h
1 Ik. hatxe.
2 ordu-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak- HBO
Aztergaia: h
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:22
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
azalpena osatuz: 'euskal alfabetoaren zortzigarren letra'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ordu-ren ikurra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
ha1
adj./izord. Bizk. Hura. Inork ez zekien nongoa zen neskato ha. Ez da hau ha baino balio txikiagokoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: ha 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
EGLU-I liburuan ez da ageri, "Erakusleak" sailean (ik.
452-463); lantalde hau, hala ere, jasotzearen aldeko da, eta
h- eta guzti jasotzearen aldeko.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 /
2010-12-28) Onartu egin da hiztegian jasotzea: "ha 1
Bizk. 'hura'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
ha2
hektarea-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak- HBO
Aztergaia: ha 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:18
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
unitateen ikurrak.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
hektarea-ren ikurra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haatik
lok. Halere, hala eta guztiz ere. Ik. alabaina. Idazlan gehienak erdarazkoak ditu; hiruzpalau, haatik, euskaraz. Ilunpe beltzen artean, haatik, agertu zitzaigun argia. Zigor horren kontra oldartzen da haren espiritua; haatik, begiak berehala altxatzen ditu zerura.
Estekak- HBO
Aztergaia: haatik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-06-25
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:03
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haatik, (halare).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "edo halere
(Hautalanerakoan...)" (1993-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habaila
iz. Eskuaz birarazten den larruzko uhala, harriak jaurtitzeko arma gisa erabiltzen dena. Harri bat hartu eta ezarri zuen bere eskuko habailan. Habailaz bota, jaurti. Habailari eragin. Habaila-harria. Habaila-ukaldia.
Estekak- HBO
Aztergaia: habaila
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-08-27
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habailari
iz. Habailaz armatutako gudaria. Habailariek eraso zioten.
habanar
1 adj. Habanakoa, Habanari dagokiona. Habanar kantariak.
2 iz. Habanako herritarra.
habanera
iz. Mus. Kuban sorturiko bi aldiko dantza, erritmo geldokoa dena; dantza horren musika eta kantua. Torreviejako habanera-lehiaketa.
Estekak- HBO
Aztergaia: habanera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(h)abanera G 3: Sor Gabon ("Batek esaten
du 'Vals'. Jotzen dute. Gero 'Habanera', ta au bukatzian
pasakallia juaz dijuaz"), Ag G ("Abarkadun gutxi
ikusiko dezu erderaz mintzatzen edo abanera, xotis ta beste
arrotz dantza nastuetan"), NEtx LBB ("Maitearen illobi
gañean. - Habanera-aidea").
habanera (eta h. itxura) EB 2: R.
Etxezarreta ("rancherak, corridoak, boleroak, habanerak eta
horteradak entzutea besterik ez dut egiten"), DV
Zabalik 1986 ("habanera itxura edukitzea").
habanera: HiztEn, LurE, Euskalterm 1 //
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
habanera: HiruMila, ElhHizt (habanera - música
y baile), EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
habanera: X. Amuriza, U. Elorriaga, F.
Juaristi, Bat-bateko bertsolaritza ("Bertso molde zaila
aukeratu du Xabier Leteren Habanera"), Berria 8 ("habanera
doinu", "habanera kantaldi"), Herria ("Xabier Lete-ren
Habanera kantua").
Bestelakoak
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habano
iz./adj. Zigarroez mintzatuz, Kuban egindakoa. Hitzeman behar didazu habano hau erreko duzula nire izenean. Habano bana piztu zuten. Zigarro habanoak.
Estekak- HBO
Aztergaia: habano
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2003-04-08
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-10-21
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2007-12-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
habana 2, Mde Pr ("Geineratikoek habana
luzeak erretzen zituzten. Etxeko jaunaren morroin zaloinak,
habanak ilaundu-arau berritzen eta edan-ontziak hustu-arau
betetzen zizkien); habano 3, Osk Kurl
1962 ("Karamelu luze bat, habano baten itxurazkoa", "Aitaren
ondoan exerita Patxik habanoaren kheari gustu ona atheraten
zion", "Txomiñek kafea, koñaka, ta habano bat ekarri zuan").
habano 4: OinEntz/1 ("La Habana,
hiriburua, munduko tabako eskulaneko zentrorik inportanteena
da eta zigarropuru habanoek ospe handia dute"), J. Urteaga
("usain gozoko puru habanoak erretzen ari ziren"), J. Garzia
("Habano potor bat ere eskatu du"), J.M. Irigoien ("rossli
bat baino hobe, bi habano!").
habano: LurE (Kuban landuriko zigarro purua)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
habano: EskolaHE (Kuban landuriko zigarroa)
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Erdaretako formak
fr (DLLF): havane; en (Collins): Havana cigar;
it (S. Carbonell): avana (sigaro avana); de
(Langenscheidts): Havanna (zigarre).
Erdaretako formak
OfQuLF: type de tabac || La Havane || capitale de Cuba, où
lon trouve ce type de tabac.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan: «izond. eta
iz. 'Kuban landuriko zigarroa'». Oharra: onartzekoa iruditzen
zaio lantaldeari, nahiz arauak Habanako zigarro eskainia duen
lehen itzulian (adibide gisa, zigarro sarreran), eta ez
intentziorik gabe, noski.
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta onartzekoa,
premiazkoa ez izan arren
onartzekoa iruditzen zaio lantaldeari, nahiz arauak
Habanako zigarro eskainia duen lehen itzulian (adibide
gisa, zigarro sarreran), eta ez intentziorik gabe,
noski.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ano.
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak / -tar osaerakoak.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
Kuban landuriko zigarroa.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A108]: "ez dut beharrezkotzat
jotzen; e. Habanako (zigarro)". (2006-12-14)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habe1
1 iz. Eraik. Makurdurazko kargei eusteko gai den egitura-elementua, horizontala edo ia horizontala, eskuarki zurezkoa, altzairuzkoa edo hormigoizkoa, luzera beste bi dimentsioak baino askoz handiagoa duena. Teilatupeko habeetan. Etxeari habe berriak jarri. Zeharkako habe lodiari atxikitzen zaizkiola gapirio lerroak. Habe hauek solibei eusten diete.
2 iz. Harroina, zutoina; bereziki, teilatuaren edo haga baten euskarri dena. Ik. zutabe. Jesu Kristo habeari lotu eta zigortu zutenean. Jauregiaren horma nagusi eta habe handiak. Zeruak ez du habe beharrik. Habearen idulkia. || Irud. Haren zangoak suzko habeak bezalakoak ziren. Hodeizko habea.
3 iz. Euskarria. Egiaren habe eta sostengua. Izan zaitezen beti ene habe eta jabe sendoa.
habe harri, habe-harri iz. Zutabea. Etxean habe harria bustita dagoenean, laster euria.
Estekak- HBO
Aztergaia: habe 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1992-06-25
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
"3 Viga. (Acepción reciente, al parecer... En los textos,
muchas veces difícil de distinguir de (1) [hots:
"Columna, pilar, poste, soporte vertical"])"
oso kasu gutxitan zehatz daiteke habe-ren adiera,
agerraldi gehienak erabakigaitzak baitira; 'pilare' eta
'gapirio' adieradunen artean ez da alde handirik antzematen;
habe oro har Gz (12), Bz (1), IE (1), EBn (10) eta
EgAs (2); zutabe hirugarren epean bakarrik jaso da: Gz
(1), IEn (1), EBn (84) eta EgAs (5).
AB38: habe 'zutabea' 12, horizontala 6; zutabe
23; AB50: habe 'zutabea' 3; zutabe 10.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habe 1 "pilarea".
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: habe(-)harri.
Informazio lexikografikoa
Adiera mugatzeko zailtasunak
zutikakoa adierazten zuen lehen; gaur horizontala izan
daiteke nagusiki, besteak beste bertikala adierazteko
zutabe esplizituagoa hedatu delako.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K104]: "habatu edo
habetu jaso beharrekoa dela iruditzen zait, espainolez
'apuntalar' eta frantsesez 'étager'. Hala jasoa da Hiztegia
2000n. Nik halaxe ezagutu dut Sunbillan (igeltseroei eta
aditua, habatu forman). OEHk 'habetu' sarreran ematen
ditu bi formak" (1995-07-19)
Aztergaia: habe-harri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS: habe harri
/ LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: habe harri
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-harri.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
habe sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habe2
iz. Ipar. Ezpara. Ez dakit zer habek jo duen!
Estekak- HBO
Aztergaia: habe 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habe 2 "animalia".
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'ezpara'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
ezpara
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habearte
iz. Habe edo pilare lerroen arteko hutsunea. Hiru habearteko eliza. Habearte nagusiko aldarea.
habetu, habe/habetu, habetzen
du ad. g.er. Habeen bidez eutsi; finkatu, heldu. Borda hau habetzen ez bada, laster lurrean da. Ezin dut besoa jaso, bestearekin habetzen ez badut.
Estekak- HBO
Aztergaia: habetu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
(h)abatu / (h)abetu, eskoratu eta
zurkaiztu formak begiratu ditugu.
abetu IE 1: FIr ("Bertze aldi batez emazteki
batekin nindagola, arek neri: 'Esemeseka bedere bagabiltza,
baño ezin dut besoa jaso, baldin bertzeaikin abetzen ezpadut.
Abe esaten oi da lurrean landatzen diren ziri, estrongu,
txargo eta alakoeri; gero eken laguntzari esker lot daitezen
eta goratu banabar landare eta alako'"); Ik. OEH
argitaratuan, gainera, abatu A: "Lenbiziko
elurrean zalapart eginen dik borda unek, abatzen ezpaduzue";
eskoratu IE 3: EZ ("Begitartea orduan zerotzuen
agertu, bere grazia sainduan orduan eskoratu", "ezen hark
zuen lehorra / Gogorki zimendatu, / itsasoaren gañean / hark
ungi eskoratu", "Konfirmazioneak dik / Grazian eskoratzen");
zurkaiztu G 1: Zait Plat: "Oraingoan eta
emengoan zurkaizturik, gurea sendotu ta zindotu bear omen
dugu: oraingoan betikotu, emengoan non-naiko erritar egin,
alegia".
eskoratu EB 1: UZEI ("Txarrantxa bidez indartu
edo eskoratu"); zurkaiztatu G 1: Garm EskL
IV ("Zortzi saiets auek uztarrian zurkaiztatzen dira eta
besteekin eta uztaiarekin batuak utziko ditu");
zurkaiztu EB 1: P. Ezkiaga ("bata bestearen
alboan aurkitu nituen, gerriraino jeitsita maindirak,
bilutsik biak, Jaimeren bizkarrean zurkaizturik Marisaren
burua").
habetu: HiztEn, LurE; habetze:
LurE; eskoramendu: HiztEn, Euskalterm 1
(apuntalamiento); eskoratu: AB38 1 (apuntalar),
HiztEn, Euskalterm 3 (apuntalar, apear);
eskoratzaile: AB38 3 (entibador; eta
eskoratzaille 1 'apuntalador'); zurkaitzez
sendotu: AB38 1 (apuntalar);
zurkaiztatze: Euskalterm 1 (entutorado);
zurkaiztu: HiztEn, LurE;
zurkaizte: LurE // Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB50.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. LaborGid 203: "Zurkhaitzak ezar ilhar xeheari,
ilhar gorakoari".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
habatu: HiruMila (ik. eskoratu), Casve
EF (habatü: être piqué par le taon), Lh
DBF (habatü: être piqué par l'astre), DRA (ser
picado por el tábano; Lhande aipatuz), PMuj DVC
(abatu: 1 encubar, entibar con maderos, ademar,
encamar; 2 arrodrigar, arrodrigonar; 3 asentar, asegurar,
afianzar, estabilizar, apuntalar, sostener, entibar; 4 picado
por tábano); abatzaile: PMuj DVC
(entibador); abatze: PMuj DVC
(apuntalamiento, enmaderación, entibación, encamación);
habetu: EuskHizt (*1905, ~ 1930; abatu
1905; G. er.), HiruMila (afianzar, afirmar, sujetar), ElhHizt
(1 Eraik. apuntalar; 2 sujetar, sostener), DRA
(afianzar, afirmar, sujetar); habetze:
EuskHizt, HiruMila (afianzamiento, afirmamiento, sujeción);
eskoramendu: HiruMila (entibación), ElhHizt
(Eraik. apuntalamiento); eskoratu:
HiruMila (1 apuntalar, entibiar, estribar; 2 escorar,
inclinarse - barco), ElhHizt (Eraik. apuntalar,
escorar, embrochalar), Casve EF (eskoratü:
consolider, fortifier), Lh DBF (1 fortifier; 2
raffermir), DRA (apuntalar), PMuj DVC (1 fortalecer,
fortificar, vigorizar, consolidar, afirmar, asegurar; 2
encubar, entibar con maderos, ademar; 3 afianzar, apuntalar,
reforzar, apoyar, sostener, acodalar);
zurkaiztatu: Casve EF
(zurkaiztatü: étayer), HaizeG BF (étayer), Lh
DBF (zurkhaiztatu: ramer des plantes
grimpantes), DRA (1 rodrigar, apuntalar; 2 poner tutores para
sostener plantas trepadoras, como guisantes, habichuelas,
etc.), PMuj DVC (1 rodrigar, arrodrigonar, apuntalar,
sostener, apoyar; 2 encamar, ademar, entibar; 3 afirmar,
consolidar, asegurar; 4 escorar, apuntalar con escoras);
zurkaiztatze: HiruMila (entutorado), PMuj
DVC (1 acodalamiento; 2 apuntalamiento);
zurkaiztzaile: PMuj DVC (entibador);
zurkaiztu: EuskHizt (1952; cf.
zurkaiztatu *XVII ea.; zurkaxtatu 1931),
HiruMila (apuntalar, fortificar, escorar), ElhHizt (1
tutorar, poner tutores - a las plantas; 2 sujetar, fijar
sólidamente, afianzar; 3 Eraik. apuntalar), EskolaHE,
Lur EG/CE (apuntalar) eta EF/FE (étayer),
HaizeG BF (ramer, soutenir avec des rameaux), Lh
DBF (zurkhaiztu: ramer, soutenir à l'aide de
rameaux, de branches - plantes), DRA (apuntalar), PMuj
DVC (1 apuntalar, sostener, entibar, apoyar, soportar,
sustentar; 2 encubar, entibar con maderos, ademar; 3
rodrigar, arrodrigonar; 4 asombrarse, aturdirse, admirarse);
zurkaizte: EuskHizt, PMuj DVC
(entibación, encamación).
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal apuntalar / étayer formen ordainak:
eskoratu: HiruMila, XarHizt, Casve FE
(eskoratü), HaizeG FB, T-L LBF, Azkue
Aurkibidea; zurkaiztatu: Casve FE
(zurkaixtatü), PMuj DCV;
zurkaiztu: HiruMila, Lur EG/CE eta
EF/FE, XarHizt, Casve FE (zurkaixtü),
HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV //
HiruMila: zointatu // ElhHizt: 1 Constr.
zurkaiztu, habetu, eskoratu; 2 eutsi
(iritziari, etab.i) // XarHizt: pordoinkatu
// HaizeG FB: zurkaiztatu,
puntzoinatu; (aider) lagundu, sustengatu
// T-L LBF: sustengatu // PMuj
DCV: sostener: zutikatu, abatu,
bermarazi, zointatu, urkuilatu (los
árboles).
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak ez du besterik agintzen
ez dago arrazoirik -a- formakoa hobesteko, eta, beraz,
aldaketarik gabea dagokio.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
habe(tu), habetzen.
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e/-a-.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habetxo
1 iz. Habe txikia.
2 iz. g.er. Zuhaixka.
Estekak- HBO
Aztergaia: habetxo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
zuhaixka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habia
1 iz. Hegaztiek arrautzak erruteko, txitatzeko eta umeak hazteko egiten duten babesgunea. Udaberrian habia bila joaten ginen. || Esr. zah.: Iazko habietan aurten txoririk ez. Edozein txoriri eder bere habia. Habia egin deneko, txoria hil.
2 iz. Hainbat animaliak arrautzak erruteko edo umeak hazteko egiten edo baliatzen duten babesgunea. Azeriak beren habia edo zuloetan zeuden. Suge askoren habia. Arratoi habia.
3 iz. Egoitza, babesgunea. Garai bat iristen da, gurasoen habia aski izaten ez dena. Maitasun habia epela. Fabrika hura komunista habia bat zen.
habia egin 1 Kukuak ez du habiarik egiten, besteren baten habietan erruten ditu arrautzak. || Irud. Zuen aitak herrian, hainbeste amesten zuen herrian, egin zuen bere habia.
2 Pentsamenduez eta sentimenduez mintzatuz, kokatu. Harrotasuna edonon bizi da, edozein tokitan egiten du bere habia kutuna.
