Harremana

    Euskaltzaindiaren Hiztegia

    2. Hizkuntza-baliabideak
    3. Online hiztegiak
    4. Euskaltzaindiaren Hiztegia

    Euskaltzaindiaren Hiztegia

    Euskaltzaindiaren Hiztegia

    0

    b

    1 Ik. be1.

    2 (Letra larriz). bel-en nazioarteko sinboloa.

    ba1

    lok. Bada.

    [Oharra: elkarrizketetan eta kidekoetan onartzekoa da ba forma, maila neutroari bada forma dagokion arren].

    ba2

    adb. Lap. eta BNaf. Beh. Bai. Auzapezek beharko dutela sinatu, ba edo ez, bretoiera utzirik elizetan, frantsesari lotu direnetz apezak. Ba, jauna, ba, handik heldu naiz.

    ba3

    interj. Zerbait sinesten ez dela edo arbuiatzen dela adierazteko erabiltzen den hitza. Ba, ba!, aski dugu!

    ba4

    Hizkl. Adizki trinkoari aurretik lotua jartzen den baiezko partikula. (Esaldiaren galdegaia baieztapena bera denean, edo adizki trinkoa esaldiaren hasieran doanean erabiltzen da). Nahikoa esan duzu eta banoa. Badator Gabon eguna, badator Gabon gaua. Memento batez uste nuen banindoala mundutik. Badakizu zer erantzun didan? Oraindik toki gehiago ere badago. Banuen astakume polit bat, oso maite nuena. || (ote, omen eta kideko partikulen aurrean). Ba ote dakizu? Ba al da inor elizan?

    baba

    1 iz. Baratze landare lekaduna, urterokoa, haziak handiak, luzangak eta zapalak dituena (Vicia faba). Baba saila. Baba lekak jan. Babaren aihenak. || Baba landarea.

    2 iz. Landare horren hazia. Baba zaharra. Baba azala sendoa denean, jan ezindako lapikoa. Baba zorria.

    3 iz. Larruazalean, bereziki oin edo eskuetan, sortzen den handitu urtsua. Ik. babalarru; urbatu. Eskuak babaz josiak.

    4 iz. Ardien edo ahuntzen gorotz alea. Ik. babaka.

    baba beltz iz. Hazi txikiko baba barietatea (Vicia faba var. minor).

    baba gorri iz. Babarrun gorria. Baba gorria odolostearekin.

    baba handi iz. Hazi handiko baba barietatea (Vicia faba var. maior).

    babak eltzetik atera 1 (honek aterako ditu/dizkigu babak eltzetik eta kideko esapideetan, norbait buruargia eta bizia dela adierazteko, bereziki ironiaz). Hara, berriz!, honek aterako zizkiguk eltzetik babak!

    2 Norbaitek beste norbaiten arazoak konpondu, norbaitek beste norbait estutasun batetik atera. Beste behin ere, gazteek atera beharko dizkiote babak eltzetik taldeari, unerik zailenean.

    baba lasto, baba-lasto 1 iz. Baba landarea. Mutil galanta bera, baba-lastoa legez gazterik hazia.

    2 adj. (Irain hitz gisa). Ergela. Seme-alabak bata bestea baino txarragoak: semea baba-lastoa eta alaba baba-lorea.

    baba lore, baba-lore 1 iz. Babaren lorea.

    2 adj. (Irain hitz gisa). Ergela, sineskorra. Hi haiz baba-lorea! Nora joango haiz, ba, baba-lore honekin, esandako guztia sinesten dik eta.

    baba zorro, baba-zorro 1 iz. Babaz beteriko zorroa.

    2 adj. (Irain hitz gisa). Ergela, baba-lorea.

    baba zuri iz. Babarrun zuria.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babaka

    iz. Ardien edo ahuntzen gorotz alea. Ik. baba 4.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babalarru

    iz. g.er. Baba, larruazaleko handitu urtsua.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babalarrutu, babalarru/babalarrutu, babalarrutzen

    da/du ad. g.er. Babatu.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babarrun

    1 iz. Urteroko barazkia, lekadunen familiakoa, fruitutzat giltzurrun antzeko haziak ematen dituena (Phaseolus vulgaris). Ik. indaba. Babarrun sailak.

