- Euskaltzaindia
KOMUNIKAZIOA
EUSKALTZAINAK
ANTOLAKUNTZA
EGITASMOAK, BATZORDEAK ETA LANTALDEAK
- Hizkuntza-baliabideak
BALIABIDE OROKORRAK
ONOMASTIKA
DIALEKTOLOGIA
GRAMATIKA
- Azkue Biblioteka eta Artxiboa
AZKUE BIBLIOTEKA ETA ARTXIBOA
ERAKUSKETA BIRTUALAK
FUNTS BEREZI BATZUK
BBK-Euskaltzaindia Literatura Ataria
-
- Argitalpenak
ZER BERRI
KATALOGOA
- Mendeurrena
Euskaltzaindiaren Hiztegia
- Hizkuntza-baliabideak
- Online hiztegiak
- Euskaltzaindiaren Hiztegia
Euskaltzaindiaren Hiztegia
0
x
Ik. ixa.
X izpi iz. pl. Argiarena baino uhin luzera askozaz txikiagoko erradiazio elektromagnetikoa. X izpien uhin luzera atomoak baino txikiagoa da. X izpien eta ordenagailuen bitartez gizakien buruaren barne-egituraren hiru dimentsioko irudia lor daiteke.
- HBO
Aztergaia: x
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
azalpena osatuz: "iz. 'euskal alfabetoaren hogeita bosgarren letra'"; eta AS gisa gehituz: . X izpi
Aztergaia: X izpi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:25 2002-04-09 Azpisarrera gisa onartzekoa Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2021-06-15 Azpisarrera gisa onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
(eta ) 2: Kk ("Bakixu X izpien bitartez gorputz-barruan dagoan edozer ikusi al izaten dala gaur egunian"), Lab ("Besteak datozen bitartean goazen nere lan gelara, arren, ta X-ixpiaz aztertuko dizut"). x izpi x-ixpi Ab II EEguna
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
27: J.R. Etxebarria ("Bai Hiroshiman bizirik geldituak eta bai Bretainia Haundian X izpiez tratatuak aztertuz, lehenik leuzemia eta gero beste kantzer mota batzuk sortzen direla ikusi izan da"), G. Nazabal ("Bentrikulo bolumenaren kalkulorako lehen urratsak irudien korrekzioa izan behar du, X izpi edo printzen paralelismo-ezarengatik, edozein handiztatze edo bihurrikeria galerazia izan dadin"), Elhuyar 3 ("X izpizko espektroak", "Modu honetan atomo batek frekuentzia desberdineko X izpiak igor ditzake", "1896. urtean, X izpiak erradiazio elektromagnetikoak [argiaren erradiazioen antzekoak] zirela esan zutenen artean lehenengotakoa bera dugu"), UZEI 2 ("Erradiografietan, beren planoa X izpiekin paraleloa denean bakarrik agertzen dira fisurak", "... bere planoa jarrera horretan soilik delako X izpien direkzioarekin paraleloa"), J.M. Barandiaran 11 (adib.: "Metodo honen oinarria oso sinplea da; X izpi hauen uhin-luzera atomoen arteko distantziaren neurrikoa bait da", "Azkenik "sinkotroi" erradiazioa aipatu behar da; ultramore hurbiletik X izpi gogorretaraino ematen bait du paregabeko intentsitatea"), 3 (adib.: "Erradiazio ezezagun honi X izpi izena jarri zioten", "Hodian fluoreszentzia nabaritzen zenez, erradiazioa sortzen zenean, X izpien erantzuleak substantzia fluoreszenteak izango ote ziren pentsatu zuten"), Tx. Txakartegi 3 (adib.: "X izpiak oso garrantzitsuak dira"), 1994 eta 1996 (testuinguru berean, "X izpien gelak: Erradiologiako gelatzat hartu dira ikerketa erradiologiko osoak egin ahal izateko tresneriaz hornituta daudenak"), J. Arregi ("beltzaran jartzeko gailuak igortzen dituztenak ala sendagintzan erabiltzen diren X izpiak ere uhin elektromagnetikoak direla esan dezakegu"). x izpi Kimika/3 OspitalEstat
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: DFrec 3 ( : "X izpiei esker hezurren argazkiak, erradiografiak, egin daitezke", "hauen arteko ezagunenak X izpiak eta elektrokardiogramak dira", "X izpiz bihotza ikusten elektrokardiograma egiten"), AB38 1, HiztEn (AS), LurE, Euskalterm 7 Ez dugu aurkitu ap. AB50. X izpi Saioka/5 //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (adib. gisa), ElhHizt (adib. gisa), HiruMila (rayo X), EskolaHE (AS), PMuj ( : rayos X) Ez dugu aurkitu ap. Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA. X izpi DVC X-izpi // EG/CE EF/FE EF BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS: x izpiak / ElhHizt: - / EskolaHE: AS: x izpiak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "X izpiak" / MilaHitz: "x izpiak".
iz. pl. Erradiazioak. X izpiak: argiarena baino uhin luzera askozaz txikiagoko erradiazio elektromagnetikoa. izpi 5
Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. x
Erabilera-oharrak
pluralean erabiltzen da (eta "X" maiuskularekin).
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. izpi
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xabal
adj. Adkor. Zabala.
- HBO
Aztergaia: xabal
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'zabala'. Adkor
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-x-/-z-.
Informazio lexikografikoa
Mailak
Adkor.
Forma baten adiera(k)
zabala.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: beharrezkoa da?
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): dagoen bezala utzi da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xabalina
iz. Lehen arma gisa eta, gaur egun, atletismo ariketetan erabiltzen den haga edo makila modukoa, luzea, eskuz jaurtitzen dena. Xabalina jaurti.
- HBO
Aztergaia: xabalina
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. txabalina.
Lantaldearen irizpideak
Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan
hasia hobetsi dute 3 batzordekidek. x-
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
j/x.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: " [grafia hobetsiko nuke]" txabalina (1997-03-04)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiriak (2000-3-31): onartu da aho batez. xabalina
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xabiertar
1 adj. Xabierkoa, Xabierri dagokiona.
2 iz. Xabierko herritarra.
xabiroi
iz. Itsaspeko hondo hareatsuetan bizi den arraina, brankietan ezten pozoitsuak dituena (Fam. Trachinidae). Ik. armiarma-arrain. Zinez gaizki ikusi izan dut jendea, xabiroiak ziztatu ondoan.