Estekak- HBO
Aztergaia: habia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:03
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
abi(a), abi(a)txoformak 81 aldiz agertu dira;
horietan 73 Bkoak (Añ EL1, Itz Azald, Enb, Laux
BBa, Altuna, Eguzk GizAuz, Zav Fab, Añ
GGero, fB Olg, Mg PAb, AB AmaE,
Azc PB, Ur MarIl, Ag AL, A
BGuzur, Ag Kr, Echta Jos, Bilbao
IpuiB, Erkiag Arran, Erkiag BatB, Alzola
Atalak, SM Zirik); Gko 5 (Mg CC, VMg,
MAtx Gazt) eta EBko 3 (MEIG); habia,
habiatu 11 aldiz agertu dira, IEn 10 (E, Lç, O
Pr, SP Imit, SP Phil, Egiat, Arch
Fab, Const) eta EBan 1 (MEIG);
kabi(a)eta eratorriek 236 agerraldi dituzte;
hauetako 190 Gkoak (Mb IArg I, It Fab, Arr
GB, Bil, Sor Bar, Ldi BB, Bv AsL,
Arr GB, Urruz Urz, Sor Bar, Ir
YKBiz, ArgiDL, Jaukol Biozk, Zait
Sof, Ldi UO, Tx B II, EA OlBe, Or
Poem, Or Eus, SMitx Aranz, A
Ardi, Ag G, Goñi, Ldi IL, Lab
EEguna, Lek EunD, Mok, Muj PAm, Or
Mi, TAg Uzt, Azurm HitzB,
Basarri, Uzt Noiz, Or SCruz, Basarri,
Gazt MusIx, MAtx Gazt, Vill Jaink, Etxde
AlosT, Etxde JJ, Ibiñ Virgil, NEtx
LBB, Or Aitork, Or QA, Zait Sof,
Uzt Sas, Ugalde Iltz, Zait Plat), Bko 23
(Enb, Gand Elorri, BEnb NereA, Erkiag
Arran, AB AmaE), IEko 2 (Mattin, Mde Po)
eta EBko 4 (MEIG, Arti MaldanB, Arti Ipuin);
kafi(a)5 aldiz agertu da IEn (Ax, Ox, Zub, Xa
Odol).
habia (66 ager.) euskalki guztietan agertu da:
B 8, G 4, IE 3 eta EB 43 ager.; kabia (68
ager.) batez ere Gz agertu da; Bz 4 aldiz, eta EBan 16 aldiz;
kafia IEko euskalkietakoa da, eta EBz 5 ager.
DFrec: (h)abi 3, kabia 8; AB38: (h)abi
1, (h)abia 27, kabi 17; AB50: (h)abi 2,
(h)abia 2, kabi 2, kabia 3; HiztEn-LurE:
habia.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habia, kabia [habia hobestekoa da].
Lantaldearen irizpideak
Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua
Euskaltzaindiaren proposamena berretsi da, onarpen aski
zabala izan baitu erabilera zainduetan.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E115]: "zubereraz "hegoaldean"
bezala; "manexez" kafia, hitz nahasgarria" (1993-02)
- [E208]: "Batasunerako proposaturiko
hitza habia da, hori ikasi nahi ez duten orojakileak gora
behera. Zer dela eta, mendebal eta ekialdea bat datozeneko era
orain baztertu?" (1993-01-18)
- [P004]: [falta] (1993-02-07)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habilitazio
iz. Gaikuntza.
Estekak- HBO
Aztergaia: habilitazio
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2002-06-12
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu (erre)habilitazio formarik aurkitu.
Ez ditugu habilitatu eta habilitazio formak
aurkitu; erre(h)abilitazio (eta
errehabilitazio alor 3, errehabilitazio-zentru
1, reabiliazio 1) 10: Ospitalez 1987 (zerrenda
batean, "Analisi klinikoak / Erradiologia / Errehabilitazioa
/ Psikiatria"), Egin 1988 3 ("medikazioa nahiz
errehabilitazio alorretan hainbat akats jasan behar izaten
dituzte gutxitu fisikoek", "gutxitu fisikoek jasaten dituzten
sanitate gabeziak errehabilitazio alorrean azaltzen dira argi
ta garbi", eta izenburu bezala, "Gutxitu fisikoek sanitate
zerbitzuen hutsuneak eta akatsak salatu. Ortoprotesia,
medikazio eta errehabilitazio alorretan batez ere"), Ene
Bada! 1990 ("Min gogorra dugunean baino ez gara
arduratzen eta orduan masaiak mingarriagoak izaten dira eta
reabilitazioa luzeagoa"), Tx. Txakartegi ("Errehabilitazio
mediko eta soziala"), HIESA 1995 ("laguntza- eta
errehabilitazio-zentruak kostu izugarriarekin hedatu eta
aurreratzea lortu dute"), A. Arozena 2 ("Pakinko, eritasun
hereditario bat dela medio dago aulki gurpildunari lotua.
[...] Irtenbiderik ez duenez ez du errehabilitaziorik
egiten", "Erreabilitazioa hasieran Osasunbideak ordaintzen du
bi urtez gehienez baina egoera egonkortzen denean gero zure
kontura egin behar duzu"), OspitalEstat 1996 (zerrenda
batean, "Obstetrizia / Ginekologia / Psikiatria /
Errehabilitazioa"); erre(h)abilitatu 3: Azurm
("ni, behialako lankideentzat mendebaletik pornografia lortuz
errehabilitatu ahal izan duen gizona juzkatzeko, ez naiz
kapaz sentitzen"), J. Arzubiaga ("Osasun publikoak [...]
barnean hartzen ditu sendatzera eta erreabilitatzera
zuzentzen diren ekintzak ere"), Berrietan 1996 ("Etxe
honek gorde eta zaindu beharreko ezaugarri batzuk daukaz.
Horrexegatik, errehabilitatu ondoren Beruala udal elkartea
bertara eroango da Erresidentzi azpiko pisua nagusientzako
itxiaz").
errehabilitatu: HiztEn, Euskalterm 2;
errehabilitazio: HiztEn, Euskalterm 25;
rehabilitazio: DFrec 1 ("elbarrien
rehabilitazio"), AB50 1; habilitazio:
Euskalterm 8 (hauetan kredituen h., adin-h.,
pertsonalaren h., h. judizial bana; eta
gaikuntza eta egokitzapen sinonimoekin beste
bana); habilitatu: Euskalterm 3 (hauetan 1
habilitatu ofizial; eta 1 gauzatu, gaitu
sinonimoekin) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
errehabilitazio: ElhHizt (gaixoarena,
delitugilearena: rehabilitación), HiruMila
(Terapeut. rehabilitación);
errehabilitatu: HiruMila
(Teraupeut./Med. rehabilitar) // Ez ditugu
aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
a) Erdal habilitar / habiliter;
commanditer, aménager formen ordainak:
HiztHand: 1 egokitu, prestatu; 2 gaitu; 3
bideratu // HiruMila: 1 gaitu, prestatu,
gertatu, atondu, moldatu,
trebatu, egokiarazi; 2 eman //
ElhHizt: 1 prestatu, antolatu; 2 Der.
gaitu; 3 Econ. bideratu, eman //
Lur EG/CE: egokitu; eta EF/FE: 1
gaitu, egokitu; 2 baimendu / Ø /
egokitu // XarHizt: Ø / Ø / Ø // Casve
FE: gei egin, esküeman /
diharüekarri / antolatü // HaizeG
FB: gai egin, esku eman / Ø /
antolatu, apailatu // T-L LBF:
gaitu, gai egin, legetu, esku
eman / puntxatu / antolatu,
aphailatu // PMuj DCV: 1 capacitar,
hacer apto o hábil para: gai egin, gaitu,
yaiotu, trebetu, atondu; 2 procurar,
proveer, facilitar: [eskura] eman, eskuratu,
inguratu, billatu, birigildu,
zuzkitu, iritxi, aukeratu; 3 dar
capacidad o aptitud legal: legetu, gaitu,
gai egin, esku eman; b) eta erdal
habilitación / habilitation,
comptabilité, aménagement formenak: HiztHand: 1
egokitze, prestatze; 2 pagatzailetza,
pagatzailearen bulego; 3 gaitze // HiruMila: 1
gaikuntza, prestapen, prestaketa,
trebaketa, egokiarazpen, habilitazio,
gertapen, moldapen; 2 emate; 3
bizigaitasun // ElhHizt: 1 prestaketa,
antolaketa; 2 gaikuntza // Lur
EG/CE: Ø; eta EF/FE: Ø / kontabilitate /
Ø // XarHizt: gertutze, gai egite /
kontuak, kontularitza; tenir: kontuak
atxiki / eraketa, antolaketa //
Casve FE: eskü / kontülaritza,
kontügintza / antolamentü, antolatze
// HaizeG FB: Ø / kondularitza,
kondatze, karkula, kondu /
antolatu, apailatu // T-L LBF: Ø
/ Ø / Ø // PMuj DCV: 1 maña, destreza:
arte, esku-antze, abiltasun,
artezia, arreta, jeinu,
trebetasun, ganora, taju; 2 capacidad,
aptitud, competencia: gaitasun, gaiontasun;
c) Erdal rehabilitar / réhabiliter,
réintégrer, rééduquer, restituer
formenak: HiztHand: 1 lehengoratu; 2 birgaitu;
3 berritu, gaiberritu; 4 berrezi, berriz hezi
// HiruMila: 1 Terapeut. birgaitu,
errehabilitatu; 2 Constr. y Der. birgaitu
// ElhHizt: 1 birgaitu; 2 Constr.
birgaitu // Lur EG/CE: Ø; eta
EF/FE: Ø / Ø / Ø / bihurtu, itzuli
// XarHizt: zuritu, garbitu / Ø /
berrezi, birreskolatu / itzuli,
bihurtu // Casve FE:
lehenekoalatü, xuritü, xahatü; se
réhabiliter: lehen bezalakotü / berrizjabetü
[jabegin], berriz sartü [jarri, ezarri]; rentrer dans:
arrasartü, ützüli, arrajin; ramener:
berriz ekarri, arrekarri [sartü, bildü]
/ arrahasi, berrizerakatsi, arraerakaste
/ ützüli, gibel ützüli; remettre en son premier
état: zen bezala ezarri [jarri], lehen
bezala ezarri // HaizeG FB: zuritu,
garbitu / berriz sartu / berriz
ikasarazi, berriz hezi / itzuli; remettre
en état: antolatu // T-L LBF:
xuritu, garbitu / berriz sartu /
berritarik altxatu, berritarik eraiki /
bihurtu, itzuli, turnatu; arranger:
antolatu, angoldu // PMuj DCV:
lengoratu, leneratu, lengorazi,
lenerazi, berriz gaitu, xuritu,
garbitu; d) Erdal rehabilitación /
réhabilitation, rééducation formenak: HiztHand:
1 birgaitze; 2 berritze, gaiberritze; 3
berrezte, berriz hezte // HiruMila: 1 Terapeut.
birgaikuntza, errehabilitazio; 2 rehabilitación
de un edificio: birgaikuntza; 3 Der. restablecimiento
de una persona a su antiguo estado jurídico o moral:
birgaikuntza // ElhHizt: 1 birgaitze; 2
Constr.: birgaitze; 3 de un enfermo, de un
delincuente: errehabilitazio // Lur
EG/CE: Ø; eta EF/FE: Ø / Ø // XarHizt: Ø
/ berreziketa // Casve FE:
lehenekoalatze; xuritze, xahatze /
arrahaste, berrizikaste, arraerakaste
// HaizeG FB: zuritze, garbitze /
berriz ikasarazte, berriz hezte,
bir-heziera // T-L LBF: Ø / Ø //
PMuj DCV: lengoratze, leneratze.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: habilitación.
Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren
premiaz
mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du; baina,
dirudienez, bestela ere adieraz daiteke, testuinguruen
arabera (cf. gaitze, trebatze bezalakoak).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A108]: "ez dut beharrezkotzat
jotzen; e. gaikuntza, gaitasun". (2006-12-14)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 /
2010-12-28) Onartu egin da, eta bere soilean aipatuko da forma.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habitat
iz. Animalia edo landare mota baten berezko eremua. Habitatak suntsitzea animalia eta landare espezie askoren desagerpena eragiten ari da.
Estekak- HBO
Aztergaia: habitat
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haboro
1 zenbtz./adb. Zub. Gehiago. (Izen sintagma bati dagokionean, haren eskuinean edo ezkerrean joan daiteke; kasu atzizkiak hartzen baditu, mugagabean hartzen ditu; aditzarekiko komunztadura batez ere singularrean egiten da). Ez dio deusek irabazi haboro ematen laborariari aziendak baino. Anitz daki saguak, baina haboro katuak. Behin baino haborotan. Karakoil bat baino haboro ez zaituztegu estimatzen. Besteak baino haboro izateko gogoa.
2 adb. Zub. Hemendik aurrera. Haboro ene kontra ez haiz mintzatuko.
3 zenbtz. (Kasu atzizkiekin, pluralean). Zub. Gehienak. Hala ari diren gizon eta emazteak, edo oro, edo haboroak, salbatuak dira.
Estekak- HBO
Aztergaia: haboro
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haboro "gehiago".
Euskaltzaindiaren Arauak
Zub. 'gehiago'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub. #mdash# euskalki bakar batekoa da, baina ez beste hitz
zabalduago baten aldaera (cf. jai/jei): bere lekua du
hiztegi batuan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haborokin
1 iz. Soberakina.
2 iz. Ekon. Salgai edo diru haborokina. Ekoizpen haborokina. Haborokinak direla eta, 800 tona mertxika lurperatu ditu Nafarroak.
haboroxe
1 adb. Zub. Gehixeago. Besteak baino haboroxe den bati zor zaion errespetua.
2 zenbtz. Zub. Gehien. Bizitza haboroxea Bordelen iraganik. Iparraldeaz batere axolarik ez dutela Hegoaldeko abertzale haboroxeek.
Geroztik pastoral haboroxeetan agertzen dira.
Estekak- HBO
Aztergaia: haboroxe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-04-08
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
haboroxe 4: CatS ("haboroxiago edo
gütixiago, bakhoitxak bere estatiaren arau"), Xikito 2
("Ezpeitira akhitzen nun ezten jatian haboroxik gizentzen
mehek galtzen tratian", "Aphezen erranetan behar jakin
hartzen bena haboroxetan zonbaiten ere üzten"), Const ("Gütiz
bestek hartzen zien Haritxabalet'en eretzeko bestiak beno
haboroxe den bati zor den errespetia");
haboroxo 1, Const ("Ez da sinesteko lagünek ber
haboroxo jan behar ziala").
haboroxe 3: Eskual 1914 ("Jente heiñ bat
bildu da: artzaiñ guti, Larraintar haboroxiak"), Herr
1962 ("Kodrillot bat eskolatu behar da bestiak beno haboroxe,
amorekatik eta, lagunen eztiki argizale eta otsamaile bilhaka
ditian"), J-L. Davant ("Eüskara non entzüten die gure
eüskaldün beharrek? / Gero hazi baiko hirilat joan behar
haboroxek!").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haboroxe: Casve EF - Lh DBF (un
peu plus), DRA (1 un poco más; 2 casi la mayor parte), PMuj
DVC (aboroxeak: regalías, gajes, sobresueldo)
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG
BF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-xe.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub.
Forma baten adiera(k)
gehixeago.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habuin
iz. Zah. Haguna. Ik. lerde; adur1.
Estekak- HBO
Aztergaia: habuin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
"Forma oriental. En un principio habuin AN y L frente
a hagun BN. Después la forma labortana clásica
habuin va siendo sustituída por la forma más oriental
hagun".
HiztEn: habuin; LurE: hagun.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habuin, hagun.
Euskaltzaindiaren Arauak
Zah. h. hagun.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Zah. Ik. hagun
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hacker
1 iz. Inform. Baimenik gabe inoren sistema informatikoetan sartzen den pertsona, ezkutuko informazioa lortzea edo sistema horiek manipulatzea helburu duena. Hackerren eta birusen erasoen aurrean ahulen agertu den sistema Microsoften Windows izan da. Hacker batek Deustuko ikasle batzuen argazki pribatuak zabaldu ditu.
2 iz. Inform. Programatzaile edo teknikari trebea. Hacker zintzoen xedea sistema informatikoen ahuleziak gaiztoek baino lehenago aurkitzea da, segurtasun arazoak berandu baino lehen zuzendu ahal izateko. Norbaitek bilaketaren bat edo beste egin ote zuen aztertuz hasi zuen ikerketa Ertzaintzako hacker taldeak.
hadear
1 adj./iz. (Izena denean, H larriz). Geol. Kanbriarraurrea banatzen den eonez mintzatuz, duela 4.570 milioi urte ingurutik duela 3.800 milioi urte inguru arteko garaia hartzen duena.