    2 iz. Landare horren hazia. Babarrun zuriak, gorriak, beltzak, nabarrak. Zorro bete babarrun. Babarrunak azarekin. Babarrun jana.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babatu, baba/babatu, babatzen

    da/du ad. Larruazaleko babak atera. Lanak babatzen dizkit eskuak. Eskuak babatuta.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babazuza

    iz. Kazkabarra, txingorra. Izotz eta babazuzak.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babero

    iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, babero-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. adur zapi; lerde zapi].

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babes

    1 iz. Gordetzen, zaintzen edo zerbaitetatik begiratzen duen gauza. Ik. geriza 2. Haizearen ihesi babesaren bila. Horma baten babesean atseden apur bat hartu zuen. Gauaren babesean gorde. Mendizaleak nekeak jota iritsi ziren beheko kanpalekuaren babesera. Gurasoen babesa. Lanik gabe, babes sozialik gabe eta etxebizitzarik gabe geratzen ari diren herritarrak. Ontzia haize babesean jarri. Ginbailtxo hura beroaren babes bikaina baitzen. || Xafanen semeak bere babespean hartua zuen Jeremias. Nazio Batuen bake indarraren babespeko segurtasun eskualdea. Otoitzaren babespera jo dut oker zebilen anaia askatzeko.

    2 iz. Gordetzea, zaintzea edo zerbaitetatik begiratzea. Babes eskubidea. Babesa eskaini, eman, eskatu, ukatu.

    3 iz. Egitasmo edo ekimen bati ematen zaion laguntza. Euskaltzaindiaren babesa lortu nahiz. Coca-Colaren babesaz. || BBKren babespean eta Markinako Udalaren laguntzarekin.

    4 adj. Lekuez mintzatuz, babesean edo babestua dagoena. Leku babesean dago. Sakonik babesenean.

    babes erakunde, babes-erakunde iz. Arrisku edo premia egoeran dagoen norbait edo zerbait babesten duen erakundea. Nerabe horietatik ia gehienak adingabekoentzako babes-erakunde publikoek hartzen dituzte.

    babes etxe, babes-etxe iz. Behartsuei eta gabetuei babesa eskaintzen zaien etxea. Emakume askok bizilekua utzi behar izaten dute eta babes etxeetan aurkitzen dute beharrezkoa duten laguntza eta aldi baterako ostatua.

    babes neurri, babes-neurri iz. Batez ere pl. Zerbait babesteko hartzen den neurria. Babes-neurririk gabeko sexu-harremanak. Informatikan, babes-neurri guztiak hartu behar direla zioen, eta ez dugula inoiz fidatu behar.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesgabe

    adj. Babesik ez duena. Haur babesgabe baten antzera. Lurralde honetako toki babesgabeak miatzera etorriak zarete.

    babesgabeko adj. g.er. Babesgabea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesgabetasun

    iz. Babesik eza, babesik ez duenaren egoera.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesgabetu, babesgabe/babesgabetu, babesgabetzen

    du ad. Babesik gabe utzi.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesgabezia

    iz. Zuz. Beharrezko zaintza eta babesa ez duen edo nolabaiteko arriskuan dagoen adin txikikoaren egoera, legeak ezarritako babes neurriak ez hartzeak edo behar bezala ez hartzeak eragina. 104. artikulua: Arriskuan edo babesgabezian dauden haur eta nerabeak babesteko eskumenak. Babesgabezia egoeran dauden adingabeen mesederako.

    babesgarri

    1 iz. Zerbait edo norbait babesten duen gauza. Babesgarririk gabe. Minik ez hartzeko, azpian babesgarri bat jarri zuen.

    2 (-en atzizkiaren eskuinean, artikulurik eta kasu markarik gabe). Bekokian zeukan eskua, begien babesgarri. Estalki bana gorputzaren babesgarri.

    3 adj. Babesten duena. Bere itzal babesgarria. Fruituaren oskol babesgarria.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesgune

    iz. Babeslekua.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babeski

    iz. Babesgarritzat erabiltzen den gauza. Hartu iskilu eta babeski, eta ni laguntzera jaiki.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesle

    1 iz./adj. Batez ere pertsona edo izaki bizidunez mintzatuz, zerbait edo norbait babesten duena. Elkartearen babesleen artean. Foruaren babesleak. Jainko babesleei opariak eskaintzen. Oskol babeslea.

