j
1 Ik. jota1.
2 (Letra larriz). joule-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak- HBO
Aztergaia: j
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
azalpena erantsiz: "iz. 'euskal alfabetoaren hamargarren
letra'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
ja1
adb. Jadanik. Ik. jada. Ja egina da. Ja egina zen. Ja egina da? Zure kusi Elisabet ja delarik zaharra, sei hilabeteko da seme batez izorra. Zeren ilunpea iragan baita, eta egiazko argiak ja egiten baitu argi. Ohorez hantua daukagu ja aspaldikoan Berdoly hori. Iraungi da ja azken epea.
Behin baino gehiagotan errana zuen ja lehen ere zer xedetako gizon zen.
ja2
onomat. Heg. Barrearen onomatopeia. Ik. kar-kar. Ja, ja, ja!, lehertu behar dudala barrez! Umeak barre eta amak ere barre; hark ja!, eta honek ere ja!
ja-jai onomat. Heg. Barrearen onomatopeia. (Maiz isekaz, esandakoa erabat ukatzeko-edo, erabiltzen da). Ni zurekin ezkondu?, ni zurekin ja-jai! Hik lezioak eman niri, ja-jai! Egon hadi horretan!
Estekak- HBO
Aztergaia: ja-jai
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:27
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-11-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: (H (+ ia)). (Onomat. de la carcajada; gralmte. con
ironía). Ni zurekin ezkondu? / ni zurekin ja jai! Bil 71.
Aja... ja... jai! Ardan-poto egon trabenara joan gabe? Urruz
Urz 60. Santxo! Kijote! Ja jai! Alagalakoak ziran orretarako
orkoa ta emengoa. Ag Kr 201. Ja jaiii! Orixen da unoria! Ag G
46. Ja-jai! Don Adrianek lengusuari alik zeatzen gure
jarrialdi arako hura erakutsiko ziola. A Ardi 60. Ja-jai, /
goiz abil alai! Laux AB 37. Gosez hik: ai! ai! / Asez nik:
jai! jai! (Interpr?). Ox 40. Etzan zu baño ederragorik / nere
inguruan. Ja, jai! MendaroTx 260. Urak eroango al zaitu /
andratxo gaztea. / Bedori aurreti dala / bai jauna maitea, ja
jai. Balad 127. --'Intxaurpe'-neko nexka yarraitzen
ezkongai... / --Jajai! Kubako osaba dirudunaren zai...!
Monzon Urrundik 153. Txomin Zorrigaz ezkondu? Jajai!...
Tximiñoi bat baño motzago zan aregaz! Bilbao IpuiB 274.
Ja-jai, / ikusi naiko niken / alako bat, brinko biurriak
egiten! MAtx Gazt 62. Ja-ja-jai! Gozoa egin genuan
biak-ala-biak. Anab Poli 39. JA JAI, JAI JAI
2: (Ni zurekin ezkondu? Ni zurekin ja jai!), (Badakizu.
Orain biaramuneko pastilla eman bearko diozu! Ja, jai.
Besterik ez genuen bear!). ja jai Argia
DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
2, Unai Iturriaga (Ja jai!, Ja, ja jai...!). ja
jai
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Jasotzekoa izan liteke azpisarrera gisa ironiazko erabilera
hori, baina horretarako lehenbizi sarrera berria sortu behar
da. ja
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(algararen onomatopeia).
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. ja
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: || Gorago emandakoengatik.
ha-hai
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Kendu lerroa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabal
1 adj. Ipar. Barea. Ur geldi jabala. Jabalago barnea, hatsa hobeki hartzen dut.
2 (Adizlagun gisa). Ipar. Ura beheraldian, itsasoa jabal.