- HBO
Aztergaia: xabiroi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: Uranoscopus scaber; Trachinus vipera; Trachinus draco. xabiroi arratoi xabiroi txiki xabiroi zuri
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
1, 1919 ("poz ta alaitasun aundi batekin ari dira emengo gastiak Iñauterietarako antzeski-lanetan; eginkizunak dira "Mutil koskorrak", "Sabiroya", eta bi bakar-izketa "Joxe Jeolimo" eta "Urrutizkiña""); (eta , ) 3, M.A. Unanua ("Hondoaren gainean bizi ohi diren arrainak dira xabiroiak baina krabarrokak ez bezala, hondo haretsutan", "Bi dira gure uretan bizi diren espezieak: [xabiroi txikia], izen arruntak dioen bezala tamaina txikikoa, oso azalean bizi ohi dena eta bainuzaleei ziztada mingarriak eragiten diena, eta [xabiroi zuria]"). sabiroi Euzkadi xabiroi xabiroi zuri xabiroi txiki Echiichthys vipera Trachinus draco
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: HiztEn (eta AS hauek: , ), LurE (eta AS hauek: , ), Euskalterm 4 (hauetan 1 : 'escorpión'; 1 : 'pez rata'; 1 : 'escorpión'; 1 : 'araña') Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE. xabiroi xabiroi txiki xabiroi zuri xabiroi txiki xabiroi zuri xabiroi zuri xabiroi arratoi xabiroi txiki armiarma xabiroi //
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Ik. izendegian , fitxaren hustuketan: : M. Aizpurua; : Azkue , Lh , PMuj eta fitxaren hustuketan, besteak beste: : V. Laffitte , Lotina ; : Azkue , Lotina , V. Laffitte ; : , Lotina , Ibañez , P. Iztueta , Arzdi , P. Iztueta , Muus , PMuj , 1967, Lozano ; : , Lozano ; : PMuj eta fitxaren hustuketan, besteak beste: : Lozano ; : Lotina , Muus ; : Lozano . xabiroi zakaila salbera zakail DVEF DBF DVC // xabiroi zuri sabiron Catálogo Peces salbario DVEF Peces Catálogo xabiroi FauMar Peces GeogrEH Arrainak Peces Aquarium Peces DCV Jakin NomIctiol xabiron FauMar NomIctiol zalmiroi DCV // xabiroi txiki sabiroi NomIctiol xabiroi Peces Peces xabiron NomIctiol
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: ElhHizt ( araña, salvariego; eta AS, salvariego: eta AS, araña: ), EskolaHE ( itsas arraina, gorputz luzaranekoa, jateko ona [...]. Xabiroi mota ezagunenak xabiroi zuria eta xabiroi txikia dira), PMuj (sabirón, salbario, salbadeo; escorpión, traquino); : DRA (pez araña) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh . xabiroi Zool. xabiroi txiki Trachinus vipera xabiroi zuri T. draco Zool. [Trachinus draco] [T. vipera] DVC xabiron // EG/CE EF/FE EF BF DBF
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
EBBk soildua.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Landare eta animalien taxonomi izena
Fam. Trachinidae.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaboi
iz. Urarekin nahasirik, garbitzeko eta koipea kentzeko erabiltzen den produktua, alkali bat gantz batekin konbinatzean lortzen dena. Xaboi bigunak eta gogorrak. Xaboi berezi bat erosten zuen, oso garestia, azalmintza leun-leun edukitzeko. Xaboi puska bakarra ematen digute hilabete osorako, bai arropa garbitzeko eta bai norberaren garbitasunerako. Xaboi fabrika.
- HBO
Aztergaia: xaboi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
xaboi(n).
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-n zalantzazkoa.
Maileguen egokitzapen sistematikoa
j/x.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Hauxe da zabalduena" (1993-01-18)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaboiontzi
iz. Xaboia edukitzeko ontzia. Xaboiontziekin egindako txoriak eta jogurt potoekin egindako lanparak ikus daitezke erakusketan.
- HBO
Aztergaia: xaboiontzi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
1, LMuj ("Zarata berria bainugelan. Perfumearen flaskoa —xaboi-ontzia edo gisakoren bat— erori bide zitzaion Elbirari oraingoan"). xaboi-ontzi
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: Euskalterm 2 Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE. xaboi-ontzi //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: HiruMila; : PMuj Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA. xaboi-ontzi xabon-ontzi DVC // EG/CE EF/FE EF BF DBF
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
PUrib: "xaboiontzi/xabonontzi".
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-ontzi.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xabonatu, xabona, xabonatzen
du ad. Xaboiz igurtzi.
xabor
1 iz. Ipar. Zaborra.
2 adj. Zub. Hauskorra.
- HBO
Aztergaia: xabor
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 iz. . . 'zaborra'. 2 izond. . 'hauskorra'. Ipar Adkor Zub
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-x-/-z-.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
1 iz. (Ipar. Adkor. '7zaborra'7); 2 izond. (Zub. '7hauskorra'7).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[kentzea proposatzen dut]" (1997-03-04)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adieren ordena aldatu: 1) 'hauskorra' 2) 'zaborra'. || 1- Zehatzagoa delakoan gaude.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-23) Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xafarratu, xafarra, xafarratzen
du ad. Ipar. Urberritu, xaboiaz edo beste garbigarriren batez garbitu den zerbait ur hutsarekin berriz garbitu garbigarria kentzeko. Neskak xafarratu zuen pegarra, eta urez bete, emakume hark tututik edan zezan.
- HBO
Aztergaia: xafarratu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu corpusean aurkitu Ik. ap. DRA : 'enjuagar' adierako 2, Barb II ("Piarres, xoko batean, zintzurra xafarra eta xafarra ari zen; luzeago atsegina eta handiago alabainan: Ala xede, erdia bederen mahats arnoz egina dela gure pinard!"), 1951 ("Nexkak xafarratu zuen pegarra, eta urez bethe, tututik edan zezan") eta 'reñir, reprender con rigor' adierakoa, H ("Horrela xafarratzen nauzue"); eta : u/g ("Elorri ostoen bertutea da erlasduren sendatzea: eman pinta bat uretan egosten 20 grama osto hoitarik. Eta ur horrekin ongi gargara edo xafarrika aho-zola"), 1955 ("Aho zintzurrak krexun egoskinez xafarrikatuz, eta gargaratuz, ederki senda ditazke bai hortz minak bai zintzur-minak"), Hazkarri in 1958 ("Haren barrikatto arnoa itsuski arintzen ari zen, berak etzuelarik alta ahoaren xafarrikatzeko baizik edaten"). // xafarratu Piar GAlm xafarrikatu Egunaria GAlm Othoizlari
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: HiztEn Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm. xafarratu //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: ElhHizt ( enjuagar, aclarar), HiruMila (enjuagar), Lur (1 rincer, nettoyer à l'eau; 2 faire la vaisselle), XarHizt (nettoyer à grande eau, rincer, -é), Casve ( : 1 nettoyer la barrique; 2 laver la vaisselle; 3 rincer), DRA (1 limpiar una barrica con agua, dándole sacudidas, enjuagar la boca, fregar la vajilla; 2 reñir, reprender con rigor), PMuj (1 enjuagar en la boca; 2 fregar la vajilla, desugar, limpiar con agua; 3 maltratar, zamarrear, golpear); : XarHizt (se rincer la bouche, se gargariser, -é), Casve (xafarrikatü: se rincer la bouche, se gargariser), HaizeG (se gargariser, rincer), Lh (se gargariser), Lh (1 nettoyer une barrique avec de l'eau en la secouant; 2 se rincer la bouche; 3 laver a vaisselle; 4 malmener qq. un, le rabrouer), DRA (enjuagarse, gargarizar), PMuj (hacer gárgaras, gargarizar); : PMuj (enjuague, enjuagadura); : PMuj (gargarismo) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur . xafarratu BN EF/FE EF xafarratü DVC xafarrikatu EF BF DBF DBF DVC xafarratze DVC xafarriku DVC // EG/CE
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
IparKazet (Ekologia): rincer.