    2 iz. Kultura edo kirol jardueraren bati, publizitatea egiteko helburuz, dirulaguntza ematen dion enpresa edo erakundea. Babesle sendo bat lortzen ez badute, taldea desagertu egingo dela. Udala eta Diputazioa dira jaialdiaren babesleak.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesleku

    iz. Norbait edo zerbait babesten den lekua. Ik. babesgune; gordeleku. Ez zieten babeslekurik indartsuenek ere haize berriei gogor egingo. Euskararen babesleku genituen baserria eta kostaldea ez dira, aspaldidanik, lehen ezagutu genituenak.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babesletza

    1 iz. Egitasmo edo ekimen bati ematen zaion laguntza, helburu nagusitzat babeslearen publizitatea egitea duena. Ik. babes 3. Gaur egun ia nahitaezkoa da babesletza edo dirulaguntzak izatea ikuskizun bat programatzeko. Kirol profesionalaren babesletzaren helburu nagusietako bat marka ezagutzera ematea eta bezeroak lortzea da. Babesletza eta mezenasgo ekintzak.

    2 iz. Administrazio publikoak ongintzako fundazio eta elkarteei ematen dien aholkularitza, ikuskaritza eta zaintza zerbitzua; zerbitzu hori ematen duen herri erakundea. Sektore publikoko fundazioen babesletza egikaritzea egokituko zaio eskumen hori esleituta duen organoari. Hurrengo hiru hilabeteen barruan babesletzak aztertuko du ea aurkeztutako dokumentuak Euskal Autonomia Erkidegoko Fundazioen Legeak exijitutakoak diren.

    babesorri

    iz. Azaleztaturiko liburu baten hasieran eta amaieran jartzen den orri zuri testurik gabea. Inkunablearen babesorriak, liburuaren gorputza bezala, paperezkoak.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babestaile

    iz./adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, babestaile-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. babesle].

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babestoki

    iz. Babeslekua.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babestu, babes/babestu, babesten

    1 da/du ad. Babesa eman; babesean jarri. Harresi sendoz babesturiko hiria. Euri denean estali eta haize denean babestu. Oinak babestu eta berotzeko. Norbaitek bere mendean daudenak babestu. Elkar babestuko dute. Azalaren koloreak babesten ditu zenbait animaliaren erasoetatik.

    2 da ad. Estalpetu. Elurra hasi zuen eta etxola batean babestu ginen.

    3 du ad. Egitasmo edo ekimen bati babesa eman. Bertsolari txapelketa, Euskaltzaindiak babestua. Diru aldetik Aurrezki Kutxak babesten du.

    4 (Partizipio burutua izenondo gisa). Hiri babestua. Leku babestuetan. Itsasontzi handi babestuak.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babil

    iz. Metxa. Ik. muki 3. Kandela mehe, txiki, babil laburrekoa.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babiloniar

    1 adj. Babiloniakoa, Babiloniari dagokiona.

    2 iz. Babiloniako herritarra.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    babo

    adj. Ergela. Babo arraioa!

    babuino

    iz. Afrikako tximino handia, buztan luzea, txakurrarenaren antzeko mutur irtena eta ile zuri-horixkaz estaliriko masailak dituena, talde handi eta ongi antolatuetan bizi dena (Papio sp.). Ik. papioi.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bada

    lok. Aurretik esan denarekin nolabaiteko lotura, ondorio gisakoa edo, adierazten duen hitza. Dirua du eta gastatzeko gogoa; zergatik, bada, ez du erosten? Bada, hori zure eskuan dago. Horrela egingo dut, bada, nik ere. Goazen, bada. Horregatik, bada, heldu naiz berandu. Zer du, bada? Horra, bada, zer jazo zen.

    [Oharra: elkarrizketetan eta kidekoetan onartzekoa da ba forma, maila neutroari bada forma dagokion arren].

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    badaezpada

    adb. Gerta daitekeena aldez aurretik kontuan edukirik. Ik. zer gerta ere; balekibale. Badaezpada esaten dizut. Oskarbi zegoen, baina badaezpada aterkia hartu zuen. Izena osorik doa, laburdurarik gabe, badaezpada. Zertarako ipintzen duzu herriaren izena bi aldiz?, badaezpada.

    badaezpada ere adb. Badaezpada. Badaezpada ere, bi har itzazu. Badaezpada ere, jakinaren gainean jartzen zaitut. Baina ez diot, badaezpada ere, inori agertu nahi gorderik dagoena.

    badaezpadako 1 adj. Zalantzazkoa; erdipurdikoa, fidatzekoa ez dena. Ik. nola-halako. Mundu hau badaezpadakoa da, ez da ezer segururik eguzkiaren azpian. Orduan ezagutzen dugu munduko atsegintasun guztiak badaezpadakoak direla. Juanitori, berriz, dena iruditu zitzaion badaezpadakoa, itsusia, txiroa Zabaletan. Badaezpadako jendea. Badaezpadako neskatxen atzetik. Gizagalduen eta badaezpadakoen aholkuak ez entzuteko. Badaezpadako ardoa.