3 iz. Ipar. Baretasuna, gelditasuna. Ik. jabaltasun. Pesiaren ondotik dakarzu jabala.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabal
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Baina eta onartu genuen
aurreko batean'. ihabaldu
- Erabakia: EArau
(1997-12-19): ez da halakorik.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabalaldi
iz. Ipar. Barealdia, geldialdia. Euriak, ekaitzak, sukarrak, badituzte beren jabalaldiak. Fedearen urratsak jabalaldi bat erakusten duela.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabalaldi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabalarazi, jabalaraz, jabalarazten
du ad. Ipar. Barearazi.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabalarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jabalaraz, jabalarazten. ad. jabalarazi Ipar.
du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jabalarazi, jabalaraz, jabalarazten.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-l(du)+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabaldu, jabal/jabaldu, jabaltzen
da/du ad. Ipar. Baretu, ibitu. Haizeak jabaltzen, itsasoa ematzen. Hango karra eta berotasuna ez da behin ere jabaltzen eta ez beheititzen, beti dago goren puntuan. Izurritea jabaldu artean. Polik-poliki, Teresa jabaldu zen. Bihotza jabaltzen zaionean.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabaldu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jabal(du), jabaltzen. ad. jabaldu Ipar. da/du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jabaldu, jabal(du), jabaltzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabaldura
iz. Ipar. Jabaltzea; jabalaldia. Eta jabaldura gozo bat egin zen itsaso haserretuan. Aurkituko duzue zuen ariman jabaldura.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabaldura
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-l(du)+d-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabalgarri
adj. Ipar. Jabaltzen duena.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabalgarri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-l(du)+g-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabaltasun
iz. Ipar. Baretasuna. Ur geldiaren antzeko jabaltasuna. Isiltasuna, bakea, jabaltasuna.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabaltasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Ipar
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabari
iz. Zuz. Gauza gorpuzdun bat edukitzeko titulartasunak ematen duen ahala. Liburuak ez badu copyright loturarik, hau da, jabari publikoko liburua bada, liburuaren edukiak ere irakur daitezke. Halako aldaketak, ordea, ez du eraginik izango ondasunen eta eskubideen titulartasunean, ez eta horien herri-jabari izaeran ere.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabari
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan , , , , , testu-lekukotasunik gabeak.
jabari jabaridun
jabarikari jabaritsuro
jabaritu jabaritzaile
EB 21: ("Euskararen jabariaren aldekoak"), 1990
("Erregistroan bahitu den finkaren jabarizko titulazioari
buruz dauden edukinei buruzko ziurtagiria lortzeko sortu eta
sor daitezkeen gastuak"), 1988 2 (adib.: "jabari publikoaren
itsaslurrezko eremu batean"), 1991-1994 16 (adib.:
"Planeamendu dokumentu honetan jabari publikora destinaturiko
lurrak laga egingo dira", "herri jabariko mendiak eta mendi
babesgarriak herri onurakotzat jotzen dira", "Neurketarako
bakarrik balio izango dute Jabetza Erroldan jasotako jabari
agiriek"), 1993 ("bahitu den finkaren jabarizko titulazioari
buruz dauden edukinei buruzko ziurtagiria lortzeko sortu eta
sor daitezkeen gastuak"); EB 1: JKort ("Euskera batzeko ere,
aietaz zeatz-meatz jabetu ta ongi jabaritu").
jabari Egoeraren definizioa BEO
EHAA GAO BAO jabaritu
: HiztEn ( . betiere legeak ezartzen dituen mugen barnean,
jabeak bere ondasunak erabiltzeko duen eskubidea), Euskalterm
21 (dominio); : Euskalterm 1 (condómino, condueño); :
Euskalterm 2 (condominio); : Euskalterm 1 ( facultad
dominical) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.
jabari Zuz jabarikide
jabarikidetza jabaritasun
jabaritasunezko ahalmen //
Sektore jakin bateko informazioa
Ez dugu aurkitu ap. HezkAdmin, LurraldeAntol, AdminMila,
EurItune.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: HiruMila (dominio; bienes de dominio privado), ElhHizt (
dominio), DRA (dominio, señorío); : DRA (dominar), PMuj
(avasallar, sojuzgar) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE,
Lur eta , Casve , HaizeG , Lh . jabari
jabari pribatuko ondasunak Zuz.
jabaritu DVC // EG/CE
EF/FE EF BF DBF
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
Bebil, edo onarpen eske; . arloan beharrezkoa dirudi.
Zuz
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "Zerrendan sartu egingo
nuke, premia izaten dugulako" (2007-05-16)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Azken urteotan hitz honek
bere bidea egin omen du adierazteko, (jabetza) hutsaren
aldamenean (besteak beste, Elhuyar eta 3000 hiztegiak).
Sartzeko modukoa al da?'. dominio propiedad
- [E210]: 1- Hitz berria, hiztegiak
ekarri beharrekoa. 2- Zuzenbidea (Zuz.)
espezialitate-markarekin.
- Erabakia: BAgiria
(1997-12-19): 'Bigarren itzulirako utzi dira [...] '.
jabari
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): "F" marka daramaten besteekin batera ikusiko da
(bestelako oharrak ere etor bailitezke).
- Erabakia: Osoko bilkura
(2012-04-27): sartzea onartu da. jabari
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabe
1 iz. Aipatzen dena berea duen pertsona. Etxearen jabea. Mahasti jabea datorrenean. Ardi jabeak. Hura da nire bihotzaren jabea. Goazen, mutilak, intxaurrok bertan utzita, jabea dator eta. Jabearen borondatearen kontra. Gaizki hartua edo edukia jabeari bihurtzeko. || Baserriaren jabe gelditu zena. Utzi ninduen bere ondasun guztiaren jabe (Ik. jabe izan).
2 iz. (Norbaitek ezaugarri edo bertute jakin bat duela adierazteko). Ik. jabe izan 2. Munduan izan den adimenik garbienetako baten jabea. Irakurleak ezagutzen du Eladitxo, begi beltz ederren jabea. Ez ziren, ez, bihotz gogorren jabeak.
jabe egin Ik. jabetu. Munduaren jabe egin ziren. Engraziaren jabe egiteko. Bazter haien jabe egin eta osotoro hondatuko zituztela.
jabe izan 1 da ad. Jabea izan. (Dagokion osagarriak -en atzizkia hartzen du). Ondasun handien jabe ziren. Deusen jabe ez zirenak. Eskubide horren jabe izateko. Izadiaren jabe den Jainkoak. Nahi duenaren jabe denak ez du gehiago giltza beharrik. Hire geroaren jabe haiz. Bada, honetan, bakoitza da bere borondatearen jabe. Orduan erotu naiz; ez nintzen gehiago ene zainen jabe. Lursail guztien jabe Estatua zen. || Guztiok, jabe garenez, aldatzen dugu hizkuntza. || Aitarik eta amarik gabe, gaizto batzuk ditut jabe.
2 da ad. Ezaugarri edo bertute jakin bat izan. Adimen urriaren jabe naiz. Nire indar eta osasunaren jabe nintzenean. Gaizki-esanak barka bitza, arren, begi zorrotzagoaren jabe denak. Musikagile harrigarria; orkestratzearen jabe, inor ez bezala. Alferrandi, izenaren jabe zelarik, zen ere tabernazaletxoa.
3 da/du ad. (Lan baten autoreaz mintzatuz). Egilea du jabe liburu honek. Artola euskal olerkaria da idazki honen jabe. || Irakurgai hori ez da sasikoa, badu bere jabea.
jaun eta jabe Zerbaiten edo norbaiten gainean erabateko nagusitasuna edo aginpidea duen pertsona edo gauza. Munduko ondasun guztien jaun eta jabea. Eskoletatik eta gizartetik baztertua izan da bertako hizkuntza luzaroan, ingelesa geldi zedin jaun eta jabe. Han eta hemen, baita hizkuntza gaietan ere, argitasunak, lekukoak, dokumentuak dira jaun eta jabe; jaun eta jabe bakarrak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Merkat
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
ontzijabe, ontzidun.
Jatorrizko forma
bankujabe; ugazaba, nagusi, jabe; untzijabe.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: , . jaun eta jabe jabe egin
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa erantsiz: . jabe izan
Informazio osagarria
Euskaltzaindiak lehen pasaldian erabakia da hobestekoa
euskalkietako forma dokumentatuak jaso egingo dira, dagozkien
markekin; irizpide horri jarraituz, ere eman beharko
litzateke, B markarekin, eta hobestekora bidaliz. Baina
euskalkietako forma guztiak jaso beharrik ez dago, eta
honelatsu birformula daiteke irizpidea: azken aldiotan
euskalkian idatzi dutenek forma batua balerabilte, euskalkiko
formari sarrera eman beharrik ez legoke (adib., L. Akesolo
eta B. Gandiagak badarabilte, ez zaio sarrerarik emango -ri).
Ikus beherago -ri buruzko informazioa. jaube
jabe jabe jaube> jaube
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
. jaun eta jabe, jabe egin
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: || 1- Kategoria gramatikala
ere eman: dio ad. 2- Adibidea ere eman: "nork jabe egiten dio
lur-sail honi?". || 1- Aditz-lokuzio horrek datiboa behar du.
2- Erabilera-kontestua argitu egiten du adibideak. jabe
egin
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Lantaldeak proposatua jasoz, bere horretan utziko
da oraingoz lehen itzulikoa (eta H1.1 lantaldeak eskainiko ditu
bestelako azalpenak; ohargileak aipatu duen adiera, berriz, oso
bazterrekoa da tradizioan).
Aztergaia: jabe egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: || 1- Kategoria gramatikala
ere eman: dio ad. 2- Adibidea ere eman: "nork jabe egiten dio
lur-sail honi?". || 1- Aditz-lokuzio horrek datiboa behar du.
2- Erabilera-kontestua argitu egiten du adibideak. jabe
egin
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Lantaldeak proposatua jasoz, bere horretan utziko
da oraingoz lehen itzulikoa (eta H1.1 lantaldeak eskainiko ditu
bestelako azalpenak; ohargileak aipatu duen adiera, berriz, oso
bazterrekoa da tradizioan).
Aztergaia: jabe izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:007
|
2003-05-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan sarreraren 2. adiera. jabe
254: J.A. Ugarte, Dih , J.I. Uranga, 1901, , , E. Galdos, Kk,
Eguzk 5, JAg, J.M. Lertxundi 2, M. Mujika, Lek, 1931 3, Laux,
P.A. Orkaiztegi, 1932 eta 1934 2, Basarri, 1933-1934 3, 1934
2, Ir , D. Soubelet, 1946-1987 5, 1946, I.M. Manzisidor,
Zait, Or 3, D. Dufau, , SoEg 2, Larz 2, I. Olaberria, YAzp, ,
Onaind 2, J.M. Torrealdai, , Iratz, J. Gaztañaga, J.
Etcheverria, Oihenart Taldea 4, M. Urkola, L. Dorronsoro,
Etxabu, J.A. Goiria, M. Ugalde 2, Gte, , E. Osa 2, 1972, R.
Murua, 1973, 1973, E. Larrañaga, J. Elustondo, X. Lete, J.
Oregi, Zubk 2, , 1977, 1977, 1978, M. Pagola 2, A. Iztueta,
2, Azurm 3, J.A. Agirre, , J. Lizarralde, J.J. Bergaretxe, I.
Begiriztain, B. Latiegi 2, L. Mitxelena, 1981 2, UZEI 3,
Elhuyar, J.M. Goñi, 1982, 1982-1995 14, 1983, , 1983, B.
Albizu 2, Salav , 1984 2, P. Urkizu, 1984, B. Urkizu 3, , X.
Arregi, eta 2, J. Altuna, 1986, J. Pochelu, , M. Iturbe 2,
J.A. Irigarai, 1986, Amatiño 2, Hiriart-U 2, , J.I.
Hartsuaga, Antxieta, J.M. Aranalde, 1988, J. Olazabal, A.
Lertxundi 2, X. Galarreta 2, K. Ameztoi, 1988, F. Nesprias, ,
, , I. Elias, K. Navarro, B. de Arrizabalaga, I. Acha, 1990,
1990, L. Fernandez 2, 1968, X. Mendiguren B. 2, V. Huici, I.
Aldabe, K. Mujika, J.M. Sarasola, 1990-1993 9, R.
Berriozabal, J. Urteaga, A. Kazabon, F. Juaristi, Txiliku,
Akes, A. Albisu, J. Irigaray, 1992, J.M. Artzalluz 3, X.
Amuriza, B. Oihartzabal, L. Erriondo 2, 1993 2, I. Aldasoro,
Telleriarte, J. de Txurruka, M. Gonzalez, J. Muguruza, 1994,
J.A. Arrieta 3, , S. Ott 2, J. Amezaga, , P. Apalategi, M.
Garmendia, A. Luku, 1996, 1997, , J. Sudupe, J. Urrujulegi, ,
J-L. Davant, X. Kaltzakorta, , , , A. Zelaia, SM, A. Bengoa,
J. Osoro, M. Urrutia, 1998, A. Sagarna, K. Izagirre, J.
Elosegi, , J. Iriarte, P. Diez de Ulzurrun, // testuinguru
batzuk: Ir ("Ondasun aundien yabe zan ta"), ap. Lek ("Nere
nobiyuaren ama / Asto baten jabe dana"), Laux ("Euzko errijak
eztau iñoren buztarririk jako gura, naiko dalako bere ekiñen
buru ta jaube ixateko"), J.M. Torrealdai ("Kijote-ren
bokazioaren jabe gera-ta eztago zeregiñik"), Iratz ("Zertako
da beraz legea? Bekatuen-gatik emana izan da gainerat,
agintzaren jabe den "ondoko hura" etorri arte"), J.A. Arrieta
("Ez baikara hitzaren jabe, haren maizter baizik"), SM
("Etnologo eta antropologorik gehienentzat hor dago herri
baten bereizkuntzarik adigarriena, hizkuntza berezi baten
jabe izatean"). jabe izan Maiatzeco
Eskual Eliz-Cantachoac Kontu alai
Jzale Euzkadi El Día KarmArgia
YKBiz Herr Azkatasuna Bide
izkutua EMeza Bidea EHHLaburp
ZArg Jaunaren Deia Zabal Kondairan
zehar Egin Zer Otoizlari
Euskararen liburu zuria OinEntz/1
Urraspide OñatiLib EHAA Aste
Santua Egoeraren definizioa OsakidetzaLegea
Soro KLLegea Programazioa
Mekanogr Zipristin/6 /7 Jesusen
Jarraitzaile HizkLiter/BBB/1 Deia
Angosto'ko AB Euskerazaintza HerrizH
EEM HizkLiter J. Berruezori omenaldia Balea
eta Euskaldunak Artxibategi Agenda
EgutAr GAO BAO Mundua Santa
Mariñe KirolEntrenamendua HD kulturak
Napartheid ELAO AE Ituna Igandea
Esaizu/DBH Gizarte Zientziak/DBH
Beleko/LH Ttipi-ttapa Sexua
Bapatean/98 YKBiz
: DFrec 88, Euskalterm 1 ( sinonimoarekin: poseer en
propiedad) Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.
jabe izan jabetzan eduki //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (adib. gisa), HiruMila (ser dueño), Lur (poseer)
eta (1 être propriétaire de; 2 posseder), PMuj (adib. gisa:
dominarse, vencerse, moderarse) Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt,
EskolaHE, Casve , HaizeG , Lh , DRA. jabe izan
EG/CE EF/FE DVC // EF
BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
izan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jabe
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
ondasun handien jabe ziren; adimen urriaren jabe naiz.
Aztergaia: jaun eta jabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabearazi, jabearaz, jabearazten
du ad. Ohartarazi, konturarazi. Entzuleak bereizketa horretaz jabearaztea da gure lehendabiziko helburua.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabearazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2003-05-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jabearaz, jabearazten.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ohartarazi, konturarazi.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabedun
adj. Jabea duena. Jabeduna da liburu hau. Intxaur horiek jabedunak dira.
jabegabe
adj. Jaberik ez duena. Zurtz triste jabegabeen egitekoak.
jabegabeko adj. Jabegabea.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabegabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
izond.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . jabegabeko
Aztergaia: jabegabeko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - /
EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-gabe-ko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jabegabe
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabegai
iz. Oinordekoa. Graziak Jainkoaren seme eta zeruaren jabegai egiten du gizona.
jabegaitasun
iz. Oinordekotza. Jabegaitasuna galdu. Baserriko jabegaitasuna kenduko ziotela.
jabego
iz. Jabetza. Ik. jabetasun. Lur horren gainean nik daukat jabegoa. Zerbaiten jabegoa galdu, kendu.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabego
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Merkat
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
hitza 6 aldiz azaldu da XX. mendean; G 3, B 1, IE 2.
Erabilerak: 1 'gauza konkretuez dugun eskubidea', 2 'gauza
abstraktuez duguna' (+ eta 3 'lurrak' adierekin; (behin hitza
19 aldiz agertu da; Gko agerraldi 1 izan ezik, beste guztiak
XX. mendekoak dira; G-B bakarrik azaldu da; EBn hirutan.
Erabilerak: 1 'gauza konkretuez dugun eskubidea' eta 2
'lurrak' adierekin azaldu da; agerraldi gehien dituen forma
da (61); euskalki guztietan agertzen da (B 17; G 34; IE 7; EB
3); hirutan azaldu da B-G XX. mendean; erabilera gehien
dituena ere bada: 1 'gauza konkretuez dugun eskubidea', 2
'gauza abstraktuez dugun eskubidea' (+ 3 'burujabetasun', eta
behin 'deabruaren posesioa' adiera duela.
jabego buruaren jabego),
jabetza (+ jaubetza)
buru-yabetza) jabetasun (+
jaubetasun, iabetasun, yaubetasun, yabetasun)
buru-iabetasun buruaren jabetasuna'),
da hiru hitzetan agerraldi gehien dituena (65): B 16, G 8, IE
1; EB-EgAs 39. Erabilerak: bai gauza konkretu eta bai
abstraktuekin azaldu da (bigarren hauekin agertu den bakarra
dugu); EB-EgAs bakarrik azaldu da, 58 aldiz; formak 33 ager.
ditu; gehienbat EB-EgAs (30) azaldu dira; B 2, G 1.
jabetasun jabego
ja(u)betza
: (15), (1), (3); (10), (2), (5), (2); (6), (1), (4), (8); :
(14), (2), (2), (1), (1), (4), (2), (1), (1); (3); (7), (1),
(1), (1); : (16), (4), (1), (1), (4), (7), (1), (1), (1),
(1), (1), (1), (1), (13), (2), (1), (1), (11), (1); (11),
(1); (15), (1), (1), (1), (1); : (1), (1), (1), (1), (1);
(1); (15), (1), (1), (1), (2), (7), (1), (1), (3), (1), (2),
(2), (1), (6), (2), (1), (1), (1), (1), (1), (1), (1), (6),
(1), (3), (2), (1), (1), (1), (2), (2), (1), (1), (1), (1),
(1), (1), (1), (1); : . DFrec jabego jabego
intelktual jabego pribatu jabetasun
jabetasun pribatu buruaren jabetasun
buru-jabetasun jabetza buruaren jabetza
buru jabetza buru-jabetza AB38
jabego jabego kolektibo jabego komunal
jabego latifundista jabego modu jabego
pribatu jabego-eskubide jabego-moeta
jabegopeko jabetasun jabetza jabetza
komunitario jabetza sakabanatu
jabetza-seinale AB50 jabego jabego
erroldeko jabego pribatu jabegoa pribatu
jabego-herrierroldeko jabego-aldaketa
jabego-aldakuntza jabego-aldatze
jabego-errolda jabego-errolde
jabego-erroldetegi jabego-hartze
jabego-kendu jabego-kentze
jabego-kentzezko jabegoa jabegogabetze
jabegokentze jabegoz jabetasun
jabetasunaz jabetza jabetza eraikia
jabetza-eskubide jabetza-kentze
jabetzapeko Euskalterm jabego partikular
jabego-kentze jabego-transmisio
industria-jabego merkataritza-jabego
kontuaren jabetasun jabetza jabetza
eraikia jabetza eraikigarri jabetza
exklusibo jabetza horizontal jabetza
industrial jabetza intelektual jabetza
intelektual eta industrial jabetza kolektibo
jabetza komun jabetza komunal jabetza
mobiliario jabetza oso jabetza pribatu
jabetza publiko jabetza soil
jabetza-eskualdaketa jabetza-arau
jabetza-artekari jabetza-emaile
jabetza-erregimen jabetza-erregistrari
jabetza-erregistro jabetza-errenta
jabetza-eskubide jabetza-kentze
jabetza-ondasun jabetza-sistema
jabetza-titulu (-ren) jabetza hartu baso
jabetza hiri-jabetza inmueble-jabetza
landa-jabetza legezko jabetza
lur-jabetza lurralde-jabetza merkatal
jabetza mozkinen jabetza LurE jabego;
jabetasun; jabetza, jabetza eratorria eta jatorrizkoa,
jabetza erreala eta pertsonala, jabetza pribatu, jabetza
publiko
Bestelakoak
Jatorrizko forma
etxalde jabegoaren agente; industri jabegoaren agentea.
Euskaltzaindiaren Arauak
, . Sin. jabetasun jabetza
Informazio osagarria
Sinonimoa(k)
, ; sinonimo gisa emango dira oraingoz hirurak.
jabetasun jabetza
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-go/-tasun/-tza.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabekide
iz. Beste batzuekin batean zerbaiten jabe den pertsona. Itsasontziaren jabekidea zen. Jabekideen batzarra.
jabekidetasun
iz. Zenbaiten arteko jabetasuna. Elkarte horrek ondasunen jabekidetasuna zuen funtsezko legea. Jabekidetasunaren mendeko osagaiak ezin dira inola ere zatitu.
jabekuntza
iz. Jabetzea; bereziki, (hizkuntza baten) adierazpen baliabideen jabe egitea. Hizkuntzen ikaste naturala (jabekuntza) eta formala (ikaskuntza) bereizteko.
jabeldu, jabel, jabeltzen
zaio ad. Zuz. Norbaiti zerbaiti buruzko azalpenak eskatu. Berrikitan Rochereau jaun ministroari jabeldu zaio jaun senataria.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabeldu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan 2: Etcham: "Jakes guarda xoil-xoila
ixilik baitzagon, Lagunak azkenean jabeldu zitzaizkon: Gauza
trenkatu gabe ez gaitezke egon"; Lf : "Alde guzietarik (ba
eta apezpikutegitik ere), otoizka jabeldu zitzaizkon; ez
zezala holakorik egin". jabeldu ELit
1, 1972: "Laster jabelduko zaizko, ea ez dituen gaulixtak
saltzen bere lehengo lagun gorrien fagoretan".
jabeldu Herr
: DFrec 2, HiztEn, LurE (eta ), Euskalterm 1 (
sinonimoarekin); : Euskalterm 3 (interpelación — hauetako bat
sinonimoarekin) Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50.
jabeldu jabeltze interpelatu
jabeldura interpelazio //
Sektore jakin bateko informazioa
Ez dugu aurkitu forma ap. AgAld hitz-bilduma, AdminEL,
HezkAdmin, LurraldeAntol, AdminMila, EurItune. jabeldu
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, HaizeG , Lh , DRA; :
HiruMila Ez dugu aurkitu ap. Lur eta , Casve , PMuj .
jabeldu BF DBF
jabeldura // EG/CE EF/FE
EF DVC
Lantaldearen irizpideak
Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik
hurrengo itzulian ikustekoa da.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jabel, jabeltzen.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
ad. zaio
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Iparraldeko forma hori asko
zabaldu da, esateko'. replicar, interpelar
- Erabakia: BAgiria
(1997-12-19): 'Bigarren itzulirako utzi dira [...] '.
jabeldu
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabetasun
1 iz. Jabetza. Ik. jabego. Zerbaiten jabetasuna eman, kendu. Lurren jabetasuna utzi ziolako. Munduko ondasun guztien jabetasuna bazenu. Jainkoak bere eskupean dauzkan guztien gain duen jabetasuna.
2 iz. Zerbaiten jabe izateko nolakotasuna. Etxepareren lerro horretan, beharbada, neurriak agindu du, baina neurriak ez zukeen jaun eta jabetasun hori, erregela haustea bekatu larria izan balitz. || Nork bere buruaren jabetasuna iritsi (Ik. burujabetasun). Jabetasuna galdu duelako dago herri hau damutan.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabetasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. , . Sin jabego jabetza
Informazio osagarria
Sinonimoa(k)
, . jabego jabetza
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tasun/-tza/-go.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabetu, jabe/jabetu, jabetzen
1 da ad. Zerbaiten jabe egin edo bihurtu, norbaitek zerbait beretzat hartu. (-z atzizkia duen izen sintagma bat hartzen du osagarritzat). Ik. beretu. Nor jabetu zen lur hartaz guztiaz? Josue Jerikoz jabetu zenean. Haur hilaren ama beste haurraz jabetu zen. Gureaz jabetu gara. Armada indarrez jabetu da botereaz behin eta berriro. Besteren ondasunez jabetzea (Ik. ostu). Beste alderdikoek eginahala egiten dute erreferaz jabetzeko. Negua udaberriaz zenean jabetu. Zeruko isiltasuna jabetu da gazteluko gelaz. Bestek hartu dit aurrea, ordea, eta ez daukat haren hitzez jabetzea beste biderik. || Zenbatetaraino jabetu zen hizkuntzaz, itzulpenek ematen digute aditzera. || Ez, jauna, —dio emazteak berehala solasaz jabeturik—, ez naiz erotua.
