w
1 Ik. uve bikoitz.
2 (Letra larriz). watt-en nazioarteko sinboloa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: w
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
(uve bikoitz).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
azalpenetan gehituz: "1 iz. 'euskal alfabetoaren hogeita
laugarren letra'. 2 Fis. (maiuskulaz idatzia) watt-en
ikurra. 3 Kim. (maiuskulaz idatzia) wolfram-en
ikurra".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
wagnertar
1 adj. R. Wagner musikagilearena edo haren lanarena, musikagile hari edo haren lanari dagokiona. Lauritz Melchior, wagnertar tenorea. Tuba wagnertarra.
2 iz. R. Wagnerren musikaren zalea.
wahabismo
iz. Islamismoko mugimendu fundamentalista, Islamaren legea oso-osorik betetzearen eta berritasunik ez onartzearen aldekoa dena. Wahabismoaren arabera, heriotzaren aurrean musulman guztiak berdinak dira.
Estekak-
HBO
Aztergaia: wahabismo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2009-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
wahhabismo : Euskalterm - ErlHizt (Abd
al-Wahhâb).
Sektore jakin bateko informazioa
wahabismo : Berria EskuLib (eta wahabista
Islamaren adar bat, Saudi Arabian sortua).
Beste (edozein) iturritako erabilerak
wahabismo : I. Mendiguren ("Antzeratsu agertu zen
mundu islamikoan wahabismoaren, idrisismoaren, sanusismoaren eta
mahdismoaren mugimendu militanteki arkaistetan"); Berria
("wahabismoaren arau zorrotzetan oinarritutako diktadura";
"agintariek wahabismoari dioten goresmena ez da lagungarria
erreformen bideari ekiteko"; "Islamaren interpretazio zorrotza da
wahabismoa"; "Maskhdovek eta wahabismoak muturreko islamismoa ez
dute etorkizunik Txetxenian"); wahabi : Berria
("milaka xiita xumeek wahabien muturreko suniten eta
estatubatuarren kontrako oihuak tartekatu zituzten"; "Errua
yankiena da; izan ere, wahabien eta baath alderdiko jarraitzaileen
aliatuak dira, esan zuen Mohamed Ali mulak");
wahabita : Berria ("Mahoma profetaren garaiko
ekitaldi wahabita"; "Mahoma profetaren garaiako errito wahabitako
tradizioa da mubaia").
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "wahabismo (wahabita). Saudiar Arabiako sekta
erlijiosoa".
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
Aski maiz erabiltzen da gaur, Irene Arraratsek dioenez, Al Kaeda
taldearen inspiratzaileetakoa omen denez (eta -h- bakarra duela
darabilte Berria-n).
Lantaldearen irizpideak
Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona
Teknizismoa.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko Bikura
(2015-05-29): Onartua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
wahabista
1 adj. Wahabismoarena, wahabismoari dagokiona. Erregimen wahabista.
2 iz. Wahabismoaren jarraitzailea.
walkie-talkie
iz. Irrati uhinak bidaltzeko eta jasotzeko tresna txiki eta eramangarria. Helikopteroko gidariei aginduak ematen dizkie walkie-talkie bidez.
walkiria
iz. Europako Iparraldeko mitologiako jainkosa, guduan hil behar duten heroiak izendatzen dituena. Walkiriek gudariei edateko ezti-ura zerbitzatzen zieten.
Estekak-
HBO
Aztergaia: walkiria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "walkiria. Mitologia germaniarreko pertsonaia".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
walkman
iz. Kaseteak entzuteko tresna eramangarri entzungailuduna.
washingtondar
1 adj. Washingtongoa, Washingtoni dagokiona. Washingtondar langileak.
2 iz. Washingtongo herritarra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: washingtondar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ik. EArauak 38.
Euskaltzaindiaren Arauak
(herritarra).
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
waterpolo
iz. Ur kirola, eskubaloiaren antzekoa, zazpina jokalariko bi talderen artean igerilekuan jokatzen dena. Waterpoloan jokatu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: waterpolo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "water-polo [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
watt
iz. Potentzia-unitatea (W). 15 watteko 2.500 bonbilla banatu dituzte. Lotan, 80 watt ingurukoa da gorputzaren energia-gastua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: watt
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2008-07-08 |
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2009-05-12 |
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Laburtzapenak.
Bestelakoak
Erdaretako formak
OfQuLF: unité de mesure de la puissance || James Watt ||
ingénieur écossais en l'honneur duquel on a nommé cette unité;
watt: Le Petit Robert, Collins.
Euskaltzaindiaren Arauak
eta wattmetro.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak eta Zientzia-unitateak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
wattmetro
iz. Potentzia elektrikoa neurtzeko tresna.
Estekak-
HBO
Aztergaia: wattmetro
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2008-07-08 |
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Wb
weber-en nazioarteko sinboloa.
weber
iz. Fis. Fluxu magnetikoaren unitatea (Wb).
Estekak-
HBO
Aztergaia: weber
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2009-01-13 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
weber 1, Elhuyar ("fluxua Waeber-etan neurtzen da
Wb S.I.ean").
weber : HiztEn ("iz.Fis. Fluxu
magnetikoaren unitatea..."), LurE, Euskalterm 2 // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
weber ElhHizt, HiruMila, EskolaHE // Ez
dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
weber : ZTC 7.
Erdaretako formak
OfQuLF: unité de mesure du flux magnétique || Wilhelm Eduard
Weber || physicien allemand.
Sektore jakin bateko informazioa
Laburtzapenak.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak eta Zientzia-unitateak.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
webgune
iz. Interneteko gune birtuala, erakunde edo kideko batek bere buruari buruz edo gai jakin bati buruz informazioa emateko duena, web orriz osatua dena eta, askotan, beste webgune batzuetarako lotura ere eskaintzen duena. Durangoko Azokak urte osoan zehar ateak zabalik ditu durangokoazoka.com webgunean. CIA informazio eske dabil bere webgunean. Webguneko eduki ia guztiak euskaraz idatzita daude.