    2 adj. Badaezpada egiten dena. Badaezpadako neurriak hartu zituzten.

    badaezpadan adb. Batez ere Bizk. Badaezpada. Neu ere, badaezpadan, gela honetan atze-atzeka sartu izan naiz.

    badaezpadan ere adb. Batez ere Bizk. Badaezpada ere. Badaezpadan ere, batu nituen pintatzeko tresnak eta goitik beherantz hasi nintzen astiro-astiro.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    badarik

    lok. Hala ere, dena dela. (ere partikula har dezake). Eta ez naizelarik ongi preparatua egun oroz meza santuaren errateko, badarik ere, ahal guztia eginen dut egun jakinetan jainkozko misterioen errezibitzeko.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    badere

    lok. g.er. Bada ere.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    badia

    iz. Itsas golko txikia, ontziak babesteko balio duena. Getariako badian.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    badminton

    iz. Tenisaren antzeko jokoa, pilotaren ordez, pilota erdi batez eta lumazko isats batez osaturiko jaurtigaia erabiltzen duena.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bafada

    1 iz. Lurruna; ahokada, ahotik behingoan botatzen den airea. Pipa bafada bat. Bafadatik ezagutzen diat pattarra edan duala. Paper fabriketako ke aterabideek zerua zikintzen dute beren bafada nahasi beltzez.

    2 iz. Hats moduko aire bolada. Azienden gernu bafadatik urruntzea. Bafadak du salatzen lorea. Ene soineko arropa guztietarik ateratzen dela ez dakit zer bafada.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bafadaka

    adb. Bafadak jaurtiz; bafadetan. Sudur zulo handietatik bafadaka. Leiho irekietatik bafadaka sartzen zen udaberriko haizea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bafatu, bafa, bafatzen

    du ad. (nor osagarririk gabe). g.er. Bafadak jaurti.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bafle

    iz. Bozgorailuak eta honen kaxak osatzen duten multzoa. Kanpoan bi bafle erraldoi daude, eta bertatik entzuten dugu Chavez irratian esaten ari dena. Gaur hogei urte egin zuten ihes espetxetik, bafle batzuen barruan ezkutatuta.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baga

    1 iz. Uhina, olatua. Bagak sartzen ziren ontzira. Jo gintuen beste baga batek burutik behera. Baga eta olatuen orroak.

    2 iz. (Tentaldien, grinen eta kidekoen erasoaldi modukoa adierazteko). Tentaldiaren bagetan galdu duzu graziaren ontzia. Ekiten diote grina txarren bagek, behin alde batetik, gero bestetik.

    bagai

    adj. g.er. Alferra, nagia.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bagaje

    iz. Bidaia batean eramaten diren gauzen multzoa. Ik. puska 3. Ez baita aise bidaiatzen, hainbeste kargarekin, ez ate hertsitik sartzen, hainbeste bagajerekin.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bagasoka

    iz. Zah. g.er. Soka lodia. Aberatsa zeruan sartzea baino errazago da bagasoka bat jostorratzaren begian sartzea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bagdadar

    1 adj. Bagdadekoa, Bagdadi dagokiona. Bagdadar agintariak.

    2 iz. Bagdadeko herritarra.

    bagil

    iz. Ekaina.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bagina

    iz. Umetokitik bulbara doan hodia, muki mintzez estaliriko giharrezko paretak dituena. Ik. ematutu.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baginitis

    iz. Med. Baginaren hantura.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bagoi

    iz. Tren bateko orga, bidaiariak edo salgaiak garraiatzeko prestatua. Bagoi lerroa, andana. Bagoi bat idiz betea zetorren.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bagoneta

    iz. Bagoi txiki estalkirik gabea, batez ere salgaiak eta kidekoak garraiatzeko erabiltzen dena eta errail gainean mugitzen dena. Ukuilutik simaurtegira bi errail jarriak dauzkate eta egunero bagoneta koxkor batera simaurrak bildu eta simaurtegiraino eramaten dute.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahaismo

    iz. Erl. XIX. mendearen erdialdean Persian sorturiko erlijio monoteista, erlijio nagusi guztien irakaspenen batasuna proposatzen duena.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahamar

    1 adj. Bahametakoa, Bahamei dagokiena. Bahamar hondartzak.