2 adj. Geol. Hadearrekoa, Hadearrari dagokiona.
hadrianopolistar
1 adj. Hadrianopoliskoa, Hadrianopolisi dagokiona.
2 iz. Hadrianopolisko herritarra.
hafnio
iz. Kim. Metal harikor zilarkara, zirkonioaren antzeko ezaugarri kimikoak dituena, izadian harekin nahasi agertzen dena (Hf; zenbaki atomikoa, 72). Zirkonioa eta hafnioa izadian ia beti batera agertzen dira.
haga
1 iz. Pieza zuzena, luzea eta mehea, gehienetan zurezkoa, eskuz erabil daitekeena. Gaztaina-haga, intxaur haga: zuhaitzetatik gaztainak edo intxaurrak eraisteko erabiltzen dena. Labe haga. Arropak esekitzeko haga. Atea ixteko haga. Sukaldeko ketan, lukainkak hagan eskegi. Biharamunean Josuek bost errege haiek hilarazi eta ipini zituen bost hagatan zintzilik. Txalupa ibaian haga batez bultzatu. Haritz gazteak, denak adin berekoak, hagak bezain zuzen eta lerden. Biolinaren uztaiaren hagatxoak, gaur egun, karbono zuntzezkoak dira gehienak.
2 iz. Masta. Ontzixka andana bat, dena haga eta bela. Frantziak, dolu seinaletzat, haga erdi jaisten du bere bandera.
3 iz. Habea, zurezko pieza lodia, bereziki teilatuari eusteko zutabeen gainean ezartzen dena. Ik. gapirio.
Estekak- HBO
Aztergaia: haga
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:09
|
|
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Hedapenezko adierak
antena (ere adierazten du gaur, Ipar.).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagaka
adb. Haga-kolpeka. Ik. makilaka. Harrika edo hagaka norbaiti burua haustea.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagaka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + /
EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
haga-kolpeka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagatu, haga/hagatu, hagatzen
du ad. g.er. Hagaz jo.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
haga(tu), hagatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
hagaz jo.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E204]: : eremu bat izartu edo
negurtu fr arpenter. hagatu
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da oraingoz lantaldeak
proposatu duena (eta H1.1 lantaldeak argituko ditu bestelako
adierak eta).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagaxka
iz. Haga txikia; bereziki, gauza edo tresna baten egitura edo armazoia eratzen duen haga mehe eta txikietako bakoitza. Abadiñoko lantegian malgukiak eta metalezko hagaxkak egiten dituzte. Palmondo berdea hagaxka bat bezain malgua da. Gerruntzearen hagaxkena izan da kirrinka hori?
Estekak- HBO
Aztergaia: hagaxka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z6:LBeh
|
2011-10-18
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-xka osaerako librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
egokia, eta beharrezkoa da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagin1
1 iz. Letaginen atzean dauden hortzetako bakoitza, janariak birrintzeko gai dena. Hortz-haginak. Hagin bat atera diote. Min duen haginera mihiak laster (esr. zah.).
2 iz. Bizk. Hortza. Berbak hagin artean nahasi gabe. || Esr. zah.: Haginak hurrago ahaideak baino. Ogi gogorrari hagin zorrotza.
3 iz. Artropodo batzuen, bereziki krustazeoen, gorputz adar atzitzailea, elkarrengana hurbiltzen diren bi atal zurrunek osatua dena. Ik. pintza 2.
haginak berdindu Heldutasuna iritsi, zentzua izatera heldu. Aspaldi berdindu zitzaizkidan niri haginak, gauza horiek sinesteko. Haginak berdinduta dauzkat.
haginak erakutsi Hortzak erakutsi. Haginak erakutsi behar dizkiogu etsaiari.
haginak estutu 1 Hortzak estutu. Haginak estutuaz ezpainetatik odola ateratzeraino.
2 (Eginahal guztian jardutearen edo haserreari edo amorruari eusteko ahaleginaren irudi gisa). Azken kilometroetan atzean geratzetik gertu egon zen, baina memento erabakigarrietan haginak estutu eta hainbestean amaitu zuen. "Ez duzu lotsarik" esan nion, haginak estututa.
hagine(ta)ko min iz. Haginetako mina oso gauza txarra da.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagin 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagin 1 /ahokoa/.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: haginak erakutsi, hagine(ta)ko min.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
haginak erakutsi, hagine(ta)ko min
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrerak erantsi:
(lok. adb.) (Adkor.) 'kaskondurik, hazita'. iz. 'hortz-haginen
karraskatzea'. || 1- Hizkuntzarentzat aberasgarriak dira. 2-
Bizkai euskaraz oso erabiliak dira. haginak berdinduta
hagin-karraskada
- [E208]: 1.- hitzak Bizkaialdean
daukan esangura orokorregia (hortzak zein haginak) bigarren
lekuan jarri. Gainera, elkartua adibidetzat eman. || Bereizketa
egitea hizkuntzarako zehatzago eta aberasgarria delako.
hagin hortz-haginak
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Forma berririk ez da orain erantsiko (eta H1.1
lantaldeari dagokio adibide egokiak aukeratzea).
Aztergaia: haginak erakutsi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagin2
iz. Hosto iraunkorreko zuhaitza, azala gorrixka, zura oso gogorra, eta hosto eta hazi pozoitsuak dituena (Taxus baccata). Gipuzkoako armarriko haginak. Hagin hostoak. Hagin-haziak. Hagin arrak eta emeak.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagin 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
agin, agiñ: Mg PAb; Izt C (2);
Zerb Azk; Ibiñ Virgil; Berron Kijote;
agin-ondo: Ibiñ Virgil.
agin (G), hagin (EB) formek agerraldi bana
dute.
AB38: hagin 'tejo' 2 testuliburutan (TA39, 5; TB48, 153);
Izendegia: hagin; BA54 (Casenave), s.u. if: hagintze;
HiztEn-LurE: hagin; euskara batuko erabilera sektorial
zainduetan, hagin eman dela dio M. Loinazek
(92.06.09): cf. EM53, KC60.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagin 2 /arbola/.
Euskaltzaindiaren Arauak
:Taxus baccata.
Lantaldearen irizpideak
Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua
Euskaltzaindiak lehendik proposatuak korritzen du erabilera
zainduetan, eta berrestekoa da, "h" segurua ez den arren
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
h zalantzazkoa
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Taxus baccata
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haginka
adb. Hozka, ausikika. Txakurrak ohi dabiltza elkarri haginka, zaunkaka eta gorrotoz haginak erakusten. Haginka eta atzaparka. Haginka eraso. Haginka hasi zen.
haginka egin Hozka egin. Ik. kosk egin. Txakurrak haginka egin dio.
Estekak- HBO
Aztergaia: haginka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
adlag. / AS: haginka egin.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
haginka egin.
Aztergaia: haginka egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haginkada
iz. Hozkada. Ahoa zabaldu eta haginkada ematera zihoakion. Berriz ere urdaileko harra marmar bizian zeukan, haginkadak ematen, zeharo haserre. Egin zidan haginkadaz, orbaina laga zidan betiko. Txakurraren haginkada, txakurrak osatu (esr. zah.). || Irud. Ez du sentitzen bere bihotzean bekatuaren haginkadarik.
haginkari
adj. Haginka egiten duena. Esaten dute txakur zaunkaria ez dela haginkaria. Arimako har haginkaria.
hagiografia
iz. Santuen bizitzen historia; horri dagokion literatura-generoa. Irudi militarrak ohikoak ziren Erdi Aroko hagiografian.
hagiografiko
adj. Hagiografiarena, hagiografiari dagokiona. Erdi Aroan ohikoak ziren eskema hagiografikoei jarraitzen die.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagiografiko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2003-04-08
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak
-iko izond. erref.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagiografo
iz. Hagiografiak idazten dituen idazlea. Nola hagiografoen hala kritiko sutsuenen aldetik.
hagitz
1 adb. (Aditzaren osagarri gisa). Asko. Betiereko gudu horrek penatzen nau hagitz. Hagitz haserretu zen. Hagitz maite duzun gauza.
2 adb. (Izenondo edo adizlagun baten ezkerrean). Oso. Bihotz hagitz garbia zuelako. Ez dakigu hagitz argi zertan datzan. Ezagutzen zuen badirela ondasunak lurreko ondasun guztiak baino hagitz eta hagitz handiago direnak.
hagitzez ...-ago Hagitzez handiago: askoz (ere) handiago. Hagitzez eztiago.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagitz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'asko, oso' / AS: hagitzez... -ago.
Informazio osagarria
Hiperonimoa
"asko, oso" hiperonimoak gehituz
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hagitzez.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Aldamenean: "hobe
anitz"'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
Aztergaia: hagitzez... -ago
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagoan
adb. Zah. Orekan, erori edo aldatu gabe. Ezin hagoan egonez, behera eroria. Hagoan eduki.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagoan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagoan 'orekan'.
Euskaltzaindiaren Arauak
Zah. 'orekan'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
orekan
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagoatu, hagoa, hagoatzen
da/du ad. Ipar. Akitu, leher egin. Zamaria hagoatu da jan gabe egoteaz. Egarriak hagoatua dagoena.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagoatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
hagoa, hagoatzen.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagun1
iz. Aparra, bereziki ahoari dariona. Ik. lerde; adur1. Begiak sutan, haserre gorrian, haguna dariola. Itsasoko baga dorpeek egiten duten haguna.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagun 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagun, habuin.
Lantaldearen irizpideak
Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua
IEkoa da, eta hor hagun nagusitu zaio habuin
formari
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K104]: "'apar' adieraz gain,
gurpilena (llanta, jante) ere hor dago, eta proposatu behintzat
egin izan da horretarako" (1995-07-19)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagun2
iz. Gurpilaren metalezko egitura, pneumatikoaren euskarri dena. Ik. uztai 3. Garbitu bizikleta zapi busti batekin eta egiaztatu gurpilak behar bezala lerrokatuta daudela eta hagunak zentratuta.
Estekak- HBO
Aztergaia: hagun 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1999-10-05
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko
agun 3. sarrerakoa: "(BN-ciz, Sc), llanta de la
rueda" A.
Ez dugu aurkitu gurpilarenaren adieran.
hagun 'gurpilarena': HiztEn; LurE; Euskalterm
(6 hagun #mdash# batzuetan janta
sinonimoarekin; bolante-hagun 1;
gurpil-hagun 2; polea-hagun 1)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec; AB38; AB50 //
'llanta' itzulitako besteak: janta: AB38 2;
Euskalterm 1; lanta: AB38 1;
llanta: Euskalterm 1; uztai: AB38
1; AB50 1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
hagun: ElhHizt (llanta); DRA (agun: 5
llanta de la rueda); PMuj DVC: (agun: 6 calce,
banda, llanta de ruedas, lámina de hierro alrededor de una
rueda; aguna ipini BNS: enllantar, guarnecer con
llanta) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; HiruMila;
EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF;
HaizeG BF; Lh DBF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal llanta, jante formen ordainak
hiztegietan: aün: Casve FE;
hagun: ElhHizt; HiruMila; hugal:
HaizeG FB; PMuj DCV (ugal eta
ugel); paldo: HiruMila; Lur
EF/FE; XarHizt; HaizeG FB; T-L LFB;
txirrindola: PMuj DCV;
uztai: HiztHand (eta llantas de aleación:
metal nahasturazko gurpilak), HiruMila; XarHizt
(ustai); HaizeG FB-T-L LFB
(ustei); PMuj DCV (ustai); gurpil
uztai: Lur EG/CE eta EF/FE.
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
testuetan ez da aurkitu; hiztegikoa agun zen, eta
lantalde honek ez daki nondik hartu duen h-.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A108]: "ez dut beharrezkotzat
jotzen; agun sartuko nuke (hatxea oinarritzerik ez
dagoenez)". (2006-12-14)
Euskaltzainen oharrak
- [E206]: Cf. Euskaltzaindiaren
hiztegiko " iz. Aparra, bereziki ahoari dariona. Ik. ; ..."
hagun lerde adur
- Erabakia: (H2.2 /
2010-12-28) Onartu egin da, horrela erabiltzen baita, eta
azalpentxoarekin eskainiko da: " iz. 'Gurpilaren metalezko
egitura, pneumatikoaren euskarria'". hagun 2
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haguntsu
adj. Haguna duena; haguna dariona. Ik. apartsu; lerdetsu; adurti. Gizon zahar haguntsua. Txokolate-esne haguntsua.
Estekak- HBO
Aztergaia: haguntsu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.
haguntsu: HiztEn (haguna duena edo dariona),
LurE (haguna duena edo dariona. ik. adurti; apartsua) // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haguntsu: EuskHizt (*XIX b.; habuintsu
XVII ea.; gahüntsü 1785), ElhHizt, HiruMila, EskolaHE,
Lur EF/FE, HaizeG BF, Casve EF
(hagüntsü; eta hagünti), DRA (eta
hagunti), Lh DBF, PMuj DVC
(aguntsu; eta agunti) // Ez dugu aurkitu ap.
Lur EG/CE.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
BAgiria (2001-07-20): "sinonimo gisa lerdetsu ematea
ongi ikusi da, baina haguntsu beste zerbait da:
'apartsu'. Horrenbestez, hitz hau ez da emango sinonimo
gisa".
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai
erabili gabea da, baina sistemaren araberako eratorri egokia.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
adurti.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haia-haia
adb. Ipar. Arin, laster. Azkaineko bidean haia-haia zihoan. Haia-haia urrundu zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: haia-haia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. adlag. 'arin, laster'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
arin, laster.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haidor
iz. Ipar. Burgoia, harroa. Gizon haidorra eta buru bipilekoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: haidor
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'burgoia, harroa'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
burgoi, harro.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haienganatu, haiengana/haienganatu, haienganatzen
da/du ad. Haiengana joan edo eraman. Gustukoa izan nuen, eta, poliki-poliki, haienganatu nintzen, lerroan sarturik. Gazte informatzailea da, berea da gazteei bereziki interesatzen zaien informazioa bildu, txukun jarri eta haienganatzeko ardura.
haikatu, haika, haikatzen
da ad. Ipar. Jaiki, altxatu. Haika mutil, jaiki hadi.
Estekak- HBO
Aztergaia: haikatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haikatu /zutierazi/.
Euskaltzaindiaren Arauak
haikatu, haika, haikatzen. da ad. Ipar.
'jaiki'.
Informazio osagarria
Osaera okerreko forma da, baina onartzekoa, erabili(a) delako
jatorria gorabehera (cf. Mitxelenaren "apostilla"), erabili
den (eta erabili nahi den) heinean, forma hori dagokionez,
jaso egingo da, marka hauekin:
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
jaiki
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "ez da analogikoki
haika-tik sorturiko forma bat, haika hori
jaiki-ren agintekera delarik? Hala balitz, ez nuke
zerrenda honetan sartuko" (1995-06-29)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haikatze
iz. Jaikitzea, altxatzea. Hastapeneko erortzeak, maiz haikatze nekea.
Estekak- HBO
Aztergaia: haikatze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haiku
iz. Liter. Jatorriz Japoniakoa den olerki mota, 5, 7 eta 5 silabako hiru lerroz osatua dena. Lan horretan, poema laburrak jaso ditu Markuletak, epigramen edo haikuen modukoak, umorez, ironiaz beterikoak.
haima
iz. Afrikako iparraldeko herri nomaden denda edo etxola, oihalezkoa edo larruzkoa izaten dena. Eguneko ordu beroenak haima baten gerizpean eman arren, bidaiaren nekea gero eta eramanezinago gertatzen zitzaien.
hain
1 Halako mailan. (Erkaketaren oinarria agerian azaltzen ez denean erabiltzen da; adizlagun, izenondo edo -ko-ren bidez eratutako izenlagun bati dagokio, hots, nolakotasunari, eta, berez, beti hauen ezkerrean ezartzen da; berez, hirugarren graduko erakusleari dagokio, baina honen eta horren-en ordez ere erabil daiteke). Ik. bezain. Ez nuen uste hain berandu helduko zenik. Hark hain ederki ezagutzen duena. Zerk zakartza hain estu eta larri? Hain sarritan gertatua. Ez hain gora eta ez hain behera. Jende arruntak eta ez hain arruntak. Hain ederra. Bi gauza hain desberdinak elkarrekin batzen baditu. Egia horrek hain egiazko ez den beste puntu bat zeraman ondotik. || (Izenondoa, dagokion izenarekin agertzen denean, hain izen horren ezkerrean ezartzen da gehienbat). Ez da egundaino hain emakume ederrik sortu. Hain lotsa eta atsekabe handia.
2 (Ondoriozko perpaus baten hasieran, perpausaren bigarren zatiak non, eze, ezen edo bait- hartzen duela). Hain zen eder eta galaia, non hura ikusteagatik leiho eta balkoietara irteten ziren damak.
