Euskaltzaindiaren Hiztegia

c

1 Ik. ze¹.

2 (Letra larriz). coulomb-en nazioarteko sinboloa.

cabanillastar

1 adj. Cabanillaskoa, Cabanillasi dagokiona.

2 iz. Cabanillasko herritarra.

caboverdetar

1 adj. Cabo Verdekoa, Cabo Verderi dagokiona. Caboverdetar arrantzaleak.

2 iz. Cabo Verdeko herritarra.

cabredoar

1 adj. Cabredokoa, Cabredori dagokiona.

2 iz. Cabredoko herritarra.

cadreitar

1 adj. Cadreitakoa, Cadreitari dagokiona.

2 iz. Cadreitako herritarra.

cal

kaloria-ren nazioarteko sinboloa.

camembert

iz. Behi gazta mota, jatorriz frantsesa, biguna, krematsua eta leuna dena. Camembertaren usaina sumatu zuten besteen gainetik.

camping

1 iz. Kanpadenda edo kideko bat egoitza gisa erabiliz egiten den turismo mota. Ik. kanpin.

2 iz. Turismo mota horretarako prestatutako lekua.

campus

iz. Unibertsitate eraikinak kokaturik dauden gunea eta hura inguratzen duen eremu zabala. Euskal Herriko Unibertsitateko Gipuzkoako campusa.

canberrar

1 adj. Canberrakoa, Canberrari dagokiona.

2 iz. Canberrako herritarra.

cancer

1 iz. (C larriz). Astron. Zodiakoko konstelazioa. Ik. karramarro 4. Cancer konstelazioak ez du izar distiratsurik.

2 iz. Astron., Astrol. Zodiakoa banatzen den hamabi zatietako laugarrena, eguzkia Cancer konstelazioaren aurrean ikusten den aldiari (ekainaren 21etik uztailaren 22 artekoari) dagokiona; zati horri dagokion ikurra. Ik. karramarro 5.

3 iz. Astrol. Aldi horretan jaiotako pertsona. Cancer: une egokia izango da zintzilik geratu diren zenbait gauza eta egoera konpontzeko.

caparrosoar

1 adj. Caparrosokoa, Caparrosori dagokiona.

2 iz. Caparrosoko herritarra.

capricornus

1 iz. (C larriz). Astron. Zodiakoko konstelazioa. Ik. kaprikornio 1. Capricornus konstelazioko bigarren izarrik distiratsuena da 9 Capricorni.

2 iz. Astron., Astrol. Zodiakoa banatzen den hamabi zatietako hamargarrena, eguzkia Capricornus konstelazioaren aurrean ikusten den aldiari (abenduaren 22tik urtarrilaren 20 artekoari) dagokiona; zati horri dagokion ikurra. Ik. kaprikornio 2.

3 iz. Astrol. Aldi horretan jaiotako pertsona. Capricornus: ideiak nahiko argi dituzu eta badakizu zer nahi duzun une honetan.

caracastar

1 adj. Caracaskoa, Caracasi dagokiona. Caracastar agintariak.

2 iz. Caracasko herritarra.

carcartar

1 adj. Carcarkoa, Carcarri dagokiona.

2 iz. Carcarko herritarra.

cascantear

1 adj. Cascantekoa, Cascanteri dagokiona.

2 iz. Cascanteko herritarra.

cash flow

iz. Ekon. Enpresa baten memento jakin bateko sarreren eta gastu arrunten arteko aldea.

castejondar

1 adj. Castejongoa, Castejoni dagokiona.

2 iz. Castejongo herritarra.

casting

iz. Ikuskizun batean aktore, aurkezle, modelo edo figurante gisa aritzeko egiten den hautaproba. Hitzetik hortzera saioaren aurkezlea bilatzeko, casting bat antolatu zuten. Diru mordoa irabaztea eta telebistan irteteko gogoa izatea dira Basetxea-ko castingera aurkezteko amuak.

castriestar

1 adj. Castrieskoa, Castriesi dagokiona.