    2 iz. Bahametako herritarra.

    bahe

    1 iz. Hondo sareduna edo zuloduna duen lanabesa, aleak tamainaren arabera edo zatikiak bereizteko erabiltzen dena. Ik. galbahe; zetabe;  + maze; artza; bahola; zetatxu. Bahetik igaro. Ahalik eta baherik tapituenak nahi genituzke lan honetarako. Okin berriak, bahea zuri (esr. zah.).

    2 iz. (Hautaketa eta bereizketa adierazten duten zenbait testuingurutan). Bahe fonetikoan barrena iragazi behar ditugu entzuten ditugunak. Bihotzetik jaulkiagatik buruaren bahe hotzetik iragaziak. Gehiegizko informazioa informazio eza bezain kaltegarria izan daiteke, eta liburutegiek hor badugu zer egin, bahe fidagarriak izan behar dugu.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahegile

    iz. Baheak egiten dituen pertsona.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baheketa

    iz. Bahetzea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahekin

    iz. Alea bahetu ondoren gelditzen den hondakina.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahetu, bahe/bahetu, bahetzen

    1 du ad. Bahetik igaroarazi. Ik. galbahetu. Garia, legarra bahetu.

    2 du ad. Baliagarri edo onargarri ez dena bereizi. Sarira aurkeztu zirenak bahetuz-bahetuz, sei abeslari gazte gelditu ziren azken aldirako. Nor zein diren ongi ditu Jaun onak bahetuko.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahetze

    iz. Bahetik igaroaraztea; baliagarri edo onargarri ez dena bereiztea. Ik. galbahetze. Baheak gehiegi kargatzen direnean, asko luza daiteke bahetze denbora.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahi

    iz. Zorraren ordainketaren seinaletzat hartzekodunaren eskuetan uzten den gauza. Ik. berme 2. Hamar mila pezeta utzi nizkion eta erlojua eman zidan bahian. Zordunaren ondasunak dira hartzekodunaren bahia. Gure salbamenaren bahia den gurutzea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahiketa

    iz. Norbait bere borondatearen kontra bahitzea, bereziki askatzearen truke zerbait lortzeko asmoz. Lehendakariaren bahiketa. Bahiketaren erantzukizuna bere gain hartu dutenak.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahikuntza

    iz. Norbaiten ondasunak, haren zorrei erantzuteko edo, agintaritzak bere esku hartzea. Ik. bahitura 2. Ez zen bahikuntzarik egin.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahimendu

    iz. Gobernu edo erakunde batek herrialde jakin batekin salerosketan aritzeko ezartzen duen debekua, zenbait salgai, bereziki armak eta gerra tresneria, saltzea edo erostea debekatzen duena. Ik. blokeo 2. AEBko ordezkari batek Kubari egin dion eskaintzarik argiena izan da hau, 1962an AEBk bahimendua ezarri eta bi herrialdeen arteko harremanak eten zirenetik.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahisari

    iz. Bahitua berreskuratzeko ordaintzen den saria. Bahitzaileek milioi bat euroko bahisaria eskatu zuten.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahitegi

    iz. Espetxea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahitetxe

    iz. Zerbait bahian hartuz dirua ematen duen etxea. Aurrezki Kutxa eta Bahitetxea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahitu, bahi/bahitu, bahitzen

    1 du ad. g.er. Zerbait bahian eman. Nahiago dituzte besteren onak zuzen edo makur hartu, eta bereak ere bahitu eta saldu, lan egin baino. Bahitzekorik eta saltzekorik ez dutenean. Besteren diruaz duenak etxea berritzen, etxe zaharra eta berria ditu bahitzen (esr. zah.).

    2 du ad. Zerbait bahian hartu; bahitura egin. Ardiak bahitu dizkiot nire soroan egin duen kaltea ordain dezan artean. Ondasun guztiak bahitu zizkioten zordunari. Agintaritzak liburu bat bahitu du.

