trenkhatzen hasi baitziren bizitzeko"); zabato 1, Arb Igand (markatua: "haren eguna, Zabatoa, ahalik eta arthoski begira zazue").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

urte sabatiko 2: J. Dorronsoro ("Urte sabatiko bat hartu nuen orduan, orain arte luzatu dena"); J.M. Iturralde ("... urte sabatikoa hartuz Markusi laguntzen zion ibilaldi luze horretan").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

BiblE: urte sabatiko 3 (Lb 25,1 tit.: "Lurrarentzat atseden-urtea — Urte sabatikoa" eta erref.; Ir 23,10 erref.); atseden-urte 5 (Lb 25,1 [tit.].4.5; 1 M 6,49; 2 Kro 36,21 — halab. Ol eta Ker); cf. Bibl-2: sabato(ko) x (Lb 25,1-6: "Sabato urtea... lurrak sabatoko geldi-aldia eginen du Jaunarentzat... sabatoa, pausua izanen da lurrarentzat, sabatoa Jaunarentzat... pausuko urtea izanen da lurrarentzat... Lurrak bere sabatoan emana janen duzue") // Ur: "atsedeneko urtea" (Lb 25,5), "urte ura kanpokoentzat larunbatekoa zalako" (1 M 6,49); Dv: "lurraren larunbateko urthea (1 M 6,49)" // BiblE: xabat (Has 2,3 oh.: "Zazpigarren egunean Jaunak lanari utzi (xabat) eta atseden hartu zuen. Horren ondorioz, larunbata (xabat) atsedenari atxikia egongo da Israelen"; Bibli hiztegia: "Larunbata (Xabat). Zazpigarren eguna; atseden-eguna"; eta s.u. jaiak: "Xabat edo Larunbata asteroko jaia zen") // TesBer: sabato 30 ager. eta sabatokari 37 ager. (ik. adib. Mt 12,1-12; Mk 2,23-27; Lk 6,1-9; Jn 5,1-18).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sabatiko : HiztEn (Sabbat-ari dagokiona); urte sabatiko : HiztEn (AS); Euskalterm 1; sabbat : HiztEn (juduen larunbata, haientzat jai-eguna dena); LurE (edo sabbath : juduen asteko atseden eguna...); Euskalterm 1 (juduen jai-eguna); sabbat urte : LurE (AS) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

sabatiko : ElhHizt; HiruMila; urte sabatiko : ElhHizt (adib.); sabbat : HiruMila; EskolaHE (edo sabbath ) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) sabático/ sabbatique: larunbateko : HaizeG FB, PMuj DCV; neskanegün- , neskanegüneko : Casve FE; sabatiko : ElhHizt, HiruMila; año sabático: urte sabatiko : ElhHizt; HiruMila; b) sabbat: ebiakoitz : HaizeG FB; larunbat : XarHizt (larunbata), HaizeG FB; neskanegün : Casve FE (juif) // Ez ditugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Erdaretako formak

fr (DLLF): sabático: sabbatique, du sabbat; sabbat: sabbat; en (Collins): sabático: sabbatical; it (S. Carbonell): sabático: sabatico; año ∼ anno sabatico; de (Langenscheidts): sabático: Sabbat...; descanso ∼ Sabbatruhe; semestre ∼ Forschungssemester.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBBk hurrengorako utzia.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "sabatiko".

Baldintza minimoa betetzen duen ikusi behar da

Ik. nazioartekoa den.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

urte sabatikoa.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: sabel-poltsa, sabel-sabai .

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-alde.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-handi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

1 iz. g.er. 'sabelkoikeria'. 2 izond. g.er. 'sabelkoia'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

sabelkoikeria.

Euskaltzaindiaren Arauak

sabeldu, sabel(du), sabeltzen. da/du ad.: horma sabeldu da.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

sabeldu, sabel(du), sabeltzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

sabeleratu, sabelera, sabeleratzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

sabeleratu, sabelera, sabeleratzen.

Txostenaren laburpena

Corpusetako ager. bakarra zerrenda batekoa da (Izt C: "Sabeleria. Gorrentzia. Illurtua. Atzartekoa. Nafarreria"); bestetako lekukotasun bakarra sabeleri formakoa da (LurE).

Euskaltzaindiaren Arauak

'ardien eta ahuntzen beherakoa'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-eri(a) gaixotasun-izenetan.

Euskaltzaindiaren Arauak

'sabeleko okela'.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kide.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-min.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

haur txikiek buruan duten bilgor lehortua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "sabelpea = bajo vientre".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pe.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tara.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

sabelaldia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

itxuratia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sabi eta sobi forma bana jaso da (biak Or Mi).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sobi forma behin ageri da, OEHko testuinguru berean.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sabi : HiztEn, LurE, Euskalterm 11; salbia : HiztEn; sobia : HiztEn ('ik. salbia').

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: sabi : Amaranthus sp.; sabi : Chenopodium sp.; sabi beltz : Chenopodium polyspermum; sabi hostozuri : Chenopodium album.

Euskaltzaindiaren Arauak

Amaranthus sp.

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

ik. sabi/sabo formen banaketa.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

sabi 1 gisa aurkezteko eskatuz.

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Landare eta animalien taxonomi izena

Chenopodium sp.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: sabindar izond. 3, MEIG (“Bistan da, adibidez, Lauaxeta sabindarrago zela ehun bider hizkerari bagazokio Lizardi baino”, “Irakurri ote du inoiz Eleizalde bergararrak [...] eta bergarar bezain sabindarrak, idatzi zuenik?”, “Ez naiz orain hasiko euskal idazle sabindarren —barka, "aranisten"— multzoa neurtzen”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sabindar (eta sabindiar 6, sabintiar 1) 12; izlag. 2, izond. 2: C. Jemein ("Sabindiar-batza"), H. Knörr ("sabindar isuria"); K. Izagirre ("ideologia sabindarra"), E. Antxustegi ("ortodoxia sabindiarra"); J.M. Torrealdai (“sabindarren haserrea”), Ibiñ (“gaur beintzat sabindiarrak ezin daitekez mintzatu”, “Zuk mespresatzen dituzun Olabide eta Sabindiarrak izan ezpalira, tokitan legokean gaur gure aberri-izkuntza”), K. Izagirre (“Sabindarrek, beraz, arazo larria zeukaten”), cf. Etxde ("Sabin baiño Sabindarragoak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sabindar : HiztEn, LurE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan, kategoriak aipatuz: "izond. eta iz."

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Kategoria

izond. eta iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

(arma mota).

Forma baten adiera(k)

arma.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.Zah. 'hondarra, harea'.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

hondarra, harea.