2 iz. Castriesko herritarra.

catering

iz. Janarien eta edarien hornitze zerbitzua, enpresa espezializatu batek egiten duena, eta ikastetxe, lantegi, ospakizun eta kidekoetan eskaintzen dena. Eskoletako jangela gehienek catering enpresak erabiltzen dituzte. Bertako sukaldeak edo cateringak bultzatzea erabaki politikoa da, garrantzi handikoa.

cava

iz. Ardo zuri edo gorri aparduna, batez ere Katalunian ekoizten dena. Kopa bat cava.

cedi

iz. Ghanako diru unitatea.

cello

iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, cello-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. biolontxelo].

cg

zentigramo-ren nazioarteko sinboloa.

chantilly

iz. Esne-gain harrotu azukreduna. Garai bateko opil lehorrak chantillyz edo kremaz betetzen dituzte gaur egun.

charleston

iz. Mus. Erritmo biziko dantza, jatorriz Estatu Batuetakoa, belaunak bereizi gabe, zangoei bira azkarrak eragitean datzana; dantza horren doinua. Jazzaren eta charlestonaren garaia.

charter

iz. Turismo erakunde edo pertsona talde batek errentan hartutako hegazkina; honela antolatutako hegaldia.

chauvinista

adj. Atzerritik datorrena gutxietsiz, bere herria neurrigabeki miresten eta goraipatzen duena. Eta uste zuen, beste jende askok bezala, gure kostako arrainari hobea irizten badiogu, itsasotik platerera bidaia laburra egiten duelako izan daitekeela, eta chauvinistak garelako ziur asko.

chewera

iz. Afrikako hegoaldean, batez ere Malawin eta Zambian, mintzatzen den hizkuntza. Ik. chichewa.

chibarwe

iz. Zimbabwen mintzatzen den hizkuntza.

chic

1 adj. Gauzez mintzatuz, bereziki jantziez edo tokiez, dotorea eta modakoa. Londresko auzo chic batean. Kafetegi chic eta modernoetan entzuten diren doinuak.

2 adj. Pertsonez mintzatuz, jantzi dotoreak eta modakoak eramaten dituena; pertsona horri dagokiona. Etxe oneko donostiar chic aberatsak. Pertsona haiekin harremana izatea chica zen oso. Dotore jantzita, ukitu chic batekin.

chichewa

iz. Afrikako hegoaldean, batez ere Malawin eta Zambian, mintzatzen den hizkuntza. Ik. chewera.

chihuahua

iz. Jatorriz Mexikokoa den altzo-txakur arraza; arraza horretako txakurra, gorputz txikia, belarri luze tenteak eta begi handi biribil biziak dituena, lagun egiteko animalia gisa erabiltzen dena.

chisinauar

1 adj. Chisinaukoa, Chisinauri dagokiona.

2 iz. Chisinauko herritarra.

chow-chow

iz. Jatorriz Txinakoa den txakur arraza; arraza horretako txakurra, sendoa, iletsua eta buru-handia dena, akuilu-makuiluen gainean bezala ibiltzen dena.

chuukera

iz. Mikronesian mintzatzen den hizkuntza.

Ci

curie-ren nazioarteko sinboloa.

cicerone

iz. Bisitariei herri, eraikin edo museo bateko berezitasunak erakusten eta azaltzen dizkien pertsona, batez ere profesionala ez dena. Maxek itzultzaile lanak egiten zituen eta, bide batez, Euskal Herritik joan ginenon cicerone lanak ere bai. Cicerone bat behar baduzu, badakizu: nik erakutsiko dizut hiria.

cintruenigoar

1 adj. Cintruenigokoa, Cintruenigori dagokiona.

2 iz. Cintruenigoko herritarra.

cl

zentilitro-ren nazioarteko sinboloa.

clown

iz. Zirkuko pailazoa, bereziki jarrera serioa erakutsiz pailazo bromazalearekin bikotea osatzen duena. Eta arratsak luzeak baitira, kantariak, mintzalariak, clownak bilatzen ditugu.

cm

zentimetro-ren nazioarteko sinboloa.

cocker spaniel

iz. Jatorriz ingelesa den ehiza-txakur arraza; arraza horretako txakurra, gorputz txikia, ile leuna, belarri luze eroriak eta begi handi biribil marroiak dituena.

collage

iz. Oihal, paper edo kideko gainazal batean argazkiak, paperak edo kidekoak itsastean datzan pintura-teknika; teknika horrekin eginiko lana. Tamaina handiko collage koloretsuak.

collie

iz. Jatorriz Eskoziakoa den txakurra, gorputz lerdena, ile leuna, mutur luzea eta isats luze iletsua dituena.

comtois

iz. Jatorriz Jura mendigunekoa den zaldi arraza; arraza horretako zaldia, gorputz sendoa, buru handia, belarri txikiak, isats iletsua eta gorputz adar motz eta indartsuak dituena.

container

iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, container-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. edukiontzi].

copyleft

iz. Baimen mota, egile batek, egile eskubideei uko eginez, bere lan baten kopien edo bertsioen banaketa libre uzten duena eta bertsio berrietara ere hedatzen dena. Webgune berri horrek aipaturiko zazpi liburu horiek irakurri, ikusi eta handik hartzeko aukera ematen du, doan, copyleft baimenarekin.

copyright

iz. Egile batek edo bere ordezkariak lan literario, artistiko edo zientifiko bat hainbat urtean ustiatzeko duen eskubidea. Debekatuta dago liburu hau osorik edo zatika kopiatzea, baldin eta copyrightaren jabeek ez badute horretarako baimena aurretik eta idatziz eman.

corellar

1 adj. Corellakoa, Corellari dagokiona.