    3 du ad. Norbait atzeman edo inorena den zerbaitez jabetu, trukean zerbait lortzeko asmoz. Hegazkin bat bahitu. Gobernuburua bahitzeko asmotan.

    4 (Partizipio burutua izen gisa). Ostirala arte luzatu dute bahituak hiltzeko epea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahitura

    1 iz. Bahia. Esan zien beretarik bat bahituratzat utzi, eta anaia gaztea ekar zezatela.

    2 iz. Norbaiten ondasunak, haren zorrei erantzuteko edo, agintaritzak bere esku hartzea. Ik. bahikuntza; enbargo. Sartu ziren nire nagusiaren ondasunen bahitura egitera, zorra ordaindu arte.

    bahituran adb. (jarri, utzi, eman eta kideko aditzekin). Bahi gisa. Ezkondu nintzenean bost gona nituen, bi bahituran jarri eta bi saldu nituen.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahituri

    iz. Jas. Pertsonez mintzatuz, bahitua, bahitutakoa.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahitzaile

    iz. Zerbait edo norbait bahitzen duen pertsona. Hegazkinaren bahitzaileek eskatzen duten saria.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahitze

    iz. Bahiketa.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahola

    iz. Ipar. Bahea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baholatu, bahola/baholatu, baholatzen

    du ad. Bahetu.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    bahraindar

    1 adj. Bahraingoa, Bahraini dagokiona. Bahraindar agintariak.

    2 iz. Bahraingo herritarra.

    baht

    iz. Thailandiako diru unitatea. Etxeratzeko agindua urratzen duenak bi urte arteko espetxe zigorrari eta 40.000 bahteko isunari egin beharko dio aurre.

    bai

    1 adb. Galdera bati erantzutean, baiezko esaldi baten ordain den hitza. Ekarriko duzu?, bai. Kristaua al zara?, bai, jauna, kristaua naiz. "Bai", ihardetsi zuen Etxebarnek.

    2 adb. (Esaten denaren egiatasuna azpimarratzeko). Bai, zutaz ari naiz. Badakit, bai, zer zaren zu.

    3 adb. (Ezezko esaldi baten ezkerrean edo eskuinean, haren aurkakoa adierazteko). Nik esan bai eta egin ez. Aita eta ama ez zeuden begira, baina zu bai. Eztirik egin ez, baina langileek egindakoa jan bai.

    4 Esaldi bat baiezkoa den egiaztatzeko galde hitza. —Bihar etorriko da. —Bai?

    5 adb. (Harridurazko esaldietan). Bai toki ederra! Hori bai dela neskatxa guztiz polita! Bai ederki bizi ginela orduan!

    6 iz. Baiezkoa. Baia eman zion. Baiaren eta ezaren artean zalantzan. Bai lehor batez erantzun zion. Erregeren baia gabe dekretuek ez zuten indarrik.

    bai... (ere) Ik. baita2. Makina bat botika ibili zen gure etxean, bai dirua galanki gastatu ere. —Arratsalde on, adiskidea! —Bai zuri ere! || (eta-rekin). Bakoitzak ditu bere grinak, akatsak eta bai alderdi onak ere.

    bai, noski Bai horixe. —Idazleen iritziak aintzat hartzen al dituzu? —Bai, noski. —Zer edo zer aldatzen ari da? —Bai, noski; zalantzarik gabe.

    bai ala ez (Galderetan nahiz zehar galderetan). Ik. bai edo ez. Lege hura zuzena da?, bai ala ez? Erantzulea bortxatu gabe bai ala ez esatera.

    bai bada Bai horixe, jakina. Gurdia astuna dagoela?, bai bada, bete-betea dakargu-eta.

    bai... bai... (Maila edo izaera bereko perpausak edo osagaiak lotuz, baieztapena azpimarratuz). Ik. eta; bai... eta bai... (ere);  + bai... baita... (ere); hala... nola... 2; nahiz... nahiz... 2; dela... dela... Hirurek, bai amak, bai alabek, hitz egiten dute euskaraz. Bai Axularrek, bai Oihenartek euskara gaitu, egokitu nahi zuten, batak hitz lauz, besteak hitz neurtuz.

    bai... baita... (ere) Bai... bai... Bai Adami, baita bere ondorengo guztiei ere.