Lantaldearen irizpideak
Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz
xafarratu eta xafarrikatu ageri dira testuetan (eta biak erabiltzen direla dio J-L. Davantek); Iparraldekoek argituko dute forma biak jaso behar diren ala bakarra aski den.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
xafarra, xafarratzen.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tu/-katu.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
du ad.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (EH2016): xafarratu eta xafarrikatu formei Ipar. marka jarri zaio.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xafarrikatu, xafarrika, xafarrikatzen
du ad. Ipar. Aho barnea edo eztarria isurkariren batez garbitu, gargarak egin. Aho-zintzurrak egoskin horrekin xafarrikatuz, ederki senda daitezke bai hortzetako minak, bai zintzurreko mina.
xafla
1 iz. Gai baten, bereziki metal baten, zati mehea eta zapala. Zinkezko xafla zabalez egindako teilatua. Borreroak gillotinaren xafla metalikoa askatu zuen.
2 iz. Xerra. Xingar xafla ederrak.
- HBO
Aztergaia: xafla
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-09-22 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. zaflatu.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
burdin-xafla.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaflagarri
adj. Xaflatan ezar daitekeena. Elementu xaflagarriak eta dentsitate txikikoak.
- HBO
Aztergaia: xaflagarri
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Ongi eratua da
forma erabili gabea, baina ongi eratua, erabiliaren, baina gaizki eratuaren eta Euskaltzaindiak baztertuaren ordaintzat proposatua. xaflakor
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-garri.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
izond.
Forma baten adiera(k)
xafla daitekeena.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaflagarritasun
iz. Xaflagarria denaren nolakotasuna.
- HBO
Aztergaia: xaflagarritasun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaflatu, xafla/xaflatu, xaflatzen
du ad. Xafla bihurtu, xafla era eman. Telurioa oso erraz xaflatzen eta birrintzen da.
- HBO
Aztergaia: xaflatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, xafla(tu), xaflatzen. ad. xaflatu du
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xaflatu, xafla(tu), xaflatzen.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xagu
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xagu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. sagu].
- HBO
Aztergaia: xagu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:HBB 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-erabakiak s.u. sagu.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . sagu
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . sagu
Lexemen erregulartasuna
-x-/-s-.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ez dira gaitzestekoak eta hitzen adierazkorrak baizik. sagu saguzar
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ez da onartu.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaguxar
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xaguxar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. saguzar].
- HBO
Aztergaia: xaguxar
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:HBB 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-erabakiak s.u. sagu.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . saguzar
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . saguzar
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xah
iz. Persiako enperadorea. Istilu larriak gertatu ziren Teheranen, eta xah Persiakoak eta haren familiak hiriburutik ihes egin zuten. Irango xaharen semeak bere buruaz beste egin du.
- HBO
Aztergaia: xah
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
(Persiakoa).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: [Xah] letra xehez.
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): onartu da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahako
iz. Ipar. Zahatoa. Bi xahako arno eta hamabi xardina. Xahakotik edan.
- HBO
Aztergaia: xahako
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'zahatoa'. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
zahatoa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahal
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xahal-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txahal].
- HBO
Aztergaia: xahal
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xahal.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txahal
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txahal
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahar
adj. Adkor. Zaharra.
- HBO
Aztergaia: xahar
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Adkor
Informazio lexikografikoa
Mailak
Adkor.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahartu, xahar/xahartu, xahartzen
1 da/du ad. Adkor. Zahartu, zahar bihurtu. Berriak fite xahartzen dira zurekin.
2 da ad. Adkor. Zahartu, zahartzarora heldu. Xahartu denak ere nahi baitu bizi.
xahu
adj. Ipar. Garbia. Estali zuen gorputz saindu hura mihise xahu batez. Ez dugu aurkitzen toki xahu bat non bazkariteko jar. Bihotz xahu batekin. Birjina Maria xahuagandik sortua.
xahu izan da ad. Ipar. Galdua izan, salbabiderik ez izan. Aditzen bagaituzte, xahu gara. Xahu zirela oraingoan, errege etorriko zitzaiela eta bortizki gaztigatuak izango zirela.
xahurik adb. Ipar. Garbi, garbirik. Haurrekin dena etzaten, ez da beti mantarra xahurik jaikitzen (esr. zah.).
- HBO
Aztergaia: xahu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-03-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. izond. 'garbia' / AS: , 'galdua naiz; galduak gara'. Ipar xahu naiz xahu gara
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
egokiagoa iruditzen zaio lantaldeari azpisarrera gisa ageri diren eta horiek azpisarrera bakarraren adibide azaldu bihurtzea: " . ad.: ('galdua naiz'); ('galduak gara')". xahu naiz xahu gara xahu izan xahu izan da xahu naiz xahu gara
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrera erantsi: "xahu naiz". xahu izan
- [E210]: : 1- Hiztegiak ez du horren beharrik. || 1- Azpisarrera iluna da; "xahu izan" aditz-lokuzioa sartzea zuzenagoa delakoan gaude. Ikus aurreko oharra ("xahu"). xahu naiz, xahu gara
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-23) Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia (azalpena dagoeneko egokitua du H1.1 lantaldeak).
Aztergaia: xahu izan
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: 'galdua naiz, galduak gara'. xahu naiz, xahu gara
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahuarazi, xahuaraz, xahuarazten
du ad. Xahutzera behartu. Baketze horrek xahuarazi dizkio Frantziari miliarrak milaka.
- HBO
Aztergaia: xahuarazi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, xahuaraz, xahuarazten. ad. xahuarazi dio
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
xahuarazi, xahuaraz, xahuarazten.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahubide
iz. Xahutzea, gastua. Xahubideak eta irabazpideak.
- HBO
Aztergaia: xahubide
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahugarri
adj. Xahutzen duena. Seme bat zuen, eta hura etxearen xahugarri.
- HBO
Aztergaia: xahugarri
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahuki
adb. Garbiki, xahutasunez. Xahuki erran dizut eta ez dut bilatu estalkirik.
- HBO
Aztergaia: xahuki
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahupen
1 iz. Xahutzea, garbitzea.
2 iz. Xahutzea, hondamendia.
3 iz. Xahutzea, gastua. Irabaziak eta xahupenak.
- HBO
Aztergaia: xahupen
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahutasun
iz. Garbitasuna, xahua denaren nolakotasuna. Gelaren xahutasuna. Emaztearen edertasuna, xahutasuna.