Estekak-
HBO
Aztergaia: webgune
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:005 |
2004-01-13 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Web (eta web espazio, zerbitzari,
zerbitzu) 4: BAO 1998 ("Bizkaiko Foru Aldundiaren web
zerbitzariaz balia dadin..."), Egunk 1998 ("Geocitieseko
doako web espazioan"), Microsoft 2000 ("HTML Web-eko
dokumentuak markatzeko lengoaia unibertsala da"), A. Sagarna
(zerrenda batean: "Terminologiako metodoen ikerketa eta
estandarizazioa; Nazioarteko lankidetza; Web zerbitzuak");
webgune 5, Egunk 1997-1998 (adib.: "Robert
Thiviergek zuzentzen duen sailak webgune interesgarri bat dauka
Interneten"); web orri 5: Tx. Ramirez de la Piscina
("Web orri batean dauden hipertestu-loturak nabarmen ageri dira"),
BAO 1998 ("Informazio orokorreko web orriak sortu"),
Egunk 1998 2 (adib.: "Irudiak dauzkaten web orriak aurkituko
dituzu"); Web orrialde (eta web orrialde) 3:
Microsoft 2000 2 ("Edozein Web orrialdetan ikus daitekeena,
formatuko ezaugarri bereziak barne, HTML fitxategian
testu-formatuan adierazita dago [...] HTML formatuan gordez gero,
besteak beste, Web orrialde bat diseinatzeko erabil daiteke"), J.
Etxeberria ("Getxori eskainitako web-orrialde baten
sortzailea").
Euskalterm: web 1 (WWW, mundu zabaleko
amaraun, amaraun sinonimoekin), web arduradun 1,
web editore 1, web gune 1, web helbide 1,
web interfaze 1 (web erabiltzaile-interfaze
sinonimoarekin), web kamera 1 (webkam
sinonimoarekin), web kudeatzaile 1, web orri 3
(hauetan 1 web orrialde sinonimoarekin, 1 orrialde
pertsonal sinonimoarekin), web zerbitzari 1 // Ez
dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
cf. Batzar-agiriak: WEBgune 1 (2002-05-05);
web gune 2 (2002-06-23); webgune 6
(2001-02-23, 2001-04-27 bis; 2002-06-23 bis;
2003-02-28); web orri 2 (2002-03-22).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur
EG/CE eta EF/FE, Casve EF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal web formaren ordainak: web ,
web orri : HiztHand // Ez dugu aurkitu ap.
ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
FE.
Erdaretako formak
en (Webster): web (World Wide Web) // Ez dugu
aurkitu ap. fr (Le Petit Robert), it (S. Carbonell),
de (Langenscheidts).
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da mailegua, pasakorra izan baitaiteke
oso berria da, bidea egin gabea; eta pasakorra izan liteke.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-10-26)
Onartu da: webgune.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
wellingtondar
1 adj. Wellingtongoa, Wellingtoni dagokiona.
2 iz. Wellingtongo biztanlea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: wellingtondar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ik. EArauak 38.
Euskaltzaindiaren Arauak
(herritarra).
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
western
iz. Ameriketako Estatu Batuen mendebaldeko konkista edo konkista garaiko gorabeherak gaitzat dituen filma. Telebista piztu eta The Outriders izeneko film bat ikusten hasi ginen, 1950eko westerna.
whiski
1 iz. Zekale, garagar edo arto alez, batez ere Britainiar uharteetan eta Ipar Amerikan, egiten den edari bizia. Eskoziar whiskia.
2 iz. Baso bat whiski. Lehendabiziko whiskia bi zurrutadatan edan nuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: whiski
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: whisky eta
deklinatzean whiskia, whiskirik etab. proposatzen du;
H. Knörr: zergatik ez whiskytegi?
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): denak -i letraz amaiturik ematea erabaki
da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
whiskitegi
iz. Whiskia eta beste edari batzuk zerbitzatzen diren edaritegia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: whiskitegi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
1996-11-26 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Quorum hobea izatean erabakitzeko utzia
aurreko pasaldian baztertzea erabaki zen; orain, berriz, sartzea
eskatzen duenik bada. Formaren aldetik sor dezakeen arazoa argitu
behar da lehenik.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-y/-i-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
windhoektar
1 adj. Windhoekekoa, Windhoeki dagokiona.
2 iz. Windhoekeko herritarra.
windsurf
iz. Ohol beladun baten gainean egiten den kirola.
woleaiera
iz. Mikronesian mintzatzen den hizkuntza.
wolfram
iz. Kim. Metal astuna, gogorra eta zuria (W; zenbaki atomikoa, 74). Ik. tungsteno.
Estekak-
HBO
Aztergaia: wolfram
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2009-05-14 |
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
wolframio: LurE (taulan Tungstenoa), Harluxet.
Sektore jakin bateko informazioa
Laburtzapenen hiztegian: W.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
ap. EPG wolfram 9: Koldo Izagirre 7 ("wolframa berton
bereiziak beste egin zuen Bergara ezagun, une batez, zu herriko
kartzelan akabatu izanak", "wolframaren bakardadea", "Wolframezkoa
da, nire bulegokoa lakoa", "Hari horiek wolframezkoak dira", "gure
herriak ez zekien oraindino wolframa bereizten", "Lepoa garrotean
legez hautsi zen wolframezko haria", "Wolframa izan behar nuen,
argi emoteko"); Berria 2 (J. L. Zabala: "Wolframaren itzalean",
"Fausto eta Juan Jose Elhuyar anaiak, laborategian wolframa isolatu
zuten lehen zientzialariak"); wolframio 2: Alberto Ladron Arana
("gure burdina, gure wolframioa, gure lehengai guztiak..."); Iban
Zaldua ("wolframioa, bertsolaritza eta trikitixa asmatzea");
tungsteno 1, Josu Zabaleta ("tungsteno harizko bonbila"). // ap.