Hain zinez eta laster abiatzen zara, non bi orenen bidea batez egiten baituzu.
Maite behar dugu hain bihotz prestuarekin, non prest egon behar dugun edozein neke irozotzeko.
Hain gozo eta egoki hitz egin zien, eze guztiak harritu ziren.
Hain zuhur da, non ez baitu bere parerik.
3 (Esaldi hanpatuetan, aditzaren aurrean). Hori gabe, bizitza hain da tristea!
4 (Berez, honen edo horren-i dagozkien testuinguruetan). Zuk hain ongi dakizunez. Ondorioei bagagozkie, ez da hori hain garbi agertzen. Ez nuen uste hain aberatsa nintzenik. Hain maite dugun garo usaina.
hain gutxi Ezta ere. (Ezezko esaldi baten ondoren erabiltzen da). Ez dut nirerik behirik, hain gutxi idirik.
hain justu (ere) Heg. Hain zuzen. Horixe da, hain justu, hemen doakidan auzia. Eta hori du, hain justu ere, kontra.
hain laster 1 adb. Ipar. g.g.er. Berehala. Nahi izatea aski eta haien nahi guztiak hain laster beteak dira.
2 adb. (ez hain laster... non... esapidean, 'bezain laster', 'berehala' adierarekin). Ipar. g.g.er. Berri ikaragarri hori ez zen hain laster barreiatu herrian, non aurpegi guztiak goibeldu baitziren: berri ikaragarri hori herrian barreiatu bezain laster, aurpegi guztiak goibeldu ziren.
hain sarri Batez ere Zub. Berehala. Orduan hasi zen zin egiten ez zuela gizon hura ezagutzen; eta hain sarri oilarrak kantatu zuen.
hain segur Ipar. Segur aski. Hori emaztearen kaltean egin zuten, eta hain segur bere gogoaren aurka.
hain xuxen (ere) Adkor. Hain zuzen ere. Gizon hau baitzen, hain xuxen, tratuan ari zena martxant batekin.
hain zuzen (ere) Esaten denari edo erabiltzen den argudioari nolabaiteko indarra emateko, aipatzen dena azpimarratzeko edo biribiltzeko erabiltzen den esapidea. Hori da, hain zuzen, guk nahi genukeena. Eta horixe gertatu zen, hain zuzen. Behar bezainbat ezagutzen ez ditugulako, hain zuzen. Badirudi, aitzitik, gaurko edozeinek ontzat hartuko lituzkeen eskabideak direla, hain zuzen ere, baztertu direnak.
Estekak- HBO
Aztergaia: hain
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hain zuzen (ere).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hain gutxi, hain justu (ere), hain
laster, hain sarri, hain segur.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hain gutxi, hain zuzen (ere).
Aztergaia: hain gutxi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(h)ain gutxi (eta (h)aiñ / gitxi,
guti, gutti, güti) 'ezta ere' adierako
63 ager. jaso ditugu lematizatze-saio batean: B 18, G 12, IE
32, Zu 1; XX. mendekoak 4 dira (A 1, Tx 3): fB 3: "Ez da emen
ezer esaten, pekatu eginak arimara dakarren tristezia, ta
penia gaiti. Ta ain gitxi, pekatuak, eta pekatuzko gauzaak
munduko zoruai emon oi deutseen kontentuba, edo
alegrijagaiti", "Alan bigirako olgeeta desonestuban
dabiltzanak, inok absolbidu ezin legiz [...] Ta ain gitxi,
bere etxian bigiria egiten dabena", "Baina ainbeste bildur,
ta ardura, inor prailetzan, do monjatzan galdu ez dedin; ta
ain gitxi, semia, edo alabia, nebia, edo arrebia, edo juakona
ezkontzan galdu ez dedin"; Ur MarIl 2: "Ez da au
larregi esatia, eta ain gitxi izkuntza eta berbaeraren bat,
ezpada egija guztiz ziurra", "Bigunduten badeustazu bijotza,
orduan bere ez deutsat itxiten pekatuari, zematuten banozu,
ain gitxi"; AB AmaE 11, adib.: "Illunen andiz gau
erdiruntza / Ez nekusan lur sorua, / Begiak gora jaso nituzan
/ Eta ain gitxi zerua", "Ez dira agortu errekak, eta / Ez
mututu iturriak, / Ain gitxi olak eta errotak / Isildu gabi
ta arriak", "Nik gura neukena da ixilla errana, / Ez nagi,
loti eta ain gitxi arrana"; A BeinB: "Iaunaren
begietarako barriz eztago atzerik, azpirik bere ez, ain gitxi
estaririk"; Itz Azald: "Beraz Frankmasoneria ez da
alkartasun ongilla eta mesedegilla bat, eta ain gitxi
erreñuko gauzen zuzenbide ona gura dabena?"
//GabS: "Basa arteko piztiaak / malso, malso
egiñik / ez dute ya alkar yaten, / ta ain gitxi gizonik"; Ub
aip. ("Frantziako gisan" egindako Mandamentuen azalpenean:
"Berzeren ona hain gutti beharko duk iduki, guztiz hauzoaren
ontasuna ez uki"; Izt C: "Izen oentzako zer esanik /
Izango ez dutela uste det nik, / Urrengoentzako ain gutxi, /
Euskal-errian diralako bizi, / Ta maitatzea dutelako merezi";
Bil: "Baña ikusten zaitut / erantzun nai ezik, / baietzik
esan gabe / ain gutxi ezetzik"; Xe: "Oraindikan ez daukat /
ezkongai sobrerik, / ez aberatsik eta / ain gutxi pobrerik";
Bv AsL 3: "Ondo daki ezurra mamiya ez dela, ezta ere
ni, gizon txatar bat, santua, eta ain gutxi santu aundiya",
"Nik zer neikiot, jauna, eman? Ezere ez daukat: ain gutxi
dirua", "Ikusirik erlijiotsu aiek azala ta ezurra besterik
ez; zer janik ez; sosik ain gutxi"; Tx B 4: "Ez det
nererik beyik / ain gutxi iririk", "Ez Donostiyan
jaiotakorik, aiñ gutxi goiarritarrik, / bere buruba ola
ofrezitzen / ez dabill neskatx jatorrik", "Karbonerarik ez
dute bihar, / fogonerorik ain gutxi", "Urrenguan gizona /
obeto tratatu; / eztizut faltatu, / ain gutxi markatu"
// EZ 20, adib.: "Eztezakela haragi ian aiphatu
mugetan / Ez hain guti Orzirale eta Larunbatetan", "Adbokatik
ezta zeren hautatu ararteko, / Ezen Zerua da falten mendeku
eskatuko. / Hain guti da barkhamendu eskatzeko lekhurik / Eta
ezta zeren billhatu handien faborerik", "Eta Airean eztire
hegaturen xoriak, / Ez hain guti larrañetan ibilliren
bestiak"; INav: "etzaitezela hurbil 12 brasetarik ez
hain guti hain barnasat"; Gç 3, adib.: "Utzi izan gintuzten /
Jende hek guziek, / Ez gintuzten ikhusi / Hain gutti
handiek", "Bertzeren ontasunetarik / Eztuk deusik ebatsiko: /
Ebatsiak dakizkiela / Ez haiñ guti idukiko"; Mong: "Almakez
ere ezin segura daiteke ez eta hain guti buztana biribilka
non orduian dilindan baitario"; Monho 2, adib.: "Ez
gaztetasunak, / ta ain guti osasunak / Ez dute nihor eman /
Herioaren gerizan"; Gy 2, adib.: "Dirua ezta behar metatua
iduki; Haiñ guti leihotik kanporat aurtiki"; Hb 3: "Haltoa du
arima, aitoren bihotza; / Ez du beldur beroa, hain guti
izotza", "Ez dute Igandetan yauntz aldi berririk, / Hain guti
zortzi guziz athorra xuririk", "Koran, edergailu dituelako
guziekin, hila da kondairetan [...]. Deus berririk ez du,
hain guti gauza maite eta gaziturik" //UNLilia:
"Harentzat etxerik, / Hain güti khüñarik, / Etzen agitü".
hain gutxi EB 1: P. Berasategi ("esango zuen
ezer ez baitzen gogoratuko, gerizarik zegoen edo ez ere hain
gutxi").
hain gutxi: HiztEn-LurE (ezezko
esaldietan - ezta ere) // Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
hain gutxi: EuskHizt (AS; 1627; G. er. - ezezko
esaldietan; ezta ere), ElhHizt (AS; tampoco), EskolaHE (AS;
ezezko esaldietan - ezta ere) // Ez dugu
aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE,
Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hain sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
ezta ere.
Erabilera-oharrak
ezezko esaldietan erabiltzen da.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Ez dut nirerik behirik, hain gutxi idirik.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (1997-04):
hurrengorako.
Aztergaia: hain justu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:41
|
1999-10-05
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ain justo 1: Noe ("punta-puntako
erromillota kendu diote ain justo, / txopo gaixue domatu
dabe, ostruak zimeldu zaizko"); hain justu (eta
-x- 5) MEIG 11 (adib.: "etorkizunaz atzendu gabe noski
eta etorkizunaren zain gaudelako, hain justu", "Hau egia
delarik, ordea, eta egia delako hain justu...", "Aldizkari
hau eta aldizkari honenak baitira, hain juxtu, orain
dihoazkidanak").
(h)ain juxtu (eta -s- 1) 4: G 2
(Goiz-Argi 1983 eta 1985); EB 2 (IMuj AzBel; X.
Galarreta); (h)ain justu ere (eta -x- 3)
10: G 9 (Goiz-Argi 1985 2; R. Zapirain 4; J. Gaztañaga
2; Jesusen jarraitzaile 1985); EB (I. Urbieta).
(h)ain juxtu: DFrec 2; hain
justu: HiztEn (AS); ain juxtu ere:
DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38; AB50; LurE;
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
hain justu (AS): ElhHizt; Lur EG/CE eta
EF/FE //Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt;
EskolaHE; HiruMila; Casve EF; HaizeG BF; Lh
DBF; DRA; PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
hain justu (ere) forman eskainiko da.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hain sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Heg.
Forma baten adiera(k)
hain zuzen.
Aztergaia: hain justu ere
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau80
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: hain laster
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hain sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
berehala.
Aztergaia: hain sarri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hain sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Batez ere Zub.
Forma baten adiera(k)
berehala.
Aztergaia: hain zuzen
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haina1
izord. (Mugatua). Delako pertsona hura. Nor ere etorriko baita, haina ene laguna da.
Estekak- HBO
Aztergaia: haina
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:HBB
|
1992-03-24
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haina "delako hura".
Euskaltzaindiaren Arauak
izord. 'delako pertsona hura': nor ere etorriko baita,
haina ene laguna da.
Informazio osagarria
Forma okerra, baina aipatzekoa
*haina: ik. adina
Informazio lexikografikoa
Erabilera-oharrak
haina ('delako hura') vs. adina, hain-3 ("hain
egunetan", etc.) argituz
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "Zenbateraino erabiltzen da
hitz hau? Merezi al du hiztegi honetan agertzea? Agertzekotan,
ondo markatu beharko da hain eta adina hitzekin
duen desberdintasuna" (1995-07-10)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Adibidea behar, nik uste'.
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): 'adibide hau sartzea onartu da: 'nor ere etorriko
baita, haina ene laguna da''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haina2
[Oharra: Euskaltzaindiak, haina-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. adina].
hainbako
adj. Bizk. Aipatzen dena falta duena. Botoiduna hainbakoa baino gehiago gustatzen zaio.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:HBL
|
2004-12-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan, ainbagako sarreran: Otx
("Onetara il zan, bere gurarija lortu barik, Esoporen
idekotzat eukija ixan zana ta azturuba bai'litzan andikijak
eta ainbakuak entzun egitten eutsena"), Erkiag Arran
("Aldameneko laguntxua topau nai eutsan alaba ainbakoari, ama
zoli eta erne arek").
ainbako 1, Eguzk ItzBik ("R biguna ta l
mingañetiko abotsak dira: r dardaraduna, l ainbakoa ta
min-uyakin egiten dogun abotsa; baña abots bi oneitan lenen
mingaña darabilgu-ta, bata bestera aldatzea ez da
arrigarri").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
ainbako: PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh
DBF.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArau119: "ainbagako* e. hainbako".
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adibidea erantsi:
"Botoiduna hainbakoa baino gehiago gustatzen zaio". || 1-
Kontestua jartzeak hitzaren esanahia argitu eta erabilera
zehaztu egiten ditu.
- Erabakia: EArau119:
'ainbagako* e. hainbako'.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Jaso egingo da ohargileak proposatu duen adibidea,
kategoria eta euskalki-markarekin batera: « izond. ».
hainbako Bizk.: Botoiduna hainbakoa baino gehiago
gustatzen zaio
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbanaketa
iz. Zerbaiten banaketa proportzionala.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbanaketa
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
BEZ: "Hainbanaketa berezia: Prorrata especial; Hainbanaketa
orokorra: Prorrata general".
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
onarpen eske.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-keta/-pen.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 /
2010-12-28) Onartu egin da, eta bere soilean aipatuko da forma.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbanatu, hainbana/hainbanatu, hainbanatzen
1 du ad. Banatu.
2 du ad. Hainbaten artean proportzionalki banatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbanatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ainbanatu 'banatu' adierakoak 17 dira:
corpusean 16: B 15 (Echta Jos 11, Or Tormes,
Eguzk GizAuz 3), G 1 (Or Eus) eta OEH
argitaratuan beste bat (A EY: "Ur onezaz beste ur asko
geiago nastau oi eben eta uritarren artean ainbanatu, arra
ilteko daukan indarragaitik"); ainbatu
'zenbatu, kalkulatu, zerrendatu' adierakoak 9 dira: corpusean
7: B 2 (Ag Kr, A BGuzur), G 5 (Zait) eta OEH
argitaratuan beste 2 (La Abeja 1890 ap. DRA: "Edonok
barriz bere itz astunen neurritzat ogeita lau urte ainbatuko
eutsazan"; Ezale 1897: "Ainbatu ta markiñarren
antz emon da gipuzkoarren alde alde bota ta
erderazko tantear edo calcular bat dira");
ainbatu-ezin 'zenbatezina' adierakoa G 1 (Zait
Sof). Ik. OEH argitaratuan beste ainbatu 1
(Bera: "Ainbat emen, ainbat an eta ainbatu dira").
hainbanaketa 'banaketa' adierakoa behin EB
(Herriz herri 1988: "Beraz, gerta daiteke kopuru osoa
hedadura handiko egitasmo bakar bati esleitua izatea edota,
aitzitik, egitasmo bat baino gehiagoren artean banatua
izatea, beti ere Epaimahaiak egokien deritzon hainbanaketazko
eran"); aitzin-hainbanaketa 'aurre-banaketa'
adierakoa behin EB (J. Oregi: "Aintzin-hainbanaketa hoiei
egokitu behar zaizkie, beraz, agiango lan-eskaintza
zuzpertzeko ahalegin guztiak, lana teknolojia-berrikuntzaz
era burutsuan baliatuz baizik ezin sor daitekeela");
hainbanatu 'banatu' adierakoa behin EB
(GAO 1989: "Paga hauen zenbatekoa hainbanatu ahal
izango da, betiere enpresa eta langilearen artean akordiorik
badago"); hainbanapen 'berdinketa' adierakoa
behin EB (BEO 1990: "Hautaketan hainbanapena gertatuko
balitz, ikasle edo Euskaltegietan ordu/urte kopuru handiena
duen Ikastetxeko ordezkaria izendatuko litzateke");
(h)ainbatu 'zenbatu' adierakoak 3 ager.: G 1
(Zait in Euzko Gogoa 1955), EB (Kondaira-Lurraldeei
Buruzko legea, Euskal Autonomi Elkarteko
Administrazio-Zerbitzuen...). Cf. beste 2 ainbatu
(Zubk: "Ortz-agiñak, leen-gizonaren oiturak ainbatzeko
giltza", "Agiñak, ortzak izan dira, geientsu, oitura orrein
ainbatzeko giltza").
hainbana(tu): HiztEn, Euskalterm 2
('prorratear'); hainbanaketa: HiztEn,
Euskalterm 5 ('prorrateo'). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
AB50, LurE.
Sektore jakin bateko informazioa
AgAld hitz-bilduma: prorratear: "banatu
(orduan zenbateko hori izango bait da banaketa egiteko
oinarria); hainbanatu; heintsuka banatu".