Txostenaren laburpena

-age amaierakorik ez da aurkitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira sabotaia 2 (J. Azurmendi, Argia 89); sabotaje 2 (X. Iturpe, M. Irazgoiti).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sabotaia : AB38 1, LurE; sabotaje : DFrec 1, AB38 1, HiztEn, Euskalterm 6; sabotatu eta sabotatzaile : Euskalterm; saboteatu eta saboteadore : HiztEn.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-aia/-aje.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sabuko 1, EZ Eliç ("Geure organoak eman gindituen dilindan, / ibaiaren bazterreko sabuko ferdeetan"); sauka (eta sauka osto) 2, Mong ("Hartarakotz har zazue zenbait ahur osto sauka eta hek ungi irakit gantz guti batekin batean"; "hartarakotz har zazue zeinbait ahur sauka osto eta ungi hek xehatu direnian emozue urin hurtua, kataplasma egiteko aski den bezala"); ik. ap. DRA sahuka 2: Almanaka Berria 1885 ("Marranta, mintzoa erlats, gorputza gogor balinbada, izerdiraztea on da, zenbeit tizana beroekin, hala nola: andura edo sahuka lorearekin eginik"); Olzomendy GH 1930 ("Hola bagoazi haitzez-haitz, phagoz-phago, sahukaz-sahuka, ni hatsankatuago eta beroago, hura ene aitzinean, bethi eskapatuz"); sahukitze 1, A EY I ("Yondane Yoane egunean sahukitze-ostoa biltzen dugu" — S).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sabuka : HiztEn (ik. intsusa), LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegiko hustuketan: sabuka : Bouda-Baum, Font Quer PlantMed; sabukitze : Font Quer PlantMed; sauka : Font Quer PlantMed, PMuj DVC; sauko : Guía PlantMed, Font Quer PlantMed; sauku : Font Quer PlantMed.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

sabuka : EuskHizt, ElhHizt (Bot.), EskolaHE (Bot.), Lur EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA; sabuka-lore : HaizeG BF (sabuka lore), Lh DBF; sabuka-ondo : PMuj DVC; sabuka-ozpin : PMuj DVC; sabuki : Casve EF (-ü-); sabukitze : Casve EF (-ü-), PMuj DVC(S); sabutze : Lh DBF, PMuj DVC; sauka : HiruMila (ik. intsusa; ik. andura), Lh DBF, DRA, PMuj DVC; sauka-lili : Lh DBF; sauka-lore : Lh DBF; sauka-ziri : Lh DBF, DRA, PMuj DVC; saukitze : DRA; sauko : DRA, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: ik. intsusa / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

intsusa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Trachinus vipera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Trachinus vipera.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sadomasokismo 1, J. Arretxe.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

sadomaso : U. Urrutikoetxea ("bondagea, sadomasoa, euriak eta bestelako perbertsioak"); sadomasokismo : J. Arretxe, Berria; sado-masokismo : Txiliku 3, P. Xarriton.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Grafia lotu/bereiziak

Elkartuetako lehen osagaia forma berezikoa denean, marratxoaz bereiziak proposatu dira leku-izenetan (ik. afro-amerikar sarrerako oharra); elkartu jakin honi, berriz, psiko- edo sozio- bezalakoen idazkera dagokio, lantaldearen ustez (hitz bakarrean idatzi ohi dira hauek: cf. lehen itzuliko psikolinguistika, soziolinguistika).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sadomasokista 1, I. Borda.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

sadomasokista : J. Arretxe, A. Epaltza 4, P. Iturritegi; sado-masokista : Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Sektore jakin bateko informazioa

BiblE: saduzear (16 + 9 aldiz).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

saduzeu 13, Lç (adib.: “Saduzeu batzu”, “Egun hartan ethor zitezen harengana Saduzeua”, “Saduzeuak ixildu zituela”, “Eta ethorririk Fariseuek eta Saduzeuek…”, “Ezen Saduzeuek erraiten dute eztela resurrekzionerik”, “Fariseuen et Saduzeuen altxagarritik”, “Fariseuen eta Saduzeuen doktrinatik”, “Saduzeuen sekta”); saduzeo 1, Lard (“illen biztutzea sinistu nai etzuten Saduzeo batzuekin batean aztoratu ziran”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

saduzear iz. 4: J.C. Alonso (“Kolaborazionistak: dirua eta boterearekin harremanetan: herodearrak eta saduzearrak”, “Saduzearrekin”), Erlijioak munduan (“Farisearrek onartua, saduzearrek zalantzan ipintzen zuten”), UZEI (“Erromatarrek Jerusalen birrintzean suntsitu zen saduzearren sekta”); sadukeotar 2, Ker ("Sadukeotarrak eta berbizkundea", "berbizkunderik ez dala uste daben sadukeotar batzuk"); saduzeo 3, Vill (“baina etsaiak ere bazituen: fariseo, saduzeo etab.”, “Juduen artean idazkari, fariseo, saduzeo eta ikasienak ziruditenak erabaki zuten preso hartu behar zela”, “Eta han zeuden apaiz, saduzeo, fariseo eta abarrek hala egin zuten”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

saduzeo: HiztEn; saduzear: LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

saduzear : BiblE (16 iz.)

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ik. EArauak 25.

Euskaltzaindiaren Arauak

'itsaskia; itsaso nahasia'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: sagar-arbola, sagar-landare ; eta adib. gisa: sagar erre.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) mezaren erdia adierako sagara forma 13 aldiz ageri da: B 1 (Añ EL), G 12 (AA 9, Or QA), IE 1 (Arb Igand); sagarako behin, G (Or Eus); b) sagaratze orokorragoei dagozkienak dira: sagara 2 (Mde Po; MEIG). sagara-jai (MEIG); sagarakizun eta sagarakunde bana (Or Aitork); yauretxe-sagaratze G 1 (Ir YKBiz); sagarazione ZuAm 2 (Bp); c)beste forma batzuk, 'sakramentu' adierakoak: sagaraki G 5 (Or Aitork); sagaramendu IE 36 (Ax, Mat 35); sagaratu 8: G 4 (Ir YKBiz, Azurm HitzB, Ibiñ Virgil, Txill Let), IE-ZuAm 2 (Mde Pr; Bp), EB 2 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) mezaren erdia adierakoetan sagara 14 dira: G 3 (J. Gaztañaga, M. Amundarain, Elizbarrutietako liturgia), IE 1 (E. Laxague), EB 9 (J.M. Lasagabaster, Kristau ikasbidea 2, Filosofia saila, UZEI, D. Amundarain), EgAs 1 (Azkue); sagara-aurre G 9 (Orixe 8, M. Amundarain), EB 2 (D. Amundarain); sagara-otoitz EB 2 (D. Amundarain); sagaratu EB 1 (Elizbarrutietako liturgia); sagaraldi G 1 (Orixe), EB 1 (J.M. Lasagabaster); b) sagaratze orokorragoei dagozkienak dira: apaiz-sagaraketa G 1 (B. Latiegi); sagarapen EB 4 (UZEI). sagarapen-zentzu EB 1 (UZEI); sagaratu 27: B 1 (X. Kaltzakorta), G 8 (J. Gaztañaga, M. Amundarain, J.M. San Sebastian, S. Aranbarri, S. Zapirain; Orixe), EB 18 (I. Baztarrika, B. Muxika, J.M. Torrealdai, P. Xarriton, UZEI, Oihenart taldea, Kirolak eta ikuskariak, J. Lekuona, P. Agirrebaltzategi, L.M. Mujika, J.M. Barandiaran, X. Odriozola, L. Haranburu-Altuna), EgAs 1 (Herria 1987); sagaratze G 2 (A. Begiristain, Irakurgaiak), IE 1 (Otoizlari 1986) eta des-sagaratze EB 1 (J.M. Torrealdai).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sagara : HiztEn-LurE; sagarako : HiztEn; sagarakuntza : HiztEn; sagarapen : HiztEn, Euskalterm 1; sagaratu : DFrec 10, AB38 1, AB50 6, HiztEn-LurE, Euskalterm 2; sagaratze : LurE.