ZTC wolfram 1, wolframio 93, tungsteno 7.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
wolfram: Zehazki, HiztHand; wolframio: ElhHizt,
HiruMila.
Erdaretako formak
ik. Le Petit Robert: "wolfram [...] mot all. (XVIe), probablt de
Wolf loup et Rahm crème".
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Elementu kimikoak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko Bilkura
(2015-09-25): iz. Kim. markak gehitu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
wolofera
iz. Senegalen eta Mauritanian mintzatzen den hizkuntza.
won hegokorear
iz. Hego Koreako diru unitatea.
won iparkorear
iz. Ipar Koreako diru unitatea.
x
Ik. ixa.
X izpi pl. Argiarena baino uhin luzera askozaz txikiagoko erradiazio elektromagnetikoa. X izpien uhin luzera atomoak baino txikiagoa da. X izpien eta ordenagailuen bitartez gizakien buruaren barne-egituraren hiru dimentsioko irudia lor daiteke.
Estekak-
HBO
Aztergaia: x
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
azalpena osatuz: "iz. 'euskal alfabetoaren hogeita bosgarren
letra'"; eta AS gisa gehituz: X izpi .
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xabal
adj. Adkor. Zabala.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xabal
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Adkor. 'zabala'.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-x-/-z-.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
zabala.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: beharrezkoa da?
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): dagoen bezala utzi da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xabalina
iz. Lehen arma gisa eta, gaur egun, atletismo ariketetan erabiltzen den haga edo makila modukoa, luzea, eskuz jaurtitzen dena. Xabalina jaurti.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xabalina
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. txabalina.
Lantaldearen irizpideak
Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan
x- hasia hobetsi dute 3 batzordekidek.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
j/x.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "txabalina [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiriak
(2000-3-31): xabalina onartu da aho batez.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xabiertar
1 adj. Xabierkoa, Xabierri dagokiona.
2 iz. Xabierko herritarra.
xabiroi
iz. Itsaspeko hondo hareatsuetan bizi den arraina, zakatzetan ezten pozoitsuak dituena (Fam. Trachinidae). Ik. armiarma-arrain. Zinez gaizki ikusi izan dut jendea, xabiroiak ziztatu ondoan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xabiroi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: xabiroi arratoi Uranoscopus scaber;
xabiroi txiki Trachinus vipera; xabiroi
zuri Trachinus draco.
sabiroi 1, Euzkadi 1919 ("poz ta alaitasun
aundi batekin ari dira emengo gastiak Iñauterietarako
antzeski-lanetan; eginkizunak dira "Mutil koskorrak", "Sabiroya",
eta bi bakar-izketa "Joxe Jeolimo" eta "Urrutizkiña"");
xabiroi (eta xabiroi zuri, xabiroi
txiki) 3, M.A. Unanua ("Hondoaren gainean bizi ohi diren
arrainak dira xabiroiak baina krabarrokak ez bezala, hondo
haretsutan", "Bi dira gure uretan bizi diren espezieak:
Echiichthys vipera [xabiroi txikia], izen arruntak dioen
bezala tamaina txikikoa, oso azalean bizi ohi dena eta bainuzaleei
ziztada mingarriak eragiten diena, eta Trachinus draco
[xabiroi zuria]").
xabiroi : HiztEn (eta AS hauek: xabiroi
txiki, xabiroi zuri), LurE (eta AS hauek: xabiroi
txiki, xabiroi zuri), Euskalterm 4 (hauetan 1 xabiroi
zuri: 'escorpión'; 1 xabiroi arratoi: 'pez rata'; 1
xabiroi txiki: 'escorpión'; 1 armiarma xabiroi:
'araña') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Ik. izendegian xabiroi, zakaila fitxaren
hustuketan: salbera : M. Aizpurua;
zakail : Azkue DVEF, Lh DBF, PMuj
DVC // eta xabiroi zuri fitxaren hustuketan,
besteak beste: sabiron : V. Laffitte Catálogo,
Lotina Peces; salbario : Azkue DVEF,
Lotina Peces, V. Laffitte Catálogo;
xabiroi : FauMar, Lotina Peces, Ibañez
GeogrEH, P. Iztueta Arrainak, Arzdi Peces, P.
Iztueta Aquarium, Muus Peces, PMuj DCV,
Jakin 1967, Lozano NomIctiol; xabiron :
FauMar, Lozano NomIctiol; zalmiroi :
PMuj DCV // eta xabiroi txiki fitxaren
hustuketan, besteak beste: sabiroi : Lozano
NomIctiol; xabiroi : Lotina Peces, Muus
Peces; xabiron : Lozano NomIctiol.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
xabiroi : ElhHizt (Zool. araña, salvariego;
eta xabiroi txiki AS, salvariego: Trachinus vipera
eta xabiroi zuri AS, araña: T. draco), EskolaHE
(Zool. itsas arraina, gorputz luzaranekoa, jateko ona [...].
Xabiroi mota ezagunenak xabiroi zuria [Trachinus draco] eta
xabiroi txikia [T. vipera] dira), PMuj DVC (sabirón,
salbario, salbadeo; escorpión, traquino); xabiron :
DRA (pez araña) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
EBBk soildua.
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Fam. Trachinidae.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaboi
iz. Urarekin nahasirik, garbitzeko eta koipea kentzeko erabiltzen den produktua, alkali bat gantz batekin konbinatzean lortzen dena. Xaboi bigunak eta gogorrak. Xaboi berezi bat erosten zuen, oso garestia, azalmintza leun-leun edukitzeko. Xaboi puska bakarra ematen digute hilabete osorako, bai arropa garbitzeko eta bai norberaren garbitasunerako. Xaboi fabrika.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaboi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
xaboi(n).
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-n zalantzazkoa.
Maileguen egokitzapen sistematikoa
j/x.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Hauxe da zabalduena"
(1993-01-18)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaboiontzi
iz. Xaboia edukitzeko ontzia. Xaboiontziekin egindako txoriak eta jogurt potoekin egindako lanparak ikus daitezke erakusketan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaboiontzi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
xaboi-ontzi 1, LMuj ("Zarata berria bainugelan.
Perfumearen flaskoa —xaboi-ontzia edo gisakoren bat— erori bide
zitzaion Elbirari oraingoan").
xaboi-ontzi : Euskalterm 2 // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
xaboi-ontzi : HiruMila; xabon-ontzi
: PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
PUrib: "xaboiontzi/xabonontzi".
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-ontzi.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xabonatu, xabona, xabonatzen
du ad. Xaboiz igurtzi.
xabor
1 iz. Ipar. Adkor. Zaborra.
2 adj. Zub. Hauskorra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xabor
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 iz. Ipar. Adkor. 'zaborra'. 2 izond. Zub.
'hauskorra'.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-x-/-z-.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
1 iz. (Ipar. Adkor. '7zaborra'7); 2 izond. (Zub.
'7hauskorra'7).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[kentzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adieren ordena aldatu: 1)
'hauskorra' 2) 'zaborra'. || 1- Zehatzagoa delakoan gaude.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-23)
Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xafarratu, xafarra, xafarratzen
du ad. Ipar. Urberritu, xaboiaz edo beste garbigarriren batez garbitu den zerbait ur hutsarekin berriz garbitu garbigarria kentzeko. Neskak xafarratu zuen pegarra, eta urez bete, emakume hark tututik edan zezan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xafarratu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu corpusean aurkitu // Ik. ap. DRA
xafarratu : 'enjuagar' adierako 2, Barb Piar
II ("Piarres, xoko batean, zintzurra xafarra eta xafarra ari zen;
luzeago atsegina eta handiago alabainan: Ala xede, erdia bederen
mahats arnoz egina dela gure pinard!"), GAlm 1951 ("Nexkak
xafarratu zuen pegarra, eta urez bethe, tututik edan zezan") eta
'reñir, reprender con rigor' adierakoa, H ("Horrela xafarratzen
nauzue"); eta xafarrikatu : Egunaria u/g
("Elorri ostoen bertutea da erlasduren sendatzea: eman pinta bat
uretan egosten 20 grama osto hoitarik. Eta ur horrekin ongi gargara
edo xafarrika aho-zola"), GAlm 1955 ("Aho zintzurrak krexun
egoskinez xafarrikatuz, eta gargaratuz, ederki senda ditazke bai
hortz minak bai zintzur-minak"), Hazkarri in Othoizlari 1958
("Haren barrikatto arnoa itsuski arintzen ari zen, berak etzuelarik
alta ahoaren xafarrikatzeko baizik edaten").
xafarratu : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
xafarratu : ElhHizt (BN enjuagar, aclarar),
HiruMila (enjuagar), Lur EF/FE (1 rincer, nettoyer à l'eau;
2 faire la vaisselle), XarHizt (nettoyer à grande eau, rincer, -é),
Casve EF (xafarratü: 1 nettoyer la barrique; 2 laver
la vaisselle; 3 rincer), DRA (1 limpiar una barrica con agua,
dándole sacudidas, enjuagar la boca, fregar la vajilla; 2 reñir,
reprender con rigor), PMuj DVC (1 enjuagar en la boca; 2
fregar la vajilla, desugar, limpiar con agua; 3 maltratar,
zamarrear, golpear); xafarrikatu : XarHizt (se rincer
la bouche, se gargariser, -é), Casve EF (xafarrikatü: se
rincer la bouche, se gargariser), HaizeG BF (se gargariser,
rincer), Lh DBF (se gargariser), Lh DBF (1 nettoyer
une barrique avec de l'eau en la secouant; 2 se rincer la bouche; 3
laver a vaisselle; 4 malmener qq. un, le rabrouer), DRA
(enjuagarse, gargarizar), PMuj DVC (hacer gárgaras,
gargarizar); xafarratze : PMuj DVC (enjuague,
enjuagadura); xafarriku : PMuj DVC
(gargarismo) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur
EG/CE.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
IparKazet (Ekologia): rincer.
Lantaldearen irizpideak
Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia
agertuz
xafarratu eta xafarrikatu ageri dira testuetan
(eta biak erabiltzen direla dio J-L. Davantek); Iparraldekoek
argituko dute forma biak jaso behar diren ala bakarra aski den.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
xafarra, xafarratzen.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tu/-katu.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (EH2016):
xafarratu eta xafarrikatu formei Ipar. marka
jarri zaio.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xafarrikatu, xafarrika, xafarrikatzen
du ad. Ipar. Aho barnea edo eztarria isurkariren batez garbitu, gargarak egin. Aho-zintzurrak egoskin horrekin xafarrikatuz, ederki senda daitezke bai hortzetako minak, bai zintzurreko mina.
xafla
1 iz. Gai baten, bereziki metal baten, zati mehea eta zapala. Zinkezko xafla zabalez egindako teilatua. Borreroak gillotinaren xafla metalikoa askatu zuen.
