0
iz. Alfabetoko letra (u, U).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 |
"u" letraren izena.
azalpena osatuz: "iz. 1 'euskal alfabetoaren hogeita bigarren letra'. 2 —".
1 adj. Uagadugukoa, Uagaduguri dagokiona.
2 iz. Uagaduguko herritarra.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 |
(herritarra).
iz. Itsas hegian bizi den hegaztia, lumadi ilunekoa, ahatea baino handiagoa eta murgilean ongi egiten duena (Phalacrocorax sp.).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
corpusetan begiratu dira formak; lekukotasunak, berriz, ondoren aipatzen direnek dituzte. bolborina/polborina, burmuin, gabarrasa, gotzurri, itsas-bele, itsas-erroi, karmoran/kormoran(e), karrabaso, larrutzaile, pot(z)orro, puianta, ubarroi/uherroi/ur-erroi, ugapetzaile, zangar, zankagabe, zankaloste
G 1 (Izt : "Gotzurria, Morfex") eta OEH argitaratuan beste 1 (GAlm 1937 ap. DRA: "Hunek zion basoilarra zela; harek, buzoka zela; hunek, kardamirua zela; harek, gotzurria zela"); G 1 (Or : "Itsas-beleak ibai-ertzera zetozen saratsen azal minkatza mokokatzera"); G 1 (Izt : "Itsasbelea, Mergo, Cuervo marino"); B 1 (Ag : "potorrak, millaka ta millaka, sare lodi andi baten irudira, itxas-ate edo barra ondoan"); IE 1 ( : "Iakiteko duzu noizere hurbilzen baitzare leihorrat atrapatuko tutzu Potorro flotak 8 edo 10 edo 12 edo gehiago tropa bakotxean eta hala ikusten ditutzunean guardia emanen diozu leihorrari"). Ik. OEH argitaratuan , eta sarrerak, beren lekukotasunekin: (Dass-Eliss : "Eskualdeka itsas-belea bezala erranen diote "uharroia", "ubarroia" edo "bolboriña""); (A); (A; Dass-Eliss; eta : ap. DRA; : A; : A). gotzurri C itsas-bele Mi itsasbele C potor Kr potorro flota INav bolborin burmuin gabarrasa bolborin GH burmuin gabarrasa gabarrasu Euzk karrabaso babarraso
IE 1 (S. Arotzarena in 1953, -ko testuinguruaren antzekoan: "Batek zion basoilarra zela; bertzeak zerasan buzoka zela; hunek ez zuen duda-mudarik kardamirua zela ; hura arras segur zen gotzurria zela"); EB 1 (J.A. Agirre: "Isatsurkila: ikus Pelikano eta Ubarroia"). gotzurri Gure Herria DRA ubarroi
'Alca torda': LurE; HiztEn ("ik. pottorro"); 'Alca torda': HiztEn (eta Elhuyar Hiztegia); 'Phalacrocorax sp.': HiztEn-LurE, Euskalterm 1 (eta Elhuyar Hiztegia); eta 'Phalacrocorax africanus': Euskalterm 1; 'Phalacrocorax carbo': LurE, Euskalterm 1 (eta Elhuyar Hiztegia); : Euskalterm (eta Elhuyar Hiztegia); 'Phalacrocorax pygmeus': Euskalterm 1; : HiztEn ("ik. ubarroi"); 'Phalacrocorax sp.': AB38 1 (eta Hiztegia 3000: 'cormorán'). potorro pottorro ubarroi ubarroi buztanluze ubarroi handi ubarroi mottodun ubarroi txiki uharroi uherroi
Ik. Izendegia: : Phalacrocorax sp.; : Phalacrocorax carbo; : Phalacrocorax aristotelis. Cf. Izendegiaren hustuketa: 'Phalacrocorax carbo': : Arzdi ; PGarm ; : 1956; : 1956; : Labayru ; : Dass-Eliss ; : 1956; : PGarm ; : J.M. Aranalde ; : J. Apalategi ; : Dass-Eliss ; : Noval ; Arzdi ; J. Setien ; Perez Ollo ; Galarza ; : PGarm ; : Arzdi ; 'Phalacrocorax sp.': : PMuj ; : PMuj ; : Azkue ; PMuj ; : PMuj ; ; : X. Kintana ; : M. Ariztia ; Gordailu ; Zendoia-Sakana ; Azkue ; PMuj ; PMuj ; LMuj ; : PMuj ; : X. Kintana ; 'Phalacrocorax aristotelis': : Dass-Eliss ; : Dass-Eliss ; : I; Ag ; Noval ; : Galarza ; : Labayru ; : PGarm . Eta PMuj : , ; PMuj : , , , , , , , , . ubarroi ubarroi handi ubarroi mottodun a) bolboriña Aves Aves gotzurri Euzko Gogoa its-erroi Euzko Gogoa itsas belaa Zoología bizcaína itsas bele Oiseaux itsas-bele Euzko Gogoa itsas-belea Aves karmoran Egaztien mundua kormorane Animalien BizIzk larrutzaile Oiseaux ubarroi handi Avifauna Aves Txorien GH Navarra Gure hegaztiak uharroia Aves ur-erroi Gartxu b) burmuin DCV gabarrasa DCV karrabaso DVEF DCV polboriña DCV potorro EHArauemailea pujanta Hizt80 ubarroi Abereen mundua IkastHizt Animali mundua DVEF DVC DCV DGT uerroi DCV uherroi Hizt80 c) itsas bele Oiseaux ubarroi Oiseaux ubarroi bolborin Mendiak Kr Itxas-iztegia Avifauna ubarroi mottodun Gure hegaztiak uga-pe-tzaleea Zoología bizcaína ugapetzalle Aves DCV burmin zankagabe DCV-DVC burmuin gabarrasa karrabaso polboriña potzorro ubarroi uerroi zangar zankaloste
. Phalacrocorax sp
ik. formak hobestekoak diren. uberroi, uherroi
- [E208]: idazkera proposatu du. uherroi
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ez da onartu oharra.
1 adj. Ubarrundiakoa, Ubarrundiari dagokiona.
2 iz. Ubarrundiako herritarra.
iz. g.er. Ur-bazterra, itsasbazterra.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
'ur-bazterra'. g.er.
-bazter.
g.er.
1 adj. Larruazalak, kolpe baten edo hotz handiaren ondorioz, hartzen duen kolorekoa. Ik. uspel1; more. Isilik, ezpain ubelak. Birika, arrosa-kolore; ubel, gibela. Lurrean laino ubelak eta itzal beltzak ibarretatik geldi igotzen dira. Lore gorri zena ubel bihurtzen da. Belarriak dauzkat ubel-ubelak; sudurra, berriz, belztua.
2 iz. Larruazalean kolpe baten edo hotzaren ondorioz gertatzen den orban ubela. Ik. ubeldu2; ubeldura; + ubelune; ubeluri; beltzune 2. Nire eskuek egindako ubelak. Ubelez eta kolpe txarrez josirik zaude.
3 iz. Kolore ubela.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-08-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt |
more, ubel.
da/du ad. Kolore ubela hartu, bereziki larruazalaren zati batek. Ik. uspeldu. Zurbildu zaio gandorra; ubeldu gero; azkenik belztu. Hanka zeharo minberatua, ubeldua eta handitua daukat. Esku-aurpegiak hotzez hanpatuak eta ubelduak. Zerua ubeldu zen ekaitzaren ariaz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ubel(du), ubeltzen. ad. ubeldu 1 da/du
ubeldu, ubel(du), ubeltzen.
ad. eta iz.
iz. Ubela (larruazalekoa); orban ubela. Burutik oinetaraino zauri bat eginik, guztia ubeldu eta odolez betea. Ubeldu handiak aurpegian zituela.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
iz.: . ubeldu edo odolez betea
ad. eta iz.
iz. Ubela, ubeldua. Gorputza ubelduraz betea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
iz. Ubela denaren nolakotasuna; ubel dagoenaren egoera. Eriaren begitarteko ubeltasuna.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
iz. Ubeldua; gune ubela.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-gune/-une.
iz. Ipar. Ubeldua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
. 'ubeldua'. Ipar
Ipar.
g.er.
ubeldua.
da/du ad. Ipar. Ubeldu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ubeluri(tu), ubeluritzen. . ad. 'ubeldu'. ubeluritu Ipar da/du
ubeluritu, ubeluri(tu), ubeluritzen.
Ipar.
g.er.
iz. Itsasontzi batek uretan uzten duen arrastoa. Ik. lorratz. Itsasoan ubera utziz doan belaontzia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
5 aldiz agertu da, B-G: 'ontzi batek urean uzten duen lorratza' adierako 3 (Erkiag ; Or , Anab ), eta adiera erabakigaitzeko 2 (Zait : "Alare, Sokrate, zazpisuete bat eginda, erriaren uberan sartuta bizi al izan zan amaikatxo urte aunditan"; "Elesarien eta irainen uberan nork iraun lezake sendo ta zindo?"); 'itsas korrontea' adierakoa behin (Laux ); (eta , ) 34 aldiz: 'erauntsia, txorrotada' adierako 17, denak IE (Gy, JE ; Laph: "atsegin uhar"; HU : "euri uhar"; Barb : "uri uhar"; Dv : "nigar uhar"; eta 10: Laph, Elsb , Barb , JEtchep); 'euri-erauntsia' adierako 11: G 1 (Vill ); IE 10 (EZ : "Aire beroa du gero bere mugan bidaltzen, eta elhur eta ormak uharretan egortzen"; Hm: "Aire beroaren daki, bere mugan egorzen: elhur-hormok fite ditu, uharretan bihurzen"; Dv , Jnn , Zby, HU , Xa ); eta 2 (Zerb , Lf ); 'uholdea' adierako 4: G 1 (Izt : "uarre"); IE 3 (Ax: "uharre"; O , CatJauf). ubera Arran Eus Poli Plat uberaldi AB uhar u(h)arre uharka a) Bur Zez Leg LEd izerdi uhar Fram Sup b) Jaink Eliç Lab SBi Zez Odol uharka IxtS Murtuts c) C Pr
ez dugu formarik aurkitu; 12 aldiz: 'erauntsia, txorrotada' adierako 5, IE (J. Etchepare; 4: P. Larzabal, J. Barbier); 'euri-erauntsia' adierako 3: IE 2 (J. Barbier: "uri uhar"; E. Salaberry: "Behin ere ez agortu laborariaren oldarra, harri uhar lazgarriak"); EB (I. Tapia); eta IE 1 (D. Soubelet); 'uholdea' adierako 3, B-IE-EB (J. Ortaraz; ; I. Tapia); eta EB ager. banako 'itsasbehera' adierakoa (G. Nazabal); 'itsas korrontea' adierakoa ( ) eta 'erauntsi azkarra' adierakoa (UZEI: "Zetakari dagokionez, lerroa keinu, uharre, bihurtzen denean, zetaka bihurtzen da"). ubera uhar a) izerdi uhar b) uharka c) Eskualduna uhara uharin Bizia lurrean uharre
'turbio': AB50 1, LurE; 'arrastoa': HiztEn-LurE, Euskalterm 1; : DFrec 1, LurE; 'erauntsia': AB38 5, LurE, Euskalterm 3; 'erauntsia': Euskalterm 3. uhar uhara uharka uharre uharretasun
'itsasontziak uzten duen arrastoa'.
ik. hobestekoa den. uhara
itsasontziak uzten duen arrastoa.
- [E302]: "Ez al da inon agertzen 'ibi' esanahiarekin?" ubera (1997-04-16)
- [E302]: Uste dut adiera nagusia ahaztua dagoela: ibaia edo ur-korronte bat gurutzatzeko lekua, urak behe samarrean dagoen lekua, ibia, pasabidea. (2010-01-05)
iz. Itsasbehera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
'itsasbehera'.
Ik. . mareabehera
- [E302]: Uste dut adiera nagusia ahaztua dagoela: ibaia edo ur-korronte bat gurutzatzeko lekua, urak behe samarrean dagoen lekua, ibia, pasabidea. (2010-01-05)
1 iz. Ura eramateko gizakiak egindako bidea. Ik. kanal. Tuteran bi ubide hasten dira, Deustiakoa eta Aragoikoa. Ubide eta ibai-bazter guztietan gainez egingo du urak.
2 iz. Itsasarte artifiziala. Panamako kanala handitzea justifikatzeko arrazoi nagusia hori da: ubidea txiki geratu da eta ontzien % 27 ezin dira bertatik igaro, handiegiak direlako.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-08-26 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:11 |
ubide, kanale.
-bide.
iz. Lau urtaroetan beroena, udaberriaren ondotik datorrena eta Lurraren iparraldean ekainaren 21etik irailaren 21era hedatzen dena. Udako bero handietan. Udako egun luzeak. Pikondoari kimua berritzen eta hostoa zabaltzen zaionean, badakizue uda hurbil dela. Biarritzen iragan zuen 1859ko uda. Inguruko herri batera, uda igarotzera. Udaren erdian. Uda erdiko hodei trumoitsu baten eraso laburra. Udako oporraldiak. Udako jantzi arinak. Uda-haste honetan, duela bospasei aste, hamar edo berdin hamabi politikari ari izan ziren erran eta erran, nahi luketela hautagai izan heldu den udaberriko presidente bozetan. Uda aldera lurra liliz estaltzean (Ik. udalde).
uda ala negu adb. Urte guztian. Goizeko lau orenetan, uda ala negu, jaiki! Uda ala negu, gauaz ala egunaz, edozein tenorez, eriaren meneko zen, beti.
uda bete iz. Udako une gorena. Ik. uda min. Uda betean beroki eta galtza lodiekin ateratzea bezala. Uda beteko giroa espero dugu, eguzkia izango baita jaun eta jabe zeruan. Uda beteko goiza zen. Ezin da uda betea ez negu gorria izan. || Uda bete-betean gaude.
uda eta negu adb. Urte guztian. Ingalaterran, uda eta negu, beti kanpoan daude ardiak. Goizean goizik jaiki zaitez, tenore berean, uda eta negu.
uda min iz. Uda bete-betea, udako une gorena. Uda minean, eguzkiak azkar berotzen zuelarik, oroz gainetik gustatzen zitzaidan zuhaitz haren itzalean etzanda egotea. Uda mineko ilbete zuri-zuria, biribila. Uda mina da, baina haizea hotz eta mehe da.
uda parte, uda-parte iz. Uda, uda garaia. Uda partean aita-semeak aritzen ginen lurra lantzen.