Euskaltzaindiaren Arauak

Erl.

Forma-adieren gurutzamenduak

ikus zein bereizketa-banaketa dagozkien sagara / sagarapen / sagaratze izenei.

Sektore jakin bateko informazioa

BiblE: sagarapen 30 aldiz ageri da.

Euskaltzaindiaren Arauak

Erl.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pen/-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

sagaratu, sagara(tu), sagaratzen. du ad. Erl.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

sagaratu, sagara(tu), sagaratzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

Erl.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-pen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sagast- formakoak 71 dira (B 12, G 58, EB 1); sagard(o)i 28 (B 3, G 10, IE 15): sagasti 61: B 6 (Mg PAb, Ur Dial, Enb, Ag Kr, Ag AL); G 54 (It Dial, Izt C, Iraola, JanEd II, Tx B I, Alz Burr, Ldi BB, TAg Uzt 25, NEtx Antz, Ugalde Iltz, MAtx Gazt, Salav; Or Mi: "urre-sagasti"); EB 1 (MEIG); sagastialde G 1 (TAg Uzt); sagasti-ondo G 1 (TAg Uzt); sagastitxo B 2 (Ag Kr); sagazti G 1 (A Ardi); sagastoi (+ -z-) B 4 (Alzola Atalak: "sagaztoi-kerizpe" 1); sagastegi G 1 (Ag G); sagardi 25: B 3 (Laux AB, BEnb NereA); G 10 (Mb IArg, Izt C, EusJok II, Jaukol Biozk, Tx B I, Uzt Sas); IE 12 (Hb Esk, Dv, JE Ber, Barb Leg); sagardoi IE-ZuAm 3 (Ip Dial, Ox).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sagast- formakoak 25 dira(B-G-EB); sagard(o)i 4 (IE-EB); sagasti 24: B 1 (A. Zubikarai); G 5 (T. Agirre, T. Iakakortexarena: "sagasti iabe" 1, "sagasti lili 1"; F. Portu); EB 18 (Oihenart Taldea, Gipuzkoako Geografia, Elhuyar, Sagardoa 10, B. Atxaga); sagazti G 1 (Azkue); sagardi 3: IE 1 (P. Etcheverry); EB 2 (J.M. Satrustegi, S. Garmendia); sagardoi EB 1 (E. Alkat).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sagardi : AB50 2, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; sagasti : AB38 8,AB50 1, HiztEn-LurE, Euskalterm 3; sagastoi : LurE ("ik. sagasti").

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. sagasti.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

sagasti.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-di.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-gintza osaerako librea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zale.

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-min.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

sagarrondo landu gabea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf.Erinaceus europaeus. Sin. kirikino, triku.

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

kirikino, triku.

Erabileremu dialektala

Ipar. eta Naf.

Landare eta animalien taxonomi izena

Erinaceus europaeus.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: sagarrondo; sagarmin : Malus sylvestris.

Euskaltzaindiaren Arauak

Malus sylvestris.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sagartxori (+ sagartxori-kabi) 5, beti ap. Or Mi (pimparrin / mésange bleu), adib.: "Sagartxori-kabia"; "Sagartxori urdiñ ederrak", "sagartxoriek Santi Yurgiz amar amabi arraultze ta iñoiz amalau ere erruten ditiñate".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

sagar-txori : PMuj DCV.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

sagartxori : Casve EF, HaizeG BF (sagarxori), Lh DBF, DRA, PMuj DVC (BNS- sagar-txori) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-txori.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

amilotxa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: +/ HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-ondo.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

sagarrondoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. sagardi.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

sagardi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sagittarius 1, Lç Cal ("Iguzkia Sagittariusean"), saietizar Lar ("Sagitario, signo del zodiaco, saietizarra"), zamari-gizon 1, Azc PB (“Au da zamari-gizona, / edur-mertakataria ona, / zeinen ilean / ilten direan / patari lau oinekoak, / onduteko lapikoak”) (se refiere al símbolo de Sagitario; in Ur PoBasc 228 gudari gizon).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sagitarius 3: Baietz/2 ("Sagitarius Azaroaren 23-tik Abenduaren 21-era. Ez haserretu lagunekin"), Sirimiri/6 ("Sagitarius. Azaroaren 23tik Abenduaren 21era"), U. Agirre (Sagitarius. azaroak 23 - abenduak 23); sagittarius 1, Egunk 1996 ("Sagittarius. azaroak 23 - abenduak 23"); sagitario 1, EAEgut 1995 ("Eguzkia: 5,38'tik 19,52'ra - Illargia: 9,1'tik 20,30'ra - Ilgora: Sagitario'n 2'an").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Berria 2005-08-25: Aries / Taurus / Gemini / Cancer / Leo / Virgo / Libra / Scorpius / Sagitarius / Capricornus / Aquarius / Piscis.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Saggitarius : HiztEn; sagitario : AB38 2 (hauetan sagitario konstelazio); Sagitario : LurE; Sagittarius : Euskalterm // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Sagitarius : EskolaHE; Sagittarius : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sektore jakin bateko informazioa

Berria 2005-08-25: Aries / Taurus / Gemini / Cancer / Leo / Virgo / Libra / Scorpius / Sagitarius / Capricornus / Aquarius / Piscis.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Sagitario: EPG: X. Iruretagoiena (adib.: “Eskorpiotik aurreratuz Sagitarion sartzen denean izterretara iritsiz, oraindik ere bide motzagoa egiten du egun bakoitzean”, “Capricorniotik Aquariora iraganez, luzatu egiten da eguna eta Sagitarion zegoenean zuen neurri berarekin geratzen da“); ZTC: Eduardo Artamendi (adib.: “Sagitario, Eskorpio eta Libraren gainetik”), Arturo Elosegi (“ni sagitario naizenez”); sagitarius: ZTC: Elias Untzueta (“Sagitarius konstelazioan”), Jesus Arregi Bengoa (“Sagitarius konstelazioan”); Saggitarius: ZTC: Iñaki Iñurrieta (“Eguzkia Saggitariusen dagoenean”), Elhuyar (“Saggitarius konstelazioaren norabidean”); Sagittarius: EPG: P. Zabala (“SAGITTARIUSen dabil: izter eta zainak dute ilargiaren eragina oraingoan”) // ZTC: Elhuyar (“Sagittarius konstelazioan”), Jesus Arregi Bengoa (adib.: “Sagittarius konstelazioan”, “azaroaren 22an Sagittariusen sartzen da”, “beso kiribilak gure posiziotik 28.000 argi-urtera Sagittarius konstelazioaren norabidean legokeen puntu baten ingurutik sortzen zirela baieztatu zen”), etab. // Ez dugu aurkitu gezilari formarik zodiakoko zeinua adierazteko.

Erdaretako formak

es (RAE): Sagitario; fr (Larousse): Sagittaire; en (Collins): Sagittarius; de (Langenscheidts): Schütze.

Zerrenda osagarriak

PUrib: "sagitarius/sagittarius/saggitarius".