AdminEL: prorratear: hainbanatu. Ez dugu
aurkitu ap. AdMila, HezkAdmin eta
EurItune.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
ainbanatu: EuskHizt ("banatu"); DRA
("distribuir, compartir"); PMuj DVC ("1 adjudicar,
distribuir; 2 compartir, repartir en partes iguales; 3
empatar"); hainbanatu: ElhHizt ("prorratear;
distribuir; repartir); HiruMila ("1 empatar; 2 repartir,
prorratear"); Harluxet ("zerbait hainbaten artean
proportzionalki banatu"); Casve EF ("1 égaliser; 2
distribuer"); hainbatu: EuskHizt ("zenbatu");
DRA ("calcular, tantear"); ainbatu: EuskHizt
("† ik. hainbanatu"); PMuj DVC ("1 identificar,
igualar; 2 equivaler, ser igual; 3 empatar; 4 calcular,
tantear, computar, numerar, hacer cuentas"). // Ez
ditugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FB, HaizeG BF, Lh DBF.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
hainbana(tu), hainbanatzen.
Informazio lexikografikoa
Adiera mugatzeko zailtasunak
'banatu' da tradizioko adiera; berria, eta onarpen eske
aurkeztua: 'hainbaten artean proportzionalki banatu'.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Beste adiera bat erantsi:
'hainbaten artean proportzionalki banatu' (gaztel.
"prorratear"). 2- Zuzenbidea (Zuz.) espezialitate-markarekin.
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): "A. Urrutiak hainbanatu eta
goitapen hitz berezituak aipatu ditu. Hauek ere bigarren
pasaldirako utzi dira". Erabakia: hainbanatu, hainbana,
hainbanatzen Bizk. g.e. 'banatu' (Donostia 2002-05-31).
// EArau119: "ainbagako* e. hainbako".
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-26): Onartu egin da lantaldearen eta ohargilearen
proposamena, adiera biak argi bereiziz: «hainbanatu,
hainbana(tu), hainbanatzen. du ad. 1 'banatu'. 2
'hainbaten artean proportzionalki banatu'».
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbarik
adb. Bizk. Aipatzen dena gabe. Dela txokolatearekin, dela hainbarik, ondo gozo dago pastel hori.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbarik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:HBL
|
2004-12-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan, ainbaga sarrerako ainbagarik,
ainbarik azpisarrera: ainbagarik (eta
ain b. 3) 7: fB 5, Añ 2; ainbarik (eta
ain b. 5) 8: Echta, Kk, Or, Enb, Otx 2, Erkiag 2.
EgutKarm 1953 ("Gure artean kipula ta berakats askorik
ezta artuten; etxean askotzarik bear izan ezta be, ainbarik
iñoiz aurkitzen ba da etxekoandrea gustora ezta ibiliko"), E.
Urkiola ("Hain zan ikaragarria, hainbarik geratuta, betirako
galduko ete zan eukan bildurra!").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
ainbarik: PMuj DVC (ainbarik zabaldu,
banatu: repartir por partes iguales) // Ez dugu aurkitu
ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE
eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh
DBF, DRA.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArau119: "ainbagarik* e. hainbarik".
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adibidea erantsi: "Dela
txokolateaz, dela hainbarik, ondo gozo dago pastel hori". || 1-
Kontestua jartzeak hitzaren esanahia argitu eta erabilera
zehaztu egiten ditu.
- Erabakia: EArau119:
'ainbagarik* e. hainbarik'.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Jaso egingo da ohargileak proposatu duen adibidea,
kategoria eta euskalki-markarekin batera, eta instrumentalaren
lekuan soziatiboa erabiliz: « adlag. ». hainbarik
Bizk.: Dela txokolateagaz, dela hainbarik, ondo gozo dago
pastel hori
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbat
1 zenbtz. Hainbeste. Zer naiz ni, bada, zuk nitaz hainbat arta hartzeko? Ez nuen hainbat merezi.
2 zenbtz. Batzuk baino gehiago, asko. (Dagokion izenaren ezkerrean ezartzen da eta izen hori mugagabean erabiltzen da; izena zenbakarria denean, aditzarekiko komunztadura batez ere pluralean egiten da). Hainbat lagun batu ginen han. Hainbat eta hainbat aldiz errepikatuagatik. Hortik etorri dira hainbat kalte.
3 Ipar. Hain.
hainbatean adb. Hainbestean, ez hain ongi eta ez hain gaizki.
hainbateko 1 adj. Halako tamainakoa. Ik. hainbateko. Hainbateko amodioagatik, nik zer ez dizut zor?
2 adj. (Ezezko esaldietan). Handia, ona, aintzat hartzekoa. Ez da hainbateko kantaria.
hainbat ...-en (Adberbioekin). Batez ere Bizk. Ahalik ...-ena. Hainbat lasterren erabaki. Bekatuak hainbat sarrien aitortuz.
hainbatenaz ...non Horra heldu zaiola abiatzeko tenorea; hainbatenaz lazgarriago, non enperadorea gerla berri bati lotzera baitoa: are lazgarriagoa, kontuan izanik enperadorea gerla berri bati lotzera doala.
hainbatetan adb. Hainbestetan.
hainbatetaraino adb. Hainbeste.
hainbatez 1 adb. Era horretan, horrekin. Ik. hainbestez. Zeren duenak duena emanez, hainbatez pobretzen da.
2 adb. (zenbatez, zenbatenaz edo zenbat ere-rekin korrelazioan). Orduan eta ...-ago. Saindu guztiak zenbat ere baitira zeruan gorago, hainbatez dira beren baitan umilago.
3 lok. Horrenbestez. Hainbatez, erabaki da egokiak diren lege berezien esku uztea gai bakoitzari dagokion zigor-arauketa.
hainbat gaizto(ago) Okerrago. (Atsekabea adierazteko erabiltzen da). Hainbat gaiztoago egiten ez dutenentzat. Hainbat gaizto guretzat, ez badugu sinesten.
hainbat gutxiago Are gutxiago. Ez da alderdi politiko bat; hainbat gutxiago elkartasun ongile bat.
hainbat hobe(to) Onespena edo asebetetzea adierazten duen esapidea. (Maiz ironiaz erabiltzen da). Ikusten dut zenbaiten aurpegia arintzen: hainbat hobe!
hainbatik hainbatean Zah. Egoera berean; aukeran, aukeratzen utziz gero. Hainbatik hainbatean, ederrago zaizkio Jainkoari gaztetasuneko obra onak, zahartasunekoak baino.
hainbat izan da ad. Berdin da. Bizkaitar guztientzat hainbat da sartzea edo sartutea.
hainbat... nola... 1 Zah. Adina, bezainbat. Ona izateko, lurrak izan behar du hainbat buztin nola legar: ona izateko, lurrak izan behar du legar adina buztin. Egiteko handiek ez gaituzte hainbat nahasten nola txikiek: egiteko handiek ez gaituzte txikiek adina nahasten. Hainbat dela zatitxoan nola baita osoan: zatitxoan adina dela osoan.
2 Zah. Hala... nola..., bai... bai... Desonesta, hainbat emailearen nola hartzailearen aldetik.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbat
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
"La tendencia común llevaba a reducir hainbat, etc., a
hanbat, etc., lo mismo que zeinbat a
zenbat etc. Tendencias más recientes, que seguidas en
la lengua escrita actual, llevan a hainbat, hainberze,
etc., que aquí se respetan, mientras que zeinbat, etc.
pasan ahora por dialectales".
-i-dun formak nagusi dira, guztira 674 agerraldi
dituztela, euskalki guztietan (B: 81; G: 102; IE: 7; EgAs:
34; EB-EgAs: 450); -i- gabeak IEn azaldu dira
gehienbat (41etik 31), eta G 2, B 1, EB-EgAs 7.
DFrec: -i-dunak 350; -i-gabeak 2; AB50:
-i-dunak 11; HiztEn: hainbat, hainbatean,
hainbatenaz, hainbeste, hainbestean, hainbesteko,
hainbesterekin; LurE: hainbat, hainbeste,
hainbesteko.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hainbatean 'erdipurdi, hainbestean',
hainbateko izlag., hainbat... -en batez ere
Bizk: hainbat lasterren erabaki, hainbatenaz...
non, hainbatetan, hainbat gaizto(ago)
'(rentzat) okerrago': hainbat gaizto(ago) egiten ez
dutenentzat, hainbat hobe(to): ikusten dut
zenbaiten aurpegia arintzen: hainbat hobe!, hainbat
izan: bizkaitar guztientzat hainbat da "sartzea" edo
"sartutea".
Lantaldearen irizpideak
Elkarketako osagaia edo esapide-zatia
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hainbatetaraino, hainbatik
hainbatean.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hainbatean, hainbateko, hainbat... -en,
hainbatenaz... non, hainbate(na)z... zenbate(na)z,
hainbatetan, hainbat hobe, hainbat izan.
Aztergaia: hainbatean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: 'erdipurdi, hainbestean'.
Aztergaia: hainbateko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: izlag.
Aztergaia: hainbat... -en
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: batez ere Bizk.: hainbat lasterren erabaki.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk. batez ere.
Aztergaia: hainbatenaz... non
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Aztergaia: hainbatetan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: hainbatetaraino
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aldaerak soilduz, ainbateraino G 2: Ub ("-
Afari-usi onetan, edo Kolaziotan zenbateraño jan diteke? -
Kristau onak, ta Jainkoaren bildurtiak jan oi duten
anbateraño"), Izt C ("jendea ugaritu zan denpora
laburraren epean, sinistu ere ezin leikean ainbateraño");
hainbatetaraino IE 10, L 9, BN 1: Lç 2
("Arranberritu eta konfirmatu izan da promes hura bera, bai
hanbatetarano, non konfidanza eta seguranza handiagogarri,
klaroki aitzinetik deklaratu izan baitzen", "Hanbatetarano
non ezpaitzen populurik ez rejionerik on irudi zaionaren
araura Iainko berririk egiten etzuenik"), Ch 2 (adib.: "Ezen
kreatura guziek zuzen dute ene kontra altxatzeko,
hanbatetaraiño egun oroz ofensatzen zaitudanaz geroztik"),
Mih ("hanbatetareñokoa zen perfet izateko zuten gutizia"), Dh
3 (adib.: "Ahalka zaite hanbatetaraino zure burua nothatua
ikhusteaz"), Dv LEd ("Jainkoak nere salbamendua
hanbatetaraino agiantzatzen du, non bera gizon egin baita"),
Zub ("Aita sainduak maite zuen hanbatetaraino, nun [...]
haren etxe lañorat yuan zen").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
hainbatetaraino: EuskHizt (AS:
hanbatetaraiño 1720; hanbatetarano 1571)
// Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-raino.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hainbat sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
hainbeste.
Aztergaia: hainbat gaizto
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: '(-rentzat) okerrago': hainbat gaizto(ago) egiten ez
dutenentzat.
Aztergaia: hainbat hobe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: ikusten dut zenbaiten aurpegia arintzen: hainbat
hobe!
Aztergaia: hainbatik hainbatean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS /
EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hainbat sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: hainbat izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: bizkaitar guztientzat hainbat da "sartzea" edo
"sartutea".
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Bizkaitar guztientzat hainbat da "sartzea" edo "sartutea".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbateko
iz. Kidekoa. Dios te salve esaten da Ave-ren hainbatekotzat.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbateko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:09
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbertze
zenbtz. Lap. eta Naf. Hainbeste. Hainbertze haur hobenik gabe hilarazi zuelako.
hainbertzenarekin adb. Lap. eta Naf. Une horretan, orduan. Baina hainbertzenarekin eta bet-betan, elkarrengandik urruntzen dira bi gizonak.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbertze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Lap. eta Naf. h. hainbeste / AS:
hainbertzenarekin.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
L-N. Ik. hainbeste
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hainbertzenarekin.
Aztergaia: hainbertzenarekin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbeste
1 zenbtz. Halako kopuruan. (Erkaketaren oinarria agerian azaltzen ez denean erabiltzen da; izen bati dagokio —inoiz ez izenondo edo adizlagun bati— eta haren ezkerrean ezartzen da; berez, hirugarren graduko erakusleari dagokio, baina honenbeste eta horrenbeste-ren ordez ere erabil daiteke). Ez zuen uste hainbeste diru zuenik. Lotsatzen dira hainbeste gauza lohi eginaz. Hainbeste gorroto badio bere anaiari. Hainbeste urtetako etxe zaharra. Kasu horrek zapuztu egiten du hainbeste aldiz entzun dena. Hainbeste bider irakurria dugun hitzaurrea (Ik. hainbestetan). Denbora bateko hainbeste eta hainbeste "argitu" hartzen ditut lekuko. || (Berez honenbeste edo horrenbeste erabiltzen den testuinguruetan). Ik. honenbeste; horrenbeste. Zu, hainbeste bekatu eta hain handiak egin dituzuna!
2 zenbtz. (Izena ezabaturik, mugagabean). Baldin hoben bakar bat ikara eragiteko aski bada, zer izango dira hainbeste eta hain dorpeak? Hainbesteren artean bat hautatzeko. Bertatik hil zezaketen, berak bere aldian hainbesterekin egin izan zuen bezala.
3 zenbtz. (Kopuru edo zenbaki ezezaguna edo ezin zehaztuzkoa adieraziz). Eman dezagun hainbeste balio duela.
4 adb. (Aditzaren osagarri gisa soilik). Ez zuen uste hainbeste balio zuenik. Ni bederen, ez naiz hainbeste harritu. Zertarako hainbeste nekatu ondasunak biltzen?
beste hainbeste 1 Aipatu den kopuru edo ekintza bera. Hamar bat metro luze, beste hainbeste zabal. Hogei mila hil badira; beste hainbeste baino gehiago kolpatuak. Zuek ere beste hainbeste egin zenuten. Eraman dituzu nire lagunak; nirekin zoaz beste hainbeste egitera.
Hiru aldiz eginahalak egin zituen haren oinpetik ateratzeko,
eta beste hainbestetan bota zuen.
2 (Izen sintagma baten ezkerrean). Berrogei mila oinezko eta beste hainbeste zaldizko.
3 Beste asko. Automaten teoriak, zibernetikak
eta beste hainbestek behartu ditu azkenean hizkuntzalariak beste jakiteetara begiak iraultzera.
hainbestean 1 adb. Kopuru edo zenbaki ezezagun edo ezin zehaztuzkoan. Orduko hainbestean lan egiten dute. Ehuneko hainbestean.
2 adb. Ez oso ongi eta ez oso gaizki. Geure baserri lanarekin hainbestean bizi ginen orduan. Hitzaldietan hainbestean legokeena, ezin daiteke idazlanetan. —Zer moduz? —Hainbestean...
hainbesteko 1 adj. Halako kopuruan dena, halako kopurukoa. Ik. hainbesteko. Ez du oraino hainbesteko epea, auzoko soro bat guretua dugula. Ez ziren hainbestekoak izan ekaitzaren kalteak.
2 adj. Ez oso ona eta ez oso txarra. Hainbesteko ikaslea atera nintzen.
3 adj. Kopuru edo zenbaki ezezaguna, ezin zehaztuzkoa edo esan nahi ez dena duena. Hainbesteko prezioan saldu.
hainbestenarekin adb. Ipar. Orduan, une hartan; berehala. "Zer duzu?" galdatzen dio Dabidek; eta hainbestenarekin ohartzen da musker batek izutu duela. Hainbestenarekin, oihu bat aditzen da hor.
hainbeste... nola... Adina, bezainbat. Azkainen ez da egundaino hainbeste sos sartu nola orduan: Azkainen ez da egundaino sartu orduan adina sos. Ematen da kasik hainbeste aguardient nola ziropa, gustuaren arabera. Ez dio hainbeste begiratzen eskaintzen zaion gauzari nola borondateari.
hainbeste(ta)raino adb. Hainbesteko punturaino. Ez da hainbesteraino luzatuko. Errient hori hainbestetaraino nuen hastiatu, ez baininduen gehiago nehork eskolara moldatzen ahal izan.
hainbeste(ta)rainoko adj. Hainbestekoa.
Baina hainbesterainokoa izan da zure gorrotoa Jesusen kontra, non kontentatu ez zaren behin igaro zuen heriotzarekin.
Gaiak, beharbada, garbiro esateko, ez dira hainbesterainokoak, ezta beti trebeki erabiliak ere.
hainbesterekin adb. Zub. Une horretan, orduan. Ik. hainbertzenarekin. Hainbesterekin agertu zen aingeru saldo handi bat.
hainbestetan adb. Hainbeste aldiz. Halako batean, hainbestetan entzuna nion pasartea kontatzen hasi zitzaidan.
hainbestez adb. g.er. Horrekin, era horretan. Iruditzen zaizu ezen baldin aitor ematen baduzu, hainbestez konplitzen duzula.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbeste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1992-06-25
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hainbestean: orduko hainbestean lan egiten
dute; #mdash#zer moduz? #mdash#hainbestean!,
hainbesteko izlag., hainbestetan,
hainbeste(ta)raino.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hainbeste(ta)rainoko,
hainbestez.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hainbestean, hainbestetan,
hainbeste(ta)raino.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: . 1- Bi esanahiak bereizi:
1) 'horrenbestean' 2) 'hainbatean, erdipurdi'. || 1- Adibideek
erakusten duten bezala, semantikoki arras desberdinak dira
esanahi biok. hainbestean
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere hartan utziko da oraingoz lehen itzulikoa
(H1.1 lantaldea ari baita adierak bereizten eta zehazten, zeini
bere adibideak erantsiz); esan gabe doa, jaso egingo direla
bigarren itzuliko forma onartuen artean lantaldeak proposatu
eta oharrik egin ez zaien bestelakoak.