uda-pasa adb. Uda pasatzera. Igartzen zaio, bai, garai batean gure herrira uda-pasa etortzen ziren bilbotarren izaera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-08-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:02 |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2006-01-10 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Ik. OEH argitaratuan sarrera: "fiebre o calentura" Añ ("Terciana, [...] ure o udemiña"), A ("Udaminak eragin, darle tercianas"), Cf. : JE 3 ("Girtainetik xuxen mozten dituzte haixturrez; uda minean: ebaki gunetarik ez diten andea ondoak", "landarerik xumeena uda minaren indarrak harrotzen zuen", "Haizerik ez, bero, uda mina, zertarik edo hartarik, jabal zagon"), GH 1927 ("Nork ez ditu ikusi, udaminean, espartin-egilek athorra mahunka-has haritz-ondo baten gerizan gostuan lanean hari?"), Ox ("Udaminean, uztailarekin, distiran ogiak zorhi"), Ardoy ("Uda mina zen, bazterrak argi ta garbi... bainan halere, largabiztekin ageri zitaken Xina zoin urrun zuten!"), A ("Udamin miñeko artoak aitu genituen eta Jaungoikoak badaki lanak nola egin ditugun"); LMuj ("Begia —goiari eutsitako putzu irudira— loreen apainduran etzaten da atsedenez... Uda-miña ote da?"). udamin 1 Apend uda min SFran 2 BideG
2: JE (GH 1929: "menditik hurranduago eta betheago zitzaikun agertzen, zelaietan, uda minari jauzten ohi zakon indar ugaria"), J. Lasa ("hurrengo egunean, eguerdi aldera, denborak atzera egin eta berriz uda minean baleude bezala berriro erre egiten zuen eguzkiaren pean axolagabeki itsasoan aurrera zihoazelarik"). uda min Ber
: HiztEn, Euskalterm 1 ('canícula') Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE. udamin //
: EuskHizt (s.u. : "4. . [udamina *1562], : udaren, neguaren erdia. "), EskolaHE (adibide gisa: " : udaren erdia"); : HiruMila (1 canícula, rigor del verano; 2 canicular), ElhHizt (canícula), Casve ( : canicule), HaizeG (canicule, plein été), Lh (canicule, rigueur de l'été), DRA (1 canícula, rigor del verano), PMuj (1 canícula, rigor del verano); : DRA (2 terciana), PMuj (2 fiebre terciana, cición); : PMuj (canicular) Ez dugu aurkitu ap. Lur eta . uda min min Ipar Uda negu... mina Eguraldia dugu uda minean bezain bero uda mina udamin a) EF üdamin BF DBF DVC udamin b) DVC udamineko DVC // EG/CE EF/FE
jasotzekoa da, lantaldearen ustez; eta hitz batean idatzia eskain liteke (" iz. 'udaren erdia, uda betea'"), baina egokiagoa dirudi gorago proposatua eta hau berdin idatziak proposatzea (eta, orduan, sarrerako azpisarrera gisa jasoko litzateke ). udamin negu min uda uda min
-min.
- [E109]: 'Falta da'.
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): '... sartzea ez da onartu. Bigarren itzulirako utzi da. Ez dago argi nola erabiltzen den'.
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: ( ren azpisarrera gisa). uda min uda
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:015 | 2006-01-10 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-11-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: (Izt 95r). Verano. Uda-partian aita-semiak / aritzen giñan labrantzan. Xe 270. Denbora ontan Biarritzen bizi zen, uda partea zelako. Goñi 89. Uda-partian ernegazio / txar pranko ematen duena. Noe 123. Uda partean praille ta apaiz, / ez dira gutxi nekatu. Basarri 163. Jaian e lana egiten degu, / geienak uda-partian. Uzt Sas 244. Uda partean ainbeste jende joan oi da Emioko gurutzera. BBarand 92. v. tbn. MMant 19. Insausti 193. UDA-PARTE
adib: iz. Hainbat helburutarako prestaturiko eremua. Eskutik heldu eta pistara atera zuen rock-and-roll baten doinura gorputza astintzera. Aireportuko pista. Neguan eski pistetan, uda partean modako hondartzetan. Sthepan Diagana frantsesak agur esan die atletismo pistei. pista 2
(gehienak ) 285: 4 (Ardogintza tradizionalari eskainitako mahastiak uda partean ikusi besterik ez dago), 42 (Uda partean, batez ere, Felisak sandaliak janzten zituenean, oinetako azazkal arrosak erakusgai nola gogortzen zitzaion Anbroxiori gogortzekoa, eta nola errotzen zitzaion azazkal guztiak musukatzeko gogoa, banan-banan !), 7 (Gogo handiak ditut; badaukat uda partean horra itzultzeko gogoa), 76 (Uda partean aiton-amonek betetzen duten kanguru eginkizuna, gehientsuenetan, alderdi guztientzat biziki mesedegarri gertatzen da: haurrentzat, familiaren bilakaera eta jarraitasunaren kontzeptua ulertzen laguntzen dielako, beraien afektibitatea hobetzeaz gainera), (Herri txikietan ez hainbeste, baina herri industrializatuetan asko dira uda pasatzera beste herri batera joaten direnak; leku horiek nahiko hutsik geratzen dira uda partean, eta beste herririk ez duten bizilagunak herrian bakarrik geratzen direla esan daiteke), 75 (Urteko produktua izaki, uda parterako bere ezaugarriak pil-pilean ditu), 19 (Eta lehenengo eta behin, uda parteko oporrak antolatzeari ekingo diote), 6 (Uda partean ohiko irakurleek mailegu gehiago egiten dituzte eta liburu bat edo bi beharrean hiruzpalau eramaten dituzte), 3 (Bost-sei lagun daude itzultzen, eta eskola bat sortu dute. Itzultzeko ikastaroak ematen dituzte, batez ere uda partean), 24, 5, 19, 2. uda parte partean, parteko Aizu Elkar Deia Consumer HABE Berria EiTB Goiena Jakin Karmel, Argia Laneki, Erlea DiarioVasco UEU
(gehienak ) 105: (Powellen munduko marka ontzeko saioa, berriz, beranduago etorriko da, uda partean, Urrezko Ligako bileraren batean), (Aitzinetik izena emana zuten hamabost burrasoek uda partean telefono deiak izan dituzte, erakasle postua ez zela batere segurtatua), Pello Zabala (Baina, uda parteko orduotan kokatzen gaituztenean, ez da erraza egunari antzematen.), Aingeru Epaltza (Duela hogei-hogeita hamar urteko ohiturak gorde baditu, uda partean nonahi: plazetako bankuen gainean, lorategietan), Fernando Rey (Eta luze eztabaidatzen zen itsusiagoak ote ziren Colombotarrak edo Coendarrak, uda partean mendian gurekin egoten diren lagunak), Jokin Muñoz (Noiz edo noiz amak, uda partean, eta aitaren ezkutuan, eman izan die laranjada bazkaritan) uda parte partean, parteko Berria Herria
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
cf. supra sarreran aipatuak. parte 2
ere azpisarrera egitea proposatu genuenez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke. goiz(-)parte
-parte.
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. uda
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: Adibide gisa sartzekoa da n. parte 2
- Erabakia: AS (2012-05-14): Kendu lerroa.
1 iz. Lau urtaroetatik lehena, Lurraren iparraldean martxoaren 21etik ekainaren 21era hedatzen dena eta lurralde epeletan landareak hostatzen eta loratzen direna. Ik. udalehen; bedatse; primadera. Guretzat udazkena denean, Argentina aldean udaberria esnatzen da. Udaberriak janzten ditu hostoekin oihanak. Udaberriko loreak. Joan den udaberrian. Udaberriko arratsalde eder batean. Ilunabarrak, udazkenak, zirrara ezti-mingotsa zabaltzen digute bihotzean, egunsentiak eta udaberriak ez bezala. Udaberrian edozein da lore. Negu guztia, udaberri aldera arte, horrela pasatu nuen.
2 iz. Irud. Igaro zen neke horien negu gogorra eta etorri da atsegin-kontentuen betiko udaberria. Gizonaren udaberria. Bizitzako udaberrian.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:03 | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-berri.
adb. Udaberri guztietan, udaberri oroz. Udaberriro itzultzen zen bere familiaren baserrira.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:005 | 2003-12-17 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Euskaltzaindiak argitzekoa (cf. 110. araua).
-ero/-oro (ik. oharra s.u. ). minutuero
- [E210]: 1- Hitz berria, hiztegiak ekarri beharrekoa. || 1- Ikus aurreko oharra ("udaro").
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-09) Onartu egin da forma, eta bere soilean eskainiko da. udaberriro
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: . udaberriro
1 iz. Udaren hasiera, udako solstizioa. Orduz geroztik, erraten dute udaburuko gauerdian Eztaintzia ingurutik pasatzen denak entzun egiten dituela ardiak marraka, txakurrak zaunkaka eta artzainak deika.
2 iz. Udaren bukaera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:26 | 2002-03-05 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
1, Ibiñ ("Uda-buru ezo ta negu buru ozkarbiak eskatu itzazu, nekazari, zeure otoitzetan: Negu legorrak, gari-uzta oparoenak dakarzki ta arloak ere emankorragotzen ditu"); 4, TAg ("Bei gazte bi euki arren, ez du izaten udaburuan negurako belarra ondu bearrik", "udaburuz zerualdean batpatean sortu dan odei beltzaren antzean", "Erdi-billoizik ibiltzen dira udaburuan mutillak uretan plisti-plasta", "Orrelaxe ibilli oi dira udaburuan erleontzitik igesegin duen erle-mulko aztoatuak"). uda-buru Virgil udaburu Uzt
6, TAg (OEHko testuinguruetako batean), JMB ("Izan ere, udaburuko iai batzu eguzkiaren benetako kultu edo iaurespidearen agerkizunak dituzute"), J.L. Arriaga 4 ("Horregatik [eguna laburtzen hasten den eguna] eta [eguna luzetzen hasten den eguna] egun oso bereziak ziren", "Elizak, egiazko Eguzki garaitzailea Jesus zela ta Jesusen jaiotza Neguburu ordez ospatu behar zela erabaki zuen eta Udaburu bezala San Juan-en jaiotza", " . Udaburuan nahiz Neguburuan, gauza bat da mundu zabalean beti eta edonola behar beharrekoa: Sua, noski"), eta 1, J.L. Arriaga (izenburu bezala, "Uda-buru eta negu-buru"). udaburu Uzt Udaburua Neguburua Udaburu-San Juan uda-buru
: Euskalterm 1 ('solsticio de verano', eta sinonimoekin) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE. udaburu udako solstizio udamuga //
: EuskHizt (adib. gisa s.u. : "Martxoa, erdi negu buztan, erdi uda buru"); : DRA (solsticio de verano), PMuj (solsticio de verano) Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh . uda buru buztan udaburu DVC // EG/CE EF/FE EF BF DBF
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
'uda betea, udaren erdia' adierakoa da batzuentzat, eta 'udako solstizioa' besteentzat. Cf., gainera, neguburu arautua, definitu gabe.
-buru.
iz. Bizk. Udazkena. Ik. larrazken. Udagoieneko arratsalde epel batean.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
. 'udazkena'. Bizk
Bizk. Ik. . udazken
-goien.
1 iz. Estatuaren administrazio maila beherena; udalerri bat administratzen duen erakundea. Ik. udaletxe. Bergarako Udala. Udala ikastolaren jabe egiten bada. Aldundi eta udalei dirua eskatzeko. Udalaren erabakiak.
2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Orduan udal liburutegira abiatu nintzen ziztu bizian. Udal langileen janzki urdinak. Udal ordezkariak. Hainbat neurketak erakutsi zuen zarata maila udal ordenantzek ezartzen zutena baino handiagoa zela.
3 iz. Udalerria. Euskal Herriko udalen izendegia. Udal izenen ofizialtasuna.
udal barruti, udal-barruti iz. Udal bat zatitzen den barrutietako bakoitza. Parisko 3. udal barrutiko alkatea. Ordutik aurrera, New Yorkeko maratoiaren ibilbideak hiriko bost udal barrutiak zeharkatuko zituen: Staten Island, Brooklyn, Queens, Bronx eta Manhattan.
udal hauteskunde, udal-hauteskunde iz. pl. Udalerri bateko herritarrek udaleko ordezkariak aukeratzeko egiten dituzten hauteskundeak. Batzordea alderdi bakoitzak azken udal hauteskundeetan lortutako emaitzen arabera osatzen da. Europar Batasuneko herritar orok du bizilekua duen estatuko udal-hauteskundeetan hautesle zein hautagai izateko eskubidea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | 1993-08-26 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:03 |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-05 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Ez dugu , formarik aurkitu. udal-barruti udal-mugarte
25: ("1842. urtetik 1862.era bitartean lantegi berri franko altxatu zen Donostiako udal barrutian"), 1990-1997 23 (adib.: "2. Art. Ordenantza udal barrutian aplikatuko da", "Udal barruti bakoitzeko 7 ordezkari hautatuko dira", "Hauteskunde mugabarrua Udal Barrutia da eta mugabarru bakoitzak mahai bakarra izango du", "Arrietako udal barrutian bost etxebizitza eraikitzeko [...] baimena", "Berriatuako udal barrutiaren Olaso aldeko zatizko planari dagokion onartutako hirigintza-arautegia"), J.A. G. de Cortazar ("Hiribilduak eta elizateak sesiotan sartzen dira horrela, beren udal barrutien mugaketagatik"), 1996 ("martxoaren 24ko 4/1995 Foru Arauak, Gipuzkoako Udal Barrutiei buruzkoak"); 5: 1934 3 ("agiriyan dago zeren tajuz jokatu duten Batzar-Guren edo Congreso'an orañago Udal-barrutien beren gogoko legedi berriyaren edo "abolición de la ley de Términos Municipales" arazoan", "Udal-barrutiyetako beren legedi berriyaren ezezpen aurka su ta gar ekin eta jarraitu dute", "Muturreko ederra arturik dira, ba, gezurrezko langillezale oyek jauntxukerizko Udal-barruti lege ezezte orrekin"), ("Azkenik "juez" bat komisiotzea akordatu zen, bere soldatak Beasainen kontura izanik, akordio horren atalak bete zitezen, hau da, eskumen-entrega, Kontzejuko ofizialen izendapena, udal-barrutiaren mugarriketa, bizilagun-kopurua jakitea, etab"), ("Gaur egun, udal-barrutiko administrazio-aginte hutsa du alkateak Hego Euskal Herrian eta horren pareko den auzapezak Iparraldean"); 11: 1984 ("Lurralde-Antolaketa eta Garraio-Sailaren 1984.eko Apirilaren 4eko ERABAKIA, Ermuko udal mugartean Hiri-Antolaketarako Guztizko Udal Egitamuaren zehaztapidetzari erabaki bat emanez"), 1990-1996 10 (adib.: "Udal mugarte bakoitzean lurzoruaren mugaketa egingo da indarreko hirigintz xedapenen arabera", "Arratia ibaia: Bacaladera Española enpresaren ondoko zubitik, Igorreko udal mugartean, Ibaizabalera isuri arteraino"); 7, 1982-1989 (adib.: "Bilboko Udal-mugarteko San Inazio-n", "Donostiako Udal-mugarteko Zubietako Auzoa", "IRAGARPENA, Idiazabaleko udal-mugarterako diren AA. SS.-etako Elementuak [...] Aldatzeari buruzko espedientearen barne, Foru Aldundiko Ahaldun Kontseiluak hartutako akordioari buruzkoa"); 1, 1982 ("Erabaki hau hartu du: Abanto eta Zierbena Udalbatzarrak, bertako Guztizko Egitamua bere udalmugartea erabat antolatzeko erazko bide gisa hautatzean datzan egindako aukerari aldezko erizpena ematea"). udal barruti Jauntxoak BAO GAO udal-barruti El Día Beasain Harluxet HE udal mugarte EHAA BAO udal-mugarte EHAA udalmugarte EHAA
: AB38 2 ('recinto municipal'), HiztEn (adib.), Euskalterm 2 ('distrito municipal'); : DFrec 1 ( : "azken aldi honetan udal barrutiko leizezuloen planoak jasotzen ari dira"), AB38 1 ('recinto municipal'), AB50 4 ('término municipal'), LurE (adib. azaldu gisa, s.u. barruti: udalaren aginpidea hedatzen den lurraldea); : AB50 1 ('término municipal'); : Euskalterm 13 (hauetan 1 : 'ordenación urbanística integral'; 1 : 'ordenación urbanística'; 1 : 'urbanístico'; 10 : 1 'municipio' eta 9 'término municipal'). udal-barruti udal barruti Egin udalmugarte udal-mugarte udal-mugartearen erabateko antolaketa udal-mugartearen antolaketa udal-mugarte(aren) udal-mugarte
: EuskHizt ( : adibide gisa), HiruMila (término municipal), ElhHizt ( : adibide gisa s.u. ; distrito municipal; eta AS, s.u. ; término municipal), EskolaHE ( : udalaren agintea hedatzen den lurraldea), Casve (territoire communal), PMuj (territorio del ayuntamiento; eta : término municipal) Ez dugu aurkitu ap. Lur eta , HaizeG , Lh , DRA. udalbarruti [udal]barruti udal-barruti udal barruti udal barruti EF DVC udal-barruti // EG/CE EF/FE BF DBF
Zuzenbidea lantzen duen taldeak argitzekoa.