2 iz. Xerra. Xingar xafla ederrak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xafla
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-09-22 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. zaflatu.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
burdin-xafla.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaflagarri
adj. Xaflatan ezar daitekeena. Elementu xaflagarriak eta dentsitate txikikoak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaflagarri
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Ongi eratua da
forma erabili gabea, baina ongi eratua, xaflakor
erabiliaren, baina gaizki eratuaren eta Euskaltzaindiak
baztertuaren ordaintzat proposatua.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-garri.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
xafla daitekeena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaflagarritasun
iz. Xaflagarria denaren nolakotasuna.
xaflatu, xafla/xaflatu, xaflatzen
du ad. Xafla bihurtu, xafla era eman. Telurioa oso erraz xaflatzen eta birrintzen da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaflatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
xaflatu, xafla(tu), xaflatzen. du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xaflatu, xafla(tu), xaflatzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xagu
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xagu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. sagu].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xagu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-erabakiak s.u. sagu.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. sagu.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. sagu.
Lexemen erregulartasuna
-x-/-s-.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ez dira gaitzestekoak
sagu eta saguzar hitzen adierazkorrak baizik.
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): ez da onartu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaguxar
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xaguxar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. saguzar].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaguxar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-erabakiak s.u. sagu.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. saguzar.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. saguzar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xah
iz. Persiako enperadorea. Istilu larriak gertatu ziren Teheranen, eta xah Persiakoak eta haren familiak hiriburutik ihes egin zuten.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xah
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
(Persiakoa).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: [Xah] letra xehez.
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): onartu da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahako
iz. Ipar. Zahatoa. Bi xahako arno eta hamabi sardina. Xahakotik edan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahako
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'zahatoa'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
zahatoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahal
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xahal-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txahal].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahal
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xahal.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txahal.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txahal.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahar
adj. Adkor. Zaharra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Adkor.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahu
adj. Ipar. Garbia. Estali zuen gorputz saindu hura mihise xahu batez. Ez dugu aurkitzen toki xahu bat non bazkariteko jar. Bihotz xahu batekin. Birjina Maria xahuagandik sortua.
xahu izan da ad. Ipar. Galdua izan, salbabiderik ez izan. Aditzen bagaituzte, xahu gara. Xahu zirela oraingoan, errege etorriko zitzaiela eta bortizki gaztigatuak izango zirela.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-03-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. izond. 'garbia' / AS: xahu naiz, xahu
gara 'galdua naiz; galduak gara'.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
egokiagoa iruditzen zaio lantaldeari azpisarrera gisa ageri
diren xahu naiz eta xahu gara horiek xahu izan
azpisarrera bakarraren adibide azaldu bihurtzea: "xahu izan.
da ad.: xahu naiz ('galdua naiz'); xahu gara
('galduak gara')".
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrera erantsi:
xahu izan "xahu naiz".
- [E210]: xahu naiz, xahu gara:
1- Hiztegiak ez du horren beharrik. || 1- Azpisarrera iluna da;
"xahu izan" aditz-lokuzioa sartzea zuzenagoa delakoan gaude. Ikus
aurreko oharra ("xahu").
- Erabakia: (H2.2 / 2010-11-23)
Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia (azalpena
dagoeneko egokitua du H1.1 lantaldeak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahuarazi, xahuaraz, xahuarazten
du ad. Xahutzera behartu. Baketze horrek xahuarazi dizkio Frantziari miliarrak milaka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahuarazi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
xahuarazi, xahuaraz, xahuarazten. dio ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
xahuarazi, xahuaraz, xahuarazten.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahubide
iz. Xahutzea, gastua. Xahubideak eta irabazpideak.
xahugarri
adj. Xahutzen duena. Seme bat zuen, eta hura etxearen xahugarri.
xahuki
adb. Garbiki, xahutasunez. Xahuki erran dizut eta ez dut bilatu estalkirik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahuki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahupen
1 iz. Xahutzea, garbitzea.
2 iz. Xahutzea, hondamendia.
3 iz. Xahutzea, gastua. Irabaziak eta xahupenak.
xahutasun
iz. Garbitasuna, xahua denaren nolakotasuna. Gelaren xahutasuna. Emaztearen edertasuna, xahutasuna.
xahutu, xahu/xahutu, xahutzen
1 du ad. Ipar. eta Naf. Garbitu. Pilatok eskuak xahutu zituen. Xahu ezazu ene lizuntasuna. Nota guztietarik xahutua.
2 du ad. Ondasunez-eta mintzatuz, guztia erabili, bereziki zoro-zoroan edo alferrikako gauzetan. Ik. eralgi; gastatu. Irabazi guztiak edaritan xahutu. Gisu labe ttipiak errekin asko xahutzen du. Zerbait ikasteko, anitz urte edo diru xahutu duenari bizibidea kentzea, ez da hori ohointza? Bidez bide diru xahutzen eta denbora galtzen ibili.
3 du ad. Ipar. Suntsitu, hondatu. Gerrateetan xahutu da arbola franko. Goseak zituen xahutuak, bi hilabetez, Alemania barnean. Izurrite izugarri batek jendeak xahutzen zituen. Lurraren gainetik xahutuko dut egin dudan gizona. Bazterrak xahutu eta xehatu zituzten.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahutu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:07 |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
xahutu, xahu(tu), xahutzen. du ad. 1 Ipar.
eta Naf. 'garbitu'. 2 'eralgi, gastatu'. 3 Ipar.
'suntsitu, hondatu'.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xahutu, xahu(tu), xahutzen.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: Naf. ere bada.