Aztergaia: hainbestean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hainbestean: orduko hainbestean lan egiten
dute; #mdash#zer moduz? #mdash#hainbestean!
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
orduko hainbestean lan egiten dute; "#mdash#zer moduz?
#mdash#hainbestean!"
Aztergaia: hainbesteko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: izlag.
Aztergaia: hainbesteraino
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Lantaldearen irizpideak
Beste batzorde batek argitzekoa da
Euskara batuko batzordeari eskatuko zaio
hainbeste(ta)raino bitasuna argitzeko, gisako beste
kasuetakoa bezala
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ra/-tara.
Aztergaia: hainbesterainoko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:020
|
2003-04-08
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko: -rainoko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hainbeste sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: hainbesterekin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:22
|
1999-10-05
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE:
AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma
Erabili gabea.
Aztergaia: hainbestetan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: hainbestez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:26
|
1999-10-05
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
hainbertzez IE 4, denak ap. Ax: "Kartago ere
hartu zutela, eta hainbertzez, bere ustez, aitzinerat
segurean iarri zirela", "...baldin behin zeure desira
desordenatua konpli bazeneza, hainbertzez sosega
zindezkeiela, enganatzen zara", "bihurtu zen alegerarik bere
diruekin etxerat, iduriturik ezen hainbertzez kito zela",
"... baldin, haren manamenduak konplitzen baditugu,
kontentatzen baita hainbertzez"; (h)ainbestez
6: B 1 (Añ GGero: "artu ebala Kartago erri famatua
eta, ainbestez, bere ustez aurrerako seguru gelditu
ziriala"), G 4 (Xe: "ainbestez etzan ase Kaifasen gogua"; Bv
AsL 2: "Etzan atzeratu ainbestez Bernardon", "etzuten
ezagutu nai an Jaungoikuaren eskua ainbestez"; Or Eus:
"Esker onez artzen dut zure ele beroa, ainbestez alki balitz
nire gurasoa"); EB 1 (MEIG IV: "Hainbestez horko erdaldunek
bazuten laguntza bat horko euskaldunek ez zutena"); cf.
gainera beste ainbestez G 2: Ldi IL:
"noiz-nai luzatzen zaio bost zentimetroz, noiz-nai beste
ainbestez moztu"; Berron Kijote: "beste ainbestez
erantzun zion Santxori").
hainbestez EB 4: J.M. Lasagabaster
("Hainbestez, textu horiek Eukaristi-ospaketan sartzeko eta
erritoaren osagai bihurtzeko irakurketa dugu nahitaezko
bitartekotasuna"), EEM HizkLiter ("Hainbestez,
elorriar semeak bereak eta bi ikusi behar izan zituen"), PAlt
("...eta hainbestez ritmo eta doinu bera belarrian
somatzera"), I. Garmendia ("Lur setati maritxukun honi dantza
egitea otu zaiola eta hainbestez!").
hainbestez: HiztEn (hainbestenarekin) //
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
hainbertzez: DRA (en tanto, con ello);
hainbestez: ElhHizt (AS: entonces, en ese
momento) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-z.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
hainbeste sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Heg.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbesteko
iz. Halako kopurua. Ik. honenbesteko. Janari kontuan, abere mota bakoitzak hainbesteko bat behar du; hainbesteko honi janari neurria esaten zaio. Jokatu nahi duenak hainbesteko bat jarri behar du.
Estekak- HBO
Aztergaia: hainbesteko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:10
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Askotan bat du
ondoan ("... hainbesteko bat ezartzen diete dendetan")'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haiotz
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haiotz-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aihotz].
Estekak- HBO
Aztergaia: haiotz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haiotz* e. aihotz.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. aihotz (gaurko joera haiotz formaren
aldekoa datekeela esaten zen ohar zaharrean, baina
aihotz berretsi du batzordeak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitada
iz. Ipar. Saioa, jardunaldia. Bazkalondoan gaur izan dira bertso haitada beroak.
Estekak- HBO
Aztergaia: haitada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
IEko autoreek erabilia; Z ez da agertu; a) 'saioa':
haitada (Elzb PAd; Eskual 1-8-1902; Herr
24-2-1977); aitada (Herr 5-5-1977); pertsu
haitada: Xa Odol y EzinB; b) haitada
[se refiere a un percance...]: Ox.
HiztEn-LurE: haitada: saioa, ihardunaldia.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haitada /txanda, aldia/.
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'saioa': bazkal ondoan gaur izan dira
bertso-haitada beroak.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Bazkal ondoan gaur izan dira bertso-haitada beroak
Forma baten adiera(k)
saioa (ez txanda)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitiar
1 adj. Haitikoa, Haitiri dagokiona. Haitiar agintariak.
2 iz. Haitiko herritarra.
haitz1
iz. Harrizko masa handi samarra, lurraren gainetik edo ur-bazterrean goititzen dena. Ik. harkaitz; arroka. Mendiaren gainean ikusten ziren haitzetara. Haitz lerroa. Haitz arrainak. Haitz gain batean. Haitz tontor honen gainera igotzen bazara, ikusiko duzu harri pila bat. Basahuntza haitzetik haitzera jauzika ibili ohi den bezala. Haitzez haitz eta amildegiz amildegi. || Esr. zah.: Emaitzak hausten ditu haitzak. Haitzean jaioak haitzera nahi.
Estekak- HBO
Aztergaia: haitz 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: haitz-enara: Hirundo rupestris;
haitz-uso: Columba livia; haitzetako barbarin:
Mullus surmuletus.
Informazio lexikografikoa
Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da
"haitz-2 (Ipar.). Ik. haritz".
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: [falta] (1993-02)
- [P004]: [falta] (1993-02-07)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitz2
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haitz-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori 'haritza' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. haritz].
haitzarte
iz. Haitz arteko hutsunea edo ebakidura sakona; haitz arteko igarobidea. Haitzarte horietara jaurti ohi ditu itsasoak ibaiak lehorretik eramaten dizkion zakar guztiak. Zuhaitz kaxkarra da, bihurria, haitzarteetan sortzen dena. Haitzarte estu batetik doa ibaia.
haitzulo
iz. Haitzetan edo lurrazpian berez gertatzen den barrunbea. Ik. hartzulo; harpe; + koba; kobazulo; leize. Antzinako euskaldunak haitzuloetan bizi ziren. Ekaingo haitzuloa. Piztiaren haitzuloa. Haitzuloaren sarreran.
Estekak- HBO
Aztergaia: haitzulo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: haitzuloetako lehoi: Panthera spelaea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitzur
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haitzur-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aitzur].
Estekak- HBO
Aztergaia: haitzur
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-07-23
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(h)aitzur.
Euskaltzaindiaren Arauak
haitzur* e. aitzur.
Informazio osagarria
Grafia hobestekoa
Ik. aitzur
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitzurdin
iz. Marmola. Haitzurdin landuzko irudia.
Estekak- HBO
Aztergaia: haitzurdin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'marmola'.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizagailu
iz. Toki itxi bateko airea higiarazten duen tresna, giroa freskatzeko erabiltzen dena. Sabaiko haizagailuak egundoko zarata ateratzen zuen.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizagailu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-gailu.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "olerkariek eta idazleek ez
dute hitz horren beharrik, baina tresnarena bai, bero
handietan".
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): "bigarren pasaldirako utzi [da]".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizarazi, haizaraz, haizarazten
du ad. Haizatu, uxatu. Egin zituzten eginahalak usoa haizarazteko.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizarazi, haizaraz, haizarazten. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizarazi, haizaraz, haizarazten.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizatu, haiza, haizatzen
1 du ad. Uxatu, aienatu. Eguzkiak lainoak haizatzen dituen bezala. Abrahamek hegaztiak haizatu zituen. Euskal Herrian etxeetarik haizatua ikusten dugu euskara.
2 du ad. Zerbait airera bota, bereziki garia eta antzeko laboreak, lastoa eta alea bereizteko. Santuak, lastoa haizatu, eta lasto hutsetik gari asko atera zuen. Garagarra larrainean haizatu. Errautsa haizatu.
3 da/du ad. Haizez puztu. Haize bigunak oihala haizatzen du. Sabela haizatu zitzaion. Basoan jandako belarrak haizatu zizkion hesteak astoari.
4 da/du ad. Harrotu, hantustez bete. Txaloek haizatu egin zaituzte.
5 du ad. Zirikatu. Ik. xaxatu. Txakurra behin eta berriro haizatu.
6 da ad. Airean dagoenaz mintzatuz, trinkotasuna galduz joan desagertu arte. Kea bezala haizatua. || Irud. Gogoan zerabilen guztia haizatuko da eta galduko.
7 du ad. Egurastu, haizetan ezarri.
8 (Partizipio burutua izenondo gisa). Maskuri haizatua.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizatu, haiza, haizatzen. da eta du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizatu, haiza, haizatzen
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e/-a-.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Atsotitza erants liteke:
"Txoriak nik haizatu, besteak hil"'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizatzaile
iz./adj. Haizatzen duena. Badira holakoak ere: besteren buztanaz euli-haizatzaile onak. Larrainaren jabea eta haizatzailea lanean ari zirenean.
haizatze
iz. haizatu aditzari dagokion ekintza. Gaur arratsean garagar haizatzea dugu larrainean.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizatze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haize
1 iz. Airearen higidura, atmosferako presioaren edo tenperaturaren diferentziaren ondorioz sortzen dena. Haize hezea, lehorra, hotza, epela, beroa, errea, zakarra, gogorra, nahasia. Jainkoak haize handi bat igorri zuen. Haize biguna, eztia, gozoa, mehea. Haize erasoa. Haize motak. Ipar haizea, hego haizea. Ipar haizea ari zen marruka. Haizea atera du. Haizea jaiki da, altxatu da. Haizea baretu zenean. Haizezko ekaitza. || Esr. zah.: Haizea nora, kapa hara. Hara haize, hara aise. Laguna, izorra hadi airez, erdiko haiz haizez. Behor-txoria kantuz, haize gaiztoa bidean txistuz.
2 iz. Atmosferako gertakari baten ondorio ez den aire-higidura. Itxi ezazu atea, haizea ez zait komeni eta. Leihotik haizea sartzen zen autobusean.
3 iz. Airea. Ik. haizea hartu; haize egin; + haize eman; haizean; haizetan; haize zabalean; haize zulo. Haizez puzturik zeuden zahagiak. Haizea behar dut, itotzen ari naiz eta! Zikin gabeko haize garbia arnastu dezaten. Tripa ez du betetzen hiriko haizeak, baizik lurretik bildu janari maiteak.
4 iz. (Musika-tresnez mintzatuz). Perkusio, hari eta haizezko instrumentuak. Haize instrumentuak jotzen dituzten musikariak.
5 iz. (Esapideetan). Haize huts eta ergelkeria dira munduko ohore guztiak. Estropada unea ez da urruti, eta hantxe dabiltza apustulariak, haize guztietara apustuak botatzen. Haizea buruan eta ibili munduan. Haizea bezain arina eta aldakorra. Azkar, haizea bezain azkar, bideari ekin zion. Ez dakit zer haizek jo duen, halako astakeriak esateko. Haize txar batek harrapatu eta elbarri gelditua da (Ik. aire gaizto 2). Zerbait egiteko haizeak erabili: zerbait egiteko asmoak erabili. Zenbat iraun duten buru hartan sortu eta jaso ziren haizezko dorreek! Ea Europako haizeak onak ala kaltegarriak ditugun. Gazte horiek batzordera dakarten haize berria. Herriko eta atzerriko haize berrien eraginaz. —Noiz pagatuko didazu? —noiz?, haizerik ez den urtean.
6 iz. pl. Sabelean gertatzen den gas pilaketa. Ume horrek haizeak ditu.
7 iz. (Singularrean nahiz pluralean). Handiustea, harrokeria. Haize batzuk baditu neskatxa horrek!, ezta markesaren alaba balitz ere!
haizea hartu Haizea hartzera atera ziren. Inguratu ziren atari aldera, oheratu baino lehenago haize pixka bat hartzeko ustean. Udaberriko haize freskoa hartzen.
haizea hartzera bidali 1 Lgart. Norbait modu txarrean joanarazi; norbaiti haserrea edo gaitzespena modu txarrean adierazi. Ik. pikutara bidali; antzarak ferratzera bidali. Datu zientifikoren bat eskaini behar zion, haizea hartzera bidaliko ez bazuen.
2 (Gauzez mintzatuz). Lgart. Azterketa gainditu zuenean, haizea hartzera bidali zituen liburuak. Dena haizea hartzera bidaltzeko tentaziorik izan al duzu noizbait?
haizea hartzera joan (Aginterazko aditzekin, arbuio bizia adierazteko). Lgart. Ik. pikutara joan. Zoaz haizea hartzera!
haizea ibili Ik. haizeak jo. Haizea dabil. Gaur ez dabil haizerik. Barnetegi bero batean, eta ez haizea dabilen tokian. Euria eta kazkabarra ari zuen, eta haizea zebilen. Haize hotza zebilen.
haizeak jo Ik. haizea ibili. Itsasoan dabiltzanak, kontrako haizeak joagatik, ez dira berehala errenditzen. Abere eriak egon behar du haizeak jotzen ez duen tokian.
haize alde adb. Ipar. Aldeko haizearekin. Ik. haizealde. Haize alde, ontzia bost egunez sartu zen Gaetan. Haize alde, nornahik egin dezake auzapez baten lana.
haizean adb. g.er. Airean. Haizean barrena doa.
haizea poparean Haizea popatik.
haize arka, haize-arka iz. Haize emateko tresna, zurezko kutxa batez eta ura darion hodi bertikal batez osatua, antzinako oletan larruzko hauspoen ordez zenbaitetan erabiltzen zena.
haize arrosa, haize-arrosa iz. Hogeita hamabi puntako izar itxurako irudia, ostertzeko norabide nagusiak irudikatzen dituena.
haize-babes adj. Tokiez mintzatuz, haizeak jotzen ez duena, haizetik babestua dena. Toki hezea eta haize-babesa.
haize beltz iz. Haize hotz eta gogorra; euri haizea. Ik. haize gorri. Han, neguak epelak dira eta haize beltz garratzek ez dute behin ere jotzen.
haize bolada, haize-bolada iz. Haize kolpea. Ik. haizealdi; haize burrunba. Inongo haize boladak ere ez dizkio hostoak erauzten. Orduko 100 kilometroko haize boladak izango ditugu.
haize buhunba, haize-buhunba iz. Ipar. Zah. g.er. Haize bolada.
haize bunbada, haize-bunbada iz. Haize bolada. Haize bunbada gogorrak.
haize burrunba, haize-burrunba iz. Lap., BNaf. eta Naf. Haize bolada.
Horretan, haize burrunba zakarra atera zuen.
haize egin Putz egin, haize eman. Aulkiko hautsari txukun-txukun haize eginda, bertan ezarri zuen. Vantur-ko haize goxoak haize egiten zuen.
haize eihera, haize-eihera iz. Ipar. Haize errota. Laborariak, karrika hegian punpa eta jauzika hasten ziren, besoak atzoko haize-eihera zaharren antzera itzulikatuz.
haize eman 1 Putz egin, haize egin. Suari haize ematen ari bazara. Haize eman zuen haien gainera, eta esan zien: har ezazue Espiritu Santua. Hauspoak haize ematetik gelditzen direnean.
2 Norbait zerbait egitera, batez ere burugabekeriak egitera, bultzatu. Senargaia haize ematen ari zaio.
haize erauntsi, haize-erauntsi iz. Haize erasoa. Trankilago bizi gaitezke uholdeek eta haize-erauntsiek inarrosten ez duten etxean.
haize errota, haize-errota 1 iz. Haizeak ibilarazten duen errota. Ik. errota. Haize errota bezala narabilzu beti.
2 iz. Garia eta antzeko laboreak haizatzeko tresna.
haize fin 1 iz. Haize hotza. Ik. haize min. Hau hotza!, haize fin honek ebakitzen ditu bazter guztiak.