- HBO
Aztergaia: xahutasun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahutu, xahu/xahutu, xahutzen
1 du ad. Ipar. eta Naf. Garbitu. Pilatok eskuak xahutu zituen. Xahu ezazu ene lizuntasuna. Nota guztietarik xahutua.
2 du ad. Ondasunez-eta mintzatuz, guztia erabili, bereziki zoro-zoroan edo alferrikako gauzetan. Ik. eralgi; gastatu. Irabazi guztiak edaritan xahutu. Gisu labe ttipiak errekin asko xahutzen du. Zerbait ikasteko, anitz urte edo diru xahutu duenari bizibidea kentzea, ez da hori ohointza? Bidez bide diru xahutzen eta denbora galtzen ibili.
3 du ad. Ipar. Suntsitu, hondatu. Gerrateetan xahutu da arbola franko. Goseak zituen xahutuak, bi hilabetez, Alemania barnean. Izurrite izugarri batek jendeak xahutzen zituen. Lurraren gainetik xahutuko dut egin dudan gizona. Bazterrak xahutu eta xehatu zituzten.
- HBO
Aztergaia: xahutu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:07 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, xahu(tu), xahutzen. ad. 1 . eta . 'garbitu'. 2 'eralgi, gastatu'. 3 . 'suntsitu, hondatu'. xahutu du Ipar Naf Ipar
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xahutu, xahu(tu), xahutzen.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: . ere bada. Naf
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): oharra gehituko zaio.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahutzaile
adj./iz. Xahutzen duena. Non da artzaina baino xahutzaile gaiztoagorik?: beroaldi bat hartzeko, tantai gazterik ederrena ondotik eramanen du.
- HBO
Aztergaia: xahutzaile
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xahutze
iz. xahutu aditzari dagokion ekintza. Diru xahutze handiak. Lurreko erregeek odol isurtze eta herri xahutzeetan dituzte handitasunak.
- HBO
Aztergaia: xahutze
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tze.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xai
iz. Ipar. g.er. Sotoa, upategia.
- HBO
Aztergaia: xai
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'sotoa, upategia'. Ipar g.er.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Maiztasuna
g.er.
Forma baten adiera(k)
sotoa, upategia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xainda
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xainda-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txanda].
- HBO
Aztergaia: xainda
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xanda, xainda.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txanda
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txanda
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Txanda da gehienik erabiltzen dena" (1993-01-18)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xake
1 iz. Hamaseina irudi zuri edo beltz dituzten bi jokalariren arteko jokoa, hirurogeita lau laukitxo zuri-beltzeko taula batean, jokalari bakoitzak bere irudiak mugituz eta aurkariarenak harrapatzen saiatuz jokatzen dena. Xake taula eta piezak atera ditu. Bost urterekin hasi zen xakean jokatzen. Makina batek xake-jokalari onenetako bati irabazi zion.
2 iz. Joko horretan erabiltzen diren irudiek eta taulak osatzen duten multzoa. Erdi Aroko pertsonaiak irudikatzen dituen xake erraldoia.
xake joko, xake-joko iz. Xakea. Erregea dela xake-jokoko pieza nagusia.
xake-mate iz. Xake-jokoko egoera, erregeetako bat erasopean eta babesik gabe aurkitzean, partida amaiarazten duena.
- HBO
Aztergaia: xake
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: . xake-joko, xake-mate
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
. xake-joko, xake-mate
Aztergaia: xake-joko
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1996-11-26 Azpisarrera gisa onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-joko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. xake
Aztergaia: xake-mate
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Azpisarrera gisa onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. xake
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xakel
iz. Gip. Igela.
- HBO
Aztergaia: xakel
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'igela'. Gip
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Gip. Ik. . igel
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xakelari
iz. Xakean aritzen den jokalaria, xake-jokalaria. Xakelariak oroimena eta aurrea hartzeko gaitasuna ditu baliabide.
- HBO
Aztergaia: xakelari
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xakur
iz. Lap. eta Naf. Txakurra. Ez baduk hihaurek hire burua zaintzen, xakurra bezala ibiliko haute.
- HBO
Aztergaia: xakur
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
eta . Lap. Naf. Adkor
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
Ik. . txakur
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-: ik. oharra s.u. txakur.
Informazio lexikografikoa
Mailak
Adkor.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: adierazkorrek eta diminutiboek sarrera dutenentz ikusi behar. Eta baiezkoan, guztiek?
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xal
iz. Emakumezkoen zapi luzarana, sorbalden gainean, apaingarri gisa edo hotzetik babesteko, jartzen dena. Zetazko xal batean bilduta zegoen.
xalant1
iz. Ipar. Txanela. Zaldizkoak eta tresnak xalantez eramango dira, doazelarik igerika zaldiak. Eramaten zuela xalanta, jendez eta gauzaz kargaturik, Uztaritzetik Baionara.
- HBO
Aztergaia: xalant 1
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'txanela'. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
txanela.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: " [grafia hobetsiko nuke]" xalanta (1997-03-04)
- [A204]: Hau ere beratarrontzat hitz ezaguna da (oraingo gazteenek igual ez). Bidasoan kontrabandorako eta izokin-arrantzarako XX. mendean erabiltzen ziren ontzien izena zen. Txalanta (2009-12-10)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xalant2
1 iz. Maitalea. Bere xalanta agurtu zuen muin lizun bat ezpainetan eginaz.
2 iz. Galaia.
- HBO
Aztergaia: xalant 2
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'galaia'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
galaia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xalantzain
iz. Xalanta gidatzen duen pertsona.
- HBO
Aztergaia: xalantzain
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xalantzaingo
iz. Xalantzainaren lanbidea. Xalantzaingoan ibili.
- HBO
Aztergaia: xalantzaingo
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-zain-go.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xalo
1 adj. Tolesgabea, lañoa. Nire gogo-bihotzak xaloak eta garbiak dira. Ipuin xaloa. Usoak bezain xalo.
2 adj. Jendearekiko harremanetan gozoa, atsegina, maitagarria dena. Neskatila xaloa.
- HBO
Aztergaia: xalo
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaloki
adb. Xalotasunez. Xaloki esan zigun: aupa lagunak!
- HBO
Aztergaia: xaloki
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xalotasun
1 iz. Tolesgabetasuna. Zeruratu nahi badugu, haurren irudikoak izan behar dugu apaltasunean, xalotasunean.
2 iz. Xaloa edo atsegina denaren nolakotasuna. Neskatilaren xalotasuna.
- HBO
Aztergaia: xalotasun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xalupa
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xalupa-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txalupa].
- HBO
Aztergaia: xalupa
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xalupa.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txalupa
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txalupa
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaman
iz. Zenbait kulturatan, ustez, naturaz gaindiko ahalmenak dituen pertsona, iragarpenak eta sendaketak egiten dituena eta espirituekin hitz egiten duena. Hego Amerikako hainbat herritako xaman indigenei ateratako argazkiak.