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): oharra gehituko zaio.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xahutzaile
adj./iz. Xahutzen duena. Non da artzaina baino xahutzaile gaiztoagorik?: beroaldi bat hartzeko, tantai gazterik ederrena ondotik eramanen du.
xahutze
iz. xahutu aditzari dagokion ekintza. Diru xahutze handiak. Lurreko erregeek odol isurtze eta herri xahutzeetan dituzte handitasunak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xahutze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xai
iz. Ipar. g.er. Sotoa, upategia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xai
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. g.er. 'sotoa, upategia'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
sotoa, upategia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xainda
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xainda-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txanda].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xainda
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xanda, xainda.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txanda.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txanda.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Txanda da gehienik
erabiltzen dena" (1993-01-18)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xake
iz. Hamaseina irudi zuri edo beltz dituzten bi jokalariren arteko jokoa, hirurogeita lau laukitxo zuri-beltzeko taula batean, jokalari bakoitzak bere irudiak mugituz eta aurkariarenak harrapatzen saiatuz jokatzen dena. Xake taula eta piezak atera ditu. Makina batek xake-jokalari onenetako bati irabazi zion.
xake joko, xake-joko Xakea. Erregea dela xake-jokoko pieza nagusia.
xake-mate Xake-jokoko egoera, erregeetako bat erasopean eta babesik gabe aurkitzean, partida amaiarazten duena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xake
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: xake-joko, xake-mate.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
xake-joko, xake-mate.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xakel
iz. Gip. Igela.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xakel
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Gip. 'igela'.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Gip. Ik. igel.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xakelari
iz. Xakean aritzen den jokalaria, xake-jokalaria. Xakelariak oroimena eta aurrea hartzeko gaitasuna ditu baliabide.
xakur
iz. Lap. eta Naf. Adkor. Txakurra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xakur
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Lap. eta Naf. Adkor.
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
Ik. txakur.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-: ik. oharra s.u. txakur.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: adierazkorrek eta
diminutiboek sarrera dutenentz ikusi behar. Eta baiezkoan,
guztiek?
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xalant1
iz. Ipar. Txanela. Zaldizkoak eta tresnak xalantez eramango dira, doazelarik igerika zaldiak. Eramaten zuela xalanta, jendez eta gauzaz kargaturik, Uztaritzetik Baionara.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xalant 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'txanela'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
txanela.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "xalanta [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
- [A204]: Hau ere beratarrontzat hitz
ezaguna da (oraingo gazteenek igual ez). Txalanta Bidasoan
kontrabandorako eta izokin-arrantzarako XX. mendean erabiltzen
ziren ontzien izena zen. (2009-12-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xalant2
1 iz. Maitalea. Bere xalanta agurtu zuen muin lizun bat ezpainetan eginaz.
2 iz. Galaia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xalant 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'galaia'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
galaia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xalantzain
iz. Xalanta gidatzen duen pertsona.
xalantzaingo
iz. Xalantzainaren lanbidea. Xalantzaingoan ibili.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xalantzaingo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-zain-go.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xalo
1 adj. Tolesgabea, lañoa. Nire gogo-bihotzak xaloak eta garbiak dira. Ipuin xaloa. Usoak bezain xalo.
2 adj. Jendearekiko harremanetan gozoa, atsegina, maitagarria dena. Neskatila xaloa.
xaloki
adb. Xalotasunez. Xaloki esan zigun: aupa lagunak!
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaloki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xalotasun
1 iz. Tolesgabetasuna. Zeruratu nahi badugu, haurren irudikoak izan behar dugu apaltasunean, xalotasunean.
2 iz. Xaloa edo atsegina denaren nolakotasuna. Neskatilaren xalotasuna.
xalupa
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xalupa-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txalupa].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xalupa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xalupa.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txalupa.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txalupa.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaman
iz. Zenbait kulturatan, ustez, naturaz gaindiko ahalmenak dituen pertsona, iragarpenak eta sendaketak egiten dituena eta espirituekin hitz egiten duena. Hego Amerikako hainbat herritako xaman indigenei ateratako argazkiak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaman
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
txaman 1, Gizarte Zientziak/DBH
("Izpiritu horiei aurka egiteko txamanen laguntza eskatzen dute");
xaman 1, HD kulturak ("gaitzen errua taburen
bat hausteari edo aztiak zein xamanak saihets dezakeen jainkoen
zigorrari egozten diote").
txaman : HiztEn (ik. xaman);
xaman : HiztEn, LurE; xamanismo :
HiztEn, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
AB50.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
xaman, xamanismo : ElhHizt, HiruMila, EskolaHE
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF,
DRA, PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal chamán / chaman formen ordaina:
xaman : ElhHizt (eta xamanismo) // Ez
dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
FE, HaizeG FB, PMuj DCV.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xamaniko
adj. Xamanena, xamanei dagokiena. Antzezlan horrek protagonistaren bidaia xamanikoa kontatzen du.
xamanismo
iz. Zenbait herritako sineste multzoa, gizakien gertakarietan espirituek esku hartzen dutela eta haiengan xamanek bakarrik eragin dezaketela uste duena. Antzinako errituak taularatuko dira: deabruak uxatzeko dantzak, udako zein neguko solstizioak ospatzeko antzezpenak eta bestelako dantzak, xamanismoan eta budismoan oinarrituak denak ere.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xamanismo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2009-01-13 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan.
xamanismo : Euskalterm - ErlHizt (Xaman).
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xamar1
iz. Ipar. eta Naf. Gizonezkoen soineko luze mahukaduna, atorraren gainean janzten dena. Ik. brusa. Gizon gaixoek atorra dute gerrian xamar petik ageri. Atorra zuri, gerriko gorri, gainetik xamarra, lerden eta bipilik beti garaztarra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xamar 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-27 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. eta Naf. 'jantzia'.
Jatorrizko forma
(t)xamar.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma-adieren gurutzamenduak
Gizonezkoen soineko luze mahukaduna, atorraren gainean jartzen
dena (cf. txamarra 'jaka'; eta zamar
).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ez al da txamarra
hitzaren Iparraldeko aldaki hutsa?
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): xamar eta txamarra ez dira gauza bera.