2 iz. Haize eztia, mehea.
haize gorri iz. Haize oso hotza. Ik. haize beltz. Bai, aurten haize gorria ibili da, eta horrek galdu dizkigu artoak.
haize hego iz. Hego haizea. Ehiztariak haize hegoaren beha dira. Haize hego gauetan.
haize(a) izan (Singularreko hirugarren pertsonan). Haizea ibili. Haize denean, babestu. Haize handia da. Kontrako haizea denean.
haize kirri iz. Haize leun eta atsegina. Haize kirriaren eraginez dardaratzen diren hostoak. Haize kirria eragotzi nahi eta zikloia eragin.
haize kolpe, haize-kolpe iz. Bat-bateko haize gogorra, berehala baretzen dena. Erroak barna dituen arbola ez du edozein haize kolpek lurreratzen.
haize kontra adb. Ipar. Kontrako haizearekin. Haize kontra doanak mila arteka eta ataka baditu igarotzeko.
haize laster, haize-laster iz. Aire masa baten higidura jarraitua. Deusek ere ez du gaitz gehiago ekartzen hezetasunak eta haize-lasterrek baino.
haize leku, haize-leku iz. Haizea ibiltzen den tokia. Ik. haizegune. Haize lekua da Zaragoza, Donostia baino haizetsuagoa; Ipar gorriak gogor jotzen du Ebro ibarreko landa biluzietan. Elgetako arkupea, munduko haize-lekurik handiena.
haize min iz. Haize hotza. Ik. haize fin. Txingorra eta haize mina leihoetatik intzirika sartzen ziren. Egunsentiko haize mina hartzeko.
haize oihal, haize-oihal iz. Bela. Mastak eta haize oihalak. Haize oihala eraitsi, jaso, bildu. Haize oihala zabaldu.
haize orratz, haize-orratz iz. Metalezko pieza birakorra, eraikinen goienean kokatzen dena, haizeak nondik jotzen duen adierazten duena. Haize orratz berriak jiraka teilatuetan.
haizetan adb. g.er. Airean. Egun hona, bihar hara ibiliko gara; orbela haizetan bezala.
haize ufako, haize-ufako iz. Haize bolada. Gain hartan, haize ufako batek hodeiak baztertzen ditu. Garaziko eskualdean, larrazkenean badira haize ufako handiak, haize hego azkarrak.
haize zabalean Aire zabalean.
haize zirimola, haize-zirimola iz. Haize zurrunbiloa. Gaur goizean, euri eta haize zirimola izugarri batek inarrosi gaitu.
haizezko soinu iz. Haizezko musika-tresna.
haize zulo, haize-zulo iz. Labean urtzen diren piezetan gerta daitekeen aire burbuila.
haize zurrunbilo, haize-zurrunbilo iz. Haizezko zurrunbiloa. Ik. haize zirimola. Bitartean, haize zurrunbilo gaitza sortu zen.
lau haizeetara adb. Bazter guztietara, norabide guztietan. Keak lau haizeetara barreiatu zuen okela errearen usaina. Nahi adina mikrofono izan ditu eskura, bere gezurrak lau haizeetara zabaltzeko. Ez ibili lau haizeetara oihu egiten. Lau haizeetara aldarrikatuko du egia.
Estekak- HBO
Aztergaia: haize
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:Hletra
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(h)aize.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: haize alde Ipar. adlag.: haize alde,
nornahik egin dezake auzapez baten lana, haizea
poparean, haize(-)bolada, haize(-)burrunba
Lap. eta BNaf., haize egin, haize
eman, haize(-)errota, haize hego 'hego haizea', haize
kirri Meteorol., haize kontra Ipar.
adlag., haize-laster iz., haize(-)oihal
Sin. bela, haize(-)orratz,
haize(-)zirimola, haize(-)zurrunbilo.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: haize-arrosa, haize-babes, haize
beltz, haize(-)bunbada, haize gorri, haize(-)kolpe,
haize-portu, haize-soinu = haizezko soinu,
haize-zulo.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
haize-bolada, haize-burrunba, haize egin,
haize hego, haize eman, haize-errota, haize
kontra, haize-laster, haize-oihal,
haize-orratz, haize-zirimola, haize-zurrunbilo
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: aski ezaguna den ekialdeko
Haize gorria sar daiteke; sartaldeko Haize beltza
nekezago.
- [E210]: 1- Azpisarrerak erantsi: (da
ad.) "Haizea fin dabil gaur". (iz.) 'haizeak erraz jotzen duen
tokia'. (iz.) 'haize-lasterra'. (iz.) 'haize bero-beroa'. || 1-
Hizkuntzarentzat aberasgarriak dira. 2- Maiztasun handikoak
dira. haizea ibili haize-begi
haize-bitarte haize erre
- [E115]: haize gorri. Haize
hotz.
- Erabakia: Batzordea (JAA,
MA, IS) eta BAgiria (2000-03-31): ez dira orain sartzekoak.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Forma berririk ez da orain erantsiko (eta bere
horretan jasoko da azpisarreraren azalpena, hau da: lantaldeak
proposatu bezala). haize gorri
Aztergaia: haize alde
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Ipar. adlag.: haize alde, nornahik egin dezake
auzapez baten lana.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
haizea alde dela; irud. "zirkunstantziak alde dituzula"
Antonimoa
Anton. haize kontra.
Aztergaia: haizea poparean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Araua:
|
Z3:EArau98
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1996-05-29
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
popa sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
Aztergaia: haize-arka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ik. OEH argitaratua, eta Lur eta Gizon 325.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: haize arka / HiztEn: AS / LurE: AS:
haize arka / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: haize arka
Ahozko erabileraren testigantza fidagarria du
arloa ezagutzen duen jende askok aipatua, testuetan gutxi
ageri den arren.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-arka.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: haize-arrosa
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS: haize arrosa /
ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: haize arrosa
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-arrosa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: haize-babes
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS /
EskolaHE: AS
Zerrenda osagarriak
haizebabes: NekHizt.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-babes.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
toki hezea eta haize-babesa.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "babes: haize-babes,
haize-babesean,..." (2003-05-15)
Aztergaia: haize beltz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-beltz.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: haize-bolada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-06-10
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS: haize bolada / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Lantaldearen irizpideak
Beste sarrera batean argitzekoa
haize sarreran arautua, AS gisa.
Aztergaia: haize bolada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: haize-bunbada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2003-04-08
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
haize-bolada.
Aztergaia: haize burrunba
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Lap. eta BNaf.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
L-BN.
Aztergaia: haize egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
'putz egin' adierako (h)aize egin 6 agertu
dira: G 3 (Mb IArg I; Gazt MusIx: "aize
zegion"), IE-ZuAm 3 (SP Imit: "eztagiela haize"; Mst;
Iratz); eta aizegin 7: B 2 (Or Tormes;
Erkiag Arran), G 5 (Or Mi; EA OlBe).
aize egin 'putz egin' 1, IE (Idiart, R.:
"Maurice Bortayrou'ri erantzuna", in: Aburu 1982).
DFrec, AB38, AB50, Euskalterm: -; HiztEn: haize egin;
LurE:haizegin; haizegite.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
egin.
Aztergaia: haize eman
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(h)aize eman 17 aldiz agertu da: B 3 (fB, Añ),
G 7 (Alz, Gazt, NEtx, Lek, Lab), IE 7 (Ax, ES, Gy, Hb, JE);
aize-eman 3 aldiz: B 1 (Gand), G 2 (Zait,
NEtx); (h)aizeman 9 aldiz: G 8 (AA, Lard, Inza,
Or, Zait); (h)aizea eman 6 aldiz: B 1 (Kk), G 3
(Inza, Ibiñ, Anab), IE 1 (Ax), EB 1 (Osk)
bina ager.ekin jaso dira: aize eman (G, IE),
aize-eman (G) eta (h)aizeman (G,
EB).
DFrec: aize eman 2; AB38: haize eman 2; haize-emaile 1;
haizemaile 1; HiztEn: haize(a) eman; LurE: haizeman,
haizemate; Euskalterm: haizeman
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
eman.
Aztergaia: haize-erauntsi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-04-08
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-06-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: (G, BN-baig ap. A). "Temporal, huracán" A.
"Aize-erauntsi batek oro abarrikatu itu (BN-baig), un
ventarrón" Ib. (s.v. abarrikatu). Ta aize-erauntsi zakar bat
asi zan uiñak ontziaren gañera iraizten ta onzia betetzen. Ol
Mc 4, 37. Ta orduantxe, bat batean, lurretik zurrunbillo
batek aize-erauntsia erakori zun, ortzi gaitza ta ibar dana
estali zun, oianeko orri guztiak eratxiaz. Zait Sof 172. Ipar
naiz ego, aize-erauntsiak / nai zutenean etorri; / dardarrik
ere eragin ezetz / gure fede-zuntoiari! SMitx Aranz 93.
Askotan gogora zait zuri gertatua: Iainkoa etzegola
aize-erauntsi artan, ez ostots artan, ez sugar aietan; xixtu
legun artan mintzatu zitzaizula. Or QA 124. Trankilago bizi
gaitezke uholdeek eta haize-erauntsiek ere iharrosten ez
duten etxean. MIH 227. Gure aldiko haize-erauntsiek urriki
gabe astindu badute ere. Ib. 33 HAIZE-ERAUNTSI
adib: iz. Eguratsaren higidura; higitzen den airea. Haize
hezea, lehorra, hotza, epela, beroa, errea, zakarra, gogorra,
nahasia. Jainkoak haize handi bat igorri zuen. Haize biguna,
eztia, gozoa, mehea. Haize erasoa, haize erauntsia. haize
1
24: 2, 14, 2, 3, . haize(-)erauntsi
Consumer Berria EiTB Jakin, Karmel,
Argia DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
62: 3, 19, Anjel Lertxundi 5, Josu Zabaleta, Pello Zabala,
Agustin Otsoa, Karlos Zabala, , Jose Antonio Mujika, Xabier
Amuriza, Jasone Osoro
haize(-)erauntsi
Berria Elizen arteko Biblia Asisko
Frantzizko
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
elkarketa librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Aztergai honetan bertan proposatu zen azpisarrera egitea eta,
beraz, azpisarrera gisa jasotzekoa hau ere.
elur(-)erauntsi
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-erauntsi.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. haize
Aztergaia: haize errota
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'haize errota /
haize-errota. Forma bakarra gomendatuko nuke. (Orokorrean
marrak indarra galdu duela dirudi)'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
Aztergaia: haize gorri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aize gorri G 2 (Or Eus: "aize gorria
albotik mutiri sortu da", And AUzta: "aurten aize
gorria ibilli da") eta OEH argitaratuan, gainera, EgutTo ap.
DRA ("Aize-gorria dabilkigu aspalditxoan. Gaur ere,
San Juanak laister izanagatikan, ekusten dezu zein otza
dabillen") // Cf. Erkiag Arran: "Bero egoan
kalean, bero etxeetan; aize gorriskatua itsasegian ere".
(h)aize gorri EB 3 (eta aipamenetako 2): B.
Otaegi: "Aize hauetaz gaiñera ba da noiz-beinka sortzen dan
aize gorria ere", PPer 2: "Eguraldiarekin ere badu
erlaziorik kolore gorriak. Esate baterako, negu
gorriak eta haize gorriak, izozte mina eta haize
hotz gordina gogorazten digute", "Honatx, haize gorriari
buruzko beste aztarna batzuk Gesaltzako Graciano Anduagaren
ahotan" - eta hor aipatuak And: "Amaika aldiz nik aditua /
lengo aitona zarrari, / aize gorria gorrotoz deitzen / norte
edo iparrari"; E. Etxamendi: "Honako Eñaut Etxamendiren
pasarte hau lekuko: Aro hotz bat zen, elur herauts idor
batekin, eta otsoen haize gorria"; ifar-aize
gorri EB 1 (B. Otaegi: "Ifar-aize gorri hau, negu
zakar eta gogorretan atera ohi da").
haize gorri: AB38 1 (viento muy frío), HiztEn
(AS), Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50,
LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haize gorri: ElhHizt (matacabras,
descuernacabras: viento muy frío del nordeste), Lh
DBF: aizegorri, DRA (aize-gorri: viento
muy frío), PMuj DVC (aize-gorri: 1 zurrusco,
viento frío y penetrante; 2 aquilón, viento norte, cierzo)
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF.
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-gorri.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
haize oso hotza.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: '(Nafarroan, Gipuzkoan eta
Zuberoan) erabilia, halere akatsa dauka ezen haize hotz eta
legorra adierazten duenaz Nafarroan eta Zuberoan ekialdekoa da
eta Gipuzkoan ipar-ekialdekoa. Bestetan ez dakit'.
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.
Aztergaia: haize hego
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: 'hego haizea'.
Aztergaia: haize kirri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Meteorol.
Aztergaia: haize-kolpe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-04-08
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-kolpe.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: haize kontra
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Ipar. adlag.
Informazio lexikografikoa
Antonimoa
Anton. haize alde.
Aztergaia: haize-laster
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: iz.
Aztergaia: haize oihal
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Sin. bela.
Informazio osagarria
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'haize oihal /
haize-oihal. Berdin [forma bakarra gomendatuko nuke]'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
Aztergaia: haize orratz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aide-orratz (NEtx LBB); aize-orratz (Erkiag
Arran); aizorratz (Txill Egan); axe-orratz
(Altuna).
ager. bana dute haize horratz, haize orratz, haizeorratz,
haizorratz formek.
DFrec: haize-orratz 1; AB50: haizorratz 1; Euskalterm:
haize-orratz; HiztEn: haize-orratz; LurE: haize orratz.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-orratz: ik. besteak (20.1): adar-, argi-, buru(ko)-,
eguzki-, erloju-, etxe-, gako-, galtz-, galtzeta-, ipar-,
itsas-, kate(ko)-, lore-, mari-, sorgin-, tximist-; eta
alband-, gal-, jost-.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "haizeorratz /
haize-orratz/ haizorratz: eguneroko lanean
sortu (...) zenbait zalantza (...) hobestu ditugun hitzak
beltzez ipiniz" (1994-07-22)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'haize orratz /
haize-orratz. Berdin [forma bakarra gomendatuko nuke]'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
Aztergaia: haize-portu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen
Hazparnen eta, ezagun-erabilia dela dio P. Xarritonek.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-portu.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
haize-lasterra.
Aztergaia: haize-soinu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu aurkitu haize-soinu, hari-soinu,
kolpe-soinu modukorik.
aizesoñujotzalle 1, Latxaga: "Garaioa'n len
etzegon txistua jotzerik eta lau aizesoñujotzalleak sortu
zituan".
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm; es instrumentos de viento, cuerda,
percusión formen ordainak: haize(zko)
instrumentu: Euskalterm 1; haize
instrumentu: AB50 2 (hauetan 1
haize-instrumento), Euskalterm 2;
haize-tresna: AB38 3; hari(zko)
instrumentu: Euskalterm 1; hari tresna:
AB38 1; sokadun instrumentu: AB50 1;
perkusio(zko) instrumentu: Euskalterm 3;
eraunspen tresna: AB38 1; kolpe
tresna: AB38 1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
XarHizt: haize soinu / harisoinu / Ø; PMuj
DVC: Ø / Ø / kolpe-soinu// Ez ditugu
aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur
EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal instrument(o) de viento, à vent / de cuerda, à
cordes / de percusión, à percussion formen ordainak:
HiruMila: Ø / Ø / kolpe-tresna// ElhHizt:
haize-instrumentu / hari-instrumentu /
perkusio-instrumentu// XarHizt: haizezko
tresna, soinu / kordazko tresna, soinu / Ø
// Casve FE: aizesoñu / zurdasonü
/ Ø // PMuj DCV: Ø / esteski / Ø
// Azkue Aurkibidea: txabilla / Ø / Ø //
Ez ditugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE,
HaizeG FB, T-L LBF.
Lantaldearen irizpideak
Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten
erabilerak (sektorialak, bereziki) ezagutzea komeni da;
batzordeak haizezko instrumentu hobetsiko luke
(instrumentu erabat nazioartekoa da erabileremu
honetan; bere lekua du, jakina, musika-tresna euskal
osaerazkoak); ik. beherago harisoisu.
Informazio osagarria
Hitz-elkarketari dagokion grafia
Ik. haize-soinu, haizezko soinu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "Nik esango nuke
soinu hitza akordeoi-aren sinonimo gisa entzun
dudala, baina ez dut euskal hiztegietan erabilera idoro. Beraz,
badirudi haizesoinu hori beharrezkoa ez dela. Edozelan
ere, haizezko instrumentu-ren ordez haizejolki
proposatuko nuke, sinonimo gisa instrumentu nazioarteko
terminoa utzita, musikatresna, jakina, ahaztu gabe"
(1995-06-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E206]: sarrerako azpisarrerak dio:
" edo . . ". Baina horri ez zaio ez sarrerarik, ez
azpisarrerarik, ez adibide gisako aipamenik eskaini... Gauza
bera gertatzen da sarrerako " ... . " azpisarreraren kasuan.
haize haize-soinu haize soinu Sin
haizezko soinu haizezko soinu hari
hari-soinu Sin harizko soinu
- Erabakia: EBB (1997-04):
kendu egin da.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-12-28): Kendu lerroa, eta azpisarrera bana eman eta
sintagmei). haizezko soinu harizko soinu
Aztergaia: haize zabal
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-04-08
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Informazio osagarria behar da, erabakia oinarritzeko
cf. aire zabal.