- HBO
Aztergaia: xaman
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
1, Gizarte / ("Izpiritu horiei aurka egiteko txamanen laguntza eskatzen dute"); 1, ("gaitzen errua taburen bat hausteari edo aztiak zein xamanak saihets dezakeen jainkoen zigorrari egozten diote"). txaman Zientziak DBH xaman HD kulturak
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: HiztEn (ik. ); : HiztEn, LurE; : HiztEn, Euskalterm 1 Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50. txaman xaman xaman xamanismo //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: ElhHizt, HiruMila, EskolaHE Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA, PMuj . xaman, xamanismo // EG/CE EF/FE EF BF DBF DVC
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal / formen ordaina: : ElhHizt (eta ) Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur eta , Casve , HaizeG , PMuj . chamán chaman xaman xamanismo // EG/CE EF/FE FE FB DCV
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xamaniko
adj. Xamanena, xamanei dagokiena. Antzezlan horrek protagonistaren bidaia xamanikoa kontatzen du.
xamanismo
iz. Zenbait herritako sineste multzoa, gizakien gertakarietan espirituek esku hartzen dutela eta haiengan xamanek bakarrik eragin dezaketela uste duena. Antzinako errituak taularatuko dira: deabruak uxatzeko dantzak, udako zein neguko solstizioak ospatzeko antzezpenak eta bestelako dantzak, xamanismoan eta budismoan oinarrituak denak ere.
- HBO
Aztergaia: xamanismo
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2009-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: Euskalterm - ErlHizt (Xaman). xamanismo
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xamar1
iz. Ipar. eta Naf. Gizonezkoen soineko luze mahukaduna, atorraren gainean janzten dena. Ik. brusa. Gizon gaixoek atorra dute gerrian xamar petik ageri. Atorra zuri, gerriko gorri, gainetik xamarra, lerden eta bipilik beti garaztarra.
- HBO
Aztergaia: xamar 1
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
eta . 'jantzia'. Ipar. Naf
Jatorrizko forma
(t)xamar.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma-adieren gurutzamenduak
Gizonezkoen soineko luze mahukaduna, atorraren gainean jartzen dena (cf. 'jaka'; eta ). txamarra zamar
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ez al da hitzaren Iparraldeko aldaki hutsa? txamarra
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): eta ez dira gauza bera. Hala ere, . ez ezik, . ere badela adieraziko da. xamar txamarra Ipar Naf
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xamar2
adb. Heg. Adkor. Samarra. Arlote xamarra zen.
- HBO
Aztergaia: xamar 2
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'samarra'. Adkor
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-x-/-s-.
Informazio lexikografikoa
Mailak
Adkor.
Forma baten adiera(k)
samarra.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xamardun
iz. Ipar. Xamarra janzten duen pertsona; baserritarra. Gure euskaldun begientzat ez da halako festarik, nola hiriko karriketan bonetun, xamardun zenbait ikustea.
- HBO
Aztergaia: xamardun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'xamarra janzten duena; baserritarra'. Ipar
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
xamarra janzten duena.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xamur
adj. Heg. Adkor. Samurra. Zenbat arkume xamur, gazta eder! Txakurrak egin dio halako begiratu xamur bat. Euskaraz izan ohi dira beti gure hizketa xamurrak.
- HBO
Aztergaia: xamur
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'samurra'. Adkor
Informazio lexikografikoa
Mailak
Adkor.
Forma baten adiera(k)
samurra.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xamurtasun
iz. Heg. Adkor. Samurtasuna. Euskarak jatortasuna, xamurtasuna, gure lurraren urrin gozoa galdu ditu.
xamurtu, xamur/xamurtu, xamurtzen
da/du ad. Heg. Adkor. Samurtu, bigundu. Ukitzen dio hari bihotza, xamurtzen du haren barrua. Ongi dakite nola xamurtu bekatarien bihotzak.
xanda
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xanda-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txanda].
- HBO
Aztergaia: xanda
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xanda, xainda.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txanda
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txanda
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xanfarin
adj. Ipar. Buruarina. Neska ergel, xanfarin batekin. Jaun xanfarin edalea.
- HBO
Aztergaia: xanfarin
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'buru-arina'. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xango1
1 iz. Ipar. Txanka, erregearen eta zaldunaren ondoko karta. Mariak xango, Katixak zaldun, Marixumek hirua.
2 iz. Ipar. Karta frantsesetan, ezkutari baten irudia duen karta, erregearen eta anderearen azpikoa. Ik. ezkutari; bailet. Xango, andere, errege.
- HBO
Aztergaia: xango 1
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Bigarren mailan onartzekoa Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2010-04-20 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. txota
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'txanka (karta)'. Ipar
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. batez ere. Ik. . txanka
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
kartak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): . 'txanka (karta)' erabaki da. xango 1 Ipar
- Erabakia: Osoko Bilkura (2015-09-25): xango 1 iz. Ipar. 'txanka (karta)'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xango2
iz. Ipar. Adkor. Zangoa.
- HBO
Aztergaia: xango 2
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. . 'zangoa'. Ipar Adkor
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Maiztasuna
Adkor.
Forma baten adiera(k)
zangoa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xangre
iz. Ipar. Minbizia.
- HBO
Aztergaia: xangre
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
7 ap. Barb (adib.: "Xangrea duela zintzurrean!", "Xangrea, eta bere pipatzeak emanikako xangrea!", "min hau xangrea balitz!") Ik. ap. DRA: M. Mendiboure in 1967 ("Erresuma jorienetan ere gelditzen dira, xangre batzuen pare, beren zuzena ardietsi ez duten herrialdeak, partimenetan ahantziak bezela dauden jendaldeak"); Duhour in 1971 ("Griña asko aipatu dituzte, oro xangre handienak, familiari kalte egiten diotenak, hala nola lan eskasa, irabazi ttipiak..."); SoEg in 1965 ("Xangriaz jana, bilintzi-balantza dabila Roosevelt, gizonkiaren orde, izaitekotz gizonaren itzala") eta 1958 ("Ospital hortan berean, hertzetako zauri xangredun batetarik operatu zuten"); (Hb / testu-lekukotasunik gabe). xangre Sup // Othoizlari Herr Herr xangredun Herr xankre
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
1, Hiriart-U ("Xehetasun asko emanak zaizkigu: 42 urteko gizon bat, bi haurren aita, bihotzetik operatu beharra; 18 urteko neskato bat, xangreak hartua; eta zonbat holako"). xangre
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: DFrec 1 (Hiriart-U: "eri bat ezagutu dut xangreak jana") Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. xangre //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (1924; xankre XIX ea. . Minbizia), HiruMila, Lur , DRA; : DRA; : HaizeG , DRA; : HaizeG Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur , XarHizt, Casve , Lh , PMuj xangre Ipar. G.er EF/FE xangredun xankre BF xankredun BF // EG/CE EF DBF DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
minbizia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xangrin
iz. Ipar. Atsekabea. Aita-amak urtuko dira negarrez xangrinetan.