- [E116]: 'Iñigo jaunak, ahoz, hitzari ere leku egitea proposatzen du. AUk, hala ere, arazoak daudela uste du, hitzak ere kurritzen baitu, nonbait. Iñigoren proposamena bozkatu da eta honako emaitza izan du bozketa horrek: sartzearen alde, sei boto; kontra, lau, eta bi zuri. Gauza ez da, horrenbestez, argitu. AIren eta AUren artean txostena prestatuko dute eta txosten horren arabera hartuko da erabakia hurrengoan'. udal-barruti udal-mugarte
- Erabakia: BAgiria (2000-02-24): 'A. Iñigo jaunak aurkeztu du gaia eta prestatutako txostena. AUk esan du hitz hori zertarako erabiliko den argitu behar dela: 'término municipal, distrito municipal',... Horrelako hitz elkartuak sortzeko gramatikazko oztoporik ez badago ere, terminologia kontua denez eta hau argitzea Euskaltzaindiari baino areago beste batzuei dagokienez,, eztabaida luzearen ondoren, hitza soil-soilik ematea erabaki da'. udal
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26) Onartu da: . udal-barruti
- Erabakia: AS/MU (2012-05-08): sarrerako azpisarrera gisa jaso da. udal
iz. Udalerri bat administratzen duten pertsonen multzoa, alkateak eta zinegotziek osatua. Udalbatzak, osoko bilkuran, zorra barkatzeko erabakia hartu du. Altsasuko udalbatzak aho batez gaitzetsi ditu erasoak. Ikurrinari agurra egiteko, udalbatzako lau kide bakarrik elkartu ziren.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-batza.
iz. Alkateak eta zinegotziek egiten duten batzarra. Udalbatzar istilutsua izan zuten duela ia bi aste.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-batzar.
iz. Udalbatzaren burua, alkatea. Izaera bikoitzaren arabera, alkatea, udalburu izateaz gain, estatuaren ordezkari ere izango da. Yolanda Barcina Iruñeko udalburua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-05 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
-buru.
iz.
g.er.
alkatea.
batez ere esapidean erabiltzen da gaur, administrazioetan. alkate udalburua
iz. Uda aldea. Udaldeko gau epeletan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-alde.
iz. Uda denbora, udako egunen multzoa. Aurrera zihoan udaldia. Zarautzen, udaldian hara joaten ziren handikien babesean.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-aldi.
iz. Udaberria.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
. 'udaberria'. Bizk
Bizk. Ik. . udaberri
-lehen.
1 iz. Udaldia igarotzeko lekua.
2 iz. (Singularrean nahiz pluralean). Haur talde batek bere begiraleekin, jolasean-eta, udaldiko egun batzuk igarotzeko lekua. Udalekuetan egon berria naiz, eta han oso gaizki jaten genuen. Haurrak hamabost egunerako udalekura eramango zituen autobusa iritsi zen. Udan, bertso-udalekuak antolatzen dira Aubixan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:08 | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-leku.
iz. Udalak administratzen duen barrutia. Eudel, EAEko Udalerrien Elkartea. Ziortza-Bolibar udalerri independentea dela erabaki zuten Bizkaiko Batzar Nagusiek.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-herri.
iz. Udal administrazioaren zerbitzuak eta bulegoak dauden eraikina. Ik. herriko etxe. Udaletxera joan. Horrek jendetza erakarri zuen Iruñeko udaletxeko plazara txupinazoaren unean. Udaletxeko harmailetan. Udaletxeko batzar aretoan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-08-26 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:04 |
herriko etxe, udaletxe.
-etxe.
iz. Udalbatzako kidea. Igandeko mezan udalkide guztiak bildu ziren. Eibarren, ohituraz, irailaren 29an izendatzen ziren udalkideak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:006 | 2003-12-17 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu.
6: 1985 eta 1992 bitartean 3 ("HBko zinegotziek PNVko udalkideei ikurriñari emaniko ezetza honen arrazoia eskatu zieten", "Tolosako herrian arazo berdinak suertatu zirela eta udalkide batzuk haiek nola konpondu zituzten ikusita, neurri berdinak hartuko ditu Zarauzko Udalak kasu honetan", "Udalkideak ordaintzea zen azkenengo puntuan orain artean liberatu bakarra alkatea zenean HBkoek ez zuten ulertzen beste bi pertsona liberatzeko beharra zegoenik"), 1992 3 (denak testuinguru berean: "Lehendakaria: alkatea edo berak delegatzen duen udalkidea"). udalkide Egin GAO
: DFrec 7 ( , ), AB50 2 Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm. udalkide ZArg Egin //
: HiruMila (munícipe, corporativo/a municipal), PMuj (jurado concejal, edil, munícipe, regidor, policía, alguacil, guardia municipal) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA. udalkide DVC // EG/CE EF/FE EF BF DBF
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
forma berri ongi eratua da, lantaldearen ustez.
-kide (cf. bezalakoak). mahaikide, taldekide
iz.
iz. Herri edo hiriko bizitza zaintzeko eta udal aginduak betearazteko zeregina duen enplegatua. Ik. herrizain. Udaltzainek erasotzailea atxilotu eta berehala utzi zuten aske. Uda honetan, 90 udaltzain gehiago izango dira Donostiako kaleetan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Poliz | 1993-08-26 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-zain.
-l+z-.
iz. Udaltzainen buruzagia. Udaltzainburuaren dimisioa eskatu zuten ehunka lagunek atzo.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-05 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu.
ager. banakoak dira , eta : (""Laguntza handia da hori guretzat", esan omen du udaltzain buruak"), Elhuyar ("Angel da Udaltzain-buru eta Irene eta Iñaki udaltzainak"), ("Zer dela eta egin zien 1929an Udaltzainburuak armen errebista Nekazarien Sindikatu batekoei?"). udaltzain buru udaltzain-buru udaltzainburu Bakarka/4 Dantza
: Euskalterm 1 (oficial jefe de la policía municipal, jefe de la guardia municipal, jefe de la policía municipal) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE. udaltzainburu //
: ElhHizt (jefe, -a de la policía municipal) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA, PMuj . udaltzainburu // EG/CE EF/FE EF BF DBF DVC
BarnErrot: "Udaltzainburua: Oficial Jefe (Policía municipal)".
-buru.
iz.
g.er.
iz. Herri edo hiri bateko udaltzainen multzoa; udaltzainek betetzen duten herri zerbitzua. Donostiako Udaltzaingora deitu zuten erasoaren berri emateko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:HBB | 1993-08-26 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
-go(a): -go forma dagokie eratorri berriei; -zain-.
iz. Gip. Uda. Mendian zaintzen zituen ardiak udaran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
. 'uda'. Gip
Gip. batez ere. Ik. . uda
- [E301]: " [grafia hobetsiko nuke]" uda (1997-03-04)
- [E208]: h. jarri beharko litzateke. uda
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ez da onartu.
1 iz. Udareondoaren fruitua, biribil antza baina txorten aldean zerbait luzatzen dena, mami sendoa eta urtsua duena. Ik. madari; txermen. Udare umoak. San Joan udareak.
2 iz. Udareondoa.
udare arbola, udare-arbola iz. Udareondoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, , , formak begiratu dira. madari makatz txermen udare
Ik. OEH argitaratuan , , , , , , , sarrerak; eta konposatuak 20 eta 1, gehienak B: Kk I 5 'bombilla' adierarekin: "Merkatu-eguna zan, eguraldija illun-illun eguan; emakumetxu bat sartu zan Artekale'ko saloki edo denda baten, eta ikusirik tximistargi-makatza, apur baten argijari begira-begira egon eta esan eutson etxeko-andreari", "Imini eban argi-makatza polito-polito bere zimeratxuan eta agur esanaz juan zan Ana-Mari ona", "Saloki-andreak artu ta imiñi eban beste makatzaren lekuban, berau kenduta, eta ederto argi egin eban", "Artu eutson argi-makatza saloskari edo denderiak, eta emon eutsozan atzera bost erlak, eta iñun diran atzalgundiak be egin eutsozan aditu erazoteko tximista barik, edo barik denderiak esateban lez, etzala gauza argi egiteko etxera eruandako makatza"; 'udarea, udareondoa' adierako 10: Mg (zerrenda batean: "Sagarra; masustabia; makatza"); AB ("Ta Foru illak zuk ezin biztu ziñaizala / Makatz ustelik zeiñek osatu leike bada?"); Zait ("Orain, ba, Oidipu'ren azken-erro-bizarretan edatzen zan argi-zirrinta ere, eriotza dakartzen beko Yainkoen makatzak, mingain-erokeriak eta biotzeko asarre biziak itzungi dute"); Akes ("Ikustekoak egoten zirean bere basoak, bai mats korta, bai makatz; garrazta ta guztiek"); Alzola 5 ("Urraren ganetik, negu-sartuan dagon makatz zar arrotu aundi batek erakusten dauz adar igertuak", "Makatz aundi-aundia da"); Ibiñ ("Gau luze hura iokoan ematen dute ta garagarrez egindako edaria edaten dute, ta makatz garratzekin egindako ardoaren antzeko zerbait"); : Arti ("Ezti-makatza da aurkitua kalizan asturugaizki izan"), : Alzola 4 (adib.: "Agatx lodi baten neurriko mukurra aukingo dau, bai. Madari-makatza, esaten dautsagu guk"); : Alzola ("Landa berdezkak. Makaztoi bat. Kerizak"); eta konposatu 'udarea, udareondoa' adierako 8, G: 6: Mb I ("Ta gero ezten zorrotzak dituzte euli zanka luzez, zeruko suz ta milagrozko aizez erre ziozkan bazter guzietako gari ta labore ziranak, bai ta frutaldietako sagar, udare, txermen, mats eta beste jan-gai guziak ere"); VMg ("Agertu ziran maira aritz aleak, intxaurrak, uurrak, mispillak, txermenak, aranak, sagarrak, ta zer ez?"); Izt 2 ("Gizonaren laguntzarik orduraño, eta askoz geroago ere, artu bageko aitzondo ezadetsu oetan arkitu izan zituen ugari, izakiak doaindurik berenez ematen dituzten garau eder gozoakin ondo janzitako Gerixa, Aran, Udare, Txermen, Muixika, Albertxigu, Sagar, Masusta (...) eta beste anitz", eta "Nekazariaren langintza, berak darabiltzaten lur, eta oek ematen dituzten ondasunen izenak" izenak zerrenda batean); NEtx ("Bein usteltzen diran txermenak, ez ditun geiago loratzen"); Munita ("Fruta-arbola guztietatik dauzkazu an: sagar-mota asko ta onak; bai goizekoka ta bai negukoak; iñun ez bezelako gerezi-mota asko; melokotoi ta aran ederrak; piko, urra, intxaur eta mizpirak; iñun ez bezelako urdare edo txermenak... edozer billatuko dezu Araman bere garaian"); Mg , 2 ("Eztitzen danean madari, edo txermen pinta eder bat irasagar baten ondo, edo oñean, ekusiko dezu nola irasagarrak ezduen aldatzen madari mendua irasagar izatera, ta bai madari edo txermen menduak irasagarra, madari arbola izatera"); , konposatu eta eratorriak 71, G-L-BN: 56, ' ' adierakoak: Mb I; Echag; Izt 3; Dv 2; Bil; Arr ; Sor ; JE 5; Ag 5; A 2; Barb 5; Jaukol ; Or ; Zub; Ldi ; Lf 2; Or 6; Anab 2; Zait 4; And ; Osk 2; MAtx ; Salav 2; Ibiñ 2; NEtx ; Uzt 2; Munita; Sor 2; Anab ; Dv ; Barb ; EA ; Mb I; Sor ; Sor ; Or ; Osk ; Ibiñ 2; Hb . a) madari madariaga madaridi madariondo madaritto madaritxa madaritxo madaritze b) makatz makaztoi Ab makatz letrizidade makatz PAb AmaE Sof Ipiña Atalak Virgil ezti-makatz MaldanB madari-makatz Atalak makaztoi Atalak c) txermen txermen IArg C LBB CC txermen pinta txermen mendu d) udare udare Pyrus communis IArg C Lab GB Bar G Ardi Sup Biozk Mi UO Murtuts Aitork Poli Plat AUzta Kurl Gazt Virgil LBB Sas urdare udare(-)arbol Bar Poli udare hazi Lab udare landare Leg udare-baratz OlBe udare-sagar IArg Bar san juan udare Bar udareondo Aitork udarondo Kurl Virgil udaretze Esk