2 iz. Corellako herritarra.

corpus

iz. Ikerlan baten oinarri gisa erabiltzen den testu bilduma. Orotariko Euskal Hiztegia-ren corpusa.

Corpus

iz. Corpus eguna.

Corpus egun iz. Eukaristiaren sakramentua ospatzen den eguna. Ik. Bestaberri; Gorpuzti; Gorputz egun.

cortestar

1 adj. Corteskoa, Cortesi dagokiona.

2 iz. Cortesko herritarra.

cos

Mat. kosinu-ren nazioarteko sinboloa.

costarricar

1 adj. Costa Ricakoa, Costa Ricari dagokiona. Costarricar agintariak.

2 iz. Costa Ricako herritarra.

cotonouar

1 adj. Cotonoukoa, Cotonouri dagokiona.

2 iz. Cotonouko herritarra.

couché paper

iz. Paper mota sendoa eta distiratsua.

coulomb

iz. Elektr. Elektrizitate kantitate eta karga elektrikoaren unitatea, ampere bateko korrontean segundo batean iragaten den karga elektrikoa adierazten duena (C).

country

iz. Mus. Jatorriz Ameriketako Estatu Batuetako hego-ekialdekoa den musika estilo herrikoia, landa-giroko kantu tradizionaletan oinarritzen dena eta, batez ere, gitarra, banjo eta biolinarekin jotzen dena. Lan hartan bildutako jazz, pop eta country doinu leunek bihotz asko ukitu zituzten. Johnny Cash, country abeslari handia, atzo hil zen, 71 urte zituela, Nashvillen.

cowboy

iz. Ameriketako Estatu Batuetan abereak, bereziki behiak, zaintzen dituen pertsona. Ik. unai; behizain.

cP

zentipoise-ren nazioarteko sinboloa.

cricket

iz. Kirol mota, jatorriz britainiarra, zurezko makila zapal batez eta pilota batez hamaikana laguneko bi talderen artean, zelai batean jokatzen dena. Ik. kriket². Boxeoan, cricketean eta beisbolean, ezinbestekoa da eskuak bizkor mugitzea.

croissant

iz. Hostorezko opiltxoa, ilargi erdiaren itxura duena. Kafetegi batean sartu ginen eta kafesne bana eskatu, nik croissant batekin.

Cro-Magnongo gizaki

iz. Goi Paleolitoan, Europan eta Asiako mendebaldean bizi izan zen lehen gizaki modernoa, homo sapiens espeziekoa.

cromlech

iz. Harrespila. Ik. mairu baratze.

cross

iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, cross-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. kros].

cum laude

iz. Latinezko esapidea, doktore tesietan goreneko kalifikazioa adierazteko erabiltzen dena.

curaçao

1 iz. Karibeko Curaçao uharteko laranja mota mikatz baten azalarekin egiten den likorea. Baso bat curaçao edan zuen.

2 iz. Baso bat curaçao.

curie

iz. Fis. Erradioaktibitatea neurtzeko unitate zaharra, 3,7 x 10¹⁰ becquerelen baliokidea dena (Ci).

curling

iz. Kirol. Launa jokalariz osaturiko bi talderen artean izotz gainean egiten den kirola, hogeina kiloko granitozko 8 harri biribil zapal helburu baterantz irristaraztean datzana. Asteburuero elkartzen ziren curlingean aritzeko. Eskozian du jatorria curlingak: XVI. mendean aintzira izoztuetan harriak garraiatzeko erabiltzen zuten teknikan.

curriculum

1 iz. Hezkuntza-programa, helburu batzuk lortzeko beharrezkoak diren eduki, metodo, baliabide eta kidekoak jasotzen dituena. Horregatik gabiltza irakasleok lehen hezkuntzako curriculuma osatu nahian.