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Onartzekoa da Sagittarius forma horoskopokoa aipatzeko eta konstelazioa edo zodiakoko zeinua izendatzeko; ez dirudi gezilari ordain posiblea aipatu behar denik, ez baita adiera horretakorik aurkitu inongo testutan (ez OEH-EEBS eta ez EPG-ZTC corpusetan).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zodiakoari dagozkionak batera berrikusiko dira.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-us.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

(katolikoen artean) tabernakulua.

Txostenaren laburpena

s- letraz hasiak (sagu,sagusar,sator) nagusi dira OEH eta EEBS corpus bietan (226 eta 152 ager.) x- letraz (13 eta 23 ager.) eta z- letraz (3 / 0) hasien aldean; OEHko x- guztiak G dira (eta 1 MEIG); EEBSko x-dunak EB 16, G 6 eta EgAs 1 dira. Ik. beherago sator formari dagozkionak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sagu (+ eratorri-konposatuak) 141 dira; xagu(txo) formakoak 7: a1)sagu : B 40 (Zav Fab, Mg PAb 7, Azc PB, A BeinB, Kk Ab II15, Or Tormes, Otx, Erkiag Arran, Erkiag BatB, Bilbao IpuiB 7); G 33 (VMg 17, It Fab, Ag G, EusJok, Or Eus, Tx B II,TAg Uzt, Etxde JJ, Berron Kijote); IE-Zu 31 (EZ Man I, O Pr, Tt Onsa, LE Prog, Gy 12, Zby, HU Zez, JE Ber, Ox 7, Zerb Azk,JEtchep); EB 5 (MEIG, Arti MaldanB, Osk Kurl); xagu 5, G (Etxde JJ, JAIraz Bizia, NEtx LBB, Vill Jaink); a2)sagutto 1, Zu (Arch Fab); sagutxo 5, G (VMg 4, Ibiñ Virgil); sagutxu 3, B (Mg PAb, Bilbao IpuiB); sagutei 5, B (Or Tormes); saguzale 1, G (VMg); xagutxo 2: G 1 (Ugalde Iltz);EB 1 (MEIG); a3) elkarketako lehen osagai gisa: sagubelar G 1 (Izt C); sagu amets Zu 1 (Arch Fab); sagu arrapatzalle G 1 (VMg); sagu batzar B 1 (Azc PB); sagu eiz(e) G 1 (NEtx LBB); sagu irudi B 2 (Bilbao IpuiB); sagu-ama IE 1 (Gy); sagu-duende B 1 (Bilbao IpuiB); sagu-kabi G 1 (Or Eus); sagu-kabi(a) G 1 (Mb IArg II);sagu-samalda G 1 (Lard); sagu-uzi G 1 (A Ardi); eta baso sagu G 1 (VMg); erri sagu G 1 (VMg); etxe sagu B 1 (Zav Fab); G 1 (VMg); // saguzar (+ -s-, -x-) s- hasiak 17 dira, B-G; x- hasiak 6, G: sagusar B 2 (AB AmaE); saguxar G 2 (Izt C, Or Mi); sagu xar G 1 (NEtx LBB); saguzar 10: B 5 (AB AmaE, Ag AL, Ag Kr, Erkiag Arran); G 5 (VMg 3, TAg Uzt, Anab Aprika); sagu-zar 2: B 1 (Bilbao IpuiB); G 1 (Urruz Zer); xaguxar 6, G (Iraola, Or Poem, Etxde AlosT, NEtx LBB, Zait Plat). Aldaera bi darabiltzatenak: Etxde JJ, MEIG (sagu eta xagu);NEtx LBB (sagu xar eta xaguxar).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sagu (+ eratorri-konposatuak) 89 dira; xagu(txo) x-dunak 18; a1)sagu 73: B 6 (E. Erkiaga, J. Artaraz, A. Zubikarai, I. Zubiri, B. Aurre-Apraiz); G 7 (B. Estornes Lasa, M. Ariztia); IE 4 (P. Larzabal, L. Dassance, E.Salaberry); EB 56 (P. Narbaitz, J. Azurmendi, J.M. Goñi, J. Altuna, Oinarri 2 6, Saioka 1, Saioka 4, Saioka 6, G. Aulestia 8, Erdiko Zikloko euskararen programakuntza, Noman, M. Azurmendi, M. Zarate, X. Gereño, X. Mendiguren Bereziartu, R. Etxezarreta, Txiliku, I. Urbieta, J.M. Irigoien 14, X. Kintana); sabu 1, IE (Gure Herria); xagu 16: G 3 (Ayalde, N. Etxaniz, J. Garmendia); EB 13 (Elhuyar, I. Aizpuru, J. Altuna, F. Etxeberria, Zipristin, J. Etxaide, J.M. Mendizabal, Goiz-Argi); a2)sagutxo 2, EB (K. Santisteban, Non daude pandak?); xagutxo 2, EB (M. Lasa, J.M. Mendizabal); a3)sagu- : sagu itsu 1 (L. Dassance); sagu-itsu 1 (L. Dassance); sagu-eiza 1 (B. Estornes Lasa); sagu-zulo 1 (I. Larrakoetxea); sagusorgailu 5 (J.M. Irigoien); saguzulo 1 (I. Larrakoetxea); satarte 1 (J.M. Irigoien); eta basasagu 1 (UZEI); sagu gose 1 (M. Ugarte). // saguzar moduko s-dunak 15 dira; xaguxar moduko x-dunak 5: saguxar 2, EB (J. Altuna, S. Aizarna); sagu-zar 2 (P.M. Urruzuno; Euzkadi); saguzar 9: B 2 (S. Onaindia); G 1 (Jautarkol); EB 6 (Zipristin, I. Sarasola, X. Kintana, S. Aizarna); saguzahar 2, EB (Saioka 1, Saioka 4); xagu-xar 1 (L. Dorronsoro); xaguxar 2 (I. Zaitegi; El Día); xaguzar 1 (Uxola); xagu zahar 1 (P. Aristi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sagu :DFrec 4, AB38 26, AB50 4, HiztEn (eta uzta-sagu), LurE, Euskalterm 5 (eta etxe-sagu 1, ezti-sagu 1, landa-sagu 1, uzta-sagu 1); sagu lepahori: HiztEn, Euskalterm 1; sagutegi : LurE; sagutxo :AB38 3; sagu- :sagu ihize: AB38 1; sagu-belar: LurE; sagu-belarri: LurE; sagu-ehiztari: AB38 1; sagu-txakur: LurE; sagu-zepo: AB50 2; saguarte: HiztEn; saguhilkari: AB38 1; sagutxori: HiztEn; xagu : AB38 10, AB50 4; sat- : satagin: AB50 2, LurE; satarte: LurE; satisats: Euskalterm 2; // saguzar :AB38 2, HiztEn-LurE, Euskalterm 9 (eta gau-saguzar 1, ur-saguzar 1); baratze-saguzar: HiztEn, Euskalterm 1; baso-saguzar: HiztEn, Euskalterm 1; ferra-saguzar: HiztEn-LurE, Euskalterm 5; saguxar :AB50 2; saguzaar :AB38 1; saguzahar :AB38 8; xaguzahar :AB50 4. // satitsu :AB38 1, Euskalterm 9 (eta baratze-satitsu 1, ur-satitsu 3); satitxu :AB502.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: sagu : Mus sp.; sagu lepahori : Apodemus flavicollis; basasagu : Apodemus sylvaticus; etxe-sagu : Mus musculus; landa-sagu : Mus spretus; uzta-sagu : Micromys minutus. Eta ikus lursagu.