20 dira, 'udarea, udareondoa' adierarekin: E. Mujika 3; Osk ; J. A. Arkotxa; X. Kaltzakorta 6; II; ; P. Ezkiaga; X. Amuriza 2; ; I. Gaminde 2; ; 5 ager.: X. Kaltzakorta; Txill 2; 2; 3 ager.: 2 izen: Elizdo ("Adi zazu: Makatza txertatzen degu"); Satarka ("Makatzak, amabi, 1,10 laurleko / Piperrak, amabi, 3,25 laurleko"); izenondo 1: B. del Teso ("Aspalditik kamara lepoan harturik borrokan jardun duen Gutierrez Alea maisuak eta gazte makatz eta hezigaitza den Juan Carlos Taibok ez dute begirada pausatzen Miamin eta ez diete amerikanoei erreguka deitzen"); Ir ("Guk ere bizi nai dugu, oiu egin nien; gizonak gera zuek bezela, eta zuen janari ondarrak eman nai ezpadizkiguzue, orrako basa-makatz oietara igotzen utzi gaitzatzue, udare min oiek jan ta gure gosea il dezagun"); 2 ager.: Lek ("Baratzan dago txermena / Ondotik gora lerdena: / Etxeko andria kopla dezagun / Nagusiaren urrena"); MItziar ("Eta alanbra eziz itxitako baratza ere, ba dute, txermena, mixurka, aran, briñoe, eta beste orrelako zugaitz askorekin"); 25 ager. 'madaria, madariondoa' adierarekin: 1927; Elizondo ; Ir ; P. Etcheverry; 1915; 1934; Basarri; J. Dorronsoro; G. Egaña; J. L. Davant; Elhuyar; ; 1984; UZEI 2; J. Arriola; J. M. Irigoien; J. M. Suraso; 1988 2; I. Aldabe; J. M. Lertxundi; ; 3; ; 1 Abeletxe ; Ir ; 1927; (Kim.) Elhuyar 1 ("Kontuz, azido kontzentratuak pipeteatzeko udarea erabili beti!"); , J. Dorronsoro eta I. Aizpuru 2; Iratz. a) madari Kurl EGram OinEntz/5 Txor-Txor/5 Bi ta Bi/4 madariondo Bi ta Bi/4 b) makatz Atzetorkia basa-makatz Lapur c) txermen d) udare EEs LoreUsain Lapur Euzkadi El Día Saioka/6 HezkSaila Egin Ingurunea/3 Ingurua/ Matematika/LH udari GaziG basa-udare Lapur udare txerto EEs udare udare-ondo udareondo udaretegi
: DFrec 2; AB38 21; AB50 2; HiztEn; LurE; Euskalterm 3; : LurE (Luzaideko dantza baten izena); : LurE (AS: basoan berez hazten den madariondoa); : HiztEn; LurE; AB38 7; Euskalterm 2; : HiztEn (zabal baino luzeagoa den sagar-barietatea); LurE (madari-sagar: sagar-mota, formaz biribila eta bi muturretan zapala, mami samurra eta txokolate kolore argiko azala duena — Pyrus malus); : HiztEn (L udareondo basatia); : AB38 1 (silvestre); AB50 1 (peral); HiztEn (1 fruitu-zuhaitzez mintzatuz, berez hazten dena, landugabea, txertatu ez dena; besterik adierazten ez bada, horrelako udareondoa 2 horrelako zuhaitzen fruitua, eta besterik adierazten ez bada, horrelako udarea); LurE (fruitu zuhaitzez mintzatuz, berez hazten dena, landugabea, txertatu ez dena; besterik adieratzen ez bada, horrelako madariondoa // horrelako zuhaitzen fruitua, eta besterik adierazten ez bada, horrelako madaria); : HiztEn (1 ik. 2 udare-mota bat, txikia eta gozoa); : AB38 19 (1 peral); AB50 3; HiztEn (1 udareondoaren fruitua 2 udare-forma duen gomazko ontzi gisakoa, airea, likidoak, etab. botatzeko erabiltzen dena); LurE; Euskalterm 35 (Bot.); Euskalterm 2 (Elektr./Kim.); (Ipar. udare-pila); : Euskalterm 2 (piriforme); : AB50 1; : Euskalterm 2 (piriforme eta tomate udarekara); : AB38 3 (udare-ondo, udareondo, udarondo); AB50 1; HiztEn; LurE; Euskalterm 2; : HiztEn (BN). madari madari-dantza madari makatz madariondo madarisagar madaritxa makatz txermen udare udare udareaga udare-formako udare zuhaitz udarekara udareondo udaretze
ik. , fitxako hustuketa Izendegian: : Txill ; X. Kintana ; LMuj ; PMuj ; Lcc ; Bouda-Baum; Gordailu ; : PMuj ; : Peillen; PMuj DCV (eta ); : PMuj ; : Txill ; Gordailu ; X. Kintana ; Bouda-Baum; LMuj ; PMuj ; Dv ; M. Aizpurua; eta , fitxakoa: : Lcq; Bouda-Baum; : Lcq; : Lcq; LMuj ( ); : LMuj ; : Bouda-Baum (peral silvestre); : Carreras y Gandi ; Guinea ; Mg ; Gordailu ; Lcq; PMuj ; : Lcc ; : Polunin ; Polunin ; Guía ; Gatxitegi ; PMuj (eta ); ; ; LMuj ; : Lcq; : PMuj ; : Mg (basatia); X. Kintana ; LMuj ; : Guinea ; : JIr ; PMuj ; Bouda-Baum (peral silvestre); : JIr ; : PMuj ; : Guinea ; Gordailu ; Carreras y Gandi ; Lcq; PMuj ; : Lcq; : X. Irigarai; ; LMuj ; : Lcq; : Gatxitegi ; : Bouda-Baum (peral silvestre). a) madari udare madari EBatua Hizt80 DGT DCV Landare-izenak IkastHiztegia makatz DCV txermen xermen txerrimen DCV udare EBatua IkastHiztegia Hizt80 DGT DCV Lab b) madariondo udareondo astamadari atxere basa-udare DGT basaudare basamadari DGT ma-altz madari GGPVN Vizcaya PAb IkastHiztegia DCV madari arbola Landare-izenak madari(-)ondo Flores de Europa Arboles y arbustos PlantMed Laborantza DCV madarikondo Saioka 4/NaturA Saioka 7/NaturA DGT madaritxa madaritze DCV makatz PAb Hizt80 DGT matza Vizcaya txermen OnomBot DCV txermin OnomBot udalondo DCV udare Vizcaya IkastHiztegia GGPVN DCV udare-txertatu udareondo Estatistika. Nekazaritza DGT udaretxa udaretze Laborantza xermen
: EuskHizt; ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur eta ; Casve ; HaizeG ; Lh ; DRA (1 pera 2 guadapero, peral silvestre 3 céntimo — moneda 4 eufemismo de ); PMuj (1 (c) pera 2 AN céntimo, centavo, ochavo); : PMuj (piriforme); : PMuj (perada, dulce de pera); : DRA (adib.: pera áspera imperial); PMuj (pera imperial); : PMuj (pereda...); : DRA (palo nudoso); PMuj (B palo nudoso); : EuskHizt (adib.); : EuskHizt (AS); EskolaHE; DRA ( : danza de la Pera); : EuskHizt (AS); EskolaHE (AS: basoan berez hazten den madariondoa — Pyrus pyraster); HiruMila (AS: peral bravío); DRA (B-ar peral bravío); PMuj (adib.: B peral bravío; B perucha, peruétano); : EuskHizt (adib.); ElhHizt ( : pero — variedad de manzana); HiruMila (pero, manzana de forma alargada); EskolaHE (sagar mota —Pyrus malus); HaizeG ( : pomme pérasse); Lh ( : pomme pérasse, que a parfum ou goût de poire); DRA (B-l-mu pero, manzana de forma prolongada); PMuj (BBN jauda negra, BL pero); : Casve (lieu planté de poiriers); HaizeG (lieu de poiriers); Lh (lieu planté en poiriers); PMuj (pereda, peraleda, vergel de peras); : EuskHizt (adib.: ); Lh (eta , : poiré, vin fait avec des poires), DRA ( : vino de peras); PMuj ( : perada — bebida; : sidra de peras); : Casve (lieu planté de poiriers); Lh (v. ); PMuj (peraleda, pereda); : PMuj (perada, dulce de pera); : Lh (poire, poirier sauvage); PMuj ( : L pera silvestre); : EuskHizt; ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; Casve ; HaizeG ; Lh (eta ); DRA ( : AN, B, L); PMuj ( eta ); : ElhHizt (L. peral silvestre); HiruMila (peral silvestre); Lh (eta : poirier sauvage); DRA (L-ain peral silvestre); : PMuj (perojo); : PMuj (ANB perucha, peruétano); : Casve ; Lh (1 poirier 2 grande quantité de poires); DRA (1 BN peral 2 gran cantidad de peras); PMuj (1 perucha, peruétano 2 BN peral); : DRA (adib.: peras de San Juan; las hay también de San Pedro, Santiago, Nuestra Señora del Carmen, etc., y se designan anteponiendo cada uno de estos nombres a ); : DRA (adib.: B peras de abejas; son pequeñas, rojas y sabrosas); : DRA (adib.: B-mu peras de árbol no injertado); : DRA (adib.: Bc peras de invierno que se conservan largo tiempo); : DRA (adib.: B-ar secas, a propósito para conservarlas en dulce); : DRA (adib.: Bc peras que saben a hormiga); : DRA (adib.: B-tx peras de campana o calabacín); : DRA (adib.: B m peras de campana o calabacín); : EuskHizt (fruitu zuhaitzez mintzatuz, berez hazten dena, landugabea, txertatu ez dena; besterik adierazten ez bada, horrelako madariondoa // horrelako zuhaitzen fruitua, eta besterik adierazten ez bada, horrelako madaria); ElhHizt ( 1 frutal bravío, silvestre; guadapero, peral silvestre 2 fruta silvestre; peruétano, pera silvestre); HiruMila (1 árbol frutal bravío 2 toda pera, en general 3 guadaña 4 peruétano, peral silvestre 5 bravío, hablando de árboles); EskolaHE (fruitu zuhaitzez mintzatuz, berez hazten dena, landugabea, txertatu ez dena; besterik adierazten ez bada, horrelako madariondoa // horrelako zuhaitzen fruitua, eta besterik adierazten ez bada, horrelako madaria); Lur (frutal silvestre) eta (arbre fruitier sauvage, fruit sauvage); Casve (arbre non greffé, franc); DRA (1 AN-lez, B-m, Gc arbol frutal bravio 2 B toda pera, en general 3 G-its especie de cereza 4 G-and regoldo, castaño borde o silvestre 5 guadaña 7 peruétano, peral silvestre 7 G-and, Araq. mella 8 bravío, feroz, salvaje 9 bravío, fig., hablando de árboles y plantas silvestres); PMuj (1 frutal bravío, frutal silvestre 2 B perucha, peruétano 3 G cereza silvestre 4 guadapero, peral silvestre: udare makatz 5 (c) regoldo, castaño borde 6 B avugo, fruta del avuguero 7 B makatz makila: palo nudoso 8 B dalle, guadaña 9 G mella, muesca, corte, incisión, festón 10 inmortificado); : PMuj (B avuguero); : DRA ( : Bm palo nudoso); PMuj (adib.: palo nudoso); : PMuj (1 G desportillar, desbocar, mellar 2 descabalar 3 G empeorarse, enconarse, agravarse 4 asilvestrarse); : DRA (adib.: B peras de árbol no injertado), : HiruMila (AS: cerezo bravío); PMuj (adib.); : HiruMila (AS: manzano bravío); PMuj (adib.: manzano bravío); : PMuj (adib.: peral silvestre); : EuskHizt (Gip. udarea; berezk. udare mota txiki eta gozoa // txermen zuhaitza); ElhHizt (1 G pera ik. 2 pera pequeña y dulce); HiruMila (1 peruétano, cierta pera pequeña y dulce; en algunas partes se dice asía la pera en general 2 injerto); EskolaHE (udarea; bereziki udare mota txiki eta gozoa); Lur (pera) eta (poire); Casve (poire); DRA (G-azk-azp-bid-zeg pera, en general 2 AN, BN-s, G-etx-ori peruétano, cierta pera pequeña y dulce 3 B-oñ, F. Seg. injerto; : BN-s peruétano; : R perucha, peruétano; zermeña: adib.: R peras de árbol no injertado); PMuj (1 G pera 2 (c) perucha, peruétano 3 B injerto; : BN perucha, peruétano, cermeño; : R perucha, peruétano; : R pera de árbol no injertado); : PMuj (cermeño, especie de peral); : PMuj (cermeño, especie de peral); : DRA (1 G-gab podar la vid 2 injertar F. Seg.); PMuj (1 injertar 2 G podar la vid); : PMuj (R avuguero); : EuskHizt; ElhHizt; EskolaHE; HiruMila; Lur eta ; Casve ; HaizeG ; Lh (1 fruit, en gen. 2 poire); DRA (1 pera 2 bombilla eléctrica eta Erramuspe); PMuj (1 pera 2 bombilla eléctrica 3 perinola, perilla); : PMuj (piriforme); : EuskHizt (AS); EskolaHE (adib.: ); : PMuj (vergel de peras); : PMuj (compota de peras); : PMuj (pera mosqueruela); : EskolaHE (adib.); HaizeG eta Lh ( : poirée); PMuj ( : vino de peras, : bebida de pera, : L perada, sidra de peras); : PMuj (adib.: guadapero); : EskolaHE (adib.); HaizeG ( : poire à goût de pomme); Lh ( : varieté de poire, à goût de pomme); DRA (para Larramendi pero o perojimen; para Azkue jauda negra, manzana negruzca o pequeña); PMuj (pero, AN jauda negra); : ElhHizt (Ipar.); Lh (quantité, tas de poires); DRA (montón de peras); : PMuj (peraleda, pereda); : PMuj (piriforme); : PMuj (perada, dulce de pera); : EuskHizt; ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; Casve -DRA ( ); HaizeG ; Lh ; PMuj (eta ); : HaizeG (poire sauvage); Lh (1 poirier sauvage 2 poire sauvage); DRA (peral y pera silvestre BN Harriet eta AN, Lacoiz peruétano, peral silvestre); PMuj ( : AN perucha, peruétano; perojo, pera pequeña; AN avugo, fruta del avuguero); : PMuj (perojo); : EuskHizt; ElhHizt (Ipar.); Casve ; Lh ; DRA (Gachiteguy, Laborantza); : PMuj (perucha, peruétano); : DRA (adib.: Gc peras que saben a hormiga). a) madari EG/CE EF/FE EF BF DBF madarikatu DVC madari-antzeko DVC madari-bazi DVC madari-latz DVC madari-toki DVC madari-txirri DVC madari arbola madari(-)dantza madari-jantza madari(-)makatz DVC madari sagar madarisagar BF madarisagar DBF madarisagar DVC madariaga EF BF DBF DVC madariardo madari ardo DBF madariano madariarno madari-arno DVC madari-ardo madari-arno madaridi EF DBF madariaga DVC madariki DVC madarilatxa DBF DVC madari-latxa madariondo EF BF DBF madarihondo madari-ondo DVC madari-ondo madarikondo madaritxa DBF madaritsa madaritxo DVC madaritza DVC madaritze EF DBF DVC Doniane-madari madari erle-madari eztitzagako madari Gabon-madari gozo-madari iñurri-madari kalabazila-madari txilin-madari b) makatz EG/CE EF/FE EF DVC makatz-ondo DVC makatz makila makatz-makilla DVC makaztu DVC basamakatz gerezi(-)makatz DVC sagar(-)makatz DVC udare makatz DVC c) txermen udare EG/CE EF/FE EF xermen zermein DVC xermen zermein zermeña txermen-atze DVC txermen-ondo DVC txermendu DVC zermeinatze DVC d) udare EG/CE EF/FE EF BF DBF udari DVC udare-antzeko DVC udare-arbola udare arbola udare-baratz DVC udare-egosiak DVC udare-moskada DVC udare ardo BF DBF udarearno DVC udar-ardo udare-ardo udare-arno udare makatz DVC udare(-)sagar BF udaresagar DBF udaresagar DVC udareaga DBF udaredi DVC udarekata DVC udareki DVC udareondo EF udarondo BF DBF DVC udalondo udaretxa BF DBF udaritxa DVC udaritxa udaretxo DVC udaretze EF DBF udaritz DVC txingurri-udare
AS: 'udareondoa'. udare(-)arbola
E208: "Ez ote litzateke komeniko hitzarekin berdintzea? ". // BAgiria (1999-12-16): "... parekotzat ematea ez da onartu". madari udare = madari
. udare-arbola
Pyrus communis.