Hala ere, Ipar. ez ezik, Naf. ere badela adieraziko
da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xamar2
adb. Adkor. Samarra. Arlote xamarra zen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xamar 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Adkor. 'samarra'.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-x-/-s-.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
samarra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xamardun
iz. Ipar. Xamarra janzten duen pertsona; baserritarra. Gure euskaldun begientzat ez da halako festarik, nola hiriko karriketan bonetun, xamardun zenbait ikustea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xamardun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-27 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'xamarra janzten duena; baserritarra'.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
xamarra janzten duena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xamur
adj. Adkor. Samurra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xamur
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Adkor. 'samurra'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
samurra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xanda
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xanda-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txanda].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xanda
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xanda, xainda.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txanda.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txanda.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xanfarin
adj. Ipar. Buruarina. Neska ergel, xanfarin batekin. Jaun xanfarin edalea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xanfarin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'buru-arina'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xango1
1 iz. Ipar. Txanka, erregearen eta zaldunaren ondoko karta. Mariak xango, Katixak zaldun, Marixumek hirua.
2 iz. Ipar. Karta frantsesetan, ezkutari baten irudia duen karta, erregearen eta anderearen azpikoa. Ik. ezkutari; bailet. Xango, andere, errege.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xango 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2010-04-20 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. txota
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'txanka (karta)'.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. batez ere. Ik. txanka .
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
kartak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): xango 1 Ipar. 'txanka (karta)' erabaki
da.
- Erabakia: Osoko Bilkura
(2015-09-25): xango 1 iz. Ipar. 'txanka (karta)'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xango2
iz. Ipar. Adkor. Zangoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xango 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. Adkor. 'zangoa'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
zangoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xangre
iz. Ipar. Minbizia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xangre
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
xangre 7 ap. Barb Sup (adib.: "Xangrea
duela zintzurrean!", "Xangrea, eta bere pipatzeak emanikako
xangrea!", "min hau xangrea balitz!") // Ik. ap. DRA: M.
Mendiboure in Othoizlari 1967 ("Erresuma jorienetan ere
gelditzen dira, xangre batzuen pare, beren zuzena ardietsi ez duten
herrialdeak, partimenetan ahantziak bezela dauden jendaldeak");
Duhour in Herr 1971 ("Griña asko aipatu dituzte, oro xangre
handienak, familiari kalte egiten diotenak, hala nola lan eskasa,
irabazi ttipiak..."); SoEg in Herr 1965 ("Xangriaz jana,
bilintzi-balantza dabila Roosevelt, gizonkiaren orde, izaitekotz
gizonaren itzala") eta xangredun Herr 1958
("Ospital hortan berean, hertzetako zauri xangredun batetarik
operatu zuten"); xankre (Hb / testu-lekukotasunik
gabe).
xangre 1, Hiriart-U ("Xehetasun asko emanak
zaizkigu: 42 urteko gizon bat, bi haurren aita, bihotzetik operatu
beharra; 18 urteko neskato bat, xangreak hartua; eta zonbat
holako").
xangre : DFrec 1 (Hiriart-U: "eri bat ezagutu dut
xangreak jana") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn,
LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
xangre : EuskHizt (1924; xankre XIX ea. Ipar.
G.er. Minbizia), HiruMila, Lur EF/FE, DRA;
xangredun : DRA; xankre : HaizeG
BF, DRA; xankredun : HaizeG BF
// Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE,
XarHizt, Casve EF, Lh DBF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
minbizia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xangrin
iz. Ipar. Atsekabea. Aita-amak urtuko dira negarrez xangrinetan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xangrin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'atsekabea'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
atsekabea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xano
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xano-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txano].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xano
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xano.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txano.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txano.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xanpain
iz. Frantziako Champagne eskualdean egiten den ardo zuri aparduna. Xanpain botila bat hutsa. Ireki botila xanpainak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xanpain
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2008-07-08 |
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Erdaretako formak
OfQuLF: vin blanc mousseux préparé en Champagne || Champagne ||
région où l'on fabrique ce type de vin.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[xanpaña] txanpain
[grafia hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xanpu
iz. Ilea garbitzeko xaboi likidoa. Iruditu zitzaidan oraindik ere airean jarraitzen zuela haren xanpuaren usainak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xanpu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-erabakiak s.u. txanpu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xantaia
iz. Dirua edo onuraren bat lortzeko asmoz norbait hertsatzea, eskandaluzko zerbait agerrarazteko mehatxupean. Bahitzaile talde baten xantaia zitalaren aurrean Italiak batuta egon behar du. Heriotzaz eta xantaiaz baliatzen da, izua zabaltzeko.
xantostar
1 adj. Xantoskoa, Xantosi dagokiona.
2 iz. Xantosko herritarra.
xantre
iz. Ipar. Eliz kantaria. Berrogei urtez xantre izan da Bettiri Baigorriko elizan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xantre
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'eliz kantaria'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
eliz kantaria.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "trantre [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xantza
1 iz. Ipar. Zoria, zortea. Ik. suerte 2. Xantza on guztiei!
2 iz. Ipar. Zorte ona. Eguraldiaren aldetik izan genuen xantza, fresko izanagatik, bederen ateria izan genuelako. Xantza pixka batekin ez da gutaz beldurtuko.
3 iz. Ipar. Aukera, egokiera. Ik. mentura 2. Aita-ametarik bat ez bada euskalduna, haurrei euskara transmititzeko xantza gutxi da. Bistan da xantza hori ez genuela huts egin behar.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xantza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-04-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
xantza 8: Ox ("Beha, beha, hau duk xantza!"), Zub
("Gizona; hori uk, hori, xantza"), JEtchep ("Nik hire xantza banu,
orai beretik arrangura nintakek, kaserna batean sartu gabe"), Larz
Iru 5 ("Xantza on, Pantxo!", "To, xantza duk!", "Nolaz diat
xantza?", "Zer xantza izan duzun ahatik!", "Zer xantza duzun hola
kurriturik!"), eta ap. DRA, A ("Gatu beltxa etxean, xantza huna
etxean"), Herr u/g ("Nik xantza izan orduko itsasoa agortuko
da").
xantza (eta xantza izpi) 15: Herr
1961 eta 1973 ("Goraintzi bero bat igorriko diok nere parthez
xantza on bat desiratuz aneia Bettiri Algerian bere zerbitzua
laster fini duen aneia sarjantari", "Horrek ez du xantzarik izan,
gaizoak, bere amodiozko ametsetan Andereño bat zuen itsutuki maite
eta arek eza emanik burutik joana da"), D. Landart ("Zer xantza!
azkenean harat joanen gira!"), Etxahun Iruri 3 ("Uhure espus eta
espusari / Ziren biziko desiratzen dereiziegü / Bier xantza hun eta
osagarri", "Ene suheta: "Berriz artino xantza hun ta osagarri"",
"Eta eman dezaziela / Xantza hun et'osagarria"), Nor da hor?
("oraino izan dut xantza bertze misione baten egiteko"),
Newsletter 1977 ("Oteleruak dio "naki [sic] duka lanik?" /
"Nik banikek xantza bat, hoberenetarik""), J. Casenave ("Zer
xantza! Dudarik gabe, burrasoek libro uzten ditizkek"), A.
Aguergaray ("Berriz arte, adixkidik! / Xantza et'osagarri hun"), A.
Arkotxa ("Bizian ez du gehiago loturarik. Xantza. Bakarrik;
erremediorik gabe"), HerrizH 1988 3 ("Hiruek, airez aire
irabazi dute finalean artzeko xantza", "Finala horiek, helduden
igandean, Paxkoenean iraganen dira, arratsaldeko 4 orenetan. Xantza
on!", "Nicole Perry-k ez du Baionan herriko etxea hartzeko xantza
izpirik gu gabe"), A. Luku ("ikaragarria izan nauk, denak
xintxikatu dizkiat, errexa haren aita alde nian, konprenitzen
nindian, eta hor halarik ere, behar diat aitortu xantza ukan
dudala").
xantza : DFrec 6 (Hiriart-U: "xantza ekarriko
daukula gure harat-hunat guztietan"; Herr 3: "haur guziek
behar dute hatxeman xantza eskolatzeko", "eta bestalde denak
erraiteko xantza guziak kontra galtzalek", "deneri diotegu xantza
eta aro on"; ZArg: "ez baitu haur guztiei xantza berdina
biziaren aintzin emaiten"; eta beste 1 bertsoetatik jasoa: "zure
artaldia berriz kusteko xantza ote dut izanen"), AB38 1 ('broma'
itzulia) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
xantza : EskolaHE (zori ona), Lur EF/FE
(chance), HaizeG BF (chance), Lh DBF (chance), DRA
(suerte) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
Lur EG/CE, XarHizt, Casve EF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "xantza. Zorte, zori/aukera".
Lantaldearen irizpideak
Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia
duenez
ez du horren premiarik ikusten P. Xarritonek.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
zoria, zortea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xapel
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xapel-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txapel].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xapel
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xapel, zapel.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txapel.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txapel.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-/z-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xar
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, xar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txar].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txar.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txar.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xara
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xara-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txara].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xara
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xara.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txara.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txara.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaramela
1 iz. Ipar. Txirula bakuna, txilibitua. Gure artzainen xaramela.
2 iz. Ipar. Kantua, doinua. Badut zenbait xaramela aterarik ene ardien inguruan. Eta hitz beraren xaramela bakoitzak zerbait berezi erran nahi! Jaun errienta ez da gehiago xaramelan ari herriko elizan.
3 iz. Ipar. Kantuaren apaindura, silaba bakar baten gainean laster eta arin abesten den nota saila. Egun hartan Haritxabaletek uzten zituen xaramelak eta ezartzen zuen bere boz nasaia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaramela
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "xaramel [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaramelatu, xaramela/xaramelatu, xaramelatzen
1 du ad. Ipar. Abestu, kantatu. Bihotzetik zenbait kantu xaramelatu ditu.
2 du ad. (nor osagarririk gabe). Ipar. Xaramelak eginez abestu. Nire alaba Mariak erresiñolak bezala xaramelatzen du goizetik arrats.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaramelatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
xaramelatu, xaramela(tu), xaramelatzen. Ipar.
du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
xaramelatu, xaramela(tu), xaramelatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xaratila
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, xaratila-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. txaratila].
Estekak-
HBO
Aztergaia: xaratila
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1996-11-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. txaratila.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(t)xaratila, (t)xirrika.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. txaratila.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. txaratila.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: txaratila hobesten
da, baina gero txaratila ez da ageri zerrendatuan.
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): txaratila formak sarrera izango du.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xarbo
iz. Ipar. Adkor. Zarboa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xarbo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. Adkor. 'zarboa'.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
x-/z-.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
zarboa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xarbot
iz. Ipar. Ezkaia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xarbot
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'ezkaia'.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. Ik. ezkai.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A204]: Gurean (herrian),
txerpot. (2009-12-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xardina
iz. Ipar. eta Naf. Adkor. Sardina.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xardina
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: xardin-belar beltz: Asplenium trichomanes;
xardin-belar berde: Asplenium viride; xardin-belar
hori: Asplenium ceterach.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. eta Naf. Adkor. 'sardina'.
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
x-/s-.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
sardina.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: Naf. ere bada.
- Erabakia: BAgiria
(1999-12-16): onartu egin da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
xare
iz. Pilota-joko mota, sare lasaia duen pala moduko batez jokatzen dena. Pilota Federazioak xareko bi pilotari gazte zigortu ditu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: xare
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau106 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-11-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'pilota-jokoa'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
pilota-jokoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2018-07-13