2 iz. Curriculum vitaea. Italian lan egindakoa da, eta dagoeneko hainbat curriculum bidali ditu atzerrira.

curriculum vitae iz. Pertsona baten ikasketei, esperientzia profesionalari, datu pertsonalei eta kidekoei buruzko datuen multzoa; datu hauek biltzen dituen agiria. Hartutako neurrien berri ematearekin batera, akusatuaren curriculum vitaea helarazi zion epaileari.

curry

1 iz. Espezia-nahastura, jatorriz Indiakoa, janariak ontzeko erabiltzen dena. Oilaskoa curryarekin. Aurrena, irin pixka bat eta curry hautsa jarri behar da, eta haragi saldarekin urtu. Curry saltsa.

2 iz. Curryarekin ondutako jakia. Badakit gaur gauean currya duzuela afaltzeko. Oilasko currya.

d

Ik. de.

dabantal

iz. Ipar. Mantala. Ganibeta mahai hegian pausatu eta eskuak dabantalean xukatu zituen.

daborduko

adb. Bizk. Dagoeneko. Hasiak gara daborduko lan horretan.

dadaismo

iz. 1916an sorturiko arte- eta literatura-mugimendua, artearen balio tradizionalak gaitzesten eta bat-batekotasuna eta irrazionalismoa bultzatzen dituena.

dadaista

adj./iz. Dadaismoari dagokiona; dadaismoaren jarraitzailea. Printzipio horietan oinarritu ziren mugimendu dadaista eta surrealista. Italiar futurismoak eragina izan zuen dadaisten mugimenduan.

dado

iz. Kubo formako pieza txikia, zorizko zenbait jokotan erabiltzen dena. Dadoak botatzen. Dadoetan ibili, jokatu.

dafaila

iz. Ipar. Mahai zapia. Ik. zamau. Mahaian errana bego gorderik dafailan (esr. zah.).

dag

dekagramo-ren nazioarteko sinboloa.

daga

iz. Ezpata laburra. Borrokan hasten dira, lantza, ezpata edo dagarekin.

dagoeneko

adb. Hitz egiten den unerako. Ik. jadanik; honezkero; ordurako. Luze iritzita ere banago dagoeneko. Hiruretan bazkaldu du eta dagoeneko hor ari da igerian. || Hori, urte haietan, dagoeneko aldarrikatua zuen Altubek. Iluntzeko bederatziak ziren dagoeneko.

dagonil

iz. Abuztua.

daikiri

1 iz. Koktel mota, osagaitzat rona, azukrea eta lima edo limoi zukua dituena.

2 iz. Kopa bat daikiri. Bina daikiri hartu zituzten.

dailu

iz. Ipar. Sega. Belarra soroan dailuak ebakiz gero bezala, ni ere ihartu eta idortu naiz. Herio jauna, dailuaren jabe. Landak dailuz ebaki zituen.

dakartar

1 adj. Dakarkoa, Dakarri dagokiona. Dakartar agintariak.

2 iz. Dakarko herritarra.

dakatar

adj./iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, dakatar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. dhakatar].

daktiliko

adj. Liter. Bertso lerroez mintzatuz, daktiloz osatua. Hexametro daktilikoa.

daktilo

iz. Liter. Bertsogintza klasikoko oina, silaba luze batek eta bi laburrek osatua. Hiru silabako daktiloa bezain oin osoa da bi silabako espondeoa.

daktilografia

iz. Ipar. Mekanografia.

dal

dekalitro-ren nazioarteko sinboloa.

dalai-lama

iz. Tibeteko budismoaren buruzagi espirituala. Dalai-lamak alde egin behar izan zuen txinatarrek hartutako Tibetetik.

dalasi

iz. Gambiako diru unitatea.

daldara

iz. Ipar. eta Naf. Dardara.

dalia

1 iz. Lore ederreko landarea, apaingarri gisa oso aintzat hartua (Dahlia variabilis).

2 iz. Landare horren lorea.

dalmatika

iz. Kasullaren antzeko jantzia, bereziki diakonoena, mahuka zabal eta irekiak dituena eta albaren gainetik janzten dena.

dalmaziar

1 adj. Dalmaziakoa, Dalmaziari dagokiona.

2 iz. Dalmaziako herritarra.

3 iz. Jatorriz Dalmaziakoa den txakur arraza.

4 adj./iz. Txakurrez mintzatuz, arraza horretakoa, gorputz gihartsua, ile motza eta larruazal zuri orban beltzez zipriztindua duena.

dalmaziera

iz. Dalmaziako kostaldean eta Adriatikoko zenbait uhartetan mintzatzen zen hizkuntza erromanikoa.

daltoniko

adj. Heg. Daltonismoa duena. Kolorerik gabeko munduan bizi den mutiko daltoniko baten istorioa.