- [E208]: "udare/madari bikotea dagoen arren, gogoratzekoa da bigarrenak ba duela toponimian eta deituretan tradizioa, lehenak ez bezala. Txer(re)men gisakoak, ordea, ba dirudi madari-moeta bereziei dagozkiela" (1993-01-18)
- [E208]: = berdintzea komeniko litzateke. udare madari
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ez da onartu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS: 'udareondoa'.
. udareondo
-arbola.
sarrerari dagokion azpisarrera. udare
iz. Arrosaren familiako zuhaitza, ez oso handia, lore zuriak dituena eta fruitutzat udareak ematen dituena (Pyrus communis). Ik. madariondo. Gure mahastiaren mugatik hurbil, udareondo bat zegoen udarez betea. Udareondoak txertatu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. Izendegia: : Pyrus communis. udareondo; madariondo
. Pyrus communis
. madariondo
-ondo.
Pyrus communis.
iz. Ipar. g.er. Udareondoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
. . 'udareondoa, madariondoa'. Ipar g.er
Ipar. (g.er.) Ik. , . udareondo madariondo
-tze/-ondo.
adb. Uda guztietan, uda oroz. Etxea genuen Hondarribian, eta udaro joaten ginen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:004 | 2003-12-17 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
cf. udaero.
- [E210]: 1- Hiztegiak ekarri beharrekoa. || 1- Hiztegiak "udazkenero" ere badakar eta.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-09) Onartu da udaro forma, eta bere soilean eskainiko da.
iz. Udaldia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
'udaldia'.
iz. Udako oporraldia igarotzera toki jakin batera doan pertsona. Udatiarrak joaten hasi dira.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2008-04-15 |
OEHn (Zerb ) eta (Txill ) iz. bana jaso da; EEBSn 1 (G: M. Manzisidor); besteetan, : DFrec 16, AB38 2, AB50 3, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; : HiztEn, Euskalterm 1. udatiar Azk udatar Let udatiar udatiar udatar
Txill (Udatarrak joaten asi dira, freskua dela bide eta bere berera itzultzen ari da Altzura), Zerb Azk (Ez du balio udatiarrak aipatzea).
izlag. 1 eta izond. 3: Casve Amikuze (udatiar jendea); J. Sarrionandia (irakurketa udatiar), P. Zubizarreta (denborale udatiar hari), J. Basterra (inbasio udatiarra bezela hedatzen dira) // Casve Amikuze (udatiarrentzako oihal-etxolak), SEIE (udatiarrentzat jostaleku gisa), Herr (Udatiar bat, udatiarrak tirokatzea!, Udatiarrek badute hor nun zer ikus eta ikas, udatiarrak ttipitzen ari dira), E. Larre (Hortan elgar iduri plaiako udatiarra eta erlea), M. Manzisidor (mundu guztiko udatiar eta ikusketarien bildu-leku gertatu zan), Gabai/8 (udatiarrak eta pijoak orohar), Hiriart-U (Orai gure bidetan udatiarrak ikusten ditugun bezala), Zipristin/7 (udatiar askok), XArb (haiek zuten eginen udatiarrekin), K. Izagirre (udatiar bat seguruenik, berrogeita bat urtez etorri zen udatiar). udatiar
: ZTC 2, J.R. Aihartza (zingira-mirotza udatiarra den arren, , udatiar gisara). udatiar
-tar osaerakoak.
1 iz. Udaren ondoko urtaroa, Lurraren iparraldean irailaren 21etik abenduaren 21era hedatzen dena. Ik. larrazken; udagoien. Guretzat udazkena denean, Argentina aldean udaberria esnatzen da. Udazken arratsalde batez. Datorren udazkenean. Udazkenean hostoak bezala. Jondoni Mikelen jaieguna udazkeneko behera beharraren aitzindari izan ohi da. Udazken aldera, berriz, nahiko gaztaina izaten genuen.
2 iz. Irud. Bizitzaren udazkena da. Gizonaren udazkena.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:04 | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-azken.
adb. Udazken guztietan, udazken oroz. Udazkenero kontzertuak antolatzen zituen udalaren laguntzarekin.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:004 | 2003-12-17 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-ero: lau urtaroen adierazleetan jaso da - osaerakoa. ero
adlag.
iz. Errusiako Udmurtia Errepublikan mintzatzen den hizkuntza.
interj. Nekearen, aspertzearen edo kidekoen adierazle den hitza. 48 urte, uf! Uf, zein baino zein aspergarriagoak haiek ere!
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
interj. 'nekearen-eta adierazlea'.
interj. Poza adierazten duen hitza. Ik. aufa. Ufa!, azkenean!, ederki kostatu zaiok gaur lokartzea!
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
interj. 'pozaren adierazlea'.
interj.
1 iz. Ufakoa, putza. Ufa egin. Ufarik bortitzenak ezin itzali duen argia.
2 adj. Fruituez mintzatuz, hutsa. Ik. ikol. Intxaur ufa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
1 iz. 'ufakoa'. 2 izond. '(fruituez mintzatuz) hutsa'.
iz. ('ufakoa') eta izond. ('hutsa').
iz. g.er. Ufakoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
4 aldiz jaso da, beti TAg ("Gogoko zitzaion aurpegiari ere aize-ufadaren esku-atseginka biguna"; "Nola menderatu aizearen ufada?"; "aizearen ufada indartsuak..."; "Ezpa'zekarren aizeak ufadaren kemenik"). ufada Uzt
2 aldiz agertu da, EB (X. Mendiguren Elizegi: "Ufada, irrintzi eta algara franko"; J.M. Satrustegi: "Arnas-estuaz sudurretako korapiloak ezin askatuz botatzen zituen bideko ufadak sentitzen zituen mutilak"). ufada
: DFrec 1, AB38 2 (eta PMuj ). ufada DVC
'ufakoa'. g.er.
ik. erabilia den; cf. . bafada
adb. Ufa eginez. Lurrera erortzen dira ufaka. Urradura horietarik ufaka badoa kea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 |
adlag.
- [E109]: falta da.
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): sartzea erabaki da, . dela esanaz. adlag
iz. Ipar. Ufa eginez botatzen den airea. Ik. putz; bafada. Begitartera eman zion bizizko ufako bat. Ufako batez argia iraungi. Haize mehe baten ufakoaz. || Ene bizia ufako bat dela pentsatzen du.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
. Ipar
Ipar.
1 du ad. Putz egin, putz eginez kanporatu. Bere zigarretaren kea ufatuz.
2 du ad. Putz eginez, (sua) bizitu. Hiru egun handiz ufatu genuen sua Agerreko semeek eta nik, aldizkatuz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ufa(tu), ufatzen. ad. ufatu du
ufatu, ufa(tu), ufatzen.
iz. Objektu hegalari ezezagunak ikertzen dituen jakintza. Gure osaba ufologian, parapsikologian eta zientzia ezkutuetan aritzen da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | 2002-03-05 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du (es, fr, en behintzat, bai), eta onar liteke, aski teknikoa dirudien arren.
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ugadera-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. igaraba].
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
e. . igaraba
Ik. . igaraba
du ad. Ugariarazi. Ez dugu euskal idazlea bakantzera jo behar, ugalaraztera baizik.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ugalaraz, ugalarazten. ad. ugalarazi du
ugalarazi, ugalaraz, ugalarazten.
-l(du)+a-.
iz. Naf. Ibaia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
. 'ibaia'. Naf
Naf.
ibaia.
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ugalde-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori 'uholdea' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. uholde].
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
e. . uholde
Ik. . uholde
- [E301]: "[kentzea proposatzen dut]" (1997-03-04)
1 da/du ad. Ugaritu. Haz eta ugal zaitezte. Larreak ere berdatu dira eta zer jana ugaldu. Asko ugaldu ziren fraide horien etxeak. Herriaren diru eta ondasunak zaintzeko eta ugaltzeko. Bi aldiz egin zuen Jesusek mirari hori; bi aldiz ugaldu zuen ogia.
2 da ad. Izaki bizidun batek bere kidekoak sortu. Espezie batek bizi, hazi eta ugaltzeko behar dituen baldintzen multzoa. Ugal-zelula.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:05 | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ugal, ugaltzen. ad. 'ugaritu'. ugaldu da/du
ugaldu, ugal, ugaltzen.
. ugaritu
-ari/-al-.
iz. Ugaltzea. Ugalketarako hautatu dituzun zaldiak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-keta/-tze.
adj. Ugaltzeko joera duena, erraz ugaltzen dena.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-kor.
- [E210]: 'hori zerrendaratuz gero, horrekin batera ez lirateke agertu behar eta , horien erabilera kontuan izanda?' ugalkortasun ugalkortasun(ik) eza
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): ' sartzea onartu da'. ugalkortasun
iz. Ugalkorra denaren nolakotasuna. Viagrak gizonen ugalkortasunari kalte egiten diola esan dute adituek.
iz. Izaki bizidun batek duen ugaltzeko gaitasuna.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:30 | 2002-03-06 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
forma berria eta egokia, ongi eratua, sistemaren araberakoa.
iz.
ugaltzeko ahalmena.
- [K201]: "Ez da hain berria agian. "Udazken legorrak eta eguzkitsuak asko balio duela... maatsaren ugalmenerako" (Manuel Lasarte)" (2009-10-23)
1 iz. Ugaritzea. Idazle ugaltze horri esker.
2 iz. Izaki bizidun batek bere kidekoak sortzea. Ugaltze garaia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
. ugaltze-aparatua
-tze/-keta.
ugaltze-aparatua.
1 adj. Ugandakoa, Ugandari dagokiona. Ugandar nekazariak.
2 iz. Ugandako herritarra.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 |
(herritarra).
1 adj. Ugaokoa, Ugaori dagokiona.
2 iz. Ugaoko herritarra.
iz. Bizk. Igela.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Bigarren mailan onartzekoa |
. 'igela'. Bizk
Bizk. Ik. . igela
1 adj. Dagokionetik asko duena edo asko ematen duena. Ik. oparo 2; jori; nasai; emankor. Anton. urri1. Uzta ugaria. Iturri ugaria. Ile adats ugariekin. Lur ugari hura da Jainkoak guri agindurik daukan zerua. Azkueren bizitza, urtez eta lanez ugaria, bukatu zenean, uzta aberatsa utzi zigun bildurik. Mahai ugaria. Hiztun ederra eta ugaria, ugaririk bada. Euskaldun garbia zen, hizkuntza sendo, ugari eta betearen jabea. Hitz ugariak, aberatsak, adiera bereziz josiak behar ditugu. Etxepareren garaian euskarak literatura ugaria eta aberatsa izan balu. Bazka ugaridun zelaiak.
2 adj. Kopuru handian dagoena, kopuru handia osatzen duena. Harengan hasten da gureganaino etengabe datorren Donostiako festa ugarien hari atsegina. Oharrak eta argibide ugariak arretaz landuak izan dira. Barojaren ezinikusiak ugariak eta iraunkorrak ziren. Bere tesiaren aldeko gaiak ez ezik, kontrakoak ere jaso izan balitu, ugariagoak bilduko zituzkeen, bai, baina baita nahasiagoak ere. Jende multzo ugaria. Gutxiengo ugaria.
3 (-en atzizkiaren eskuinean, izen gisa). Ugaritasuna. Lurraldearen hedadura eta jendetzaren ugaria.
4 adb. Kopuru handian; ugaritasunez. Ik. oparo; naro 2; + erruz; gogotik 2; gogoz 3; nasai 6; naroki; nasaiki; franko1 2; galanki 2; ausarki 3; bizkorki 2; ihaurri2 2; ibaika; elemeniaka; barra-barra; metaka; zakuka; gurdika; saldoka; dozenaka; ehunka. Lana ugari dagoen tokia. Elurra ugari ari duenean. Sakramentu miragarri horren ondasunak ugari hartzeko. Euria gogor eta ugari jausten zen. Kea ugari eta argi gutxi. Gizon horrek jaso ditu txaloak ugari. Jainkoak hain ugari eman zion grazia. Erdaraz ugari bezain euskaraz urri idatzi zuen Larramendik. Egingo nuke aski ugari aurkitzen dela horrelako jendea XVII. mendeko Lapurdin. Ugariegi isuri zaio gozagarria film honetan. Bizarra dauka ugari. Itxura txarreko esaerak ugari ditu. Nire herriak hutsik eta tatxarik badu ugari. Beti izan baitira, ugari edo bakan, eskualde bateko eta bestekoen artean harremanak. Elur luma bezain ugari baitira hemen ipurtargiak. Ugari xamar dira era honetako hutsak.
5 zenbtz. Asko. (Aditzarekiko komunztadura singularrean egiten da batez ere). Badu euskarak hitz sorbide ugari. Kristau ugari omen dugu gure artean; demokrata ugari ere bai, diotenez. Txalo eta laudorio ugari merezi dute argitaratze lana bere gain hartu dutenek. Negar ugari egin eta gero.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-10-29 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 |
ugari, ugal-.
izond.: ; adlag.: . uzta ugaria lana ugari dagoen tokia
- [E109]: "Aipa jori, Mitxelenak Arantzazun bezala" (1993-02)
da/du ad. Ugariago bihurtu. Lurreko ondasunak ugariagotzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ugariago(tu), ugariagotzen. ad. ugariagotu du
ugariagotu, ugariago(tu), ugariagotzen.
-tu/-agotu.
du ad. Ugaritzera behartu. Zuk ugariarazi baituzu gure enda.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ugariaraz, ugariarazten. ad. ugariarazi du
ugariarazi, ugariaraz, ugariarazten.
-ari-.
adb. g.er. Ugari.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. (atzizkirik gabea aski dela uste du batzordeak, adlag. gisa). ugari
-ki.
adlag.
g.er.
ugari.
1 adj. Ugaritekoa, Ugariti dagokiona.