    bai edo ez (Galderetan nahiz zehar galderetan). Ik. bai ala ez. Tira, horrela egon gabe, zirt edo zart egin ezak; bai edo ez?

    bai eiki g.er. Baiki.

    bai eta... (ere) Ik. baita2. Frantzian, bai eta Espainian ere. Hura orduko unatua baitzen, bai eta haren gizonak ere. Etxe hura bizi da oraino, bai eta etxe hartan Inazioren oroitzapena.

    bai... eta bai... (ere) Bai... bai... Bai bata eta bai bestea, biak ziren onak. Zuhaitz bikaina da, bai bere irabaziz eta bai bere gerriz. Horrelako makurrak maiz egin izan dituzte, bai protestanteek eta bai katolikoek ere. Mintzatzea ukatu zaiolako, bai zuzenean eta bai zehar bidez ere.

    bai horixe Esan dena egia dela edo harekiko adostasuna azpimarratzeko edo baiezko erantzuna indartzeko erabiltzen den esapidea. Ik. bai, noski. —Egia da esan duzun hori? —Bai horixe. Jakingo dut, bada, nola hitz egin; bai horixe. Kostatuko zaizue merkeago aurkitzea, bai horixe!

    bai ote (Adierazpen edo baieztapen bati erantzunez, zalantza adierazteko). Egia ote da?, hala ote da? —Hegiaphaleko Xalbat Engraziaren irritsetan dabilela. —Bai ote?. —Espazioa egoki antolatzen bada bizipoza handiagoa da, eta lanean gehiago errenditzen da. —Bai ote?

    bai zera, bai, zera interj. Zerbait guztiz ukatzeko erabiltzen den esapidea. —Orduan bai egingo zenukeela negar zolia. —Bai, zera! Baina ez ziren isildu: bai, zera! Etorriko zela, baina, bai, zera! Pozik?, bai, zera!, ezta hurrik eman ere! —Gorrotoa al zion? —Bai, zera! || —Ken itzak bizar horiek. —Bai zera kendu!, ondo egoki dauzkat.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baia1

    iz. Ipar. g.er. Akatsa.

    baia2

    iz. Bot. Haziak mamiz inguratuak dituen fruitua, gehienetan biribil antzekoa. Ik. drupa.

    baia3

    (Galde perpausetan). Ipar. Bai. —Etorriko da. —Baia?

    baia4

    iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, baia-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori 'badia' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. badia].

    baiatu, baia/baiatu, baiatzen

    du ad. Ipar. g.er. Gaitz erran, gaitzetsi. Egiazko alargunak ez ditu bertzeak inoiz ere kondenatu eta baiatu behar, zeren bigarreneko edo hirugarreneko ezkontzetara iragaten diren.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiduri

    iz. g.er. Baimena.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiesle

    iz. Zerbait baiesten duen pertsona.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiespen

    iz. Baiestea. Inozentzio III.ak ahozko baiespena eman zion Frantziskok aurkeztu zion bizi proiektuari.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baieste

    iz. Baiezkoa ematea; berrestea, baieztatzea.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baietsi, baiets, baiesten

    1 du ad. Baiezkoa eman, onartu.

    2 du ad. Berretsi, baieztatu. Ez zuen baietsi, ezta gezurtatu ere, joan den astelehenean zabaldu zen informazioa.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baietz

    1 bai adberbioaren zeharkako era. Anton. ezetz. Baietz erantzun nion. Baietz uste dut. Baietz dio. Esazu baietz! Zer esaten duzun ez dakizula, baietz esaten duzu anitzetan.

    2 Baiezkoa berresaten denean erabiltzen den era. —Etorriko al zara? —Bai. —Zer? —Baietz. Baietz, bada, Martin, egia diodala!

    3 (Apustu adierazgarri gisa). Apustu egin dio Getariatik Zumaiara joan baietz hitzik egin gabe. Donostia baietz, Getaria baietz, baietz hogeiz azpitik. Baietz egingo nuke. Irabazi baietz. Baietz galdu. Lau baietz.

    4 iz. Baiezkoa. Zer dakarzu, baietza ala ezetza? Baietza eman, hartu, eskatu. Bere baietzaren agiria.

    baietz eta baietz baietz-en indargarria. Alde askotan itaundu zuen egia ote zen albistea, eta, alde guztietan, aho batez ziotsoten baietz eta baietz. Baietz eta baietz erantzun zidan.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiez

    1 iz. g.er. Eztabaida. Norbaitekin baiezean jarri.