- HBO
Aztergaia: xangrin
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'atsekabea'. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
atsekabea.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xano
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xano-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txano].
- HBO
Aztergaia: xano
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xano.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txano
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txano
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xanpain
iz. Frantziako Champagne eskualdean egiten den ardo zuri aparduna. Xanpain botila bat hutsa. Ireki botila xanpainak.
- HBO
Aztergaia: xanpain
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2008-07-08 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Erdaretako formak
OfQuLF: vin blanc mousseux préparé en Champagne || Champagne || région où l'on fabrique ce type de vin.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[xanpaña] [grafia hobetsiko nuke]" txanpain (1997-03-04)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xanpu
iz. Ilea garbitzeko xaboi likidoa. Iruditu zitzaidan oraindik ere airean jarraitzen zuela haren xanpuaren usainak.
- HBO
Aztergaia: xanpu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-erabakiak s.u. txanpu.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xantaia
iz. Dirua edo onuraren bat lortzeko asmoz norbait hertsatzea, eskandaluzko zerbait agerrarazteko mehatxupean. Bahitzaile talde baten xantaia zitalaren aurrean Italiak batuta egon behar du. Heriotzaz eta xantaiaz baliatzen da, izua zabaltzeko.
xantostar
1 adj. Xantoskoa, Xantosi dagokiona.
2 iz. Xantosko herritarra.
xantre
iz. Ipar. Eliz kantaria. Berrogei urtez xantre izan da Bettiri Baigorriko elizan.
- HBO
Aztergaia: xantre
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'eliz kantaria'. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
eliz kantaria.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: " [grafia hobetsiko nuke]" trantre (1997-03-04)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xantza
1 iz. Ipar. Zoria, zortea. Ik. suerte 2. Xantza on guztiei!
2 iz. Ipar. Zorte ona. Eguraldiaren aldetik izan genuen xantza, fresko izanagatik, bederen ateria izan genuelako. Xantza pixka batekin ez da gutaz beldurtuko.
3 iz. Ipar. Aukera, egokiera. Ik. mentura 2. Aita-ametarik bat ez bada euskalduna, haurrei euskara transmititzeko xantza gutxi da. Bistan da xantza hori ez genuela huts egin behar.
- HBO
Aztergaia: xantza
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
8: Ox ("Beha, beha, hau duk xantza!"), Zub ("Gizona; hori uk, hori, xantza"), JEtchep ("Nik hire xantza banu, orai beretik arrangura nintakek, kaserna batean sartu gabe"), Larz 5 ("Xantza on, Pantxo!", "To, xantza duk!", "Nolaz diat xantza?", "Zer xantza izan duzun ahatik!", "Zer xantza duzun hola kurriturik!"), eta ap. DRA, A ("Gatu beltxa etxean, xantza huna etxean"), u/g ("Nik xantza izan orduko itsasoa agortuko da"). xantza Iru Herr
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
(eta ) 15: 1961 eta 1973 ("Goraintzi bero bat igorriko diok nere parthez xantza on bat desiratuz aneia Bettiri Algerian bere zerbitzua laster fini duen aneia sarjantari", "Horrek ez du xantzarik izan, gaizoak, bere amodiozko ametsetan Andereño bat zuen itsutuki maite eta arek eza emanik burutik joana da"), D. Landart ("Zer xantza! azkenean harat joanen gira!"), Etxahun Iruri 3 ("Uhure espus eta espusari / Ziren biziko desiratzen dereiziegü / Bier xantza hun eta osagarri", "Ene suheta: "Berriz artino xantza hun ta osagarri"", "Eta eman dezaziela / Xantza hun et'osagarria"), ("oraino izan dut xantza bertze misione baten egiteko"), 1977 ("Oteleruak dio "naki [sic] duka lanik?" / "Nik banikek xantza bat, hoberenetarik""), J. Casenave ("Zer xantza! Dudarik gabe, burrasoek libro uzten ditizkek"), A. Aguergaray ("Berriz arte, adixkidik! / Xantza et'osagarri hun"), A. Arkotxa ("Bizian ez du gehiago loturarik. Xantza. Bakarrik; erremediorik gabe"), 1988 3 ("Hiruek, airez aire irabazi dute finalean artzeko xantza", "Finala horiek, helduden igandean, Paxkoenean iraganen dira, arratsaldeko 4 orenetan. Xantza on!", "Nicole Perry-k ez du Baionan herriko etxea hartzeko xantza izpirik gu gabe"), A. Luku ("ikaragarria izan nauk, denak xintxikatu dizkiat, errexa haren aita alde nian, konprenitzen nindian, eta hor halarik ere, behar diat aitortu xantza ukan dudala"). xantza xantza izpi Herr Nor da hor? Newsletter HerrizH
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: DFrec 6 (Hiriart-U: "xantza ekarriko daukula gure harat-hunat guztietan"; 3: "haur guziek behar dute hatxeman xantza eskolatzeko", "eta bestalde denak erraiteko xantza guziak kontra galtzalek", "deneri diotegu xantza eta aro on"; : "ez baitu haur guztiei xantza berdina biziaren aintzin emaiten"; eta beste 1 bertsoetatik jasoa: "zure artaldia berriz kusteko xantza ote dut izanen"), AB38 1 ('broma' itzulia) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. xantza Herr ZArg //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EskolaHE (zori ona), Lur (chance), HaizeG (chance), Lh (chance), DRA (suerte) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur , XarHizt, Casve , PMuj . xantza EF/FE BF DBF // EG/CE EF DVC
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "xantza. Zorte, zori/aukera".
Lantaldearen irizpideak
Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez
ez du horren premiarik ikusten P. Xarritonek.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
zoria, zortea.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xapel
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xapel-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txapel].
- HBO
Aztergaia: xapel
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xapel, zapel.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txapel
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txapel
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xar
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, xar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txar].
- HBO
Aztergaia: xar
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xar.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txar
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txar
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xara
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xara-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txara].
- HBO
Aztergaia: xara
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xara.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txara
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txara
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaramela
1 iz. Ipar. Txirula bakuna, txilibitua. Gure artzainen xaramela.
2 iz. Ipar. Kantua, doinua. Badut zenbait xaramela aterarik ene ardien inguruan. Eta hitz beraren xaramela bakoitzak zerbait berezi erran nahi! Jaun errienta ez da gehiago xaramelan ari herriko elizan.
3 iz. Ipar. Kantuaren apaindura, silaba bakar baten gainean laster eta arin abesten den nota saila. Egun hartan Haritxabaletek uzten zituen xaramelak eta ezartzen zuen bere boz nasaia.
- HBO
Aztergaia: xaramela
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: " [grafia hobetsiko nuke]" xaramel (1997-03-04)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaramelatu, xaramela/xaramelatu, xaramelatzen
1 du ad. Ipar. Abestu, kantatu. Bihotzetik zenbait kantu xaramelatu ditu.
2 du ad. (nor osagarririk gabe). Ipar. Xaramelak eginez abestu. Nire alaba Mariak erresiñolak bezala xaramelatzen du goizetik arrats.
- HBO
Aztergaia: xaramelatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, xaramela(tu), xaramelatzen. . ad. xaramelatu Ipar du
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xaramelatu, xaramela(tu), xaramelatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaratila
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xaratila-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txaratila].
- HBO
Aztergaia: xaratila
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. txaratila.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xaratila, (t)xirrika.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txaratila
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txaratila
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: hobesten da, baina gero ez da ageri zerrendatuan. txaratila txaratila
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): formak sarrera izango du. txaratila
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarbo
iz. Ipar. Zarboa. Mutu gaudek, xarboak bezala.
- HBO
Aztergaia: xarbo
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. . 'zarboa'. Ipar Adkor
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
x-/z-.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Maiztasuna
Adkor.
Forma baten adiera(k)
zarboa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarbot
iz. Ipar. Ezkaia.
- HBO
Aztergaia: xarbot
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'ezkaia'. Ipar
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. Ik. . ezkai
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A204]: Gurean (herrian), . txerpot (2009-12-10)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xardina
iz. Ipar. eta Naf. Sardina. Bi xahako arno eta hamabi xardina.
- HBO
Aztergaia: xardina
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: : Asplenium trichomanes; : Asplenium viride; : Asplenium ceterach. xardin-belar beltz xardin-belar berde xardin-belar hori
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. eta . 'sardina'. Ipar Naf. Adkor
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
x-/s-.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Maiztasuna
Adkor.
Forma baten adiera(k)
sardina.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: . ere bada. Naf
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): onartu egin da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xare
iz. Pilota-joko mota, sare lasaia duen pala moduko batez jokatzen dena. Pilota Federazioak xareko bi pilotari gazte zigortu ditu.
- HBO
Aztergaia: xare
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'pilota-jokoa'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
pilota-jokoa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaria
iz. Lege islamikoa. Xaria indarrean dagoen estatuetan emakumeen giza eskubideak ez direla errespetatzen salatu du Amnesty International erakundeak.
- HBO
Aztergaia: xaria
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2006-02-07 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: HiztEn (Islamaren lege kanonikoa. Alak giza ekintzei buruz emandako aginduen multzoa da) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm. xaria
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur eta , HaizeG , Casve , DRA, Lh , PMuj . EG/CE EF/FE BF EF DBF DVC
Erdaretako formak
(Le Petit Robert): charia (eta "Var. "); (Grand dictionnaire): sharia // Ez dugu aurkitu ap. (S. Carbonell), (Langenscheidts). fr sharia en it de
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: " . Lege islamikoa". xaria
Lantaldearen irizpideak
Erabiltzekotan, forma horretan erabiltzekoa da
forma hori dagokio euskaraz; baina lantaldeak zalantzak ditu honelako zein hitz jaso behar den erabakitzeko (hau da, euskal testuetan orain arte erabili ez direnak, nahiz, berez edo, beste hainbatek adinako lekua beharko luketen, kultura orokorrekoak direnez, "gure / orain arteko kulturan arrotzak" izan arren).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: . xaria
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaribari
1 iz. Zalaparta, zarata. Deabruen xaribaria.
2 iz. Tobera mustra.
- HBO
Aztergaia: xaribari
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarlango
iz. Ipar. Erbiak ehizatzeko eta lasterketetarako erabiltzen den txakur arraza; arraza horretako txakurra, lerdena eta arina, buru txikia eta hanka luzeak dituena. Ik. galgo. Geldirik, iduri zuen xirio bat; zebilenean, xarlango bat.
- HBO
Aztergaia: xarlango
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2009-04-07 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ik. OEH argitaratuan 3 (Elzb PAd 2, Larrak), eta (Or Tormes), (Elsb Fram). xarlango txakur xarlango xakur xarlango
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
1, K. Santisteban. xarlango
Sektore jakin bateko informazioa
: EhiztEskulib, 172 ("Galgoak edo xarlangoak erbi-txakur ere esaten zaie, untxi-txakurrak eta euste-txakurrak"); EhizAzter 81 ("540. Xarlangoak, ehiza-txakurrak eta txakur harrapariak"). xarlango
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'erbi-txakurra'. Ipar
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Arrazak
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
erbi-txakurra.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarma1
iz. Erakartzen edo atsegina sortzen duen zerbaiten nolakotasuna. Ik. lilura. Munduko xarma emeak higuinarazteko. Harentzat xarma gutxi baitzuen Inazioren bizimodu garratzak. Debekatuaren xarma zekarren hark, misterioaren lilura.
- HBO
Aztergaia: xarma 1
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarma2
iz. Urkiaren familiako zuhaitza, zur zuria eta gogorra duena, gerbetan bilduriko loreak ematen dituena (Carpinus betulus).
- HBO
Aztergaia: xarma 2
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-07-03 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ez dugu OEH-EEBS corpusetan ' ' adierako formarik aurkitu. Carpinus betulus xarma
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: HiztEn ( ), Euskalterm 1 (carpe); : Euskalterm 2 (carpe oriental); : Euskalterm 2 (carpe); : Euskalterm 2 (carpe negro); : Euskalterm 1 (boleto áspero) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE. xarma Carpinus betulus Ekialdeko xarma xarma arrunt xarma lupulukara xarma-onddo //
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: : Carpinus sp.; : Carpinus betulus; : Carpinus orientalis; : Ostrya carpinifolia. / Ik. Izendegian fitxaren hustuketa: : M. Aizpurua; : Polunin , PMuj ; : Krussmann ; : M. Aizpurua; : Bouda-Baum; : Aramendi ; : M. Aizpurua; : X. Irigarai; : Azkue ; : G. Larrañaga , Bouda-Baum, PMuj , Garate VII; : M. Aizpurua. xarma xarma arrunt ekialdeko xarma xarma lupulukara xarma arrunt xarma begigar Flores de Europa DCV bejigar Arboles de Europa haitzeko zumar hegigar karpe arrunt Landareen mundua pagoar pago-lizar suberosa DVEF urkitza LandareJak DCV Cont zumar
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: ElhHizt (carpe, ), HiruMila (carpe), Lur (charme); : Lh (1. adieran: charme) Ez dugu aurkitu ap. XarHizt, EuskHizt, EskolaHE, Lur , Casve , HaizeG , DRA, PMuj . xarma Carpinus betulus EF/FE xarme DBF // EG/CE EF BF DVC
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal / formen ordainak: HiztHand: // HiruMila: ; carpe negro: ; carpe oriental: ElhHizt: ; , Casve : , T-L : Ez dugu aurkitu ap. Lur eta , XarHizt, HaizeG , PMuj . carpe charme xarma xarma arrunt xarma lupulukara ekialdeko xarma // xarma pago-lantzakada pago lizar // FE hegigarra süberosa // LBF hegigar // EG/CE EF/FE FB DCV
Lantaldearen irizpideak
Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten
lantaldeak ezin erabaki dezake, datu faltan, zein den -en euskal ordain egokia ( ageri da gaurko hiztegietan eta); eta, oro har, Izendegiaren proposamenak bere hartan onartuko lituzke, bestela jokatzeko arrazoi sendorik ez duenean. Carpinus betulus xarma
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: . xarma 2 Carpinus betulus
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarmadura
iz. Lilura, liluramendua.
- HBO
Aztergaia: xarmadura
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-04-09 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
2, Mong (atalaren izenburuan: "Idia xarmadurez inketatua denean zer egin behar den", eta aurkibidean: "Idia xarmadurez"). xarmadura
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
: HiztEn ( . xarmatzearen ekintza eta ondorioa) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm. xarmadura Ipar //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt ( . G. er.), ElhHizt ( . encantamiento), HiruMila (encantamiento), Casve ( : fascination), Lh (fascination), DRA (encantamiento), PMuj (1 atractivo, encanto, sortilegio, gancho, angel; 2 aliciente, incentivo, estímulo, fomento) Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur eta , XarHizt, HaizeG . xarmadura Ipar Ipar EF xarmadüra DBF DVC // EG/CE EF/FE BF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai
erabili gabea da, esateko moduan; baina eratorri normala dela dio J-L. Davantek.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Forma baten adiera(k)
lilura, liluramendua.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarmagarri
adj. Xarma sortzen duena. Ik. xarmant; liluragarri. Arrabita baten soinu xarmagarria. Lausengu xarmagarriei belarria tapatzea.
- HBO
Aztergaia: xarmagarri
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ere badago. Zein da erabiliena? Edozein kasutan biak jartzea komeni da, bata lehenetsi eta bestean * e. lehenetsia jartzeko xarmangarri
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): jartzea ez da onartu. xarmangarri
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarmanki
adb. Ederki, bikainki. Xarmanki oroitarazi digu nor genuen Etienne Salaberry. Xarmanki iragan da Kantuaren Eguna, joan den igandean.
- HBO
Aztergaia: xarmanki
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:005 2004-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen
ahozkoan (ere) erabiltzen da, J-L. Davantek dioenez.
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-nt+k- (cf. ). arrunki, galanki
Informazio lexikografikoa
Kategoria
adlag.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarmant
adj. Xarmagarria. Andre gazte xarmanta. Alaba xarmanta eta prestua duzu, zinez. Zer gizon xarmanta, ausarta eta bihotz handikoa! Zure behako xarmantek nire arima beheititua bizkortuko lukete.
- HBO
Aztergaia: xarmant
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarmatu, xarma/xarmatu, xarmatzen
1 du ad. Norbaiten edo zerbaiten xarmak beste norbait erakarri edo menderatu. Ik. liluratu. Gure arimak xarmatzeko, eta galtzeko gorputzak. Eztitasunez betea da eta, guztiak ditu xarmatzen. Harritu eta xarmaturik utzi zituzten beren aditzaile guztiak.
2 du ad. Sorgindu, sorginkeriaz menderatu.
3 (Partizipio burutua izenondo gisa). Ezkila xarmatua.
- HBO
Aztergaia: xarmatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, xarma(tu), xarmatzen. . ad. xarmatu Ipar du
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xarmatu, xarma(tu), xarmatzen.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarmatzaile
adj. Xarmatzen duena. Urreak eta diamanteak, begien xarmatzaileak.
- HBO
Aztergaia: xarmatzaile
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaroles
iz. Jatorriz Frantziakoa den behi arraza; arraza horretako behia, gorputz handia eta ilaje zuria edo zuri-horixka duena eta haragitarako hazten dena.
xarpa
iz. Ipar. Ehunezko zerrenda zabala, agintarien banda. Hautetsien xarpa.
- HBO
Aztergaia: xarpa
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'ehunezko zerrenda zabala': . Ipar hautetsien xarpa
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarrantxa
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xarrantxa-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txarrantxa].
- HBO
Aztergaia: xarrantxa
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1996-11-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xarrantxa.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txarrantxa
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . txarrantxa
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xartatu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, xartatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txertatu].
- HBO
Aztergaia: xartatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txertatu
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: falta dira.
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ontzat eman dira: xartatu* e. ; xarto* e. . txertatu txerto
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xartel
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xartel-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txartel].
- HBO
Aztergaia: xartel
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-09-22 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xartel.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txartel
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
ik. . txartel
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xarto
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xarto-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txerto].
- HBO
Aztergaia: xarto
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . txerto
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: falta dira.
- [E210]: 1- Hiztegiak ez du horren beharrik. || 1- Geure ustez, nahikoa da aurreragoko "xerto* e. txerto" sarrera egonda.
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ontzat eman dira: xartatu* e. ; xarto* e. . txertatu txerto
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-23) Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia. Eta ik. batzorde honen erabakia s.u. . uzen
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xatar
iz. Haur oihala. Haur txikitxo bat saski batean, xatar tartean jarria.
- HBO
Aztergaia: xatar
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'oihala'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
oihala.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaxari
iz. Ipar. Pilota-partidetan tantoak kontatzen dituen pertsona.
- HBO
Aztergaia: xaxari
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: falta da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaxatu, xaxa, xaxatzen
du ad. Heg. Zirikatu. Ik. haizatu 5. Askok egiten dio barre eta burla, baita xaxatu ere atzetik txakurra. Zure aurka xaxatuko dute jendetza.
- HBO
Aztergaia: xaxatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau106 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1996-11-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, xaxa, xaxatzen. . ad. xaxatu Heg du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
xaxatu, xaxa, xaxatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
xaxian
adb. Amu bakarreko arrantzako tresneria ontzitik herrestan eramanez. Lupiak xaxian harrapatu.
- HBO
Aztergaia: xaxian
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 2002-07-03 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
3: Euskalterm ( : sinonimoekin) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE. xaxian xaxiango aparailu, xaxiango arrantza, xaxiango arrantza-ontzi kazako aparailu, kazako arrantza, kazako arrantza-ontzi //
Beste (edozein) iturritako erabilerak
cf. : Zubk 117: " . / Zasian ibili, diru barik ibiltea da"; id. s.u. zas: "Zasian ibili. Diru barik ibili. / Sin dinero"; eta : 19: " . Geldi egon barik, ibiliaz arrantzaten dan arraiña". zasian ibili ItxasA Zasian dabil eta beti arro IztJat kazako arrain ItxasA Kazako arraina
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: PMuj (1 : contar, numerar, computar; 2 pesca al curricán o a la cacea); : PMuj DVC (andar sin dinero) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA. xaxian DVC xaxian esan zasian ibili // EG/CE EF/FE EF BF DBF
Lantaldearen irizpideak
Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten
cf. supra : lantaldeak ezin erabaki dezake, datu faltan. sasian
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: xaxian adlag.: Lupiak xaxian harrapatu.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12
Nabarmenduak
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako Atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Conde Oliveto, 2. 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