2 iz. Ugariteko herritarra.
iz. Ugaria denaren nolakotasuna; ugari dagoenaren egoera. Ik. oparotasun. Axularren ugaritasun eta bizitasuna, esaterako, harrigarriak dira. Gehienon gaitza elkortasuna izan ohi da: egilearena, berriz, ugaritasuna eta etorria. Gaiaren ugaritasunaren edo urritasunaren arabera. Gipuzkoako txerrien ugaritasun handi hau. Iturri horien artean izendatuena da Iturbegietakoa bere ugaritasun handiagatik. Euskalki ugaritasunak ez zuen hizkuntzaren bat izate hori zalantzan jarri. Bihotzeko ugaritasunetik ahoak berba egiten du.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
iz. Sirian, Ugarit herrian, mintzatzen zen hizkuntza.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
EArauak 47.
(hizkuntza).
-era.
adj. g.g.er. Ugaria, oparoa. Abendu lehorra, urte ugaritsua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-07-03 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
26: fB ("Birjinia [dala] ondasun ugaritsuba, ezkontzakia [sic] biarreko duina ozta daukana, ta ezkonduba pobria dala"), Izt 15 (adib.: "Ez da bada arkituko Erri bat bakarra ere Gipuzkoa guztian, arrobi ugaritsu oetakoren bat bere menpean ez debanik", "Gipuzkoako Iturri garbi on ugaritsuen azaldurea", "Itxasoleorrean iturri on ugaritsu asko dira txit, zeintzutatik ornidutzen dan bertako jendea naierara"), Arr 6 (adib.: "bere ongille andiari esker gozo ugaritsuak eman, eta...", "bere predikuaren frutu ugaritsua arrapatzen zuen denboran", "zeñ gutxi nekien nik nere gurasoen mai ugaritsu erregalatuan zure doaiak bear bezela estimatzen!"), Enb ("Euzkera maite ori, izpidian zagoz; / egiz, erdeltzaliak ugaritsu dagoz"), Alz ("Gure soro ugaritsuak iru negutan elurrez zurituak nabaitu"), Laux ("Gaztea izanik ugaritsu datorkigu"), SM ("Nazkagarri ez egiteko, ugaritsu erabiltzen ditugun, amaieretako xa'rik geienak [...] kenduta") Ik. ap DRA: ("Eta, esku zeñ ugaritsuaz pagatzen dituzun, Jauna, zure amorez artu nituen nekeen txikietarañokoak ere!"); D. Elortza in 1972 ("Laister eskuratu zuan egazkin berri-berria Erroma'tik bialdu zizkioten diru ugaritsuakin ordainduta"). ugaritsu C Ram BBa Zirik // Arimen konsolatzallea Agur
7: AEmil ("Emen ludian, goieskarrik ugaritsuenak eskuratzeko, ta, gero, beti-betiko zeruan izakirik goratuena izateko izan zan Andre Mari"), G. Garriga ("Azkatasun au euskeltzalientzat izan da, geroztik eta gaur batez ere, azkarki yakitzen ditugun ainbeste ta ainbeste esakera, itzen eta aditzen yaurbide, atzizkien esanai eta abar iturri ugaritsu"), ("Eukaristitik ixurtzen bai zaizkigu ugaritsuenik biotzetara [...] goi-indar eta zeruko graziak"), Uxola ("India [...] ugaritsua da izkuntzetan bezela, abendetan ta erlijioetan"), X. Mendiguren B. ("Frankfurt-eko Eskolaren ekintza eta ondorioak ugaritsuak badira ere [...], entzutea, baitikpat, azken aldi honetan irabazi du"), I. Zubiri ("Lertegian oraindik janari ugaritsu idoro zezaketen"), L. Baraiazarra ("1927. urtean hasi zen haren idaz-emaitza nahiko ugaritsua... gerrararte"). ugaritsu AMGazt autetsia Goazen Lourdes'a
: DFrec 1 ( ), AB50 1 (abundantemente), LurE (ugaria, joria) Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, Euskalterm. ugaritsu Deia //
: EuskHizt (*1745, 1818 . ugaria), HiruMila (numeroso), EskolaHE (ugaria, joria), DRA (abundante), PMuj (1 exuberante, abundoso, rebosante; 2 profuso; 3 : mesa repleta, muy nutrida, opulenta) Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh . ugaritsu G.g.er DVC mai ugaritsu // EG/CE EF/FE EF BF DBF
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
-tsu izond.ekin.
-tsu izond.ekin.
izond.
g.g.er.
ugaria.
da/du ad. Zerbaiten kopurua handitu; ugariago bihurtu. Ik. ugaldu. Urte gutxiren buruan israeldarrak asko ugaritu ziren. Egunetik egunera zorrak ugaritzen direla. Eta ez daki munduak noraino ugaritu diren, edo ugarituko diren hazi honen fruituak. Gari-hazia erortzen denean, hiltzen ez bada, bakarrik dago; baina hiltzen bada, ugaritzen da. Errekek ugaritu zituzten beren urak. Oinaze eta arazoak ugarituko dizkizut. Gure hitz altxorra itxuragabeki ugaritu beharrean aurkitzen gara. Etxepareren miresleak ez ditu urteen joanak urritu, ugaritu baizik. Irabaziak gehitu eta ugaritzeko. Gure arteko aberatsok ondasunak ugaritzeko baitaude gehienbat; bakanka baizik ez, onenean ere, barreiatzeko. Ugarituz joango da kristauen artean gaiztakeria. Eta, hala, euskara bide batez edertzen eta ugaritzen da. Intuizioa ugaritzen dit edateak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:04 | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, ugari(tu), ugaritzen. ad. ugaritu da/du
ugaritu, ugari(tu), ugaritzen.
-ari-.
1 adb. Adkor. Aukeran ugari. Pinua, ugaritxo gelditu zelako, ez da asko loditu.
2 zenbtz. Adkor. Askotxo. Haizeak ekialdetik mendebaldera bultzatzen zituen; zulo ugaritxo zegoen han.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-txo.
izond. eta adlag.
aukeran ugariegi(a).
iz. Zerbaiten kopurua handitzea; ugariago bihurtzea. Gure bizitza kaxkar honi ugaritze eta luzatze bezalako bat emateko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ugarte-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. uharte].
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | 1992-04-23 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt |
ugarte [baztergarria da:] uharte.
irla, ugarte; peninsula, erdiugarte.
e. . uharte
Ik. . uharte
1 iz. Ugaztun emeetan, esne guruinak dauzkan organoa. Ik. titi; bular 4. Arropa luze batez beztitua eta urrezko gerriko batez ugatzen aldean gerrikatua. Zorionekoa zu ekarri zaituen sabela eta edoski dituzun ugatzak. Baldin ugatzean titiarekin edan zuen hizkuntzaz besterik ez badaki.
2 iz. Ugatzak jariatzen duen esnea. Ik. bular 3. Amaren bularretik hartzen den ugatzarekin egiten da haragia, hezurra, odola. Ugatz gozoa edanez amaren laztan artean. Seme jaioberriari poz ikaraz ugatza ematen ari delarik.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-06-25 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
ugatz, ugaz-.
1 iz. Etxeko jauna. Txakurrak ugazabari legez lagun egin zion. Otsein batek betebehar laburragoak ditu ugazaba edo etxekoandreak baino.
2 iz. Lantegi edo fabrika baten jabea. Ik. nagusi; patroi 2. Sozialismoak ondasunak ekartzeko gai eta bide diren gauzen ugazaba eta jabea estatua egin nahi du. Ugazaba eta langileen arteko auziak eta borrokak. Nik lan egiten dudan fabrikan, ugazaba, inor badago munduan, bera da gizon zikoitza eta zekena.
3 iz. Etxejabea. Errenta handiegiak dira, ugazaba eta maizter askorentzat, kondenazioko bidea. Maizterrak eta nekazariak ugazaben eta nagusien aurka jartzeko ahaleginean.
4 iz. Jabea. Etxaguntzatxo baten jabe eta abere batzuen ugazaba.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | 1993-08-26 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 |
ugazaba, nagusi, jabe.
iz. Bizk. Emakumezko ugazaba; etxekoandrea. Adiskidetu nintzen ostatuko ugazabandrearekin.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
. Bizk
-andre.
Bizk.
1 iz. g.er. Ahizpaordea.
2 iz. g.er. Emakumezko batentzat, bularra emakume berak eman dion emakumea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2006-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
ik. OEH: ugazahizpa (ugezaizpe, ugezaizta, uezaizpa) hermanastra, hermana de leche: Etxde AlosT, T-L. ugazama (eta ugaz-ama 2; eta 'ama pontekoa' adierako ügaz- 2, guaz- 2, egüz- 3) 53: B 3, G 38, IE-Zu 11, EB 1; ugazaita (ügaz- 3, guaz- 2, egüz- 9) 14, denak IE-Zu eta 'aita pontekoa' adierakoak: Tt, Bp 5, CatS 2, CatLan 2, UskLiB, Etch 3; cf. 'aitaordekoa' adierakoa, ap. DRA: Etxde Itxasoa; G dira -aizpa 1 (Etxde), -arreba 2 (NEtx), -alaba 10 (Etxde 5, NEtx 5), -anaia 3 (Urruz 2, NEtx), -sendi 1 (Etxde); ik. s.u. ugazama, dagokion informazioa. // ugaz-aizpa eta ugazaizpa bana, Etxde AlosT ("Ona, aurrena anai-ordeari ta gero ugaz-aizpai ta ugazamari bota zizkien bertsoak"; "Usoa il-aretoan sartu zanean bere ugazama ta ugazaizpakin oztopo egin zun aurrez-aurre"); ugazalaba 10: Etxde AlosT 5 (adib., "ugazalaba illobira bidaltzen etzun lan aundirik izango", "Beltranek salatu zezakean emaztea izorkeriz eta bere ugazalaba il naiez"), NEtx LBB 5 (adib., "bere barruko zaputza bereala agertu zuan bere ugazalabarekin", "Alaba maiteago ta ugazalaba gorrotatuago"); uaz-anai 2, Urruz Urz ("senitarte guziz andiya gera: anai osoak, anai-erdiak, eta uaz-anaia"); ugazanai 1, NEtx LBB ("Pako ugazanaia izan arren, aren begientzako edozein kanpoko gizakumeren tankerakoa agertzen zan"); ugazarreba 2, NEtx LBB ("Anaiarekin asarratu dirala ta emen ditugula datorren astean zuen ama ta Aurea, zure ugazarreba", "Seme baztartuak jaso bearko ditu ama ta ugazarreba, iñolaz ere"); egüz aita 3, Bp I ("Erretor eta bikarier debetatzen deriegü, eztitzen har egüz aita, ez ama haurren batheyietan"); egüzaita 4: UskLiB ("ene egüzaita egüzamak jarri zütüzün ene berme"), Etch ("Entzünik egüzaita aitak bildü zeitala / Bere hiru etxaltez ene desprimützera, / Hüllan ezarri nintzan fi-gaxto egitera"; eta ap. Etxde JJ 2: "Entzün ninin egüzaitak aita bildü zeitala bere hiru etxaltez ene desprimützera, jarri nintzan hüllan fi-gaxto egitera", "Nik batetan ezari düdalakoz, izan niz desprimütia, / egüzaitak egin zereitan ordeñiaren haustia"); guazaita 2, CatLan ("Heendako egitein tüzte Guazaita-Guazamek", "Zertara obligatiak dira Guazaita-Guazamek?"); ügazaita 3: Tt Onsa ("haren ugazaita behar duzu izain plazer baduzu"), CatS 2 ("ügazaita eta ügazamak hentako egiten die", "Zertara obligatü dira ügazaita eta ügazamak?"); egüz aita amak 3, Bp I ("egüz aita amek batheyiaren graziaz xaha erazirik", "Egiten deia askazkünterik Batheyian, eta Konfirmazionian? Bai espiritualki: haur batheyiaren eta batheiazaliaren; egüz aita amen eta egüz aita amen artian"); ugazsendi 1, Etxde AlosT ("Alako laidokeriak Usoaren biotzean ugazsendiaganako gorrotoa izeki zun eta jende guzien aurrean beren dollorkeriak orruka salatzeko gogoa etorri zitzaion").
1, 1985 ("Joantxo gazteak apaiz izatera eldu nai zuan, baiña aurtzaroa eta gaztaroa eragozpenez beteak izan ziran: ugaz-anaia zuan Antonioren aitzakiak eta ulertu eziñak, sendiaren dirurik eza..."). ugaz-anai Jesusen jarraitzaile
: HiztEn, LurE, Euskalterm 1; : DFrec 1 ( ), HiztEn, LurE; : HiztEn, Euskalterm 1; : HiztEn, LurE, Euskalterm 1; : HiztEn, LurE, Euskalterm 1; : HiztEn, LurE; : Euskalterm 1; : Euskalterm 1; : Euskalterm 2 Ez dugu aurkitu ap. AB50. ugazahizpa ugazaita eguzaita ugazalaba ugazanaia ugazarreba ugazeme ugazneba ugazseme ugazume //
: Casve , HaizeG ( ), Lh (eta ), PMuj (eta , ); : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve ( ), Lh (eta ), DRA ( ), PMuj ( ; eta , v. ; : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve (eta ), HaizeG ( ), Lh (eta , , ), DRA (1 'padrastro': Etxde ; 2 'padrino'; 'padrino': Prop 1897, HU 1908; eta , ), PMuj ( ; eta , , , ); : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve (eta ), Lh (eta , ), DRA ('hijastra': Etxde ), PMuj ( ; eta ); : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve ( ), Lh ( , , ), DRA ( , ), PMuj ( ; eta ); : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve ( ), Lh ( , ), DRA ( ), PMuj ( , ); : HiruMila, DRA, PMuj ( ); : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur , Casve (eta , ), Lh ( , ), DRA ('hijastro': Ezale 1898; 'ahijado': Prop 1897; 'ahijado': 1954), PMuj (eta , , , ); : HiruMila, ElhHizt, PMuj ( ); : HiruMila, Casve , DRA ('hijastro': Izt V; eta 'niño de pecho': Ol Zen 11,12), PMuj ( ). egüzaur EF BF eguzhaur DBF egüzhaur DVC ugaz-aur ugatz-aur ugazahizpa EF ugatzahizpa DBF egüzaizpa ugatzaizpa DVC ugaz-aizpa ugatz-aizpa ugaz-aizta ugazaizpa ugazaita EG/CE EF/FE EF egüzaita BF eguzaita DBF egüzaita uguzaita gozaita Itxasoa goazaita Eskual ugutzaita guazaita DVC ugaz-aita ugatzaita ugutz-aita guazaita goazaita ugazalaba EG/CE EF/FE EF egüzalaba DBF gozalaba egüzalhaba Itxasoa DVC ugaz-alaba ugatz-alaba ugazanaia EG/CE EF/FE EF ugatzanai DBF ugatzanaia ugatzaneia egüzanai ugatzanaia ugatz-anae DVC ugaz-anai ugatz-anai ugazarreba EG/CE EF/FE EF ugatzarreba DBF ugatzarreba egüzarreba ugatzarreba DVC ugaz-arreba ugatz-arreba ugazaurride DVC ugaz-aurride ugazeme EG/CE EF ugaseme egü[t]seme DBF ugazseme egüzseme goaz-seme egutseme Gazte DVC goaz-seme ugaz-seme ugaseme ugatseme ugazneba DVC ugaz-neba ugazume EF C ugaztume DVC ugaztume
Ez dugu aurkitu.