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-zabal.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E206]: arauak ez du jaso . aire
zabal
- Erabakia: (H2.2 /
2010-12-28) Onartzekoak dira, batzorde honen ustez, haize
zabal eta aire zabal sintagmak, eta zein bere
izenaren azpisarrera gisa jasotzeko proposatuko zaio
Euskaltzaindiari.
Aztergaia: haize zirimola
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'haize zirimola /
haize-zirimola. Berdin [forma bakarra gomendatuko nuke]'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
Aztergaia: haizezko soinu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Zerrendakoaren pareko forma(k)
haize-soinu.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-soinu.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: haize-zulo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
22133
|
23
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:40
|
1999-10-06
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan aixe-zulo: "Poro de la
pieza fundida. "Burbujas de aire que quedan aprisionadas en
las piezas fundidas" Etxba Eib"; eta SM EiTec1;
Etxba Eib.
aize-zulo B 1: Gure Erria 1972
("Zimaurtegitean berez egiten dan metano lurruna kortan
zabaldu zan zimaurtegiko aize-zuloak deskuidoz itxita
egozelako ta txal bi galdu ziran"); haizezulo
EB 2: TeknolMekan ("Kasu horretan harriaren
haizezuloak itsutzeko joera dago"); Elhuyar ("Ekaiak
dimentsio egokiak dituen eta akatsik gabea den aztertu -
pitzadura, haizezulo eta abarrik gabea").
Euskalterm: haize-zulo 1 (burbuja de fundición,
sopladura, burbuja, poro); haize-zulodun 1
(haize-zulodun burdinurtu: fundición con sopladuras);
haizezulo 1 (porosidad) // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec; AB38; AB50; LurE; HiztEn.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. Oñ BasDir 17: "Iru edo lau ganaduko, aize zulo edo
arnas bide bat behar da [ukuiluan]".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haize-zulo: ElhHizt (AS: Teknol. sopladura,
poro de la pieza fundida); DRA (aixe-zulo: poro de la
pieza fundida. SM EiTec1); PMuj DVC
(aize-zulo: 1 boquete: aize-zuloak egin = boquetear,
abrir boquetes 2 boqueta (Min.) 3 burbujas de aire
aprisionadas en las piezas fundidas 4 atabe, registro de
cañería 5 bravera, respiradero del horno 6 ventilador -
abertura). // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; EskolaHE;
HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF;
HaizeG BF; Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-zulo.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
haize sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: haize zurrunbilo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'haize zurrunbilo /
haize-zurrunbilo. Berdin [forma bakarra gomendatuko nuke]'.
- Erabakia: EArau
(1997-06-27): ez da ontzat eman.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizealde
iz. Itsas. Itsasontzietan, haizeak jotzen duen alboa edo inguruko aldea. Ik. haize alde. Anton. haizebe. Haizealdetik zetorren txalupa.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizealde
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aizalde: Izt C; (h)aize
alde: Dv Lab (2); Inza Azalp.;
aize-alde: Echta Jos.
AB38: haizalde (1); HiztEn: haizalde;
haizealde: ik. haizalde; LurE: haizealde
edo haizalde.
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e+a-
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
cf. haizealde/haizebe, gaztel. barlovento/sotavento.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizealdi
iz. Haize bolada. Garagar sailetan haizealdiak buruxkak makurtzen dituen bezala. Haizealdi madarikatu batek jasotako gonei ezin eutsirik.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizealdi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aize-aldi: Elizdo EEs 1925; Or
Mi; Ldi IL; NEtx LBB; Anab
Aprika; aizealdi: Or Mi
(2); Ldi IL; TAg GaGo; TAg Uzt (5);
Etxde JJ; Etxde Itxas.
HiztEn: haizaldi; haizealdi: ik. haizaldi.
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizebe
iz. Itsas. Itsasontzietan, haizeak jotzen ez duen alboa eta aldea. Anton. haizealde. Gure haizebetik datozen ontziak. Haizebeko aldetik.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizebe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
cf. haizealde/haizebe, gaztel. barlovento/sotavento.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizebelats
adj. g.er. Buruarina.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizebelats
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
buruarina.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeberritu, haizeberri, haizeberritzen
1 da/du ad. Haizea berritu, egurastu. Ik. haizeztatu; aireberritu 1. Gela haizeberritu. Haizeberritzera goaz.
2 da/du ad. Irud. Eraberritu. Batzordea haizeberritzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeberritu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizeberritu, haizeberri, haizeberritzen. da/du
ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizeberritu, haizeberri, haizeberritzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeberritze
1 iz. Haizea berritzea, egurastea.
2 iz. Irud. Eraberritzea.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeberritze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:35
|
1999-10-06
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan aize-berritu GKetx Loiola:
"Koartoa aize-berritu", "Aize-berritzera al dijoaz beoiek?"
(h)aizeberritze (eta aize-b. 1) 4:
Argia 1923: "Esan degun bezela garbitutako gela ta
etxeak, eguzki ederra dagoen guztietan zabal zabalik egon
bear dute, ezta eguzkia eta aizeberritzea bezelakorik
gañerako gauzak egin ondoren da"; Txill: "andere narratxak
agindu zidanez, etzan alere zer bildurturik gauez atea
zabalik utzi ezkero aize-berritze ona zala ta"; EHAA
1985 2, adib.: "Dagokion haizeberritzea eta ekintzapidea dela
eta sortu daitezkeen keak eta usainak kanpora botatzeko
bideak jarriko dira"; aize-berriztu 1: M.
Ugarte: "Birikak aize-berriztu ordez, meatz-arri naasiko
gesal, edo-ta lipu kiratsa baiño ez bai zuten jasotzen..."
haizeberritu: HiztEn, LurE;
haizeberritze: LurE // Ez dugu aurkitu
ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. Oñ BasDir 17-19, adib.: "aize-berritze au eten
gabe(...) egin bear da", "Aize-berritze onek daukan
garrantzia", "Aize-berritzea bear-bearrezkoa da".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haizeberritu: EuskHizt, HiruMila (ventilar,
orear, renovar el aire), ElhHizt (1 Orear(se), ventilar(se),
airear(se); 2 Renovar(se), reorganizar(se)), EskolaHE, Lur
EG/CE (orear) eta Lur EF/FE (aérer), DRA
(aize-berritu: ventilar, orear), PMuj DVC
(aize-berritu: orear, ventilar, airear, oxigenar);
haizeberritze: EuskHizt, HiruMila (renovación
del aire), PMuj DVC (aize-berritze:
ventilación, aeración) // Ez dugu aurkitu ap. Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizebide
iz. Haizea sartzen edo ateratzen den bidea; bereziki, haizea hauspotik sutegira bidaltzeko hodia.
haizegune
iz. Haizea ibiltzen den tokia. Ik. haize leku. Mendebaldeko haizea harro samar ibiliko da haizeguneetan.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizegune
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-gune/-une.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizekeria
iz. g.er. Harrokeria.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizekeria
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
harrokeria.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Zerrendatik kendu egitea.
|| 1- Idatzizko zein ahozko lekukotasun urrikoa, ez du merezi.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena
(esana dago g.er. dela).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizemaile
iz. Haizea ematen duen tresna; bereziki, norbera freskatzeko, eskuaz eragiten zaion orri modukoa, gehienetan toles daitekeena. Aurpegia haizemaileaz egurastu.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizemaile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. s.u. abaniko, dagokion informazioa; hemen
haizemaile, haizegailu, haizegile eta
haizeki(n) formena jaso da.
ik. OEH argitaratuan aizegille (Ill
Pill); aizemale (Ag G), eta Lar:
aitzekiña, aizegillea, aize-emallea, aizekin.
a) 'bentiladorea' adierakoak EB dira:
haizagailu 2 (Elhuyar Taldea: "Kurba etenak,
aldiz, haizagailu batek abiadura desberdinerako behar duen
momentua ematen digu; bertan haizagailuak eskatzen duen
momentua eta motoreak eman dezakeena berdinak dira eta");
haizagailutxo 1 (Noman: "Tentsioa badagoela
adierazten duen argi berde bat piztuko da; haizagailutxo isil
bat abiatuko da"); haizegailu 1 (Hemen:
"Indian edo Marokkon girotutako filmeetan sapaitik zintzilik
biraka egiten duten helize haundizko haizegailuak gogoratu
nituen"); haizemaile 1 (J. Gonzalez: "Bai kasu
batean, bai bestean, haizemaile bat ere badute, behar den
haizea sortuz, erreketak bizi iraun dezan"); b) adiera
erabakigaitzekoa da haize emaile IE 1 (M.
Ariztia: "Haize emaile gizon harrek igorri ziozkaten haize
batez etsaieri deskargatzen zuten guzia beren gainerat").
haizagailu: AB38 1 ('ventilador'), HiztEn
('ventilador'), Euskalterm 6 ('ventilador');
haizegailu: AB38 8 (7 'ventilador' eta giza
haizegailu 'ventilador humano' 1; 1 'veleta');
haizegile: LurE ('ventilador; abanico');
haize-emaile: AB38 1 ('soplante');
haizemaile: AB38 2 ('abanico'), HiztEn
('abanico'), LurE ('ventilador; abanico'), Euskalterm 3
('ventilador'); aireagailu: AB38 1
('ventilador').
Informazio osagarria
Hitz-elkarketari dagokion grafia
haize-emaile (zerrendakoa erabilerek bermatua ez
denez, konposatu gardena hobetsi da).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeño
iz. Adkor. Haizetxoa. Haizeño hozkirri eta leunak izadi guztia alaitzen du. Haizeñoa lilurak otzanduta dabil.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeño
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ño mugakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeola
iz. Agorrola.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeola
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:35
|
1999-10-06
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko
haize-ola: "Zubiau Burd 106. v.
agorrola".
EB dira haize-ola 2: Sirimiri/6, adib.:
"Burdin olak, mota ugaritakoak baziren ere, bi multzotan
sailka ditzakegu: Haize-olak; Zeharrolak";
haizeola 5: ZienTekn 4, adib.: "XVI.
mendera arte iraungo zuten haizeolek, baina beste batzutan,
Santiago-bidetik iragaten ziren erromesek ekarrita edo, XIII.
mendean ezagutzen zen teknika hidraulikoa", "haizeola edo
agorroletako teknika zaharra ez zen bapatean desagertu"; F.
Larrea: "Zepadiak, hau da, burdinola eta haizeolen
hondarrak".
haizeola: AB38 1, HiztEn // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
cf. J. Intxausti, Lur eta Gizon, 324-328: "Haizeolak
anitzek aipatu dituzte (...) Erdaraz masuqueras deitu
zituzten haizeola haiek, eta euskaraz beste izen
batzuk ere eman zitzaizkien: jentilolak,
agorrolak, jentiletxeak".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haizeola: ElhHizt (herrerías de monte: las que
funcionaban sin agua) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-ola.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeputz
adj. g.er. Harroputza.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeputz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
harroputza.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Zerrendatik kendu egitea.
|| 1- Idatzizko zein ahozko lekukotasun urrikoa, ez du merezi.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeratu, haizera/haizeratu, haizeratzen
du ad. g.er. Haizatu, haizean barreiatu. Bere eskuan du sardea eta haizeratuko du bere eultzia.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeratu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-10-06
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. haizaratu / LurE: + / ElhHizt:
- / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
haizera(tu), haizeratzen.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizetako
iz. Automobilaren aurreko kristala. Euria hasi da haizetakoa bustitzen. Haizetako-garbigailua martxan jartzen saiatu nintzen, baina alferrik.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizetako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Euskalterm: haize-baraki, parabrisa; HiztEn-LurE:
haizetako.
Bestelakoak
Txostenaren laburpena
OEH-EEBS corpusetan ez da agertu.
Euskaltzaindiaren Arauak
'automobilaren aurreko kristala'.
Informazio osagarria
Forma berria da, eta ongi eratua
adierazle bat behar da kontzeptu horrentzat, eta, proposatua
ongi eratua dagoenez, eta hoberik nahiz erabiliagorik ezagutu
artean (cf. erabilera sektorialak), onartzekoa da.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ko tresna-izenetan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizete
iz. Haizealdi gogorra. Badator haizete bat eta botatzen du etxea. Orduko haizete eta ekaitza bezalakorik ez du gizonen begik ikusi.
haizetsu
1 adj. Haize asko dabilena. Toki haizetsua, Beizuko zabala. Gau iluna eta haizetsua desiratzen du ohoinak ebasteko. Udazkeneko arratsalde haizetsuan. Eguraldi haizetsua.
2 adj. Haizez betea, harroa. Harrokeriazko hitz haizetsuak. Zure handigura haizetsua.
3 adj. Janariez mintzatuz, haizeak eragiten dituena. Babak, janari haizetsua gehienentzat. Barazki haizetsua.
4 adj. Pertsonez mintzatuz, haize asko izaten dituena.
haizetxo
iz. Adkor. Haizea. Ik. haizeño. Iluntze aurreak atera duen haizetxo bigunak eraginda.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizetxo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo mugakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeztatu, haizezta, haizeztatzen
du ad. Egurastu, haizeberritu. Gaztak, gazitzen dagoen bitartean, egon behar du toki lehor eta haizeztatuan.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizeztatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizeztatu, haizezta, haizeztatzen. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizeztatu, haizezta, haizeztatzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeztatze
iz. Egurastea, haizeberritzea. Gela honek haizeztatze on bat behar du.
haizkora
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haizkora-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aizkora].
Estekak- HBO
Aztergaia: haizkora
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau74
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-08-27
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(h)aizkora.
Euskaltzaindiaren Arauak
haizkora* e. aizkora.
Informazio osagarria
Grafia hobestekoa
Ik. aizkora
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizpe
iz. Haitz azpia; bereziki, haitzuloa. Ik. harpe; harkaizpe. Hobia haizpe bat zen, eta gainean harri bat zetzan. Haizpean jarri eta bagaude erdi lo.
haizpitarte
iz. Haitzartea.
Estekak- HBO
Aztergaia: haizpitarte
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:31
|
1999-10-06
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aitzbitarte (eta aiz-bitarte,
atx-bitarte) 4: Aran SIgn: "Aitzbitarte ospatsu
hura gaur jende asko dijoakion santutegi eder jaierazko
batean biurtua arkitzen da"; JMB ELG: "Garai artan
egurastiak aldaketa izugarriak egin zituan (beroaldiak eta
otzaldiak, alegia); ibar eta aitzbitarte asko sakondu ziran";
And AUzta: "Emen zegoala aiz-bitarte bat iñor bizi
ezin leikiana"; Akes Ipiña: "Zubietati lasterrean,
erreka-ertz-ertzean errenkadan dagozan atx-bitarteak eta
atx-zuloak lamiñek egiñek ei-dire".
haizpitarte 7: Artea eta gizona:
"Saindutegia jasoa dagoen haizpitarteak, naturaren eta
artearen arteko batasun armoniatsu bat osatzen du"; I. Tapia
4, adib.: "Aiuda Ibaiko Haizpitartea", "Urjauzi polit hauek
bi herrien artean daude, haizpitartearen sarreran"; Bitez:
"Oñatiko auzoalde horretara heltzeko Jaturabeko haizpitartean
barrena joan behar da"; BAO 1992: "Mugarri hau utzi
eta Atxarteko haizpitartea zeharkatuz...".
haizpitarte: AB38 2, HiztEn // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haizpitarte: HiruMila, ElhHizt // Ez
dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. haitzarte (askoz erabiliagoa da, arautua egoteaz
gain).
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Zerrendatik kendu egitea.
|| 1- Idatzizko zein ahozko lekukotasun urrikoa, ez du merezi.
- [E208]: gisa definitzea: :
'haitzartea' || Forma biak ongi daude. Formaz ezberdinak dira,
baina bata ez da bestearen aldaera ( edo kasuetan bezala),
bestela eraturiko hitza baizik. , gainera, deituretan ageri
zaigu. Honelako kasuetan, hasieran bata bestearen ordez
hautatzen bazen ere, hiztegian aurrera joan ahala, gero eta
gehiago hobetsi da bitasunaren bidea. haitzarte
haizpitarte berri/barri irin/urun,
zakur/txakur Haizpitarte
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Ohargileak proposatu bezala eskainiko da,
lantaldeak hobetsitzat emandakoa definitzaile bihurtuz: « iz.
'haitzartea'». haizpitarte
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12