    2 iz. g.er. Zalantza, ezbaia. Baiezean egon.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiezka

    adb. Baietz esanez. Baina alferrik zabiltza ezezka; hitzez ezezka eta bihotza baiezka.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiezkako

    adj. baiezka-ri dagokion izenlaguna. Ezezkako mintzoari eder iritzirik gaude; ez genuen baiezkako hizketarik behar den tamainan ikasi.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiezko

    1 iz. Baiezko erantzuna. Jesusek berehala baiezkoa eman zien. Enperadorearen baiezkoarekin. Entzun eta isil, baiezko biribil (esr. zah.).

    2 adj. baietz-i dagokion izenlaguna. Baiezko erantzuna. Baiezko esaldiak. Guztiok pozik txalotuko genuke baiezko erabakia. || Bozketan hogei baiezko, zortzi ezezko eta lau zuri gertatu ziren.

    baiezkoan 1 adb. Esan dena baiezkoa delakoan. —Bihar badaukagu afaririk? —Bai, behintzat ni baiezkoan nago. Schuchardt-en ustez arazlea omen da aditz hori, joan aditzetik eratorria; ni ere baiezkoan nengoke, delako hipotesiak lehen alderdia baizik ez balu.

    2 adb. Erantzuna baiezkoa izanez gero. Iristen bazen herri edo hiriren batera, azoka eguna ote zen galdegiten zuen, eta, baiezkoan, plaza erdian esertzen zen.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baieztapen

    1 iz. Baieztatzea, zerbait esan den bezala edo esan den bezalakoa dela adieraztea. Atzo esan zenaren baieztapena.

    2 iz. Zerbait egiazkotzat ematen duen adierazpena, formaz baiezkoa nahiz ezezkoa izan daitekeena. Adibideak aurki ditzakegu baieztapen horren egiaztagarri. Artikulu hasierako baieztapenak badu bere gezurra. Baina esan eta berehala ohartuko dira, baieztapen hori ere ez dela osoa.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baieztatu, baiezta, baieztatzen

    1 du ad. Zerbait esan den bezala edo esan den bezalakoa dela adierazi. Ik. berretsi; egiaztatu. Anton. ezeztatu; ukatu. Sinesmenak baieztatzen digulako dakigun gauza. Ez du baieztatzen, ez ezeztatzen. Erakundeak egunkariak kaleratutako informazioa baieztatu du. Zaldunaren ikuskaria sinesgarria da, ez bakarrik lekukoaren santutasunagatik, baita gero gertatu ziren mirariek egiaztatu eta baieztatu zutelako ere.

    2 du ad. Egiazkotzat ematen den zerbait adierazi. Aditu gehienek baieztatzen dute nobelaren hazkundea burgesiaren zabalkundearekin bateratsu gertatu zela. Ilargian dauden materialekin ura sor daitekeela ziurtasunez baiezta dezakegu.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baigorriar

    1 adj. Baigorrikoa, Baigorriri dagokiona.

    2 iz. Baigorriko herritarra.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiki

    adb. bai adizlagunaren indargarria, egiatan-en baliokidea. Baiki, halakoa da gure espirituaren indarra. Halaxe da, baiki. Negu agurea hila da, baiki, lurra soil baitago elurrez.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baiko

    adb. Zub. Bezain laster, orduko. Etzan baiko, loak hartu du.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baikor

    adj. Gauzak alderik onenetik ikusteko edo hartzeko joera duena. Anton. ezkor. Erdi hutsik dagoen botila, erdi beterik dagoela ikusten du baikorrak. Alferrak ez du baikor izateko eskubiderik. Gizon baikorra oso.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baikorki

    adb. Baikortasunez. Goazen, beraz, baikorki aitzina.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    baikortasun

    iz. Baikorra denaren nolakotasuna; gauzak alderik onenetik ikusteko edo hartzeko joera. Nahigabeak menderatzeko indarra eta baikortasuna.

    • HBO
    • OEH
    • EHHA
    • XX. mendea
    • Lexikoaren Behatokia

    leh aurr46 47 4849 50 ... 58 hurr azk

    Oharra: azken eguneraketa 2022-07-08

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako Atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Conde Oliveto, 2. 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper