t
1 Ik. te1.
2 tona-ren nazioarteko sinboloa.
3 (Letra larriz). tesla-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: t
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'euskal alfabetoaren hogeita batgarren letra'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabakismo
iz. Tabakoarekiko mendekotasuna; tabakoa erretzeak eraginiko intoxikazioa. Urtean bost milioi lagunen heriotza eragiten du tabakismoak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabakismo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:004 |
2003-12-16 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabako
1 iz. Tomatearen familiako landarea, jatorriz Amerikakoa, garaia eta hosto luze nikotinadunak dituena (Nicotiana tabacum). Etxeko zaharrak erretzaileak zirenez, tabakoa ereiten genuen etxean.
2 iz. Tabako hostoak lehortuz eta prestatuz, erretzeko, mastekatzeko edo sudurretik hartzeko egiten den produktua. Ik. tabako belar; tabakorri. Tabakoa erretzen. Tabako beltza eta gorria.
Oi "Amsterdamer" tabako gozo bilo-horia, eta haren urrutietako usain liluragarria! Pipa bat tabako. Tabako ontzia (Ik. toxa). Tabako-saltzailea. Tabakoaren kalteak.
tabako belar, tabako-belar iz. Tabako hosto ihartua, erretzeko edo mastekatzeko prestatua. Ik. tabakorri. Etxean zuen tabako belar guztia erre zuen.
tabako denda, tabako-denda iz. Batez ere tabakoa saltzen den denda.
tabako hauts, tabako-hauts iz. Tabako belarra birrinduz lortzen den hautsa, sudur zuloetatik hartzen dena. Ik. sudur hauts. Aristokratek eta aberatsek tabako hautsa hartzen zuten sudurretik.
tabako hosto, tabako-hosto iz. Tabako belarra. Adiskide batek ekartzen dio, eta isilka saltzen, 25 liberatan, tabako hosto bat gaitza.
tabakorri
iz. Bizk. Tabako belarra. Ik. tabako 2. Aitarentzat ekarri ditu lau libra tabakorri.
Pipa bete zuen tabakorriarekin.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabakorri
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tabakorri (eta tabakorri-ontzi 1) 5: Ag
G 2 ("tabakorri piskabat artzera", "an izaten da ordurako
etxekoren bat tabakorri ta jantzi garbiarekin"), Kk Ab I 2
("beronen praka-sakeletik atara eban toxa edo tabakorri-ontzija",
"itzuli eban gero ezkerreko eskura zigarro batentzako lain
tabakorri"), Enb ("aitarentzat ekarri dauz lau libra tabakorri");
takorri 3, SM Zirik ("Takorri [tabako] asko
erretzen al dozu?", "Zer demontre ditxut oingo takorriak
[tabakuak]", "Txortabarra, abar-sorta, aintzinako takorri merke
bati Eibar'en"); tabako(-)orri (eta
tabaku-orri) 8: Mg CC 3 (G. "Ondo da
komulgatzera dijoanak ez artzea Tabako orri ta autsik? /
E.Nola ere dan, ta guziz tabako-orria [...] Ez da egiaz
bekatu mortala komunio aurretik tabako-orria pipa, edo papeletik
kian artzea"), Ag G ("urtero etorri oizan baserrira mutil
emalearen eskupekoa, amarentzat edo aitarentzat, orratzetarako,
txokolatea artzeko, tabako orria erosteko"), Erkiag 4 ("Eta
Nikanor'ek ez eban, arranotan, tabaku-orria arerio", "Nun aurkituko
tabaku-orririk?", "Diru apur orregaz tabaku-orria erosi dau ainbat
egunen ondoren", "ez ostera suteko kerik, tabako orriak erreaz
zabaltzen ebena baiño").
tabakorri 1, Garm Inauteria ("etxez-etxe
zebiltzan ardo ta tabakorria eskeinka"); tabako-orri
1, Redención 1975 ("gorakada aundia egin dabe premiñazkoak
diran jangaiak eta jantzi gaiak; antzera igon dabe etxeen errentak,
auto eta trenetan ibilteak, tabako-orriak, eskola ikasteak eta
abar").
tabakorri : DFrec 1 (Deia:
tabakorri-sail —"hego-sartaldeko tabakorri-sailetara
hutsaren truke lan egiteko"), AB38 1 ('tabaco'), AB50 1 ('hoja del
tabaco'), LurE // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn,
Euskalterm.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Elexp Berg: tabákorri , tabákorrixa
(...) "I, joan ari estankora ta tabakorrixa ekarri". "Sasoi batian
basarri askotan ereitte zan tabakorrixa" (...) Tabakorrixa
deitzen diote oraindik ere zaharrek erretzeko tabakoari. Ald.
tákorri, tákorrixa".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tabakorri : EuskHizt, HiruMila (tabaco, hoja de
tabaco), EskolaHE, Lur EG/CE (hoja de tabaco, tabaco) eta
EF/FE (feuille de tabac, tabac), DRA (tabaco, hoja de
tabaco), PMuj DVC (tabaco) // Ez dugu aurkitu ap.
ElhHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
EBB: hurrengo itzulirako.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-orri.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
erretzeko tabakoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabasaranera
iz. Dagestanen mintzatzen den hizkuntza.
taberna
iz. Batez ere edariak zerbitzatzen diren denda. Ik. ostatu 3. Nire lagun bat hor aurkitu dut meza nagusi ondoan; tabernan sartu eta zurrut bi edan ditugu orduan. Zabal dagoela ikusten badut, nik tabernako atea, iruditzen zait bekatu dela han sartu gabe joatea. Aita-semeak tabernan daude, ama-alabak jokoan. Zorrez beterik dago, tabernarik taberna dabil. || Tabernan afalduko dutela.
taberna zulo, taberna-zulo iz. Taberna (maiz galbiderako lekutzat edo leku zoko edo iluntzat hartua). Taberna zuloetan hor dabiltza lasai. Ez nau ikusiko inork taberna-zuloetan. Hango Farias eta pattar giroa malekoiko taberna zuloetakoa baino itogarriagoa izaten zen. Taberna zuloko eztabaidak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taberna
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:04 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
bar, taberna
Jatorrizko forma
taberna, bar; ardandegi, taberna, ardangela.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adib. gisa gehituz: taberna-zulo.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Taberna-zuloan sartuta beti"
(2009-10-23)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabernakulu
1 iz. Israeldarrek, tenplua eraiki aurretik, Itunaren kutxa gordetzen zuten denda. Itunaren kutxa gordetzeko eragin zuten Tabernakulua zeritzan eta bidez zebiltzanean erraz alda zitekeen oihal
ederrezko estalpe bat.
2 iz. Aldare gainean ostia ontzia dagoen gordetegia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabernakulu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ulu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabernari
iz. Taberna baten buru edo arduraduna. Ik. ostalari. Ardoari ura ezartzen dion tabernaria. Tabernari andrea, ba al duzu ardorik?
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabernari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
1993-08-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
tabernari, (bargizon).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabernaritza
iz. Tabernariaren lanbidea.
tabernazale
adj. Tabernan egotea gogoko duena, tabernaz taberna ibiltzen zalea dena. Hango baserritar bat oso zen tabernazalea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabernazale
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-zale.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tableta
iz. Txokolatez edo kideko jaki gotor batez egindako pieza, laukizuzen formakoa eta zapala, gehienetan ataletan banatua dagoena. Lupin maisua txokolate tableta handi bat zatitzen ari zen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tableta
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tableta 1, Lç (Lk 1,63: "Eta hark tableta batzuren
eskaturik skriba zezan, zioela, Ioannes da horren izena");
tabletta 3, ECocin ("Pasta egiten da tablettak
bezala bainan amandarik gabe", eta beste behin izenburu bezala, eta
beste bat aurkibidean).
tableta 5: A. Lertxundi ("Eta guk Zahor markakoa
ekar zezala eskatzen genion amari, tabletekin batera neurri oso
txikiko ipuinak erregalatzen baitzituzten"), H. Cano ("lo-ibiltari
mekanikoen oihuek, zilarrezko tableten gaineko urdail likidoek,
lore haragijaleen krudelkeriek, lanegun arrunt landatarra eta zure
arratsaren zinematografoa bereganatuko dituzte"), J.A. Mujika 3 ("2
tableta txokolate esnedun", "2 tableta txokolate egosteko",
"Txokolatea urtu su gozoan, egosteko tabletak azpian jarriz").
tableta : AB38 2, Euskalterm 2 (hauetan 1
txokolate-tableta) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec,
AB50, HiztEn, LurE // Eta 'tableta' itzulitako beste hauek:
taula : Euskalterm 1 (taula grafiko: tableta
gráfica); tauleta : Euskalterm 2 (hauetan 1
txokolate tauleta).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tableta : HiruMila (placa de chocolate dividida en
trozos de distinta forma), ElhHizt (1 txokolatezkoa:
tableta; 2 botika: pastilla) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt,
Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal tableta / tablette formen ordainak:
HiruMila: 1 madera para entarimar: tauleta; 2 pastilla:
tableta // ElhHizt: tableta (1 para entarimar:
ohol, taula; 2 de chocolate: tableta; 3
pastilla) // XarHizt: tauleta, apal,
arasa (BG) // Casve FE: tauleta,
harlaxe, oholtto; rayez cela de vos tablettes:
ahatz ezazü; alimentation: zerra // HaizeG
FB: alase, oholatxo, tauleta,
taulaxka // T-L LBF: alase,
tauleta; de chocolat: plaka; tablette, planchette:
oholxka // PMuj DCV: 1 dim. de tabla:
oltxo; 2 tabletas (como tejas): olxa; 3 ladrillo,
tabletas de chocolate: plaka; 4 pastilla: olle,
opil; 5 estar en tabletas: galtzorian egon //
Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.
Erdaretako formak
fr (DLLF): tablette; tablette (de chocolate);
comprimé (de aspirina); (amer) macaron
(alfajor); pl.: claquettes o crécelle de
lépreux (tablillas de San Lázaro); it (S. Carbonell):
tavoletta, assicella; asse per parquet; pasticca, pastiglia
piatta, tabloide; Argent. dolce simile al wafer; -s:
tavolette, assicelle; pasticche, pastiglie piatte, tabloidi; v.
Tablillas de san Lázaro; en (Collins): a) small
board, block; b) de escribir: writing-pad; c)
Med. tablet; de chocolate: bar, stick; de
(Langenscheidts): 1 Brettchen, Täfelchen, Tafel Schocolade;
Zim. - para tejar: Pfette, Dachsparren; 2 pharm.
Tablette; 3 -s v. tablillas de San Lázaro; 4
Arg. Pfefferkuchen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko
baldintza")
mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta onartzekoa
da.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
txokolate-tableta.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabu
iz. Sakratutzat edota ez-garbitzat hartzen denari ezartzen zaion debekua. Horrenbeste tabu gure artetik uxatzen ari den aldizkaria. Totema eta tabua.
tabuladore
iz. Idazmakinetan eta ordenagailuetan, kurtsorea lerroko puntu jakin batzuetan geratzea ahalbidetzen duen gailua,
taulak eta kidekoak egitea errazten duena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabuladore
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tabular 2, Elhuyar ("V eta V + D horiek a eta a +
10' angeluei dagozkien balio tabularrak dira", "D hori, beraz,
"diferentzia tabularra" da, hots, 10'-tan diferentziatzen diren bi
angeluren arrazoien arteko kendura"); tabulatu 3 (cf.
infra); tabulazio 2, C Programazio-Lengoaia
("Programak hobeto irakurri ahal izateko, zuriguneak eta
tabulazioak gehi daitezke C-ren espresioetan", "karaktere batzuk
interpretatuak izango dira; adibidez, '\n' karakterea orga-itzulera
izango da, '\t' tabulazioa, etab").
tabuladore : HiztEn, Euskalterm 1;
tabuladuradun : Euskalterm 1 (hodi
tabuladuradun); tabulagailu : Euskalterm 1
('tabuladora'); tabular : AB38 8 (hauetan 2 balio
t., 2 diferentzia t.), Euskalterm 2 (erliebe t.
eta diferentzia t.); tabulazio : Euskalterm 3
(hauetan 1 maiztasun-tabulazio: tabulación de frecuencia)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE // Eta 'raíz
tabular' itzulitako ohol-sustrai : Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tabuladore : ElhHizt (tabulador) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal tabulador / tabulateur formen ordainak:
tabuladore : HiruMila, ElhHizt //
lankigailu : HaizeG FB // Ez dugu aurkitu
ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE,
T-L LBF, PMuj DCV.
Erdaretako formak
fr (DLLF): tabulateur; Tech.: tabulatrice;
it (S. Carbonell): Ø; en (Collins): (Inform.)
tab; de (Langenscheidts): Tabulator, an
Schreibmaschinen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-dore.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(idazmakina eta ordenagailuetakoa).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabulazio
iz. Tabuladorea sakatzea; kurtsorearen jauzia, tabuladorea sakatzeak eragiten duena. Fitxategi horretako lerro bakoitzak tabulazio bidez banaturiko hiru elementu ditu.
tafallar
1 adj. Tafallakoa, Tafallari dagokiona.
2 iz. Tafallako herritarra.
tagalo
iz. Filipinetan mintzatzen den hizkuntza.
taiga
iz. Geogr. Ipar hemisferioko lurralde hotzetako basoa, nagusiki koniferoz osatua dena. Hiru urte ziren Siberiara bidali zituztela, taigaren mugara.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taiga
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa
nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tai gabe
adb. Batez ere Zub. Gelditu gabe, atertu gabe. Tai gabe Jainkoa laudatzen. || Tai gabeko borroka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tai gabe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
batez ere Zub. 'gelditu gabe, atertu gabe'.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: Azkuek Amikuzen jasoa
dio.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): batez ere Zub. oharra erantsiko zaio.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailer
iz. Heg. Lantegia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailer
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:09 |
1996-07-23 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Heg. h. lantegi.
Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren euskal ordaina
Ik. lantegi, lantoki.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Ez nuke hitz hau baztertuko,
ez lantegi adieran, ez beste adiera askotan ere, oso hedatua
baita bai lehen eta bai orain" (1997-01-21)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailla
iz. Taillatzea; taillatzearen emaitza. Ik. tailu. Pintura, zaharberritze, egur tailla eta eskulan lantegiak eskainiko dituzte. Ama Birjinaren irudia XII. mendeko tailla erromanikoa da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailla
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
'egurra lantzea'ri dagozkionak bakarrik jaso dira.
talla 3: Aran SIgn ("Badirau ere oraindik
Azpeitiko Eliza nausiaren bataiotegian bera bataiatua izandu zan
ponteak, zurezko taparekin estalita; eta gañean dago tallazko
iduritxo bat, beatzarekin beerontz siñalatzen duena"), Lek
SClar 2 ("Au, Rioxako Kañas deritzon erriko Monja Bernardaen
Monasterio bateko obi baten tallai dagokio", "Obi bateko tallai
buruzko zer bat da au ere"); tailaketa 1, MEIG-NEtx
("Astinduak berak ebaki berdinak lantzen dituzte; tailaketak berak,
akatsez koskatzen"); ta(i)llatu 2: INav ("buru
zuri bat zeiña baita taillatua eskallerak bezala"), Lek
SClar ("Obiaren aurre-aldean ederkitxo tallatua, Kantziller
Jaunaren illeta dago"); tallista 1, Lek SClar
("Tallistaren humorea!").
taila (eta apaindura-taila, taila
talde, taila-hondakin) 13: Legazpi ("Egungoan,
Beobidek landuriko San Juan Bautistaren taila bat gordetzen
da"), Arkeoikuska 83 ("Aurkitutako ostilamenduei dagokienez,
harrizko tresnagintzak, ijelki eta ijelkitxo ukituen nagusigoa eta
nukleo eta taila-hondakinen gehitzea isladatzen ditu"),
HezkSaila 1984 2 ("Igeltsu edo eskaiolazko taila",
"Definizio handiago bat ukaiteko gainazala kolorez pinta daiteke,
gainazalaren planoa tailaz sortutako bolumenarekin uneoro konparatu
ahal izateko"), X. Mendiguren B. 2 ("Uztarriaren kanpo-aldeak
motibo desberdinetako tailak izan ditzake", "Taila hauek dira
euskal uztarriaren ezaugarrietako batzu"), Bitez ("Santa Marinako
taila gotikoa"), B. Kortabarria ("tunan, taila taldean, argazki
taldean, dantza taldean, abesbatzan edo beste talderen baten daude
gehienak"), I. Murua ("Tailerrak ere ugariak dira gure herrian:
artisautza, diseinua, argazkigintza, taila, maketak, etab."),
Artistas 1995 ("Modelatu eta Tailako Eskola Praktikoaren
inguruan"), Harluxet HE ("Errosarioko Ama Birjinaren zurezko
taila polikromatu erromanista bat"), A. Agirre ("Korutik museo
txiki batera sar daiteke, non xarmaz eta bakuntasunez usariotik
kanpo dauden kultu-gauzak erakusten diren: taila batzuk, kopoiak,
binajerak, argazki zaharrak liturgiako tresnak, etab."), M.I.
Astiazarain ("Apaindura-tailarik ez da, baina honen ordez beranez
urreztatuan apaingarriak biltzen dira"); tailaketa
(eta tailaketa-sistema) 4: I. Azkune ("Pinoiak, egin nahi
den engranaia zilindriko zuzenaren forma berdina du.
Tailaketa-sistema hau aztertzeko, har dezagun 1. irudia"),
HezkSaila 1984 3 ("Igeltsu edo eskaiolazko xafletan
tailaketak egin", "Igeltsu edo eskaiolazko tailaketez ormirudi bat
egin", "Tailaketa, karrasketa, hustura, limak, lixak, e.a. erabili
esferazko, kubozko bolumeneko eskulturak egiteko");
tailatu 16: Artea eta gizona ("Bereizgarriak
dira harrian tailatutako hititar jainko eta jainkosak prozesioan
doaztela"), J.B. Aierbe ("Aldare biok tailatu zituen artista"),
Elhuyar 4 ("Eskuzko hariztaketaren helburua, torlojoaren haria
[kanpokoa] ala azkoinaren haria [barnekoa] tailatzea da",
"Azalaldean bira ardatzekiko paralelo hortzak tailatuta dituzten
diska zilindrikoak dira", "Azalaldean hortz helikoidalak tailatuta
dituzten diska zilindrikoak dira", "Saihets azalean kono motzaren
generatritzen eran tailatuta hortz zuzenak dituzte2), I. Azkune 4
("Mekanikoki tailatutako engranaiak, bi sistema nagusiren bitartez
lor daitezke", "Makina hauek sailkatzeko, engranaia zilindriko
zuzenen hortzak tailatzeko zein erreminta erabiltzen den hartuko
dugu kontutan", "Honela tailatutako engranaiak, modulu berdineko
beste edozeinekin funtziona dezake", "kremailera bat gurpil batekin
engranatzen ari dela eta bide batez hortzak tailatzen ari zaiola
pentsa dezakegu"), HezkSaila 1984 5 ("Burutu behar den gaia
aukeratu eta, bozetoa egin ondoren, tailatu behar den euskarrira
eraman", "Aurreko prozeduraz igeltsu edo eskaiola koskoak erabili
elementu konkretuak tailatzeko", "Motibo geometriko eta organikoak
tailatu", "Taila ditzakegun egur-mota guztiak erabili: makilak,
oholak, enborrak", eta izenburu bezala behin "Tailatu"), J.A.
Berriotxoa ("Material bigunak [igeltsuak, buztinak edo tuparriak]
azaleratzen diren tokietan, higalanak, modu ez osoan gutxienez,
hustu egin ditu gune hauek, kubeta luzeska txikiak tailatu"); eta
tailatze teknika 1, Euskadi Inf 1998 ("Bitrina
berezi batean mineralik gogorrenaren tailatze teknika erakusten da
pausoz pauso, eta bost dira bisitarien begien aurrean dauden aleak,
ongi samar gordeta, jakina"); tailetu 1, Santa
Mariñe1994 ("Baia, gobernate ezak eta lapurrek egin euden
barruko jeneroen hondamena eta mobiliarioa ezezik bidriera, tailetu
eta gehiena suberta zan sano kaltetuta"); tailista 1,
Artistas 1995 ("tailista- eta eskultore-belaunaldi
bat").
taila : AB50 1, HiztEn (1 jantziek beren neurria
azalduz daramaten zenbaki edo letra; 2 zerga; 3 harribitxiak
lantzeko prozedura; 4 kobre edo altzairuzko xafla batean beranez
grabatuak egiteko prozedura; 5 eskultura-lana, bereziki zurezkoa; 6
engranaje-gurpil, fresa, etab.etan hortzak egiteko prozedura),
Euskalterm 12; tailagile : HiztEn (zurezko tailak
egiten dituen pertsona); tailagin : Euskalterm 1
(zizelkari eta tailista sinonimoekin);
tailaketa : AB38 6, HiztEn (tailatzearen ekintza eta
ondorioa), Euskalterm 3 ('tallado'); tailakuntza :
Euskalterm 2; tailatu : AB38 6 (eta taillatu
beste 1), Euskalterm 11; tailatze : Euskalterm 1
(zura tailatze: 'talla de la madera');
tailista : Euskalterm 1 (zizelkari eta
tailagin sinonimoekin); talla : AB50 2;
tallatu : AB50 1; tallista : AB50 2
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
taila : EuskHizt (zerga), HiruMila (1 impuesto,
censo, pecha, pecho, tributo; 2 talla, escultura [sobre todo en
madera]; 3 dimensión, tamaño, talle del cuerpo; ik. taia),
ElhHizt (1 zah., impuesto, tributo; 2 ik. tailu),
HaizeG BF (taille), PMuj DVC (1 tarja: taila
egin: tarjar; 2 impuesto, tributo...; 3 talle);
tailla : Lh DBF (tailla 1: taille,
longueur; tailla 2: impôt, cens, taille; tailla 3:
taille, chacun des deux petits bâtonssur lesquels on marque par des
coches le pain, la viande vendus, etc), DRA (1 var. de taia;
2 impuesto, censo; 3 talle); talla : Lh DBF:
(v. tailu 1); taila-biltzaile : PMuj
DVC (recolector, cobrador...); tailagile :
HiruMila (tallador, ra), PMuj DVC (1 tarjador; 2 escultor);
tailagintza : PMuj DVC (escultura);
taila-irudi : PMuj DVC (escultura);
tailaketa : PMuj DVC (talladura);
tailari : PMuj DVC (segador);
tailarri : HiruMila (piedra para afilar la hoz o la
guadaña), PMuj DVC (piedra de afilar la hoz o la guadaña,
afiladera,...); taillarri : Casve EF (pierre à
aiguiser la faux), Lh DBF (pierre à aiguiser la faux);
tailatu : HiruMila (tallar), PMuj DVC (1
[en]tallar; 2 escoplear); tailatzaile : PMuj
DVC (tallador) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur
EG/CE eta EF/FE, XarHizt.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
taila 'egurra lantzea' // EBB: hurrengo itzulirako.
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "taila (egurra lantzea), tailagin, tailatu.
Soldadutzarako egin beharrekoa ez da taila, neurketa baizik" /
HezkAdmin: talla
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ll-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taillagin
iz. Taillak egiten dituen pertsona. Ik. tailugile.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taillagin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "taila (egurra lantzea), tailagin, tailatu.
Soldadutzarako egin beharrekoa ez da taila, neurketa baizik".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taillaketa
iz. Taillatzea. Irlandako artearen historia historiaurreko harri taillaketekin hasten da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taillaketa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:37 |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: tailaketa / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[tailaketasartzea
proposatzen dut]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taillatu, tailla/taillatu, taillatzen
du ad. Zura, harria edo kideko gai bat landu, bertan ebakiak, koskak edo markak eginez. XVII. mendeko baserri honek taillatutako habeak ditu ganbaran.
Harri bakoitzak barnean dituen argi eta edertasunak hobeto kanporatzeko, harriak eskatzen duen erara taillatu behar da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taillatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:17 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: tailatu / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "taila (egurra lantzea), tailagin, tailatu.
Soldadutzarako egin beharrekoa ez da taila, neurketa baizik".
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
tailla(tu), taillatzen.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[tailatu sartzea
proposatzen dut]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailu
1 iz. Estatua, gorputz osoko eskultura-lana. Eragin zuen gizona zirudien urrezko tailu bat. Ama Birjina Arrosariokoaren tailua.
2 iz. Gorputzaren neurria. Tailu txikiko gizona.
3 iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, tailu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori 'taxua' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. taxu].
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
taiu, taiutu formakoak 86 dira (B 56, G 30);
a) 'izaki bizi baten gorputz osoko irudia' adierako
taiu 6: B 5 (Añ LoraS eta "esku-taiu", A
BGuzur, Erkiag Arran; Kk Ab I: "gixon-taiu");
G 1 (Izt C); b) 'itxura, tankera' adierako 78:
taiu 54: B 44 (Itz Azald; AB AmaE, Azc
PB, Ag Kr, A BeinB, Echta Jos, Kk Ab
I, Kk Ab II, Altuna, Enb, Otx, Laux AB; Erkiag
BatB, Akes Ipiña; eta taiua: Azc PB,
Erkiag Arran); G 10 (Ag G, Or Eus, Or
Poem, Etxde JJ, Txill Let, Zait Plat,
Gazt MusIx); taiutu 16: B 5 (Otx, Erkiag
Arran, Erkiag BatB); G 11 (Ldi UO, Ldi
IL, Or QA, Zait Plat, Gazt MusIx);
taiuz 7: B 2 (Añ GGero, Enb); G 5 (Or
Eus, Ldi UO, Ldi IL); taiuzko 1,
G (Ldi IL); c) 'kalkulatu' adierako
taiutu 2 (Or Aitork);
taiu, taiutu modukoak 47 dira (B 3, G 5, EB 39);
a) 'izaki bizi baten gorputz osoko irudia' adierako
taiu 1, B (B. de Arrizabalaga: "lurralde taiu");
taiugintza 2, EB (J. Oregi); b) 'itxura,
tankera' adierako 39: taiu 4: G 1 (S, Onaindia); EB 3
(Natur Zientziak, A. Urrutia, X. Mendiguren Bereziartu);
taiuera EB 2 (Natur Zientziak);
taiuketa EB 8 (J. Oregi, E.J., Bizia Lurrean,
BEO, EHAA); taiutu 21: B 1 (Otxolua); G 1 (B.
Latiegi); EB 19 (J. Butron, Saioka 7, HABE, EAEAZ, Bizia
lurrean, I. Zaldua, Oñatiko Historia..., S. Garmendia,
L. Villasante, K. Altonaga, B. Kapanaga, Gramatika Batzordea, X.
Mendiguren Bereziartu, E.J., EHAA); taiuz 2: G
1 (X. Kintana); EB 1 (J.A. Arana Martija); tayuko B 1
(J.M. Etxeita); tiuz G 1 (S. Onaindia); c)
'mota, moldea' adierako taiu 3: G 1 (S. Barandiaran);
EB 2 (Natur Zientziak, P. Berasategi); d)
'gorpuzkera, gorputzaren neurria' adierako taiu 1, EB
(Natur Zientziak); e) 'kalkulatu' adierako
taiutu 1, EB (EHAA); tailu modukoak 10
dira (B 1, G 5, EB 4); a) 'izaki bizi baten gorputz osoko
irudia' adierako 7: tailu EB 1 (A. Valdes);
taillu-irudi G 4 (S. Arambarri Etxaniz);
talluntz G 1 (M. Jimeno Egurbide);
talluntza B 1 (R. Artola Larrañaga); b) 'mota,
moldea' adierako tailu EB 1 (J. Apalategi); c)
'itxura, tankera' adierako tailukera EB 2 (J.
Apalategi: "analisi tailukera", "domeinu teilukera"); taju,
tajutu, tajuz modukoak 85 dira (B 1, G 32, EB 21, EgAs 31);
a) 'itxura, tankera' adierako 78: taju 9: G 2
(Jautarkol, J.M. Bastarrika); EB 3 (Gramatika Batzordea, J.A.
Arrieta, J. Etxaide); EgAs 4 (V. Barandiaran, Basabitxi, X.
Euskitze; Euzkadi 1917); tajugabe G 1 (J.
Etxaide); tajukera EB 1 (Galiziar, kataluniar eta
euskaldun idazleen II. ihar.); tajutu 39: G 15
(Jakin, A.M. Garate, J. Etxaide, J.M. Lekuona, A.
Urrestarazu, J. Garmendia Larrañaga 5, J.L. Iriarte, L.
Dorronsoro); EB 11 (B. Urkizu, T. Alvarez, J. Oregi,
Sagardoa, J. Apalategi, M.A. Barcenilla, A. Lertxundi, G.
Aresti, G. Barandiaran, D. Urbistondo); EgAs 13 (Euzkadi,
El Día, El Pueblo Vasco; EHAA, Irulita,
B. Kapanaga, HABE, Ere); tajuz 12: B 1
(A. Zubikarai); G 3 (B. Gerra, L. Villasante, A.M. Labayen); EB 5
(B. Urkizu, R. De Rijk, Filosofia Saila, J. Iturralde, X. Olarra);
EgAs 3 (S. Basurko, P. Zabala; El Día);
tajuzko 14: G 7 (B. Latiegi, I. Olaberria, P.
Goicoechea, J.M. Torrealdai, P. Iztueta, S. Mitxelena, P. Lazkano);
EB 1 (M. Navarro); EgAs 6 (El Día; Egin, EHAA, J.A.
Arrieta); tajuketa EgAs 2 (Euzkadi 1936);
b) 'mota, molde' adierako taju 5: G 3
(Basarri, J. Garmendia Larrañaga, J.L. Iriarte); EgAs 2
(El Día, Deia); c) 'behar den bezalakoa,
egokia' adierako taju izond. 1, G (P. Lazkano);
d) 'kalkulatu' adierako tajutu 1, EgAs
(Euzkadi); taxu, taxutu, taxuz modukoak
76 dira (B 2, EB-EgAs 74); a) 'itxura, tankera' adierako 70:
taxu 5 (Gipuzkoako geografia, A.M. Toledo, P.
Altuna, M. Lasa, A. Cazabon); taxukera 5
(Begiko, M.K. Garmendia, Txillardegi, I. Aldabe,
Txiliku); taxuketa 6 (Txillardegi,
UZEI, I. Aldabe); taxumen 2 (Begiko: "taxumen-behar";
Txillardegi: "taxumen saiakuntza"); taxutu 35 (J.
Jauregi, Izarreko, L. Mitxelena, M. Pagola,
Txillardegi, SEIE, L. Villasante, A.M. Toledo, M. Zalbide,
X. Iruretagoiena, E. Zabala, M. Etxeberria, J.L. Aramendi, J.M.
Lekuona, E.J., S. Garmendia, J. Azurmendi, T. Peillen, I.
Garmendia, R. Arrue, Elhuyar, P. Urkizu, UZEI; J.A. Irigarai;
Deia, J.A. Letamendia, L. Etxeberria);
taxutze-modu 2 (A.M. Toledo); taxuz 11
(F. Zubiaga; Elhuyar, L. Villasante, M. Zalbide, I. Sarasola, M.
Aramendi, Txillardegi, K. Alkorta, X. Mendiguren Bereziartu,
J. San Martin); taxuzko 4 (I. Sarasola, LMuj, B.
Urkizu, M. Lasa); b) 'mota, moldea' adierako
taxu 3: B 1 (Itunbe ekonomikoaren legea);
EB-EgAs 2 (S. Garmendia; Egin); c) 'kalkulatu'
adierako taxutu 3, EB (Matematika, J.
Kortabarria, SEIE).
tailu 'eskultura': DFrec 1, LurE; 'itxura': DFrec
1; 'neurria': Euskalterm 3; tailugile 'eskultorea': LurE;
taillugintza: DFrec 1; tailutu: Euskalterm 2;
taiu 'itxura': DFrec 9, AB38 9, AB50 6 (eta
taiu-aldatze 1; hiri-taiu 1), Euskalterm 1;
taiuera: AB38 1; taiugabe: DFrec 1; taiugile
'gionista': AB50 1; taiukera: AB38 1, AB50 4;
taiuketa: DFrec 3, AB50 3 (eta industria-taiuketa 1),
Euskalterm 1; taiutu 'egituratu': DFrec 6, AB38 4, AB50 4,
Euskalterm 1; 'eskultura egin': DFrec 1; taiutzaile: DFrec
1; taiutze: AB50 1; taiuz: DFrec 1;
taju 'itxura': AB38 7, AB50 1; tajuera: AB38
7; tajutu: AB50 4; tajutuagotu: AB38 1;
tajutze: AB50 2; tajuz: AB50 2; tajuzko: AB38
1, AB50 5; taxu 'itxura, tankera': HiztEn-LurE,
Euskalterm 1; 'kalkulua': HiztEn; 'moldea, mota': AB38 1,
HiztEn-LurE; taxutu 'itxuratu, moldatu, ondu': AB38 16,
HiztEn-LurE, Euskalterm 3; 'kalkulatu': LurE; taxugabe:
HiztEn-LurE; taxugabekeria: LurE; taxuka: HiztEn;
taxukatu 'kalkulatu': Euskalterm 1; taxukera: AB38 1,
Euskalterm 2 (eta plaza-taxukera 2); taxuketa: AB38
2, HiztEn; taxutzaile: Euskalterm 2; taxutze: LurE;
taxuz: HiztEn-LurE; taxuzko: AB38 2, HiztEn.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
tailu, ik. taxu [taxu hobestekoa da].
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'gorputz osoko irudia'. 2 'gorputzaren neurria': tailu
txikiko gizona. 3* e. taxu.
Informazio lexikografikoa
Forma-adieren gurutzamenduak
izaki bizi baten gorputz osoko irudia; beste adierei taxu
forma dagokie, Euskaltzaindiaren lehendiko erabakia berretsiz,
nahiz hau tradizioko oinarririk gabea dela jakin.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailugile
iz. Tailuak egiten dituen pertsona. Ik. taillagin; eskultore; zizelkari.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailugile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'eskultorea'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
eskultorea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailuntza
iz. g.er. Estatua, eskultura-lana.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailuntza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
talluntza 1, Ag Kr ("Donearen irudia etzan
agiri, talluntzaren barruan egoan da").
talluntz(a) 2: M. Jimeno ("bera da Excelsisco
Miguel santubaren talluntz edo imagiña beneragarriyaren Eliztxoa
berex edo apartia"), R. Artola ("Gloria Dugiols-i bere talluntza
goitutzeko egunean").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm,
ez eta beste hauetan ere: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
eskultura, izaki bizi baten gorputz osoko irudia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taipeitar
1 adj. Taipeikoa, Taipeiri dagokiona. Taipeitar agintaria.
2 iz. Taipeiko herritarra.
taiu
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, taiu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. taxu].
taiwandar
1 adj. Taiwangoa, Taiwani dagokiona. Taiwandar kirolaria.
2 iz. Taiwango herritarra.
tajik
1 adj. Tajikistanen, Afganistango mendebaldean eta Uzbekistango hegoaldean bizi den etnia batekoa, etnia horri dagokiona. Tajik etniako buruzagi bat hautatu dute presidenteorde.
2 iz. Etnia horretako kidea. Kafetegi alboko jatetxe ttipia Bahdir izeneko tajik batena da.
tajikera
iz. Tajikistanen mintzatzen den hizkuntza.
tajikistandar
1 adj. Tajikistangoa, Tajikistani dagokiona. Tajikistandar musikaria.
2 iz. Tajikistango herritarra.
tak
1 onomat. Kolpe txiki edo arin baten onomatopeia. Ik. taun-taun; kask; tok. Artega eraman du zigarroa hautsontzira, hatzaz, tak, kolpetxoa emanez errautsa botatzeko. Oin puntarekin tak-tak jo du lurra. Aneren logelan kolpeak hasi ziren entzuten, tak, tak, tak.
2 onomat. Gertaera edo ekintza baten bat-batekotasuna adierazten duen onomatopeia. Eta tak!, denboraldi bakarrean Txapeldunen Ligarako sailkatu zen.
Badoaz bi lagun espaloian barrena, eta, halako batean, tak, erdikoa erori egiten da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tak
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:37 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
tak, eta 'kolpea' adierako takada jaso dira;
aldiz, tik-tak forma ez da jaso.
ez dugu tak soila aurkitu; taka taka tak 1,
Ox ("Taka taka tak, bazoan beraz, / Behatzaileak ezin aldaraz");
takada 'kolpea' adierako 1, Erkiag Arran
("Odolaren takadak sekulakotz ez atertutea") // Ik. ap. DRA,
tak : Etxba Eib ("tak eta erriala! Kendu eiñ
biar izan neban gitxarria"); tak-tak : Garbiz in
EEs 1924 ("Erlojoaren tak-takoa"), Amez in Egan 1964
("Bere orduak astiro pasa ta gabean tak-tak durunditsua egiten dun
kutxa luzeko erloju zarrak..."), Dass in GH 1923 ("Lapurdin
hola deitzen dute goizetik arratserat taktak eta taktak, mokoarekin
zuhaitz eta harroka guzien kontra joka ari delakotz"),
taktaka : Dass in GH 1923 ("Kankanote mota bat
da taktaka, tipiskoa"), eta tak eta zart : Lurtxuri
in GH 1925 ("halako moldez nun, igande batez, tak eta zart,
Harrixabaltarreri beren erretorak saminki erran
baitzakoten...").
tak 5: Gte ("Maisuak hitzetan okertzen baziren,
tak, han zegoen Iñaki, tximino bat bezala, ateraldi batez maisua
barregarri uzteko"), Tiro tartean bertsotan ("Egurra izan
ezkero, tak! eta rak! jo ta moztu"), A. Pontesta ("ura irakiten
hasi zenean, tak!, arraultze azala erdibitu eta kazuelara bota nahi
izan zuen barrukoa"), E. Jimenez ("sujetadoreari eutsi dio,
itxuraz, eta atzealdean duen ixteko gakotxoa aurrealdera ekarririk
tak askatu du"), Txondorrak ("Siri-sulua, baiña, esta, ola
sulo aundixa esta biar iseten, bakarrik arnasia artzeko beste,
lartxo badauka ba, tak! tapau pixkat eta andik keia pixkat urtetzen
dabela"); tak tak 3: Gurpila 2 (""Tak, tak!",
atea jo zuen otsoak", "Txanogorritxo heldu zen eta atea jo zuen:
"tak, tak!""), A. Epaltza ("Orduan ere kanpoan, tak-tak-tak-tak,
aitaren ordenadorea baizik aditzen ez zela frogatu nuen");
taktak onomat. 2 eta taktaka
txori-izena 6, denak ap. Dass-Eliss (DRAn jasotako testuinguruetan,
eta "Taktaka [tit] [...] Behin Jainkoak xori guziak deithu bere
ganat eta taktaka ez zitzaion ethorri [...] Orai, uste othe duen
gaixo taktatak [sic] zuhaitzetan eta harrietan direla ithurriak!
Uzkinaxo, phika, kankanote eta taktaka arras hegaztin kalte egileak
dire [...] Inguruko uzkinaxo, phika, kankanote eta taktaka guziak
harat bilduko dire").
takada : HiztEn (indar handirik gabeko kolpea)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE,
Euskalterm.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegian antzandobi arrunt fitxaren hustuketa:
taktaka : Noval Avifauna, Euzko Gogoa
1950-II; antzandobi arrunt : Galarza Gure
hegaztiak, Perez Ollo Navarra; antzandobi
bizkar-gorri : Noval Avifauna, Ag Kr-3
Itxas-iztegia; antzandobriya : Euzko Gogoa
1950-II; antzandobui : Puente Amestoy Aves;
antzandoi kasko urdina : Euzko Gogoa 1950-II;
kardineru-jantzalle : Arzdi Aves, Euzko
Gogoa 1950-II; kasko urdina : Puente Amestoy
Aves; larrutzalle txori : Puente Amestoy
Aves, Euzko Gogoa 1950-II.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tak : HiruMila (onom. 1 onomatopeya de diversos
ruidos no muy perceptibles: corazón, reloj, etc; también se dice de
algo repentino; 2 onomatopeya que denota un golpecito, un saltito o
una quiebra), Casve EF (onomatopée de bruits: coeur,
montre...), HaizeG BF (clac: bruit), Lh DBF (1
onomat. de divers bruits peu perceptibles comme les battements du
coeur, le tic tac d'une montre, etc..., ou encore le bruit produit
en passant, en effleurant un objet; 2 tak ila gelditu zen:
il tomba mort, clac!), DRA (1 onom. de diversos ruidos no muy
perceptibles, como el del corazón, como el de un reloj de bolsillo,
etc, como también el de palpar o tocar ligeramente un objeto; 2
onomatopeya que denota un golpecito, un saltito o una quiebra),
PMuj DVC (1 onom. de ruido poco perceptible: corazón, reloj,
toquecito, latido, palpitación del corazón; 2 golpe: onom.; 3 punto
ortográfico; 4 tak ila gelditu zan: quedó muerto, ¡clac!);
tak-tak : DRA (1 tictac; 2 onomatopeya: picotazo),
PMuj DVC (1 tac; 2 palpitación, latido, pulsación, pulso);
tak egin : PMuj DVC (tocar, palpar, manosear,
pulsar, golpear); tak eta zart : DRA (de repente, de
sopetón); takada : HiruMila (1 golpecito; 2 momento;
3 Inform. bit, byte), ElhHizt (golpecito, toque,
tocamiento), Casve EF (1 petit coup; 2 moment), HaizeG
BF (petit coup), Lh DBF (takada 1: tache;
takada 2: 1 petit coup; 2 moment; takada 3:
tranchée), DRA (1 golpecito; 2 momento); tak-arrastak
: PMuj DVC (punto y coma); taktaka : DRA (pega
reborda, pica grega, al caudón) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taka1
iz. Zub. Orbana, narrioa. Taka horiak. Mundura jitean ekartzen dugun taka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taka 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Zub. 'orbana'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub. eta ing.
Forma baten adiera(k)
orbana.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taka2
iz. Bangladeshko diru unitatea. Spectrum Sweaterreko langileek 700 taka irabazten zituzten hilean, nahiz gutxieneko soldata 930 takakoa den Bangladeshen.
takar
adj. Zakarra, latza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'zakarra, latza'.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. zakar.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: sartzea komeni da
zakar hitzaren sinonimo gisa.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): sartzea onartu da 'zakarra, latza' adiera duela
adieraziz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takarraran
adb. Bizk. Lasterka. Ik. korrika1.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takarraran
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskalkia baino eremu mugatuagokoa
Gipuzkoako bizkaierazkoa da, baina Bizk. marka duela
aipatuko da.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
korrika.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taka-taka
1 adb. Haur. Oinez. Ik. tiki-taka. Gure haurtxoa dagoeneko badabil taka-taka. Taka-taka eskolara joan.
2 adb. Urrats aski labur eta lasterrez. Ik. tipi-tapa. Hasi nintzen korta alderantz taka-taka, hango atetik sartzeko asmoz.
takateko
iz. Kolpea, ukaldia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takateko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taket
1 iz. Batez ere Bizk. Hesola; gurdiaren alboetan jartzen diren hesola modukoetako bakoitza. Ik. hesola. Taketa bezala gogorturik. Taketa bezalako gorputz arteza. || Burdin taketak.
2 iz. Ziria. Bi harriren artean taketa sartzen den bezala, salmenta eta erosketaren artean bekatua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taket
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
taket(a) (eta burdiña-t., burni-t.)
17 ager.: B 11 (Ag 3: "zotzez, ziriz edo taketez beterikako
argi-mutill luze bat", "gizonak taketa baño gogorragoko atzamarren
artean zigarro bat egiñaz", "taket batzuk giñan atzekoa ta ni"; A
BeinB 3: "Aaur dabil nire senar taketa bere", "taketa
legetxez gogorturik topako genduke au", "Mandazain taket baten
guraria?"; Kk Ab 3: "biribildu eban gero taketa lakoxe
zigarro lodi ta gogor bat", "bedar artian taketa lez zigarro
mutxikin amataua", "taketa lakoxe gorputz arteza"; Otx: "laster
dozu mutil ori taketa bera baño senduago jarri"; Erkiag
BatB: "burdiña-taketok euren tegitik atara"), G 5 (Izt
C, zerrendatu batean: "Taketak"; Or Eus:
"Narra-ertzean taketarik ez"; Zait Plat: "taketa bezala
gogorturik ikusi zuen"; Ugalde Iltz: "Serore etxe aldetik
dagon burni-taketako leio beltz-itxusi aretatik begiratu"; Ibiñ
Virgil: "ar zak taket bat"), EB 1 (Arti MaldanB:
"ahoan sartu urregorrizko taketa"); taketu G 1: NEtx
Antz ("bere eskuetan taketu zun bitxia").
taket B-EB 14: Ag Kr (OEHko
testuinguruetako batean), Zubk 2 (adib.: "Gizonak, taketa baiño
gogorrago..."), Larrak ("Taketari lotu nautsoe"), I. Sarasola
("Honen kideko lekukotasunen data taket artean -[1074]- eman dugu
aditzera"), X. Mendiguren B. ("hemen bait gaude taketari loturiko
hartzaren modura"), J.A. Garmendia ("Gero taket batetan lotu
zuten"), J.L. Lekunberri 2 ("Goizero kaleratu eta bere taketa
bilatzen zuen", "Potxingo batetan zegoen, taketetik ez urrun"),
Lore kontu ("lehengoan taketa lez, geldi zertu zan"), G.
Aulestia ("lemaren taketa"), Txiliku 3 ("Arreta handiz taket bat
iltzatuz kakalardoa erori zen leku bere-berean", "taketetik
hurbilen zegoen zuhaitz enbor ertzean", "askatu zuen zinta taketa
zegoen lekuraino"); eta taketak emon ;
taketetik aidean : Zubk ItxasA ("Taketak emon.
Burutapena euki" / "Taketetik aidean. Burutik arin samar" - cf.
gainera: "Toleta, erramua estrapuagaz lotzeko karel gaiñean egoten
dan taketa izaten da").
taket : DFrec 4, AB38 1 (estaca), AB50 2 (1 cuña,
1 estúpido), taketako (estacazo), HiztEn (1 hesola; 2 L
zenbait arrainek defentsarako duen bizkar-hegatsa; 3 tentela,
motela), LurE, Euskalterm 9 ('estaca' 1, 'calzo' 1 eta taketa
jarri, taketa sartu 'calzar'; 'palito de x' 5:
arrain-taket, karramarro-taket, legatz-taket,
txahal-taket).
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. Garm LexEV 389: taketa ("Uno de los varales de
madera que lleva el carro rural, para sujetar la carga. Se
introduce en el taketa-zuloa, o en los taketiek o
agujeros de los dos maderos longitudinales de la cama").
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
taket : EuskHizt (1897; batez ere bizk. 1 hesiak
egiteko edo gurdian jartzeko makila moduko atal lodia eta motza;
ik. hesola; 2 izond eta iz. 1890; Beh. G. er.; ergela,
adimen laburrekoa; ik. kirten), HiruMila (1 estaca,
palitroque; 2 jalón; 3 adral; 4 cuña; 5 espina o aleta dorsal de
algunos peces utilizada como defensa; 6 estúpido, da; 7 crecido,
da; grandullón, na), ElhHizt (1 estaca, várgano; 2 L espina o aleta
dorsal de algunos peces que les sirve de defensa; 3 estúpido, -a,
tonto, -a, necio, -a, zopenco, -a), EskolaHE, Lur EG/CE
(estaca) eta EF/FE (pieu, piquet), Casve EF (1 pieu;
2 coin à enfoncer; 3 nageoire de poisson; 4 verge, organe viril; 5
étai, pieu; 6 stupide), Lh DBF (1 taquet - menuis; 2
nageoire dorsale de certains poissons qui s'en servent comme moyen
de défense), DRA (1 estaca; 2 jalón; 3 adral; 4 cuña; 5 espina o
aleta dorsal de algunos peces que les sirve de defensa; 6 estúpido;
7 crecido, grandullón), PMuj DVC (1 estaca, chanto, estabuyo
agudo, palo puntiagudo, vargano, estaca de empalizada; taketean
lotu = estacar, atar a una estaca; taketaz xedatu,
mugatu = estacar, señalar con estacas; taketez esi =
chantar, cercar con chantos; 2 BG estúpido, necio, zopenco,
ignorante; 3 B cuña, calzo, calce, taco de ruedas; taketa
ezarri = calzar, acuñar, poner calces o cuñas; taketak
kendu = descalzar, quitar calzos; 4 B alzaprima, cuña; 5
piquete, jalón pequeño; 6 palitroque, palote, palo mediano; 7 (pl.)
palos verticales en el carro para cargar la leña; 8 B tabicón,
tablón, madero, vigueta; 9 jimelga = taketez eutsi =
enjimelgar, asegurar con jimelgas; 10 L esquema, espina o aleta
dorsal de algunos peces; 11 tenaza, mordaza de algunos
instrumentos; 12 L cornamuza; 13 BG taketean egon = estar de
murria); taket-hesi : HiruMila (sebe), PMuj
DVC (taket-esi = chantado, cercado de chantos)
// DRA: taketa-biur (Urkia aipatuz) // PMuj
DVC: taketada (estacazo, varzo, varapalo),
taketak (paréntesis: - signos), taketa-mailu (acción
de golpear entre tres; taketa-mailuetan), taket-arte
(paréntesis; taket-artean = entre paréntesis),
taket-arteko (paréntesis), taket-aundi (estacón),
takete (1 BG necio, estúpido; 2 pilote, estaca),
taket-sare (balaustrada, balcón), taketu (reforzar,
sujetar con cuñas el poste metido en tierra), taket-ukaldi
(palotada, golpe con el palote), taketzar (estacón),
taket-zulo (estaquero, agujero de la estaca) // Ez
dugu aurkitu ap. HaizeG BF.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
batez ere Bizk.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adibidea ere eman: "taketa
baino artezago". 2- Azpisarrera erantsi: taketerako egon
'berbetarako gogorik ez izan'.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-10-19)
Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia (H1.1
lantaldeari jakinaraziko zaio ohargileak proposatu duen adibidea;
baina ez da forma berririk orain erantsiko).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takigrafia
iz. Idazkera-sistema lasterra, ikurrak eta laburdurak erabiltzen dituena. Akademia batean izena eman eta mekanografia eta takigrafia ikasi nituen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takigrafia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: sartzea komeni da.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): onartu egin da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takikardia
iz. Bihotz taupaden maiztasunaren lastertze ezohikoa. Gasak itolarria eta takikardiak eragin dizkio hainbat herritarri.
tako
1 iz. Heg. Zur, metal edo beste material baten puska ez oso handia, bereziki zerbaiti eusteko edo zerbait sestran jartzeko erabiltzen dena. Hiru telebista pantailak eta adreilu itxurako 250 bat egur takok apaintzen dute Asier Zabaletaren azken sorkuntza.
2 iz. Heg. Jaki baten puska, kubo baten forma duena. Bakailao takoa, berakatzak, oliba-olioa eta piper gorriak.
3 iz. Heg. Bloke batean baturiko orrien multzoa; modu horretan argitaraturiko egutegia. Etxean hartzen nuen Arantzazuko egutegia, takoa.
ARGIAk lehenengo egutegi takoa argitaratu zuenetik 13 urte igaro dira.
4 iz. Heg. Pilotariek, eskuak babesteko, ahurrean eta hatzetan jartzen dituzten pieza karratuetako bakoitza. Takoak jarrita aritu zen Xala, bere burua gehiegi behartu gabe.
Litekeena da takoak jartzeko modu berriarekin sentsibilitate pittin bat galdu izana.
5 iz. Heg. Kirol oinetako batzuek zolan izaten duten pieza puntadunetako bakoitza. Takoak belaunean sartu zizkion, indartsu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tako
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tako 2: Tx B III ("Gaztiak jardun dira
bertsuetan bapo, / ixildu gabetandik zipla eta tako"), Uzt
Sas ("batzuk takua sartutzen zuten / eta bestiak ziria, /
aspaldin ugaldutzen dijua / euskaldun bertsolaria"); eta ap. DRA,
gainera, RS ("takok deroak dodana neure etxerean zejara" eta
"Orok dogu ardura bat ta guztia takoentzat"), eta ogi tako,
Etxba Eib ("Eskolatik urten eta ogi tako aundi bat izaten
zan meriendia").
tako 2: Egan 1995 ("Euskal Idazleen
Elkarteak tako moduko egutegi bat eman du argitara"), H. Cano
("Billar mahaiaren gainean larrutan ari diren / bi emakume /
disimuloan non dago takoa? galdetzen duen agure zelatia").
tako : AB38 7 ('taco' itzuliak; hauetan zur
tako 1, zurezko tako 1, tako higikor 1, tako
irristakor 1), AB50 1 ('taco: de calendario'), HiztEn,
Euskalterm 17 (hauetan adib., aluminiozko takoak: tacos de
aluminio 1; haridun takoak: tacos a rosca 1;
lakoi-takoak: lacón en tacos 1; zapatila-tako 1
kala sinonimoarekin, irteerako takoak 1
irteera-blokeak sinonimoarekin, etab.; eta beste ager. 1
"eskularien defentsa" definizioarekin); takozko :
Euskalterm 1 (takozko mendel: 'orla de tacos') // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE // Eta 'taco' itzuliak,
beste hauek: uztarri : Euskalterm 1 ("zestarena"
oharrarekin); zokor : Euskalterm 1
(turba-zokor, turba-mokor sinonimoarekin: 'taco de
turba').
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Elexp Berg: " táko 1 (...) pedazo, taco. "Takua
ipiñi jat mai ankiai, kojo zeuan da", "Txakurra or doia ogi takua
auan dabela" / 2 (...) Pastilla de jabón grande y ractangular.
"Illia garbitzeko takua dala onena esate eben", "Jaboi-takua artu
ta igurtzi mantxiai" / 3 (...) Egutegi txiki eta potoloa,
Arantzazukoa, adibidez (...). "Amandriak oinddio egunero leitzen
dau takua", "Aurten eztou artu Arantzazuko takua" / 4 (...)
Antzinako papelezko tabako-kaxa karratua (...) "Zuen aittajunak
takua erretze juan"".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tako : HiruMila (1 taco, tocho circular; 2 pedazo;
3 cierre, obstáculo que cierra, entapona algo; 4 ark. para
[como sustantivo], fin, objeto), ElhHizt (1 taco, tarugo, cuña,
calzo; 2 Kir. taco: de las botas de futbolista, etc.), Lur
EF/FE (cale), Lh DBF (tako 1: v.
takoin; tako 2: baguette, cheville, coin; tako
3: v. tabako), DRA (1 pedazo; 2 tacos, pedazos
circulares de madera metidos en tierra sobre los cuales se colocan
los bolos en el juego de este nombre; 3 para, usado como
sustantivo. ¿Será "fin, objeto"?, 4 corpúsculo que cierra a tetilla
de las recién paridas como también el que cierra la punta del
divieso), PMuj DVC (1 pedazo, fragmento, trozo; 2 taco sobre
el cual se colocan los bolos; 3 tacos de billar; 4 para, fin,
objeto, destino; 5 cuña, calzo, takoak kendu: descalzar; 6
cierre de la tetilla, del divieso); takotegi : PMuj
DVC (taquera); taku : Lh DBF (v. de
takoin), DRA (tacha) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE, XarHizt, Casve EF, HaizeG
BF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal taco / cheville; crampon formen ordainak:
HiruMila: 1 tako; 2 cuña: ziri, taket; 3
tapón: zipotz, tapoi; 4 tarugo: mokil,
zokil, mokor; 5 fig. palabrota: birao; 6 fig.,
lío, embrollo: nahaspila, nahaste, nahasmendu
// ElhHizt: 1 ziri, mokor, tako; 2 (de
billar) makila, haga; 3 col., referido a personas:
mozkote, potolo, potzolo, zaparrote; 4
col/fig., trozo grueso de alimento: zati, puska,
kubo; 5 col., palabrota: birao, madarikazio,
arnegu; 6 col.: sorta; 7 col.: urte; 8 arm.:
baketa; 9 dep., de calzado deportivo: tako //
Lur EF/FE: 1 ziri; 2 kabila, orkatila /
grapa, kako // XarHizt: ziri,
zotz, kabila; (Anat.) aztal beharri,
axiroin, txorkatila / krako, mako
// Casve FE: (pied) aztalbeharri; (mot
inutile) ta, kalanbriata; (pour suspendre)
kahaila; (pour le bois) ziri, kabeila;
(clochettes) zilde, zildi / hortz,
kako, (importun) axegarri, bizkarroi //
HaizeG FB: (pied) aztal, aztal-beharri,
axiroin, kabila; (bois) xiri, xotx, (de
porte) xiribista / krako, mako; (importun)
nardagarri, unagarri // T-L LBF: (du
pied) axiroin, kabila; (bois) xiri,
xotx / hortz, khako // PMuj DCV:
1 t. de billar: tako, makil; 2 baqueta de las armas
de fuego: borra, izkillo-ziri; 3 tarugo:
mokor, ildoki, ilduki, tostor; 4 cuña:
ziri, zipotz, taket; 5 taco de sauco,
aguaceta, trabuco, tirabala: poloka, txiringa,
zipotz, plausta, popot, tulut; 6 taco
de cohetes: mokoilo; 7 trago: txurrut, zurrut,
klinkada, zangada; 8 bocado a deshora, comida ligera:
otamen, aamen, bazkarin, bazkal-uxu; 9
palabrota: eletzar, iroi, aobesteko berba; 10
juramento, blasfemia: arnegu, aiñeneko, birao,
aiñen; 11 embrollo, lío: mordoillo, naspil,
istillu, etab. // Ez dugu aurkitu ap. Lur
EG/CE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Adiera mugatzeko zailtasunak
adiera askokoa da, eta zail da mugak jartzea.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
- [A204]: Adierak markatu beharko
lirateke: 1 maldizio (hitz itsusia); 2 zerbaiten euskarri
paratzen den material puska
Bertzela, nahasgarria izan daiteke.
(2009-12-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takografo
iz. Lurreko ibilgailu baten abiadura eta ibilgailuak egin duen distantzia jasotzen dituen tresna. Aurrerantzean puntuak kenduko dituzte takografoak edo abiadura mugatzeko gailuak manipulatzeagatik.
takoi
1 iz. Ipar. Orpoa.
2 iz. Zapata-orpoa. Takoi luzeak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takoi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 Ipar. 'orpoa'. 2 'zapata-orpoa'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takoidun
adj. Takoia duena. Gona estu ñimiñoa eta zapata takoidunak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takoidun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:003 |
2003-12-16 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
takoidun 3: A. Erkizia ("Amak ezin izango zuela
malda haietatik ibili zapata takoidunez"), A. Iturbe 2 ("Zapata
zuri takoidunak [...] Takoidun zapatak").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm
// Ik. 'de tacón alto' itzulia Euskaltermen: takoi
altuko 1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
takoidun : PMuj DVC (taconado, -a)
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal de tacones (altos) / à talons (hauts) formen
ordainak: aztaldun : Casve FE (-ü),
HaizeG FB, T-L LFB; orpo luzeko/altuko
: HiztHand; takoindatu : PMuj DCV;
takoindun : HaizeG FB, T-L LFB, PMuj
DCV // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur
EG/CE eta EF/FE, XarHizt.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko
baldintza")
ez da Hegoaldekoa bakarrik, J-L. Davantek dioenez.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
zapata takoidunak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taktaka
iz. Ipar. g.er. Antzandobia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taktaka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:27 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. tak.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
antzandobia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taktika
1 iz. Gerra-ekintzak zuzentzeko eta bideratzeko antzea. Armadaren taktika militarrak arriskutsuak dira.
2 iz. Helburu jakin bat lortzeko erabiltzen diren bideen multzoa; estrategia-planak egoera jakin batera egokiturik gauzatzea. Beti taktika hori erabili ohi dugu. Etapa politiko jakin bati dagokion estrategia eta taktika. Futbol talde baten taktika.
taktiko
adj. Taktikarena, taktikari dagokiona. Hutsegite taktikoa.
tala
iz. Samoako diru unitatea.
talaia
iz. Eremu zabalak begiztatzeko erabiltzen den gaina; horretarako egiten den dorrea. Talaia zaharreko tantaiak. || Talai etxea.
talaian adb. Zelatan. Dukesa zaldunaren talaian zebilen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talaia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ik. OEH argitaratuan atalai (EZ, Gy, Dv) eta
atalari (Dv) sarrerak; tala- eta talai-
35 aldiz jaso dira, beti B-G; a) -a-dunak 4 dira, B:
bina talaia (Erkiag Arran) eta
talaixa (Etxba Ibilt); b) -a
gabea talai G 1 (Txill Let); c)
eratorri-konposatuak 5 dira: talaiari G 1 (Arr
GB); talaitxo G 2 (Txill Let);
talaiero B 1 (Erkiag Arran);
talai-etxe B 1 (Ag Kr); d) tala-
formakoak 25 dira: tala B 16 ager. (Ag Kr, A
BeinB, Erkiag Arran); G 4 (NEtx Antz);
tala-alde B 2 (Erkiag Arran);
talarri B 2 (SM Zirik); talapean
B 1 (A BeinB).
B-EB dira jaso diren 19ak: a) -a-dunak
atalaia (EB: J.M. Arrieta) eta talaia
(B: A. Zubikarai: "arraintalaia") bana dira; b) -a
gabeak talai EB 3 (A.M. Toledo, R. Egiguren, J.M.
Satrustegi); c) -a dudazkoa da beste 12tan:
talai(a) EB 2 (M. Pagola, J.M. Satrustegi);
atalaiari EB 1 (J.M. Arrieta); ataliero
B 1 (A. Zubikarai); talaiari EB 1 (Erdiko Zikloko
euskararen ...); talaiero B 3 (A. Zubikarai);
talaixero B 2 (A. Zubikarai); talai
moduko EB 1 (J.M. Mendizabal); talai txabola
B 1 (A. Zubikarai); d) tala B 2 (I. Zubiri).
atalai : HiztEn ("ik. talai");
atalaia : AB38 2; talaia : AB38 1, AB50
1, HiztEn-LurE; talaiari : AB38 1, HiztEn-LurE,
Euskalterm 1; talaiero : HiztEn.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: talaian 'zelatan'.
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
ik. -a berea duen.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
talaian.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talaiari
iz. Talaiatik begiratzen duen pertsona. Dorreko talaiariaren alaba naiz.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talaiari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ari.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talamo
iz. Anat. Entzefaloaren zatia, hipotalamoaren gainean kokatua dagoena, zentzumenek jasotako informazioa kortexera transmititzen duena. Talamoko arazoek mugimendu traketsak eta makalak eragiten dituzte.
talasemia
iz. Med. Ondoretasunezko anemia, batez ere Mediterraneoko lurraldeetako gizabanakoetan gertatzen dena. Talasemia odoleko gaixotasun sendaezina da eta
hilero odol-transfusioa eskatzen duena kasu larrienetan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talasemia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:004 |
2003-12-16 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
talasemia 4, Genetika eta osasuna (adib.:
"Ekialdekoek arrisku handiagoa dute alfa eta beta talasemiarako.
Mediterranearrek, berriz, beta talasemiarako [...] Hemograma da
talasemien kasurako aurreneko screening sinpleena").
talasemia : AB38 1, HiztEn - LurE (Med.),
Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
talasemia : EskolaHE (Med.) // Ez
dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF,
DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talasoterapia
iz. Terapia mota, itsas bainuak sendabide bezala erabiltzen dituena. Olatuek hondartza handiko talasoterapia zentroko beirak hautsi eta barneko tresneria guztia hondatu zuten.
talde
1 iz. Mota bereko izaki bizidunen multzoa. Kantari taldeak. Soldadu talde handiak. Lagun taldeak. Hiru ume talderen artean. Arkume talde baten antzera. Arrain talde ugaria ur gainean ikusita. "Jarrai" taldeko antzezlariak. Santa Kruzen taldea. Taldearen burua. Arana Goiri eta Azkue ez ziren talde berekoak euskarari buruz. Ni ez naiz inongo taldetakoa. Talde lana.
2 iz. Kirol eta joko batzuetan, kopuru jakin bateko jokalari multzoa, beste multzo baten aurka jokatzen duena. Errugbi taldea.
3 iz. Gauzen multzoa. Gauzak bi taldetan daude banatuak; bata da izaki erreal diren horietakoa eta bestea da ideien eremua.
4 iz. Mat. Multzo mota, eragiketa elkarkor bat duena eta elementu neutro bakar bat eta elementu bakoitzarentzat elementu simetriko bat dauzkana.
talde abeldar iz. Mat. Egitura aljebraiko mota, taldea dena eta trukakortasun printzipioa betetzen dena.
taldean adb. Taldea osatuz. Elkarrekin eta taldean lan eginez. Hor kanpoan badaude hiru kamioi, taldean In Salah-ra doazenak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talde
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
talde, ik. alde [alde hobestekoa da].
Jatorrizko forma
kantaritalde, abestalde.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: taldean.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
taldean, taldeka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taldeburu
iz. Talde baten burua. Ik. lider. Eurodiputatu liberalen taldeburua. Komandantearen mendean zeuden taldeburuen artean, bera zen mujahidinen kuttuna. Hogei diskotik gora grabatu ditu taldeburu gisa. Igor Anton izango da Euskaltel-Euskadiren taldeburua aurtengo Italiako Giroan.
taldeka
adb. Taldeetan. Banaka nahiz taldeka. Itsas hegaztiak taldeka agertzen zaizkie agur egitera.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taldeka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:05 |
1996-07-23 |
Azpisarrera gisa onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
talde sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taldekatu, taldeka/taldekatu, taldekatzen
du ad. Taldeetan bildu edo bereizi.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taldekatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
taldekatu, taldeka(tu), taldekatzen. du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
taldekatu, taldeka(tu), taldekatzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taldekatze
iz. Taldeetan biltzea edo bereiztea; horren ondorioa. Gizarte zibilak ez dira taldekatze hutsak, aliantzak baizik,
eta horiek lortzeko guztiz beharrezkoak dira leialtasuna eta itunak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taldekatze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:32 |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: agrupamiento; taldekatze malgu: agrupamiento
flexible.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze/-pen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taldekeria
iz. Talde jokabide gaitzesgarria. Ik. alderdikeria. Indibidualismo mota guztien gainetik, eta taldekeria guztien azpitik,
abertzaleak gara eta, era berean, munduko hiritarrak.
taldekide
1 iz. Norbaitentzat, talde bereko kidea. Ez nuen taldekideen aurrean lotsagarri geratu nahi.
2 iz. Talde jakin bateko kidea. Filmean parte hartu zuten taldekide guztiak lekuko izan ziren.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taldekide
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-kide.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talentu
1 iz. Antzinako greziarren diru unitatea, hogeita bosten bat kilo zilar edo urreri zegokiona. Bati bost talentu eman zizkion, eta talentu bakoitzak hogeita hamaika mila seiehun eta laurogei erreal bezalatsu balio zituen. Ekarri zion emaitza anitz, hala nola ehun eta hogei talentu urre.
2 iz. Gaitasun berezia; adimena. Ik. berezko 2. Mingainez larriak, talentuz urriak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talentu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:10 |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2010-04-20 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
'burutazio harrigarria' adierako talento/talentu-rik ez
dugu inon aurkitu.
a) 'pisu-banakoa; diru-banakoa' adierakoak dira:
talent 20, L (Lç 17, Lg I 3) eta
talentu 28 (G 27: Mb IArg I, Lard 9, Ir
YKBiz 17; L 1: Mat); b) 'gaitasun berezia' adierakoak
talendu 9 (IE 8: Ch 2, Mih, Jaur, Gy, HU Aurp
2, Etcham; Am 1: CatLan); talent Z 1 (Etch);
talento 2 (B-G: Enb, Arrantz); talentu
28 (B 1: Altuna; G 21: Ud 3, AzpPr 5, Arrantz, EusJok
2, Tx B 7, Basarri 2, Lab SuEm; IE 4: Mat, Mde
Pr 2, Mattin; Zu 2: Etch); talento/u
erabakigaitzak G 6 (Gc II 2, EusJok 2, JanEd
II, Uzt EEB); talentoso 1 (Ud).
a) 'pisu-banakoa; diru-banakoa' adierakoak dira:
talendu IE 4 (P. Lafitte; X. Arbelbide);
talento EB 3 (J.K. Alonso Madruga);
talentu EB 2 (Elizbarrutiko Katekesi Idazkaritza);
b) 'gaitasun berezia' adierakoak: talendu IE 1
(Herria, 1987); talentu 14: G-EgAs 8 (Xe; A.
Aiztondo, J. Garitaonaindia 5, Basarri), EB 6 (Elizbarrutiko
Katekesi Idazkaritza, J.B. Ayerbe, E. Vascas-eko Taldea, Zeu
Zeutara, A. Otxoa, F. Ibargutxi); eta doai-talentu
'doai-gaitasun' adierako G 1 (Haurren idazkaritza);
talento/u erabakigaitzak 4 (EB 3: L. Fernandez Imaz,
L. Izagirre, Eskolarteko Bertsola gaztetxoen VI....; EgAs 1:
Argia 1936).
talento 'talento': AB50 1; talento/u
'gaitasuna': DFrec 1; talentu 'pisu-unitatea';
'gaitasuna, adimena': HiztEn-LurE; 'talento': AB38 1, AB50 1,
Euskalterm 3; 'gaitasuna': DFrec 1.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'diru-banakoa'. 2 'gaitasun berezia'.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-entu.
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Txanpon zaharrak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talentudun
adj. Talentua duena. Artista gazte talentuduna zen. Jokalari talentudunak ditugu.
taliban
1 adj. Afganistanen eta Pakistanen aritzen den talde islamista armatu batekoa, talde horri dagokiona. Buruzagi talibanak bere gain hartu zuen erasoa.
2 iz. Talde horretako kidea. 15 urte nituela aitarekin joan nintzen Hezkuntza Ministeriora, nire ikasketa-agiriaren bila; talibanak zeuden agintean eta bulegoetan ez zegoen ez mahairik, ez apalik, ez idazteko makinarik.
talidomida
iz. 1957an merkaturatu zen sendagaia, haurdunaldiko goragaleen kontra eta lasaigarri gisa erabili zena, XX. mendeko 50eko hamarkadatik 70ekora umekietan malformazio larriak eragin zituena. Europar Batasunak talidomida saltzea baimendu du, salmenta 40 urtez galarazita egon ostean.
talio
iz. Kim. Erraz xaflatzen den metal zurixka, naturan beti konbinaturik dagoena
(Tl; zenbaki atomikoa, 81). Talioa aurkitu dute haren odolean, arratoientzako pozoian erabiltzen den elementua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talio
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2009-05-14 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Laburtzapenen hiztegian: Tl.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
talio: Zehazki, ElhHizt, HiruMila, HiztHand.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Elementu kimikoak.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talka
1 iz. Animalia adardun batek kopetaz emandako ukaldia. Ahari, zezen talka. Burua makurtuz elkarri heltzen diote talka hots handiarekin.
2 iz. Kolpea, elkar jotzea. Beldurgarria izan zen talka; biak zauriturik geratu ziren.
Bi izarren talkak eragindako argi itsugarria. Kristalezko basoen talka etengabea. || Irud. Euskal abertzaletasunaren eta Espainiako abertzaletasunaren arteko talka.
Iritzien arteko talkatik egia ateratzen ahalegintzea omen da eztabaida.
talka egin Bi gorputzek elkar jo. Errepidean bi autok talka egin dute.
Erregaiz beterik zegoen kamioi batek talka egin zuen autobus txiki batekin.
Teoria horren arabera, izotzez eginiko kometek Lurrarekin talka egin zutenean agertu zen ura. || Irud. Iritsi da iraila, eta talka egingo dute plan berriek eta arazo zaharrek.
talka jo Talka egin.
talka uhin, talka-uhin iz. Fis. Anplitude handiko uhin mekanikoa, hedatze ingurunean presioaren, dentsitatearen
edo partikula-abiaduraren bat-bateko aldaketa handia eragiten duena. Halakoetan, talka-uhin batek berotzen du gasa bat-batean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-08-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:09 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu talka(n) egin, talkak jo bezalako
aditz-esapiderik aurkitu.
talka egin G 1, EB 15: B. Latiegi ("Ontzi orrek
gurearekin talka egiten duanean, atera itzezute buruak
babeskietatik"); Elhuyar 6 (adib.: "talka egin aurretik duen
abiadura v1 dela", "Zein izango da lehenengoaren abiadura talka
egin ondoren", "anodoko metalaren atomoekin talka egitean, hauetako
asko ionizatu egiten ditu"), Zinetika 3 ("beharrezkoa da
talka egiten duten molekulek orientazio egoki bat edukitzea",
"talka egiten duten molekulek aktibatze-energia batez gainera
orientazio egoki bat behar dute", "talka egiteko probabilitate
txikiagoa izango dutela bi molekula sinplek baino"),
Meteorologia ("Kristaletan talka egitean euriarekin
nahastutako kazkabar-hotsa somatzen dugula iruditzen zaigu"), J.M.
Barandiaran ("anodo finko edo birakor baten aurka talka egitean
balaztapen-erradiazioa igortzen dute"), J.R. Aizpurua ("gorputz
handiagoekin talka eginez gero kaosa sortzeko gauza ziren"),
Fisika orokorra ("Demagun, talka egiten duten partikulek
sistema isolatua osotzen dutela"), J.R. Aihartza 2 ("adarrak ia
lurreraino jaitsiz talka egiten diote elkarri", "Talka egin.-
Topeka egin"); talkara joan G 1: B. Latiegi ("Baiña
berak ori lortu baiño len, guk, talkara joanez, bere itxasontzia
arrapatu dezakegu").
talka egin : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
talk egin : PMuj DVC (-entre-chocar, topar,
golpear, tropezar, encontrarse con); talka egin :
HiruMila (1 topar, chocar; 2 dar topetazos), ElhHizt (AS; topetar,
dar topetazos, golpear con la cabeza), Lur EG/CE (chocar)
eta EF/FE (heurter, entrer en collision), PMuj DVC
(AS: 1 tozar, topetar, dar testaradas; 2 bochar; 3 abordar, chocar
las embarcaciones); talkan ari : PMuj DVC (AS:
tozar, topetar, dar testaradas) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'elkar jotzea' / AS: talka jo.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: talka egin; eta adibide gisa:
talka-uhin Fis.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Zergatik ez ahari
talka azpisarretan?'.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): 'azpisarrera gehitzea [...] ez da onartu'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talkaka
adb. Talka eginez.
talkari
adj. Ahariez, ahuntzez edo zezenez mintzatuz, talkan egiten duena, talkak jotzen dituena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talkari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
izond.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talko
1 iz. Buztinen taldeko magnesio silikatoa.
2 iz. Talko-hautsa, hauts bihurtutako talko minerala. Talkoz hautseztatu zuen gorputz txikia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'minerala, magnesio silikatoa'. 2 'talko-hautsa, hauts
bihurtutako talko minerala'.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Mineralak.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 minerala, magnesio silikatoa; 2 talko-hautsa, hauts
bihurtutako talko minerala.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tallinndar
1 adj. Tallinngoa, Tallinni dagokiona. Tallinndar legelaria.
2 iz. Tallinngo herritarra.
Talmud
iz. Juduen ohiko doktrinaren eta legeen bilduma zabala dakarren liburua. Talmudak dioen bezala, urruti gertatzen diren gauzak kontatuko ditu gezurra esan nahi duenak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: Talmud
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: Letra larriz
Talmud.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): onartu da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talmudiko
adj. Talmudekoa, Talmudari dagokiona. Testu biblikoen eta talmudikoen interpretazioa.
talo1
iz. Arto-irinez egindako opila, mehea eta biribila. Talo bero guria. Non zen irina talo egiteko? Taloak erretzen. Talo-jana. Talo itxurako aurpegi zabal biribila. Ilargia talo bat legez ageri da.
talo burdina, talo-burdina iz. Taloak erretzeko erabiltzen den burdinazko xafla giderduna. Talo burdina sutondoan.
talo-esne iz. pl. Taloa esnetan zopaturik prestatzen den janaria. Gosaria: talo-esneak eztiarekin.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talo 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tala- formako elkarturik ez dugu aurkitu; talo-
formakoak 12 aldiz: talo burdina IE 1 (Zerb
Azk); talo-burni G 3 (Izt C:
"taloburni"; Apaol: "talo burni", Ag G: "talo-burni");
talo esne G 2 (Or QA); talo pala
B 1 (Erkiag BatB); talopala G 1 (And
AUzta); talo-arto G 1 (JanEd II);
talo-erdi G 2 (Lek EunD);
talo-puska G 1 (Lek EunD).
tala- formakorik ez da agertu; talo- formakoak 6
dira: talo moeta EB 1 (K. Igea);
talo-burdin G 1 (F. Urkia); talo-ola G
1 (F. Urkia); talo-ore G 2 (F. Urkia);
talojale EB 1 (Elhuyar).
talaburdina : HiztEn; talo
txapelketa : DFrec 2; talo-burdina : HiztEn
("ik. talaburdina"), LurE; talo-esne : AB38 1;
talo-ohol : HiztEn-LurE.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. ETNIKER (La alimentación doméstica en Vasconia, 142.
or.): "los nombres que recibía esta pala en las distintas
localidades encuestadas: talaburriñ / talaburruñ / talaburni /
talaburdi(ñ) / taloburdin / taloburni / taloburne(común);
talopara (Durango, Amorebieta-Etxano, Abadiano, Gorozika-B);
talopala (Elosua-Bergara, Mondragon-G)..."; "en Beasain
(...) el soporte con que contaba el bastidor para mantener
calientes los talos, talomentenu (...) También en Zerain (G)
utilizaban tala mantenu".
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'arto-irinezko opila, mehea eta biribila' / AS:
talo(-)burdina.
Informazio osagarria
Zerrendakoaren oinarri bereko eratorriak-eta
ik. talo-burdina bezalakoak, AS zeini dagokion
erabakitzeko.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
arto-irinezko opila, mehea eta biribila.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talo2
iz. Bot. Talofitoen landare aparatua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talo 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Bot. 'landare batzuen (talofitoen) gorpuzkera'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bot.
Forma baten adiera(k)
landare batzuen (talofitoen) gorpuzkera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talofito
iz. Hostorik, sustrairik eta zurtoinik gabeko landarea. Algak eta gainerako talofitoak. Talofito zelulabakarrak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talofito
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ito.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talogile
iz. Taloak egiten dituen pertsona. Egun osoz, talogileak ariko dira, taloak egin eta taloak egin.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talogile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gile.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talotxatu, talotxa, talotxatzen
du ad. Aurrez zarpiaturiko horma plaunkaiarekin berdindu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talotxatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2005-11-08 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.
talotxatu : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB38, AB38, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
talotxatu : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE,
HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, PMuj
DVC.
Lantaldearen irizpideak
Informazio osagarria behar da, erabakia oinarritzeko
esku arteko testuetan ez da ageri ez talotxatu eta ez
talotxa, baina ahozkoan ezagunak dira (lantaldeak ez daki
zehazten non diren ezagunak); cf. fr taloche.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-09-27)
onartu da: talotxatu, talotxa, talotxatzen. du
ad.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tamaina
iz. Heg. Zerbaiten neurria edo bolumena. Ik. izari. Intxaurren tamainako tantak. Ea zer tamainatakoak behar dituzun. Gorputz tamaina ederrekoak, franko altu eta gizenak. Tamaina horretan ezin lezake gizonik galdu edanak.
tamaina hartu Zerbaiten zailtasuna menderatu. Denboraz berriz atera zara ukabilkari bikaina, makina bati dotore asko hartu diozu tamaina.
tamainan adb. Heg. Neurriz. Lana tamainan ona da, baina ez da komeni gehiegi. Festak onak dira, baina tamainan jostatu. Badugu beste arrazoi bat haragia gure dietan sartzeko; hori bai, tamainan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tamaina
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:05 |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Gehienak G dira (eta Gy 3; SM 1, Alzola 1; MEIG 8): a)
'maila, neurria' adierakoak 24 dira, tamaina formakoak:
tamaina 1 (MEIG); tama(i)ña 18 (Bil,
PE, Ud, EusJok, Tx B I, Ldi IL, Etxde
JJ, Uzt, Salav, Vill Jaink); tamaña
artu 5 (Ud, Xe, EusJok); b) 'gauza baten
handi-txikia, fisikoki neur daitekeena' adierakoak 15:
tamaina 2 (MEIG); tama(i)ña 5 (Bil, Sor
Gabon, Tx B II, Uzt BZO); tamañ
1 (Tx B II); tama(i)ño 5 (SM Zirik; Arr
May; Gy 3); tamañu 2 (Alzola Atalak;
Iraola); c) 'parada, egokiera' adierakoak7,
tamaina , tamañ(a) formakoak (Sor
Bar, Uzt; MEIG); d) adiera erabakigaitzekoak dira 4
tamaña (EusJok, Uzt, Tx B; MEIG) eta tamañu 1
(Tx B).
Ez da 'parada, egokiera' adierakorik aurkitu; a) 'maila,
neurria' adierakoak 28 dira, EB: tamaina 27 (J.M.
Zabaleta, J. Tobar-Arbulu, J. Azurmendi, J.M. Torrealdai, Euskal
Estatistika-Erakundea, F. Azorin, J. Olazabal, A. Urcelay, UZEI, X.
Mendiguren Bereziartu, I. Mendiguren, L. Villasante, M. Navarro, A.
Valdes, S. Garmendia, J. Etxaide, Egin, J. Agirre, P.
Zabala; horien artean giza-tamaina 1: M. Azurmendi;
tamaina hartu 1: Oinarri 2);
tamainu 1 (P. Alkain); b) 'gauza baten
handi-txikia, fisikoki neur daitekeena' adierakoak 124 (B 2, G 2,
EB 120): tamaina 67 (J.A. Lakarra, P. Esnal, A.
Loizate Totorikaguena, Elhuyar, M. Etxaide, UZEI, Saioka,
Natur Zientziak, Arrasateko Eskola Po., P. Alkain,
Gipuzkoako Geografia, M. Ausin, J. Gonzalez, I. Antiguedad, K.
Altonaga, J. Aizpurua Sarasola, Galiziar, kataluniar eta
euskaldun idazleen., J.M. Txurruka, A. Barbera, Euskal
Estatistika-Erakundea, Bizia lurrean, X. Mendiguren
Bereziartu, J.A. Agirre, L. Fernandez Imaz, A. Martinez
Lizarduikoa, M.A. Unanua, SIADECO, J.I. Abrisketa, Ipuinak,
J.M. Irigoien, Txillardegi, F. Juaristi, I. Mendiguren, X. Olarra,
I.A. Berriotxoa, J.M. Mendizabal, A. Oiarzabal, GAO, Gaur
express); tamainia 2 (J. Gonzalez, G. Aresti);
tamaiña 1 (J. Agirre); tamaino 1 (J.A.
Garmendia); tamainu 50 (J. Madariaga, OHO 4,
M.P. Ormaetxea, Natur Zientziak, K. Altonaga, K. Igea,
Elhuyar, Kuxkux 6, Historia eta gizarte-zientzien
urtekaria, Saioka, K. Fernandez Agirre, J.A. Agirre, J.
Apalategi Begiristain, SEIE, J. Setien, I. Iñurrieta, I. Aldabe, M.
Ensunza, J. Sarrionaindia, Araba lurralde historikoaren
aldizkari ofiziala, BEO); tamaiñu 1 (S.
Onaindia); tamañu 2 (P. Etxebarria; J. Azpeitia);
c) adiera erabakigaitzekoak dira 6 tamaina
(J.A. Lakarra, Euskal Estatistika-Erakundea, Jakin, SIADECO,
EHAA).
tamaina : DFrec 30, AB38 30, AB50 8, HiztEn (1.
'zerbaiten neurria edo bolumena'; 2. 'parada, egoera'), LurE
('zerbaiten handi-txikia'), Euskalterm 32; tamaina
hartu : LurE; tamainia : DFrec 1;
tamaino : AB38 3; tamainu : DFrec 1,
AB38 11, AB50 8, HiztEn ('ik. tamaina').
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Heg. / AS: tamaina hartu.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
tamaina hartu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "tamaina / tamainu:
eguneroko lanean sortu (...) zenbait zalantza (...) esanahi
desberdina ote dute?" (1994-07-22)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: Heg. eta Herr.
markak falta dira.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): Heg. ezartzea onartu da baina ez
Herr.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tamal
iz. Nahigabea. Tamal handia hartu. Tamal handia litzateke mutil eder hura galtzea. Tamalez beterik.
tamalez adb. Zoritxarrez, damurik. Tamalez, ezin dugu ezer egin.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tamal
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tamal a) iz. 66 aldiz jaso da (B 58, G 7, EB 1):
AB AmaE, Echta Jos 2, Kk Ab II 4 (adib. "tamal
andia artuten eban", "Geure tamala agertzen genduan onegaitik; eta
Fermaudek esauskun orduan: Nik ikusia bazenkie, orrenbeste tamal
ezeunkie izango"), Altuna 6 (adib. "Tamal andija ixango litzake Jon
lako mutil zintzua olan galdutia"), Or Tormes 3, Enb 22
(adib. "Euzko zintzuak tamal andija genduan", "bere eriotziak
tamalez daukoz, negar ta negar, Biozdun anai guztiak", "Azketsi
neure ixiltasunaz tamala sortu ba'yatzu"), Otx 4 (adib. "jazokunok
tamal artzeko baño barre eragitteko dozuz egokijago"), Erkiag 4
(adib. "Tamalez dago Ezekiel, aspaldion lagun eta adiskide izan
daualako"), Bilbao IpuiB 2, BEnb NereA 9, Alzola
Atalak; A Ardi, Ag G, Zait Sof, Etxde
JJ 2, Anab Poli, Txill Let; Arti
Ipuin); b) izond. edo/eta predikatibo gisa 13 aldiz
(B 3, G 9, EB 1): Ag Kr 2: "bere buruan erabilzan gogamen
tamalakaz da biotz barruko naigabe sakonen indarrez", "Zer
darabilzu, emakumea, añ muker da tamal egoteko?"; Echta Jos:
"Arrantzaleari tamal eritxitten jaken a arraintzu ona
istea"; A Ardi: "Tamala da, damugarria da (...) lan eder au
ez idatzi izatea"; Alz 5: "oso tamal gelditurik", "oso tamal
esertzen da", "Pantxika guztiz tamal (...) gelditzen da", "azken
egunak bakartasun tamalean igaro bearko ditu"; Lab EEguna:
"Ez, Garaxi, tamala litzake Erria'n asko maite zaituzte-ta"; Etxde
JJ: "Tamala ordea zuk ez jokatua, Piarres"; Txill
Let: "Tamala da, alegia"; Osk Kurl: "Ha izan zan bai
tamala!"; tamalez adlag. B-G 13 aldiz: Altuna, Enb,
Eguzk GizAuz, Erkiag Arran, Akes Ipiña 2,
Bilbao IpuiB 2, A Ardi, Zait Sof 2, Etxde
AlosT, Gazt MusIx; tamalezko B 1 (Enb:
"Au tamalezko nekia!").
tamal a) iz. 20 aldiz ageri da: B 16 (A. Urrutia,
Otx, A Latsibi, Enb, Euzkadi 1915 eta 1916, Kk 2,
Argia 1931 2, Osk Akats, J.G. Etxebarria, K.
Gallastegi 2, J. Altuna, S. Unzueta), G 1 (Zeleta), EB 3 (X.
Gereño, I. Garmendia, EstiLib); b) izond. 3 aldiz
(B-G-EB): J. Altuna: "... eta tamalena! abertzaletzat burua
erakutsiten daben askoen artean"; El Día 1932: "Abaroa
eta babesa Salvador Arriola apaizak erderaz egindako antzerki
tamala eta Beobide'tar Jon Mirenak euskeratuba"; E. Gametxo:
"problema horrek ezer estudiagarririk ez daukala pentsatzea,
inhibizio tamal kaltegarria dela esan dut"; b') "tamala da
hori gertatzea" modukoak 15 aldiz: B 4 (Arriand, Euzkadi
1918 eta 1932, I. Zubiri), G 5 (E. Larrañaga, A Ardi,
Bastarrika, SMitx Unam, Erkiag), EB 6 (J. Lizarralde, Txill,
P. Sastre, J. Intxausti 2, K. Cid); tamalez adlag. 69
aldiz: B 10 (Euzkadi 1916-1936 bitartekoak 5, Erkiag, G.
Urrutia, J.A. Goiria, J. Altuna, X. Altzibar), G 10 (A Ardi,
Basarri, El Día 1933 2, K. Iturria, J. Gaztañaga,
ErlijOEO/4, Onaind 2, Lab TOE), EB 49 (J. Sierra,
E.L. Adan, X. Portugal, P. Zabaleta, Kuxkux/2, Elhuyar, R.
de Rijk, A. Diaz de Lezana, Artxibategi 1990, J.
Berruezori omenaldia, B. Urkizu, Azurm 2, Vill, I. Bernaola, X.
Gereño 5, J.M. Mendizabal, P. Zabaleta 2, I. Garmendia, J.A.
Arrieta, X. Mendiguren B., P. Urkizu, LMuj, J.M. Suraso,
VozEusk 1984, A. Arozena, M. Orbe, J.L. Iriarte, J.
Mimentza, Hemen 1987 eta 1989 3, M.E. Matxinandiarena 2, P.
Sastre, X. Kintana, A. Iñarra, I. Zubizarreta, Tantak 1993,
Zipristin/7, K. Zuazo, R.M. Pagola, Egunk 1994,
Ikastola 1992 2); tamalezko EB 1: Osk
Akats; tamalaren tamalez G 1: Goiz-Argi
1983.
tamal [iz.]: DFrec 3, AB38 1 (desgracia), AB50 2
(desgracia, lástima), HiztEn (eta tamala eduki, tamala
hartu), LurE; tamal [izond.]: DFrec 1, AB50 1
(lamentable); tamalez [adlag.]: DFrec 16, AB38 5
('desgraciadamente, por desgracia'), AB50 10 ('por desgracia,
desgraciadamente'), LurE (AS) // Ez dugu aurkitu ap.
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tamal : EuskHizt (iz. 1596; Batez ere bizk. 1
nahigabea; 2 zoritxarra), HiruMila (iz. lástima, pena profunda),
ElhHizt (1 iz. lástima, pena; 2 iz. compasión), EskolaHE (iz.
nahigabea; zoritxarra), Lur EG/CE (lástima, desdicha,
infortunio) eta EF/FE (1 malheur, dommage; 2 compassion,
pitié), Casve EF (malheur, peine), Lh DBF (1 malheur;
2 hélas!), DRA (1 lástima, sentimiento profundo; 2 pena; 3
lastimero; 4 desgraciado), PMuj DVC (1 B lástima, compasión,
pena, sentimiento...; 2 desconsuelo, aflicción...; eta
tamal-agur: condolencia, pésame...); tamalez :
EuskHizt (adlag. 1913 zoritxarrez), HiruMila (adlag.), ElhHizt
(adb. por desgracia, desgraciadamente, desafortunadamente,
lamentablemente), Lur EG/CE (desgraciadamente, fatalmente)
eta EF/FE (malheureusement, fatalement), Casve EF
(malheureusement), PMuj DVC (1 lastimosamente, por
desgracia, desgraciadamente; 2 compasivamente; 3 lamentablemente,
lastimosamente, dolorosamente); tamala eduki :
HiruMila, ElhHizt (AS); tamala hartu : HiruMila,
ElhHizt (AS) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: tamalez.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tamalgarri
adj. Deitoragarria, negargarria. Berri tamalgarria. Zu era horretan ikustea tamalgarria da niretzat.
tamarindo
1 iz. Lekadunen familiako zuhaitz handia, loreak mordoetan dituena eta lurralde beroetan hazten dena (Tamarindus indica).
2 iz. Tamariza. Triste diren bezala tamarindoaren adarrak itsasbazterrean euriaren pean.
Izan ere, zer litzateke Donostia tamarindorik gabe?
Estekak-
HBO
Aztergaia: tamarindo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Tamarindus indica.
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Tamarindus indica.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tamariz
iz. Itsasertzeko hareetan hazten den zuhaixka, hosto txiki ezkatatsuak eta lore txiki arrosak buruxketan dituena (Tamarix gallica). Ik. milazka. Tamariza eta pikondoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tamariz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
G dira agerturiko guztiak (eta B 1): millazka (+
-il- 1) 14 (Laux AB; Or Mi 7, Txill
Let, Ibiñ Virgil 5); millizka 1 (Or
Mi); tamaris 2 (Ibiñ Virgil, Lasa
Poem); tamariz 4 (Lasa Poem).
milazka : HiztEn-LurE, Euskalterm 5;
tamarisko : LurE; tamariz :
HiztEn-LurE, Euskalterm 2.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: tamariz; milazka : Tamarix sp.;
milazka afrikar : Tamarix africana; milazka
frantses : Tamarix gallica. / Ik. Izendegiko hustuketan
jasotako lekukotasunak: milazka : Azkue DVSF;
P. Font Quer: Plantas medicinales; O. Polunin: Arboles y
arbustos de Europa; milizka : PMuj DCV;
millazka : Azkue DVEF; PMuj DCV; LMuj
DGT; Irurtzun projektua; O. Polunin: Guía de campo
de las flores de Europa; millazki : F. Carreras y
Gaudi: Geografía general del País Vasco; Lacoizqueta
DNEP; J.M. Faus / Aranzadi; P. Font Quer: Plantas
medicinales; X.X.: Guía de plantas;
tamaris : X. Irigarai: Estado actual de la
onomástica botánica popular en Navarra; tamarisa
: Irurtzun projektua; X. Irigarai; tamariz :
X. Irigarai; tamariza : R. Burton / J. Aldazabal:
Animalia pozointsuak.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Tamarix gallica.
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
Ik. milazka formaren jatorri-erabilerak, sinonimotzat
eman behar den jakiteko.
Forma arautuaren azalpenaz oharra
gehitzeko eskatuz "iz. — Sin. milazka".
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Tamarix gallica.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tamil
1 adj. Indiako hego-ekialdean eta Sri Lankako ipar-ekialdean bizi den etnia ez-ariar batekoa, etnia horri dagokiona. Sri Lankako armadaren arabera, borroketan 75 gerrillari tamil eta 100 soldadu inguru hil dira.
2 iz. Etnia horretako kidea. 1983az geroztik, tamilak independentziaren alde borrokatu dira.
tamilera
iz. Indiako hegoaldean eta Sri Lankako iparraldean mintzatzen den hizkuntza.
tam-tam
iz. Afrikan, musika-tresna gisa eta mezuak igortzeko erabiltzen den danborra. Tam-tama jotzen.
tandem
1 iz. Bizikleta mota, bata bestearen atzean jarririk dauden
bi lagun edo gehiagok, nork bere pedalen bidez eragiten diotena. Tandema eta gurditxoa trenera sartzeko hamaika arazo izan ditugu.
2 iz. Bi laguneko taldea, lan bera egiteko eta indarrak batzeko elkartzen dena. Sarkozy-Merkel tandemak Lisboako Itunaren onarpen prozesuarekin jarraitzea eskatu zuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tandem
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: barneratzea komeni da.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): onartu egin da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tanga1
iz. Bizk. Tanta. Ur tanga bat. Isil-isilik hartzen du teilak euri tanga, isil-isilik ematen dio honek hurrengoari.
tanga2
1 iz. Ipar. Ezkila-hotsa. Ik. danga.
2 onomat. Ipar. Ezkila-hotsaren onomatopeia.
tanga3
iz. Ipurmamiak estaltzen ez dituen azpiko arropa edo bainujantzia.
tanga4
1 iz. Ur-biltegia; bereziki, komun ontziaren ur-biltegia. Ik. zisterna. Komuneko tanga.
2 iz. Upel itxurako ontzi handia, fluidoak gordetzeko edo garraiatzeko erabiltzen dena. Proiektuko ikertzaile nagusiaren esanetan, posible da antxoa ur tangetan haztea. Autoaren erregai-tanga gasolinaz betetzea.
tangente
1 iz. Mat. Angelu batez mintzatuz, angelu hori hartzen duen triangelu zuzenaren aurkako katetoaren eta beste katetoaren arteko zatidura. Tangente funtzioa.
2 adj./iz. Mat. Ukitzailea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tangente
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:MatHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
kotangente (cot a)
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
g/j.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: [ik. "g/j grafiak" — ]
(1994-05-20)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tangentzial
adj. Mat., Fis. Ukitzailearen norabidekoa dena. Tentsio tangentzialak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tangentzial
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tangentzial 9: Elhuyar 4 ("Konstante honi abiadura
lineal edo tangentziala deituko diogu", "Biraketa-higiduraren
abiadura lineala edo abiadura tangentziala", "Baina ekuatoreko
puntu batek eta Euskal Herriko puntu batek ez dute abiadura
tangentzial berdina", "Lehen zirkunferentziak abiadura tangentzial
berdina dute"), TeknolMekan ("ebaketa tangentzial eta
frontaleko fresa zilindriko-frontala"), Fisikaren historia
("azelerazio tangentziala"), J. Arregi ("irudian garbi ikusten da
izarraren higidura kontsideratzen genuena benetako higiduraren
osagai tangentziala baino ez dela"), BiolGeog/DBHO 2
("Kontrakzioak azala zimurtzea eragingo luke eta, beraz, esfortzu
tangentzialak justifikatuko lirateke", "alde horiek geosinklinalak
ziren eta geroago, esfortzu tangentzialen eraginez, tolestu eta
hautsi egiten ziren mendiak altxatuz").
tangentzial : DFrec 1 ("radiala izan daiteke
ikusten den bezala, ala tangentziala ikus daitekeenez"), AB38 14,
HiztEn, Euskalterm 8 // Ez dugu aurkitu ap. AB50 LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tangentzial : HiruMila (Mat., tangencial),
ElhHizt (Fis., tangencial) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
EBB: hurrengo itzulirako.
Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak
-al izond. erref.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tango
iz. Jatorriz argentinarra den dantza, bi aldiko erritmo geldokoa, bikoteak oso loturik dantzatzen duena; dantza horren musika eta letra. Tango airea. Tango bat jo.
tanino
iz. Zenbait landare-ehunetan (zuhaitzen azalean, mahats-azalean, etab.) aurkitzen den gai astringentea, besteak beste, larrua ontzeko edo sendagaiak prestatzeko erabiltzen dena. Chassagneko ardo beltzek tanino koipetsuak dituzte, eta erraz edaten dira gazteak direnean. Zenbat eta tanino kopuru handiagoa izan sagarrak, orduan eta ilunagoa da sagardoa.
tanistar
1 adj. Taniskoa, Tanisi dagokiona.
2 iz. Tanisko herritarra.
tankan
adb. Airerik ez beste gasik igarotzen uzten ez duela. Tankan itxia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tankan
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
adlag. 'airerik ez beste gasik igarotzen uzten ez duela':
tankan itxia.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
airerik ez beste gasik igarotzen uzten ez duela.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[kentzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tanke
iz. Kanoiaz eta su-armez hornitua dagoen gudu ibilgailu blindatua. Palestinar gazteak tanke batzuen kontra, kale borrokan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tanke
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-08-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
tanke, gudu-gurdi.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A204]: Adiera zehaztu beharko
litzateke: Gerrako ibilgailua? Depositua? Biak? Oharra:
gaztelaniazko tanque = depósito hitzari dagokionez, hiztegi
batzuek (Euskaltermek, adibidez) tanga proposatzen dute
(Hiztegi batuan ez zaio hitzari adiera hori ematen), eta bertze
batzuek (Sarasolaren Zehazkik, adibidez) tanke proposatzen
dute. (2009-12-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tankera
1 iz. Itxura. Ik. taxu; eite 2. Gorputz tankerari dagokiona. Larramendik erdara itsuski, tankera gaiztoan erabili omen zuelako. Gaiez, tankeraz eta hizkeraz ezberdinak diren herri kantak.
2 iz. (Hitz elkartuetan, bigarren osagai gisa). Euskalki nahastea ere saio tankera horretatik datorkio liburu honi. Ez genuke deus egin behar elkarren osagarri liratekeenak elkarren etsai tankeran ager daitezen. Hiztegi tankerako bi artikulu.
3 iz. Moldea, era. Tankera berriko neurtitzak. Egia ote zen Irigaraiko jauna tankera horretan hil zela? Zer tankeratako neska duzue hori? Quevedo-ren tankerako zain eta hezurra besterik ez duen prosalaria. Cecil B. de Mille-ren tankera ezagunean moldatu dute show aberats, ugari eta luze hau (Ik. idaztankera).
tankera eman 1 Zerbaiten itxura hartu. Pello Errota, ematen dizut gizatxarraren tankera. Zer tankera eman zenion Arantzazu berriari?
2 Antzeman. Ik. nabaritu; igarri. Zetorrenari tankera ematen hasia zen jadanik. Bertsolari gehienei tankera ematen diet nik bigarren punturako zerekin bukatu behar duten.
tankera hartu 1 Zerbaiten itxura hartu. Pago bakarti bati neska pertxentaren tankera hartu nion.
Hiri lasaia da Zamora, nik Irunen tankera hartzen diot.
Zer tankera hartu zenion Euskal Herriari lehen begi kolpean? Ingelesak izateko tankera hartu nien.
2 Tamaina hartu, neurria hartu. Aizkolari hori lehen justu samar ibiltzen zen egur handietan, baina orain tankera
hartu dio eta nahiko zuzen eramaten ditu epaiak. Ez zion tankerarik hartzen haren egoskorkeriari.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tankera
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:03 |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: tankera eman, tankera hartu .
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'azpisarrera falta:
tankera hartu'.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): 'tankera hartu ala tankera eman den
argitu beharko litzateke. Kontu hau, horrenbestez, bigarren
itzulirako uztea erabaki da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2021-01-14