Jose Morales (Viatka-ko probintzian Piotr Varsonofievitx-en etxean, haren ezkon-arrebaren ahizpa Pelageia Jegorovna bertan zela bere loba Sofia Rostislavna-rekin eta bere ugazahizpa Sofia Aleksandrovna eta Maklatura Aleksandrovna-rekin). ugazahizpa
= . ugazahizpa ahizpaorde
Erabili gabea (hots, bakarrak erabilia: Etxde) — - osaerakook osatzen duten azpimultzoa modu koherentean konpontzeko tentazioa izan du lantaldeak; baina hartako eskurik ez duenez, banaka ikusi ditu formak, eta erabilerei begira (ondorioa, berriz, simetriarik gabea da): hortik aurrera egitea, Euskaltzaindiari dagokio, eta ez lantalde honi. ugaz
Forma hau ere hiztegi batuan jasotzea proposatzen du orain lantaldeak (ugaz-x osaerakoen azpimultzoari koherentzia osoagoa emanez, guztiz simetrikoa izango ez bada ere: cf. ugaseme eta ugazarreba); eta azaltzea: «iz. Heg. g.er. 'ahizpaordea'».
. ahizpaorde
-ahizpa.
Familia-loturak.
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-03-27): iz. 'ahizpaordea'. [ marka kendu da]. ugazahizpa g.er. Heg.
1 iz. Aitaordea. Ama eta ugazaita hil ostean, espetxean egin ditu urte batzuk.
2 iz. Ipar. Aitabitxia. Elizan bataiatzen den haurrak ugazaita eta ugazama behar ditu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2006-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
ugazaita (V-ple-m-gip, G, AN, Ae, Sal; Mic 8r , Urt I 400 → Dv, Lar, Añ, H, Zam Voc), ugezaita (Vgip AN-olza), ugesaita (V-gip), uazaita (V, AN; VocB), ubazaita (G-nav), ubezaita (G-nav), uezaita (V-gip, AN-ulz), uzaita (V-ple). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 185; A (ugazaita, uazaita, uzaita); Ond Bac (ubaz-aita); Iz ArOñ (ugésaitta), UrrAnz (uezáitta), Als (ubezaita), Ulz (u-ezáite); Etxba Eib (uez-aita); CEEN 1979, 359; Elexp Berg (ugeéz-áitta). 1. Padrastro. "Beau-père, parâtre" SP. "Vitricus" Urt I 400. Geure gurasuaz osterunzian onrau daiguzala aitagiñarrabak, amabigiñarrabak, ugaz-aita, ugazama, osaba, izekuak ta beste señidiak. CrIc 69. Dolorcitas-ek bere ugazaitaganako zale aundirik ezpazun, ez gaitezen arri. Etxde Itxas 80. uatzaita. Padre adoptivo. Zurgin pobre bat autatu zuen uatz aitatako [gure Salbatzaleak] (Zugarramurdi, 1875). ETZ 300.
Ez dugu aurkitu.
ugazaita a) aitaordea 10: Berria 6 (Erikek ez du egoera erraz barneratuko, eta bere iragana azaleratuko da (ugazaitak tratu txarrak ematen zizkion), Ama eta ugazaita hil ostean, espetxean egin ditu urte batzuk Ericek), EiTB 2 (Berrobin (Gipuzkoa) 2009an mazo kolpe batez bere ugazaita hiltzea leporatuta epaitzen ari diren gizonak esan duenez, beldurtuta zegoelako jo zizkion kolpeak hildakoari; bere esanetan, hark bi tiro jotzearekin mehatxatu zuelako, Inputatuak azaroak 4tik gose greban dagoela gehitu du, eta, ugazaita kolpatu ostean,biktimaren autoa hartu eta norabiderik gabe ekin ziola esan du), Argia 2 (Ugazaita haurren hezkuntza akademikoaren aurkakoa zen, eta Johannesek oztopo handiak gainditu behar izan zituen ikasteko, Baina eliza katolikoaren itzala ugazaitarena baino luzeagoa zen); b) aitabitxia 3, Berria (Igandera arte hiru egunez eta bost agertokitan barreiaturik ariko diren musikarien aldetik, izen ezagunen artean Aldo Romano bateria jotzailea dago, jaialdiaren ugazaita dena gainera, Hessel ugazaitari omenaldia. Stephan Hessel, nazien aurkako erresistentziako kide ohi, diplomatiko eta idazle zenak Alternatiba egunaren ugazaita izatea onartu zuen zendu aitzin, iaz, baita sostengu testu bat idatzi ere.).
3: Patxi Ezkiaga 2 (Bertuteen aita izan behar duzu eta galbideentzat ugazaita", Ugazaita: aitaordea, aitabitxia), Juan Garzia (Halako hiltea eragin zian Pedro Páramok aita hil ziotenetik, non ez baitzuen diotenez ia arima bizirik utzi Lucas Páramok ugazaita jardun behar zuen ezkontzara joanak zirenen artean); ugazaita
1 . 'aitabitxia'. 2 'aitordea'. // H. Knörr: " . Falta da"; X. Kintana: " falta dira"; A. Urrutia: "Aurreko zerrendan (...) onartuta zeuden eta (...) eta (...) zergatik ez dira gero agertzen beste horiek guztiak?" // BAgiria (1999-12-16): " eta hitzak bigarren itzulirako utzi dira (...) bigarren itzulirako uztea erabaki da. Ez dago argi adiera. Hobe eremu horretako hitz guztiak ( eta abar) batera aztertzea. Beraz, hurrengorako (...) bezala, eta abar sartzea ez da onartu oraingoz, gauzak aski ilun baitaude". Ipar ugazaita ugazaita, ugazalaba, ugaz-seme ugazahizpa, ugazaita ugazalaba ugazanaia, ugazarreba ugazeme ugazaita, ugazalaba ugaz-seme Ugazaita aitabitxi, aitaponteko, ugazaita Ugazama ugazaita, ugazalaba
EEgunk: "ugazaita, ugazama, ugazalaba, ugazeme h. aitorde, amorde, alaborde, semeorde" / Prestas: 10. gaia; 10 lek. (B 6 / G 4).
Azalpena egokitu-osatuz proposatuko da bigarren itzulikoa: «iz. 1 'aitaordea'. 2 Ipar. 'aitabitxia'».
-aita.
Familia-loturak.
iz.
Ipar.
aitabitxia.
- [A204]: Gure amarentzat aitaorde da horren adiera (HBan bertan ontzat emana den | EArau: 'amaordea'. Bezala) ugazama (2009-12-10)
- [E208]: " falta dira"; ugazaita, ugazalaba, ugaz-seme : "Aurreko zerrendan (...) onartuta zeuden eta (...) eta (...) zergatik ez dira gero agertzen beste horiek guztiak?" ugazahizpa, ugazaita ugazalaba ugazanaia, ugazarreba ugazeme
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): " eta hitzak bigarren itzulirako utzi dira (...) bigarren itzulirako uztea erabaki da. Ez dago argi adiera. Hobe eremu horretako hitz guztiak ( eta abar) batera aztertzea. Beraz, hurrengorako (...) bezala, eta abar sartzea ez da onartu oraingoz, gauzak aski ilun baitaude". ugazaita, ugazalaba ugaz-seme Ugazaita aitabitxi, aitaponteko, ugazaita Ugazama ugazaita, ugazalaba
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-01-30): ugazaita 1 iz. 'aitaordea'. 2 iz. Ipar. 'aitabitxia'. [bi adiera egin dira eta euskalki-marka bakarrari jarri zaio]
iz. g.er. Alabaordea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2006-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
ugazalaba (V-ger-m, AN, Ae, Sal; Mic 7r , Urt I 400, H, Zam Voc), ugatzalaba (SP → Dv), uazalaba (V, AN), ubezalaba (G-nav), uezalaba (V-gip), ugezalaba (AN-olza), uzalaba (V-ple). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 188; A (ugazalaba, uazaita, uzalaba); Iz Als (ubezalabí); Etxba Eib (uez-alabia); CEEN 1970, 359. 1. Hijastra. "Privigna" SP y Urt I 400. "Ubezalabí, la hijastra" Iz Als. Ugaz-semerik edo ugaz-alabarik balu. Etxeg RIEV 1908, 118. Ugazalaba illobira bidaltzen etzun lan aundirik izango. Etxde AlosT 39. Alaba maiteago ta ugazalaba gorrotatuago. NEtx LBB 158. ugezalaba (V-gip). "Ugez-alaba, hija adoptiva" Elexp Berg.
Ez dugu aurkitu.
Ez dugu aurkitu.
158, Josu Zabaleta (adib.: Ugazalaba, hemezortzi urtekoa, pertxenta samarra izango da, ia lotsagabea, Ugazalaba (trufari, berariazko lotsagabetasun grazia gaiztoz)). ugazalaba
= . ugazalaba alabaorde, alabaizun
EEgunk: "ugazaita, ugazama, ugazalaba, ugazeme h. aitorde, amorde, alaborde, semeorde".
Lantaldeak proposatua du bigarren itzulikoen artean, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.
, . alabaorde alabaizun
-alaba.
Familia-loturak.
iz.
Heg.
g.er.
alabaordea.
- [E210]: 1- Hiztegiak ez du horren beharrik. || 1- Bazterrekoa; ez du merezi, geure ustez.
- [E115]: Zub. Alaba pontekoa ipini, kendu baino lehen
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-09) Kendu lerroa.
- Erabakia: 2011-05-27: Osoko Bilkuran sarrera horrela uztea erabaki zen: ugazalaba
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-03-27): iz. alabaordea. [Araututako formari informazioa gehitu zaio]. ugazalaba g.er.
- Bidalketa: ik. oh. s.u. . ugazaita
1 iz. Amaordea. Aurrena anaiordeari eta gero ugazamari bota zizkien bertsoak.
2 iz. Ipar. Amabitxia. Zertara behartuak dira ugazaita eta ugazama?
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2006-12-12 |
ik. OEH: ugazama (ugatzama, ugezama, uazama, ubazama, ubezama, uezama, uzama, guazama, oazama) 1) madrastra: Ax, ES, CrIc, LE Kop, Añ GGero, PE, Arr Bearg, FIr GH 1926, Ol Lb 18,11, JAIraz Bizia, Etxde AlosT, NEtx LBB; 2) madrina: Bp, CatLan, UskLiB, CatS, Prop; 3) nodriza: Zait Sof, MEIG // ugazama: a) Añ GGero 3, adib. "errierta ta zorigatx guztien ama ta bertuten ugaz-ama"; PE 2, adib.: "Gure ugazama gaiztua da ta arekin nola konpondu?"; Zait Sof: "Yainko-ugazameen lagun"; Etxde AlosT 26, adib.: "Matxinek irakurri zun ugazamaren begi-dirdaian eta abots zorrotzan Usoaganako gorroto agintza"; JAIraz Bizia: "Aitak, bigarren ezkontzarekin egitazko ugazama ekarri zion"; NEtx LBB 8, adib.: "Etxera iritxi zanean, ugazama ao bete ortzekin gelditu zan"; Ax 3, adib.: "Alfertasuna da ergelkerien ama, eta berthuten ugazama"; ES: "baita aztura gaixtoen ama, eta berthuten ugaz-ama"; MEIG: "Gaurko Estatua, Miranderen ugazama, omen da (...) gaurko gizonaren etsairik purrukatuena"; b)CatS: "Zertara obligatü dira Ügazaita eta Ügazamak?", "Ügazaita eta Ügazamak hentako egiten die"; CatLan 2, adib.: "Zertara obligatiak dira Guazaita-Guazamek?"; Bp I 2, adib.: "Zergatik Elizan haur batheiatzen denak egüz aita, eta egüz ama behar dütü?"; UskLiB: "Enündüzün Jauna estatütan ordian boto edo promes horien egiteko; ene egüzaita egüzamak jarri zütüzün ene berme"; ugazabandre (eta -a, ugazaba-andre, ugazab'andra) 22 ager.: B 21 (Zav Fab 2: "Ugazab'andra eragin-gillegia, eta neskatilla otsein ollar-iltzallak", "Ugazab'andreak bada zelan eztaukan ollarrik amaiketan bagarik ta goixago bear bada?"; Añ GGero: "ugazaba ta ugazabandre onak"; Mg 7, adib.: "Gosia emoten dan etxeti, edo ugazaba andra ernegada, ta errierta zalia dan serbizijoti, urteten da laster begiratu baga zer esanai", "Badaki Praiskak zelan galdu dozun bere ugazaba andria"; Etcha Jos 2: "Ugazabandrea...ni enabil iñoiz Karlosen billa", "Mutikoak besartetu eban etxe orretako ugazabandrea"; Otx 3, adib.: "guztijon jaube ta ugazabandra"; Or Tormes."Adiskidetu nintzan ostatuko ugazaba andreagaz"; Erkiag BatB 5: "Aren ugazabandrea ekusan an bertan bakarrik eta artega"), EB 1 (Mde HaurB: "orain danik hobe dun gogoan hartu Theresa hire ugazabandre dela"); ugazaba-etxekandre Kk Ab II: "Otseñak be ugazaba-etxekandriai ikasita, iya atsotuta eguan alargun koitauari ezikusi asko egiten eutsoezan".
ugazama, Saioka/6 ("Ugazama bat ekarri zion gero aitak etxera; beretzat maitasunik gabeko bihotz idor bat"), La Cruz 1934 (Pigritia est nutrix egeztatis Senekak dasa: nagikeria da, gabetsiaren eta pobrekeri guziyen iñude ta ugazama) eta ugazabandre, ugazabandera eta ugesaba andre: Laux: "Pastorella arijagaz maittasun ipuñak jossi edo planch baten malkoetan ugesaba andriaren erijotza gomutetan eben"; Larrak: "naiz, idazlan eder eta zintzorik askoz bere ugazabandera Dine'ri bere bendekotasuna iragarri"; I. Zubiri: "Etxe ona gertatu da, eta ugazabandreak oso ondo ta maitetsu darabil".
: AB38 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 1; : AB38 1, LurE Ez dugu aurkitu ap. AB50. ugazama ugazabandre //
: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve (eta ), HaizeG ( ), Lh (eta , , ), DRA ( , , ), PMuj ( , , ); ; : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , DRA ( ), PMuj ( , ). ugazama EG/CE EF/FE EF egüzama BF eguzama DBF egüzama uguzama gozama uguzama goazama guazama DVC ugaz-ama ugutzama guazama ugazabandre EG/CE EG/CE ugazabandra DVC ugazab-andra ugazab-andre
amaordea1, (Ugazama oso goxoa zen, langilea eta adeitsua dio Nerudak); amabitxia 1, (jaialdiaren ugazama Angelique Kidjo). ugazama a) HABE b) Berria
1, Koldo Izagirre (Zumarragako Sabina Urzelai ugazamak hartzen du 5.061 kaxakoa (Baldomero-Jazinto)). ugazama
'amaordea'.