Jatorrizko forma

sagu, sat-.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS:sagu-arte'sagutegia'; sagu(-)belar Hieracium pilosella. Sin. errabia(-)belar.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

sagu-belar, sagu-arte.

Lexemen erregulartasuna

s-/x-.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Txostenaren laburpena

OEHko datuak [laburduren azalpena]

saguzar (+ -s-, -x-) s- hasiak 17 dira, B-G; x- hasiak 6, G: sagusar B 2 (AB AmaE); saguxar G 2 (Izt C, Or Mi); sagu xar G 1 (NEtx LBB); saguzar 10: B 5 (AB AmaE, Ag AL, Ag Kr, Erkiag Arran); G 5 (VMg 3, TAg Uzt, Anab Aprika); sagu-zar 2: B 1 (Bilbao IpuiB); G 1 (Urruz Zer); xaguxar 6, G (Iraola, Or Poem, Etxde AlosT, NEtx LBB, Zait Plat).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

saguzar moduko s-dunak 15 dira; xaguxar moduko x-dunak 5: saguxar 2, EB (J. Altuna, S. Aizarna); sagu-zar 2 (P.M. Urruzuno; Euzkadi); saguzar 9: B 2 (S. Onaindia); G 1 (Jautarkol); EB 6 (Zipristin, I. Sarasola, X. Kintana, S. Aizarna); saguzahar 2, EB (Saioka 1, Saioka 4); xagu-xar 1 (L. Dorronsoro); xaguxar 2 (I. Zaitegi; El Día); xaguzar 1 (Uxola); xagu zahar 1 (P. Aristi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

saguzar :AB38 2, HiztEn-LurE, Euskalterm 9 (eta gau-saguzar 1, ur-saguzar 1); baratze-saguzar: HiztEn, Euskalterm 1; baso-saguzar: HiztEn, Euskalterm 1; ferra-saguzar: HiztEn-LurE, Euskalterm 5; saguxar :AB50 2; saguzaar :AB38 1; saguzahar :AB38 8; xaguzahar :AB50 4.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: saguzar : Chiroptera; saguzar bibotedun : Myotis mystacinus; saguzar buztanluze : Tadarida teniotis; baratz saguzar : Eptesicus serotinus; baso-saguzar : Barbastella barbastellus; Bechstein saguzar : Myotis bechsteinii; ferra-saguzar; errinolofo : Rhinolophus sp.; ferra-saguzar handi: Rhinolophus ferrumequinum; ferra-saguzar mediterraneo : Rhinolophus euryale; ferra-saguzar txiki : Rhinolophus hipposideros; gau-saguzar : Nyctalus noctula; Natterer saguzar : Myotis nattereri; Schreibers saguzar : Miniopterus schreibersii; ur-saguzar : Myotis daubentonii.

Jatorrizko forma

saguzar /gauainara/.

Lexemen erregulartasuna

s-/x-.

Landare eta animalien taxonomi izena

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

saharar izlag. 6 eta izond. 1, Ttipi-ttapa 1999 ("Saharar herria" 5, “Saharar delegatuekin”); saharakiar 1, ELAO 1996 (“Saharakiar herriaren alde”); saharauiar izlag. 1, Aretxagazeta (“Saharauiar herria kanpotik heltzen zaienaz bizi da”); saharaui 7: Aretxagazeta (“Saharaui herriaren humiltasunaz”, “Saharaui herria”, “Basamortuko Saharauiak”, “saharauiei klaseak ematea”), J. Sarrionandia (“herri berezi legez moldatu den jendea bizi da, saharauiak”).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ki 'zura'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-di.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ts+d-.

Txostenaren laburpena

OEH/EEBS segidan: saga- 1 (G) / 2 (G); saha- 4 (IE) / 7 (EB); sara- 32 (B-G) / 4 (G); ez dugu saats formarik aurkitu .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sagatz G 1: Apaol ("bere anaia, Arrandari menditikan datorren errekatxoari laztan ematera, agur, gur, gur, gur esanaz, erreka baztarretako sagatz, altz eta arantzei"); sahats IE 4: Gy 2 ("Haur bat dostatzen zelarik ibai baten aldean, ur handirat erori zen gaixoa ustekabean: Zeruak hala nahia, sahats bat gerthatu zen, Zoiñak, esker Yainkoari, salba-razi baitzuen: Zeukala, diot, tin-tinka sahatsaren adarra, Eskola nausi bat handik badathor pasatzera"), Hb Esk ("Lehen errotaraino heldu da marea, Arrainez dakharkela nihonden ostea; Barthak dire herrian errepirak deitzen; Artho, belhar, sahatsek dituzte gainditzen"), Dv Lab ("Xotxetik heldu dira burzuntza, haltza, sahatsa eta bertze zenbait zuhamu mota"); sarats (eta s.-arbaxta, s.(-)osto) 32 ager.: B-G (Mg PAb zerrenda batean: "Saratsa"; Izt C: "Eta oraindik are geiagokoa da, errolla, luepaki, erreten, zingidadi, aldats ta malloetan sortzen diran arantza-beltz, laarzuri, sarats, ezkerain, txillar, zume eta oen lagun askok, alkar maitaro laztandu ta bata besteari irme josirik, egiñeratzen dituzten sasi andien nabardade ederra eta eoera miraritsua"; Altuna 2, adib.: "Ixar dizdiratsu bat ortzetik zerutik sarats-artera jausi zan"; Laux BBa: "Sarats ondotik gixon altsubak eruan dabe obira"; Otx:"Burutik eragin eutsen azkenian mutillari, ta amorru-aldi batek jota, artu zittuzan sarats adaki batzuk eta itxuski antzera sorta bat egindda, asi zan eulijai aupadaka ia burrukan egin gura ebenentz"; Or Mi 4, adib.: "Erreka-ertzean aize garbia, zotala ta sarats zaarrak, atsegiñez arritu ziren"; JMB ELG 2, adib.: "Orrela egiñak ziran azkon-muturrak: batzuek ereñotz edo erramu-ostoaren erakoak, besteak saratsarenak bezelakoak eta beste batzuek berriz akats eta txurtendunak"; Gand Elorri 3, adib.: "Arrisku etzaituen leion pesta-leku, sarats-argi-gorengo malgua zaitugu, ain betiko geure!"; NEtx LBB 2, adib.: "Buka ipui bakoitzaren azken-doiñua ta berriro Erregiña ta saratsa"; Ibiñ Virgil 15, adib.: "Ez zaituztet geiago bazkatuko erratz loretsuz ezta sarats gaizi ere, nere auntz maiteok", "Sarats astiroa oliondo zurbillaren, edota larrosondo gorrailak ardi-mihi apalaren ondoan bezin bat duzu Aminta zure aldamenean, ene ustez").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sagats G 2: J. Aierbe (adib.: "Gure basotik ostutzen dituk / sagatsak eta urritzak,/ eskatu eta emateko're / ez gaituk aren murritzak"); sahats (eta sahatsondo) EB 7: SGarm Izadia ("Urki, zurtxuri eta sahatsak horrelaxe haunditzen dira eskualdeotan"), I. Aldabe 2 (adib.: "baliteke zumartzuri autoktonotako (Populus alba) makaldi bat eratzea, bertan, lizar hostotxikia (Fraxinus angustifolia), sahats zuria (Salix alba) edo zumarra (Ulmus minor) gisako zenbait zuhaitzek, uholde-kontrako defentsa gerriko bat osatzen dutelarik..."), X. Mendiguren B. ("Han goian besteen artean, zubiaren ondoan, aurrekaldean zeukan hegian eraikia, eta nondik hain ikusmira politak bait zeuden sahatsetara"), F. Larrea ("Hona hemen zenbait belar lagungarri: gorostia, altza, erramua, osina (asuna), tomatea, sahatsa"), A. Valdes ("Zenbait sahatsondo ere, Loira sorleku izanik, arinki handituak nabarmentzen dira"), L. Auzmendi ("Bihotzik ez duelako, / ezetz esan du haltzak. / Eguzkia estali du / ilunaren garratzak. / Errekaren bestaldean / negar dagi sahatsak"); sarats G 4: Or Mi (OEHko testu-lekukotasun berean), Ibiñ Virgil 2 (OEHko testu-lekukotasun berean), J. Gaztañaga ("Erreka-ondotan, berriz, saratsak, zumartxuriak eta altzak izaten dira"); sarrats G 1: J. Gaztañaga ("Gaztaindiak, eta batez ere ariztiak, bestelako sastraka ta zugaitz asko izaten ditu tartean, pagadiak baiño askoz geiago; adibidez, auek danak: urritzak, urkiak, gorostiak, lizarrak, zumarrak, astigarrak, sarratsak [sic], intsusak, karraskillak, zapatari-egurrak, lertxunak, e.a.").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sahats : DFrec 1, AB38 6 (hauetan s. nigarti 1), HiztEn, LurE, Euskalterm (hauetan ahuntz-s., s. hauskara, s. ilun, s. nano, etab.); sarats : DFrec 1, AB38 4 (hauetan s. negarti 1, s.-zur 1), HiztEn (ik. sahats), LurE ik. sahats) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: sahats : Salix sp. (S. Caprea, S. Cinerea, S. Atrocinerea); sahats hauskara : Salix cinerea; sahats ilun : Salix atrocinerea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

sahats : BiblE 4 (Lb 23,40; Is 44,4; Sal 136,2; Jb 40,22); Dv 2 (Is 44,4; Sal 136,2); Bibl (Lb 23,40); sarats : Ol 3 (Lb 23,40; Is 44,4; Sal 136,2).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

saats : HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC (eta saats-lerro); sahats : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF (eta sahats sagübeharri: 'saule à oreillette'), Lh DBF, DRA; sarats : HiruMila (ik. sahats), EskolaHE (ik. sahats), Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Landare eta animalien taxonomi izena

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'satitsua'.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

satitsua.

Euskaltzaindiaren Arauak

e. saihets.

Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. saihets.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: sai arre : Gyps fulvus; sai beltz : Aegypius monachus; sai zuri : Neophron percnopterus.

Jatorrizko forma

putre, sai.

Euskaltzaindiaren Arauak

:Gyps fulvus. Sin. putre.

Sinonimoa(k)

putre.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-era/-kera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

saiaketa 16 ager.: B 1 (Erkiag Arran: "Ekanduaren esanera, urrengo beste [dantzaketa] saiaketa bi egin zituan"); G 5 (Vill Jaink 4, adib.: "erri auen aztamuka ibiltzeak eta sariok billatzearren egin izan dituzten saiaketak, ukigarriago dira guretzat", "Gorago ere esan dugu gizonaren begiak eta saiaketak ezer gutxi dezakela ontan", "Norbere saiaketa, odol eta malkoez irabazitakoa ez al da ederragoa?"; Lab SuEm: "Teatro-jardunean onela mintzatzen dira, andre. Mutil onek talentu aundia du. Saiaketan ondotxo ikasi zuan Teatroa erre aurretik"); IE 9 (Mde Pr: "Braiden aztarretan ibiliz, saiaketa ospatsuak egin zituen arlo hortan Charcot mediku jaunak", "Saiaketak honeka egiten dira, grosso modo: A, bidaltzaile batek zerbait, esate baterako eredu bat, tink-tink pentsatzen du B jasotzaile bati bidali nahi diola", "Neronek, saiaketa ernegarri zenbait egin ditut arlo hortan mediumtasuna poxi bat daukan lagun batekin"); EB 1 (MEIG: "Ez du saiaketa luzeetan aritu beharrik izan. Badakizki, inon ikasi gabe, novelagile batek jakin behar dituen gauzarik nagusienak") // Ez dugu saiakuntza formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