Arauak jaso du forma, 'amaordea' azalpenarekin; azalpen hau egokitu-osatzea proposatzen du orain lantaldeak: «iz. 1 'amaordea'. 2 Ipar. 'amabitxia'».
. amaorde
-ama.
Familia-loturak.
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-03-27): iz. 1 'amaordea'. 2 iz. 'amabitxia'. [adiera berria gehitu da]. ugazama Ipar.
1 iz. g.er. Anaiordea.
2 iz. g.er. Norbaitentzat, bularra emakume berak eman dion gizonezkoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2006-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
ugazanaia (AN-egüés-ilzarb), ugazanaie (AN-olza), uazanai (G-to), uezanai (AN-ulz), uezanaie (AN-ulz), uesanae (V-gip). Ref.: Bon-Ond 139; Iz ArOñ (ués-anae), Ulz (u-ezáite), To (uazanaiyak) 1. Hermanastro. Nai-ala ardo edaten dutenak, dira gure anai osoak; erdipoerdi edaten dutenak, anaierdiyak; eta nai eta edan eziñ dutenak, uaz-anaiak. Urruz Urz 55. Pako ugazanaia izan arren, aren begientzako edozein kanpoko gizakumeren tankerakoa agertzen zan. NEtx LBB 71. ugezanai (V-gip). "Hermano adoptivo" Elexp Berg.
1, (Joantxo gazteak apaiz izatera eldu nai zuan, baiña aurtzaroa eta gaztaroa eragozpenez beteak izan ziran: ugaz-anaia zuan Antonioren aitzakiak eta ulertu eziñak, sendiaren dirurik eza, lagunen iseka eta burlak....). ugaz-anaia Jesusen jarraitzaile
Ez dugu aurkitu.
Ez dugu aurkitu.
Lantaldeak proposatua du bigarren itzulikoen artean; eta oraingoz ez dago zer erantsirik.
-anaia.
Familia-loturak.
iz.
Heg.
g.er.
anaiordea.
- [E210]: 1- Hiztegiak ez du horren beharrik. || 1- Ikus aurreko oharra ("ugazalaba").
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-09): Kendu lerroa.
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-03-27): iz. 'anaiordea'. [ marka kendu da]. ugazanaia g.er. Heg.
1 iz. g.er. Arrebaordea.
2 iz. g.er. Gizonezko batentzat, bularra emakume berak eman dion emakumezkoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2002-03-06 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2006-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
ugazarreba (AN-egüés-ilzarb), ugezarreba (AN-olza), uesarreba (V-gip). Ref.: Bon-Ond 139; Iz ArOñ (uésarreba). 1. Hermanastra (de hermano). Seme baztartuak jaso bearko ditu ama ta ugazarreba, iñolaz ere. NEtx LBB 71. ugezarreba (V-gip). "Hermana adoptiva" Elexp Berg. 2. (Ae, Sal; T-L), ugatzarreba (Lar, Añ, H), eguzarreba (S). Ref.: VocPir 182; A (eguzarreba). Hermana de leche (de hermano). "Soeur de lait" T-L.
Ez dugu aurkitu.
Ez dugu aurkitu.
Ez dugu aurkitu.
Erabili gabea (hau da, bakarrak erabilia: NEtx).
-arreba.
Familia-loturak.
iz.
Heg.
g.er.
arrebaordea.
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-01-30): Onartua: iz. 'arrebaordea'. ugazarreba Heg. g.er.
- Erabakia: Osoko bilkura (2015-03-27): iz. 'arrebaordea'. [ marka kendu da]. ugazarreba g.er. Heg.
1 adj. Ugatzak dituena. Animalia ugaztuna.
2 iz. Animalia ornoduna, bere umeak ugatzetako esneaz elikatzen dituena; (pl.) animalia horiek osatzen duten klasea. Behiak eta zaldiak ugaztunak dira. Itsas ugaztunak. Ugaztun haragijaleak. Marraskarien ordenako ugaztuna.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-08-26 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 |
-tz+d-.
-dun.
1 iz. Bizk. Herdoila, burdinarena nahiz landareena. Turbina gelara lurruna eramaten zuten hodiak ugerrak janda zeuden. Ugerrak hartu dizkio horri bere ondasunak. Zure luma hori ez dezazula ugerrez betetzen utzi.
2 iz. Bizk. Zolda. Bekatuen uger edo zetaketatik arima libratuaz. Urreginak edo zilarginak sutan uger guztiak kentzen dizkiote urreari eta zilarrari.
adb. [Oharra: Euskaltzaindiak, uger-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori 'igeri' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. igeri].
adj. Bizk. Zikina. Bizar zikin, ile luze, ugerdo, koipetsua. Txanpon ugerdo batzuengatik.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
. izond. 'zikina'. Bizk
Bizk.
izond.
zikina.
adj. Bizk. Ugerrez betea, zikina.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
. Bizk
-tsu.
Bizk.
1 da/du ad. Bizk. Herdoildu. Lurreko lanean beti dabilen aitzurrak urrezuria dirudi; berriz, geldirik badago, ugerturik eta edertasun gabe egon ohi da.
2 da/du ad. Bizk. Ugerrez bete, zikindu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
, uger(tu), ugertzen. . ad. 1 'herdoildu'. 2 'zikindu'. ugertu Bizk da/du
ugertu, uger(tu), ugertzen.
Bizk.
iz. Ur ponpa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | 1996-10-31 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
bakarrik aurkitu dugu: B 7 (Mg , Ag , Echta ). uraga PAb Kr Jos
EBkoak dira 1 (X. Kintana); 1 (F. Mendizabal); 2 (J.M. Angulo). uhaga ur-aga uraga
: AB38 1, HiztEn; : AB38 2, HiztEn ("ik. uhaga"), LurE ("edo uhaga"). uhaga uraga
: . Sin. ponpa
-haga.
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, uhain-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. uhin].
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | 1996-10-31 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
agerraldiak llabur: OEHkoak 129 (B 12, G 31, IE 71 —zahar eta berriak—, EB 15); 24 (IE — berriak); 84 (B 10, G 74); EEBSkoak 148 (HM: B 4, G 3, EB 137, EgAs 4); 22 (IE 11, EB 11). u(h)in uhain ugin u(h)in uhain
71: B 1 ( ); G 6 (Lasa , Azurm ); IE 49 (Mat, EZ 5, Harb, Ax, Hm, SP, Lg , Dh, Dv , Laph, Arb , Zby, JE , Ox, Zub, Mde); EB 15 (MEIG, Mde 13, Arti ); 15: B 6 (A , Laux , Eguzk , Erkiag , Gand ); G 9 (Or, Ldi , EA , NEtx ); IE 14 (EZ 8, Gç, Ch); 14: B 3 (Laux , Erkiag ); G 11 (Or, Zait ); eta 1 (Mde); 1 (Mat); 1 (Hm); 1 (Zait ); 2 (Enb); 1 (Mde); 1 (Laux ); 1 (Gazt ); 2 (Ibiñ ); 1 (Erkiag ); 1 (Or ); 1 (Or ); , , bana (EZ); 1 (Gç); 19, IE (Etcham, Iratz, Ardoy ); eta 2, 1, 1 (Iratz); IE 1 (Iratz); 9 : B 1 (Erkiag ); G 8 (Or, TAg, Etxde); 60: B 9 (Kk , Otx, TAg); G 51 (Or 39, Ldi , Ir , Txill , Ibiñ ); eta 1 (Or); 1 (Or); 2 (Or); 1 (Ir ); 2 (TAg); ( ) 2 (TAg); 1 (Ibiñ ); 1 (TAg); 1 (TAg); 1 (TAg); 1 (TAg); 1 (Or). uhin Balad Poem HitzB II LEd Igand Ber MaldanB uin BeinB AB GizAuz Arran Elorri IL OlBe LBB uhiñ uiñ BBa Arran Sof botz-uhin itsas uhin itsas-uhin itxas-uiñ Sof itxas-uñ soinu-uhin erijotz-uin AB uin antzo MusIx uin arte Virgil uin-arte Arran uin-ots Poem uin olatu Eus uhindi uhin-pe uhinpeko uhinpean uhain SFran itsas-uhain jende uhain zeru-uhain uhainka ugin Arran ugiñ Ab I Poem YKBiz Let Virgil hertz-ugiñ itsas-ugin itsas-ugiñ itsaso ugiñ YKBiz uginaldi ugin-arte uginarte ugiñarte Virgil ugin-bits(a) ugin-lertoki ugin-pirrinta ugin-saiets ugin-tarte
73: B 2 ( , J. Gorostiza); EB 71 (L.M. Bandres, J. Intxausti, , K. Igea, , Elhuyar, M. Aurrekoetxea, Irakasle elkartea, A. Trancho, UEU, , P. Iztueta, , J.A. Agirre, J. Suarez Barrutia, I.A. Berriotxoa, X. X. Odriozoloa, J.K. Igerabide, B. Atxaga, G. Garate, J.A. Mujika, M. Ugalde, J.A. Arrieta, J. Etxaide, I. Mendiguren, X. Mendiguren Bereziartu, K. Fdz. de Larrinoa, A. Lasa, J.L. Mendizabal, J.M. Satrustegi, K. Alkorta, , P. Sastre, , F. Juaristi, L. Etxeberria); 6: B 2 (S. Onaindia); G 2 (N. Etxaniz, S. Muniategi); EgAs 2 ( , ); eta 1 (Elhuyar); 1 ( ); 2 (J.L. Aramendi); 4 (Elhuyar, A. Trancho, ); 1 (J.L. Aramendi); 4 (X. Mendiguren B., J. Suarez Barrutia); 1 (A. Trancho); EB 1 (K. Igea); 5 (L.M. Bandres, UZEI); 1 (A. Trancho); 1 (A. Trancho); 1 (P. Alkain); 3 (M. Aurrekoetxea); 1 ( ); 1 (UEU); 2 (J.I. Abrisketa); 1 (A. Trancho); 1 (A. Trancho); 6 (Elhuyar, A. Trancho); 1 (UEU); 10 (UEU, J. Arregi, J.I. Abrisketa 8); 1 (UEU); 2 (A. Trancho, UEU); 1 (UEU); 1 (Elhuyar); 1 (A. Trancho); EB 1 (M. Aramendi); EB 1 (UEU); EB 1 (I. Aizpurua); G 1 (S. Muniategi); EB 1 (X. Kintana); EB 1 (J. Auzmendi); EB 2 (Bitez, X. Mendiguren B.); EB 6 (A. Sagarna, Elhuyar, J.I. Abrisketa); 18: IE 10 (J. Barbier, S. Erramouspe, , E. Salaberry, F. Krutwig); EB 8 (Irakasle elkartea, J. Casenave, I. Borda, J. Sarrionandia, L. Haranburu-Altuna, P. Ezkiaga, J. Urkijo); eta 1 ( ); 1 (J. Sarrionandia); eta bana (P. Ezkiaga); 2, G (Azkue); eta 1 (J. Oregi); 1 (N. Etxaniz); 2 (J. Oregi); G 1 (Azkue); EB 2 (J. Oregi); 13: G 10 (Azkue, S. Mitxelena, Vill, Mde, Ataño, L. Dorronsoro); EB 3 (J. Oregi); eta 2 (J. Oregi); 1 (S. Barandiaran Balanzategi); 4: B 1 (F. Zubiaga); G 3 (S. Barandiaran Balanzategi); B 2 (J. Altuna Aldasoro: - 1). uhin Bizkaiko herri iturriak Euskal kulturaren urtekaria Euskal hizkuntza eta literatura Saioka 8 Bizia lurrean Gabai Hemen uin Euzkadi El Día argi-uhin itxas-uin Euzkadi irrati uhin irrati-uhin Saioka 8 soinu uhin soinu-uhin tortsio-uhin uhin-aldi uhin elektromagnetiko uhin eskalar uhin hitz uhin luzera uhin sismiko uhin tankera Artea eta gizona uhin-ekuazio uhin-forma uhin-fronte uhin-gainazal uhin-higidura uhin-izaera uhin-luzera uhin-mekanika uhin-mota uhin-numero uhin-teoria uhin-tren uhinaire uhindar uhindu uindu uhindura uhinkari uhintsu mikrouhin uhain Eskualduna jende uhain Herria uhain gain uhainka uhainkada ugin ugin-bizkar ugin-jolaste ugin-saldo ugintzar uginkor ugiñ argi-ugiñ ugan uiñ uñ itxaso uñ
: DFrec 97, AB50 17, HiztEn-LurE ('olatu', 'honda'), Euskalterm 82; : DFrec 1; : HiztEn, Euskalterm 7; : DFrec 7, HiztEn, Euskalterm 2; : DFrec 2, Euskalterm 2; : DFrec 5; : DFrec 1, Euskalterm 1; : DFrec 2; : AB38 11; : AB38 1; : DFrec 1, HiztEn ("ik. uhin"), eta : AB38 6; : AB38 1. uhin uhinaldi uhindu uhindura uhinkari uhinkatu uhinkor uhinurrategi uin uindura uhain uain ugin
uhain [baztergarria da:] uhin.
e. . uhin
Ik. . uhin
iz. Zub. Ibaia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1996-10-31 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. EArauak 59: Paueko uhaitza.
. 'ibaia'. Zub
Zub. batez ere, eta ing.
- [E208]: "Zuberoako hitz hau, bertako geografia malkartsu berezia kontuan izanda, 'mendietako ur lasterra, uholdeka datorrena' esangura berezian ere eskaini beharko genuke. Izan ere frantsesez Ipar Pirinioetako ibai askori esaten zaie, esp. . Euskaraz, bestalde, ez dugu horretarako hitz berezirik; nik dakidala bederen".Tx. Peillen: ez da ibaia Zubereraz. gave torrente, torrentera uhaitz
- [E208]: Pirinioetatik (edo mendietatik) datozen ibai edo ur-korronteak, maiz eurite edo uholdeetatik helduak. || Zehaztasunez jokatzea.
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): "sarrera aldatzea ez da onartu".Batzordea (JAA, MA, IS): dagoen bezala utzi.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-09) Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia.
iz. Larruz edo antzeko gai batez eginiko zerrenda edo xingola mehea, hainbat zereginetarako erabiltzen dena. Ik. hede. Gero habe bati uhalekin ondo lotzeko. Uhal gabe bihoa zaldia. Lotu gerrian sega potoaren uhala. Gerriko uhala. Bizar-labana uhalaz leundu. Uhalez jo. Astoak uhalak apurtu zituen. Gurpila birarazten duen uhala. Kautxuzko uhala. Gida-uhala lasai utzi zion Rozinanteri. Idiak ditu laxatzen uztarri uhalak. Zaldiaren sabel uhala. Erlojuaren uhala.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau106 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-07-23 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 |
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12