saiakuntza EB 36; saiaketa 28: B-G 9, EB 19; saiaketategi EB 2; saiakuntza : Txill 8, adib.: "Aisa uler dezakegu, horretara, olerkariari eta artistari bezala, haurrari ere olerki-lanak ez zaizkiola, Rilke-ren hitzez esateko, 'sendimendu huts, saiakuntza, esperientzi eta bizi-gun baizik'", "Saiakuntzak, eskuaren menturak ekaiari itxura aldatzen diotelarik, beraren gainaldean barrena ibilki; saiakuntzak ere hitzekin eta esaldiekin, era berean, izpirituaren taxumen eta adimen saiakuntza eta mentura gertatzen delarik"; Elhuyar 7, adib.: "Imanek bezala, edozein korronte elektrikok bere inguruan eremu magnetikoa sortzen du (Oersted-en saiakuntza), eta hau indukzio-lerroez irudikatzen da", "Orain arte egindako hiru saiakuntzen lehen zatia errepikatu eroalearen forma aldatuz (tolestatuta, bilduta, harilkatuta etab. ipiniz)"; TeknolMekan: "Taula hauek saiakuntza praktikoetatik aterata daude"; L.M. Bandres: "Saiakuntza honen bidez 'karga' kontzeptua agerrarazten dugu"; I. Irazabalbeitia: "Hala ere, saiakuntzei esker badakigu karbonoaren konposatu aseek lau lotura baliokide ageri dituztela"; X. Arregi: "Hori ongi ulertzeko saiakuntza erraz bat egingo duzu: jarri bonbila piztu baten aurrean pilota bat eta bira arazi poliki-poliki Mendebaldetik Ekialderantz"; Zientzia eta teknika 1986: "animaliengan egin diren saiakuntzetatik lortu diren ondorioek diotenaren arabera..."; J.A. Fernandez: "laborategiko saiakuntzetatik gaur egun konbekzio zelula txikien izateari buruz (haundiak batera agertzen direnak) espekulatzen da"; A. Diaz de Lezama: "... eta honekin batera, jadanik leku askotan saiakuntza baino gehiago diren praktika berri hauek: ordenadorearen bidez egindako itzulpena edo itzulpen automatikoa, dokumentazio-bankuak"; K. Santisteban: "egin diren saiakuntza ugariak izan arren eraikuntza bukatu gabe dago"; LehenZikloEsper 1987: "Saiakuntza bat egitean gerta liteke, x eta y aldagaiak formula matematiko baten bitartez erlazionatuak izatea"; J. Elorza: "Lehen saiakuntzan, makina lehertu egin zen eta Diesel ozta ozta atera zen bizirik handik"; Elhuyar 1990: "kontu handiz egin dute ikerlariek beren saiakuntza"; Kimika/3: "ez zen teoria atomiko honen balioa frogan jartzeko esperimentu edo saiakuntzarik egin"; Erreologia: "Jokaera berezi hauetan sakontzeko; saiakuntza bereziak egin behar, baina hauetan parte hartuko duten aldagaiak, beti ere honako hauek izango dira: tentsioa, deformazioa (edo deformazio-abiadura) eta denbora"; MetalurFisi 4, adib.: "propietate mekanikoak neurtzeko saiakuntza desberdinak garatu dira"; HezkSaila Txostena 1994 eta HezkSaila Batx 1994 3, adib.: "atomoaren zatiezintasuna zalantzan jarri zuten saiakuntzak azter daitezke", "Thompson eta Rutherforden ereduek eman nahi duten ikuspegia saiakuntzazko gauzatzetan ikusitako propietateak betetzen dituzten atomoena da"); saiaketa : Zubk: "Estropada aurreko giroa egunero igarten gendun gure errian, estropadalarien saiaketak ikusi, euren inguruko bizimodu berezia oartuten gendulako"; Vill: "Euskalerrian ere Trentoko Batzarraren inguruan ikusten dira lenengo saiaketak ezjakin beltz ura uxatzeko"; J. Gaztañaga: "Berdintasunik ez, baiña saiaketa aundia bai, elkarrengana urbiltzeko"; Berron: "Euskera eraberritzeko egiten ari geran saiaketak"; J.L. Iriarte: "Kirolari soil baten saiaketak eta alegiñak, geienbat, bere burua gainditzera zuzenduak daude"; M.M. Zubiaga: "Probak eta demak, indar-sariketak eta leiaketak, indar-txapelketak, saiaketak eta norgeiagokak gogoratzea aski"; B. Latiegi: "Saiaketa auek egiteko, atea itxi-itxi eginda bere gelan izkutatzen zan gure gaztea"; L. Aristizabal 2: "Baiña kontu, lengo borroka ori saiaketa bat besterik etzan", "Saiaketa egin ondoren, nork daki basetxetarrak zertara iritxi gintezken"); Lan Kide Aurrezkia 1977: "Entrepresatako sendagintza zerbitzuari buruz esan dezagun medikuntz zainketan asko sakondu dela, sistema edo organoetan, aurresendakuntz gisa, 'garbiketa'tara zuzenduriko azterketa osagarriak eraturik adibidez, elektrokardiografi azterketak, giltzurrin saiaketak, gibelekoak etab."; I. Aldabe: "ostren lehendabiziko hazkuntza saiaketak"; Txill 11, adib.: "Olerki-erritmoen iturburua den oparotasun horri eusten ahaleginduko gara, idorokundeak, esperentziak, saiaketak, zauskadak eta abar, denen artean paratuz eta partekatuz", "Brest-en egin dugu honen saiaketa, J. Rosmodruc-en ikastaldean 58-ko Abenduan egindako albunaren bidez: marrazki batzuri buruzko elkar-solasaldi batetik sortua zen", "Orduantxe gogoratzen eta bildumatzen da eguneko lana, uraren bidez egin diren saiaketak azaltzen, dokumentoak eramaten eta aztertzen"; Gand Uda: "Ingurutara zabalik, inguru katramila handikotan barna gizona / bizitza beteko bizi-minaren sena gidari duela arriskuen erdiz / bizitzaren senak beldur dien oztopoei biziki alde eginez alde ezinez / oztopotan behaztopatuz,/ bere bizitza berearen bizi-bide bila bakoitza,/ etengabeko saiaketan,/ ahozabalik, itsasoan arrain, begi zabalik"; GBarand Gauzaki 2: "azalburu hontako saiaketan Hegel'en Dialektika astiroago ta edazago aztertuko da", "Edonundik ixilaldi edo parrealdi agertzen da, dena alperrikako ekinaldi, eguneroko saialdi, baina zoroaren saiaketa da dena"; Erreologia: "hainbat saiaketa egin ziren liskatasun hori laborategian neurtzeko"; saiaketategi : ZerbGidaliburua 1989, zerrendatu batean: "S.O.S. DEIAK / Saiaketategia (Herrizaingo-Saila)/ Segurantza (Herrizaingo-Saila)"; J. Oregi: "horretango iharduna gehienbat saiaketategitan eta Ikertegietan egiten da".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

saiaketa : DFrec 2, AB38 2 (1 'intento' eta beste 1 'ensayo' itzulia), AB50 20 (18 'análisis, ensayo' itzuliak; 'intento' eta 'festival' itzuliak ager. bana), LurE (saiatzea; ik. ahalegina); saiaketategi : DFrec 1, AB50 27 ('laboratorio' itzuliak; hauetan s.-teknika, s. berezi, kimika-s., etab.); saiakuntza : DFrec 5, AB38 21 ('ensayo, experiencia' itzuliak), HiztEn (1 esperimentua; 2 Teknol. entseiua), LurE (saiaketa, saiatzea), Euskalterm 112 ('ensayo, experimento'; hauetan ebakidura-s., gogortasun-s., haustura-s., etab.).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

saiaketa : EuskHizt: (saiatzea; ik. ahalegin), HiruMila (empeño, acción de esforzarse), EskolaHE (saiatzea; ik. ahalegin), Casve EF (effort), PMuj DVC (1 ik. saiakera; 2 diligencia, esfuerzo); saiaketari : PMuj DVC (entrenador); saiakuntza : EuskHizt (saiaketa, saiatzea), HiruMila (ensayo, experimento), ElhHizt (ensayo, experimento), EskolaHE (saiaketa, saiatzea); saiakuntzazko : HiruMila (experimental) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

saiarazi, saiaraz, saiarazten. duad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

saiarazi, saiaraz, saiarazten.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

saiarre 1, Erkiag ("mozolo ta gabontz itxusiak, eta ganetiko txori zatarragoak, erroi, mika, eskillaso, gabilloi ta saiarre gaiztoak...").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sai arre 2: Kuxkux/5 ("Mendi gailurretan sai arrea bizi ohi da"), J.A. Berriotxoa ("Gailur gurutzatuak, sai arrea, saia, arrano beltza, belatz handia eta belatz gorria hazten diren tokiak dira"); saiarre 1, DNoticias 1995 ("Horiez gain, hegaztietan, saizuria, saiarrea, arranoa eta zenbait hegazti ttiki bizi dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

sai arre : HiztEn (AS: Gyps fulvus), Euskalterm 1 ('buitre leonado'); saiarre : LurE (saia: Gyps fulvus) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegian sai arre fitxaren hustuketa: aiztore : PMuj DCV; arbitamoso : PMuj DCV; arrano : PMuj DCV; arrano-urdina : PGarm Aves; atxarrano : Arzdi Aves; aztore : PMuj DCV; butre : Arzdi Aves; buzoka : Labayru Zoología bizcaína, Arzdi Aves, PGarm Aves, PMuj DCV; buztan-urkutu : PMuj DCV; futre : PMuj DCV; putre : Arzdi Aves, PGarm Aves, X. Kintana Hizt80, LMuj DGT, PMuj DCV, M. Aizpurua; sai : Labayru Zoología bizcaína, Mendiak I, Euzko Gogoa 1956-IX-X, Dass-Eliss Oiseaux, Ag Kr-3 Itxas-iztegia, Arzdi Aves, PGarm Aves, X. Kintana Hizt80, LMuj DGT, PMuj DCV; sai arre : Perez Ollo Navarra, Noval Avifauna, Mendiak IV, PMuj DCV; sai-arre : Ag Kr-3 Itxas-iztegia, PMuj DCV; sai(arre) : Gordailu IkastHiztegia; saierre : PMuj DCV; saimotz : PMuj DCV; zaise : PGarm Aves; zaixe : Arzdi Aves.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

saiarre : EuskHizt (saia: Gyps fulvus), EskolaHE (saia: Gyps fulvus), PMuj DVC (buitre, lit.: buitre pardo); sai arre : HiruMila (AS: buitre leonado, buitre pardo: Gyps fulvus), ElhHizt (AS: buitre leonado, buitre común: Gyps fulvus) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBB (1999-04): hurrengo itzulirako.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-arre.

Idazkera hedatuena da

hitz bakarrean idatzia hobetsi da, esan ere, azentu-unitate gisa esaten baita; orobat saizuri.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

saia (Gyps fulvus).

Jatorrizko forma

saiatu, entseiatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

saiatu, saia, saiatzen. 1 da ad.: ikasle saiatua. 2 du ad.: dendan zortzi alkandora saiatu zituen, baina denak txiki zituen.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

saiatu, saia, saiatzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

saietera 2 aldiz agertu da (Arr: "Alako batean sentitu zuen Jenobebak gauerdialdean bere presondegiko saietera-zuloan kiskatako bat" eta "Saietera estu batetik egunaz sartzen zitzaion argi-anzak, toki hura zeñ izugarria zan ezagutzeko ezpada serbitzen etzion").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

saietera behin agertu da (A. Sarriegi: "... ganbararaino heldu ziren eta hango saietera zahar batetan ezkutatu zuten beren "pitxia"); saiatera behin (UZEI. Eraikuntza hiztegia: "Gezileihoa / Sin.: Saiatera / Defentsa-murru batean horizontalka edo bertikalka (antzina gurutze-moduan) eta barnerako, kanporako nahiz bi aldetarako laprandura edo isuria eginez irekitzen den leiho-modu luze eta estua (arku-gezitarako)".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

saiatera : HiztEn; Euskalterm 1; saietera : LurE.

Euskaltzaindiaren Arauak

'saieta-zuloa'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Mailak

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

taldea.

Txostenaren laburpena

ik. oharra s.u. ingurabide.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

saihesbide: HiztEn-LurE, Euskalterm 2; saihets-bide: AB50 2; saihetsbide: AB50 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

'hirigunea saihesten duen bidea'.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ts+b-.

Formen arteko bereizketa semantikoak

hirigunea saihesten duen bidea. Cf. ingurabide : herria inguratzen duen bidea.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ki.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

saihestu, saihets/saihestu, saihesten. 1 da ad. 'bidetik atera, baztertu'. 2 du ad.: traba eta debekuak saihesteko.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

saihestu, saihets, saihesten.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sai(h)ets moduko -i-dunak 372 dira; sa(h)ets moduko -i- gabeak 145, L-N (ez ZuAm), eta berri(ago)ak; sai(h)ets (eta aldaera -i-dunak): B 29 (Zav Fab, Añ EL, JJMg BasEsc, fB Ic,Ur Dial, AB AmaE, Kk Ab, Or Tormes, Otx, Erkiag), G 200 (Lar, Mb IArg, Cb Eg, Ub, VMg, AA, It, Izt C, Lard, Bv AsL, Apaol, Arr May, Ag G, Goñi, Iraola, Urruz Zer, ArgiDL, Inza Azalp, Or, Tx, Ldi IL, Ir YKBiz, TAg Uzt, SMitx Aranz, Zait, Etxde JJ, JAIraz Bizia, NEtx, Munita, Vill Jaink, Gazt MusIx, MAtx Gazt, Salav, Ibiñ Virgil, Azurm HitzB, Berron Kijote), IE 68 (Lç, EZ, Ax, Harb, Mat, SP Phil, Gç, O, Hm, INav, He Gudu, Lg, Dv, Elzb, Mde Pr), ZuAm 37 (Bp, Tt Onsa, Mercy, Egiat, Etch, Arch Fab, UskLiB, AstLas, Xarlem, Ip, Const, Xikito, Casve SGrazi), EB 38 (Mde HaurB, Arti MaldanB, MEIG); sa(h)ets (+ saets, saetski, etab.): IE 144 (Gç, Monho, Hb, Bordel, Gy, Zby, Arb Igand, Dv LEd, Laph, HU, ChantP, Elsb, Zub, JE, FIr, Ox, Zerb, Barb Sup, Lf Murtuts, JEtchep, StPierre, Zerb Azk, Larz, Xa Odol) eta ZuAm 1 (Casve SGrazi).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

-i-dunak 138 dira (IEko 1); -i- gabeak 25 (IEko 21); saihets (+ sayets, saijets...): B 8 (B. Arrizabalaga, S. Onaindia, I. Zubiri, B. Garitaonandia), G 48 (J. Gaztañaga, M. Ariztia, Apaizgaiak, J. Etxaide, P. Iztueta, A. Ibiñagabeitia, I. Begiriztain, Azkue, Apaiz euskaldun bat, J.M. Barandiaran, M. Lekuona, J. Kerexeta, J. Zaitegi, Beneditarrak, P. Berrondo, J. Legarreta, J. Garmendia, B. Latiegi, J. Azpiroz, T. Egibar, S. Barandiaran, S. Onaindia, M. Iturbe, I. Goikoetxea), IE 1 (J. Casenave), EB 72 (Gipuzkoako lurralde historikoa, A. Sagarna, B. Urkizu, I. Sarasola, Habe, P. Altuna, Zutabe, J. Barriola, UZEI, G. Nazabal, I. Segurola, M. Pagola, X. Mendiguren B., J.J. Brunet, E. Knorr, E.J. Hezkuntza saila, J.M. Arrieta, G. Garate, A. Lertxundi, P. Zabaleta, Itun Berria, Elizbarrutietako liturgia, G. Knorr, J.I. Hartsuaga, J. Oregi, R.M. Pagola, Txillardegi, M. Ausin, M. Zalbide, P. Iztueta, M.A. Unanua, J. Aldabe, X. Odriozola, X. Kintana, J.M. Lekuona, R. Saizarbitoria, J.A. Mujika, Elhuyar, M. Onaindia, I. Mendiguren, J. Zabaleta, S. Garmendia, J.M. Txurruka, X. Amuriza, J.A. Abrisketa), EgAs 9 (F. Aierbe, K. Sarasola, A. Cazabon, K. Muniain, G. Ansola, Argia, El Día); sahets (+ saets, saetz...): IE 21 (Othoizlari, D. Soubelet, P. Etcheverry, J. Etchepare, L. Etxezaharreta, J. Barbier, P. Larzabal, Iratzeder, P. MacOrlan, M. Courougnon, J.L. Davant, Eskualduna), EB 4 (D. Amundarain, J.M. Satrustegi, K. Ameztoi).