2 da ad. Norbaitek bere aurrean gertatzen dena, esaten zaiona edo irakurtzen duena atzeman; norbaitek zerbaiten esanahia beretu. (Osagarritzat -z atzizkia hartzen duen izen sintagma bat, adierazpen-perpaus osagarri bat edo zehar-galdera bat har dezake). Jabetuko da gure hitzen mamiaz. Ez dakit zure arrazoibideaz ongi jabetu naizen. Kristau erlijioa zer den ez nintzen ondo jabetu, harik eta beste horiek hurbildik ezagutu nituen artean.
3 da ad. Zerbaiten berri jakin. (Osagarritzat -z atzizkia hartzen duen izen sintagma bat, adierazpen-perpaus osagarri bat edo zehar-galdera bat har dezake). Haien asmoez jabetzeko. Mandatarien bidez jabetu zen, etsaia hiru aldetatik zetorkiola.
4 da ad. Ohartu, konturatu. (Osagarritzat -z atzizkia hartzen duen izen sintagma bat, adierazpen-perpaus osagarri bat edo zehar-galdera bat har dezake). Beren indar eta sendotasunaz jabetu orduko.
5 zaio ad. Jas. Babestu, zaindu. Jabe zakizkio bere herstura handian: babes ezazu bere herstura handian. Jabe bekit zure izen santua.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabetu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jabe(tu), jabetzen. ad. jabetu da
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
jabetu, jabe(tu), jabetzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabetza
1 iz. Norbaitek jabe den gauzaz duen eskubidea. Ik. jabego; jabetasun. Gizon bakoitzak beretu dituen gauzen jabetza. Ez gara inor euskararen jabe; ondasun horren gozamena eman ziguten aurrekoek, ez jabetza. Jabetza hutsa semearentzat gelditzen da; gozamena, berriz, gurasoentzat.
2 iz. Norbait jabe den gauza edo ondasuna. Jabetza txikiak zergaz iratoz.
jabetza erregistratzaile, jabetza-erregistratzaile iz. Jabetza-erregistro bateko buru den herri-enplegatua, erregistroko idazki eta agirien fede emateko eta haiek eskuesteko ahala duena. Udalak barruti bakoitzeko jabetza-erregistratzaileari bidaliko dizkio planoak. Jabetza Erregistratzaileen Elkargoa.
jabetza erregistro, jabetza-erregistro iz. Heg. Admin. Epaitegi-barruti bateko ondasun higiezinen datuak jasotzen dituen erregistroa, ondasun bakoitzaren jabearen izena, haren gainean dituen eskubideak eta zerga-betebeharrak biltzen dituena; erregistro hori gordetzen den egoitza. Lurrak kutsatuta baditu, Administrazioa jakinaren gainean jarri beharko du eta jabetza-erregistroaren liburuetan lurrak kutsatuta daudela adierazi beharko du.
jabetza eskubide, jabetza-eskubide iz. Gauzak gozatzeko eta haietaz erabakitzeko eskubidea, legean ezarritako mugapenak baino ez dituena. Jabetza-eskubidea lege bidez bakarrik arau daiteke. Beraz, ikuspegi juridikotik, hildakoaren ondasunen gaineko jabetza-eskubidea eskuratzeko modua da oinordetza.
jabetza intelektual iz. Legeak zientzia, arte edo literatura lan baten egileari lan horren gainean aitortzen dizkion eskubideen multzoa. Eskubide horien urraketa jabetza intelektualaren aurkako delitutzat har daiteke.
jabetza pribatu iz. Pertsona edo enpresa baten eskubidea, lurrak, kapitala, gauzak eta bestelako jabetza motak eskuratzeko, edukitzeko, erabiltzeko eta oinordekotzan emateko. Txinako Herri Biltzar Nazionalak lehen kapitalistatzat jotzen zituen giza eskubideak eta jabetza pribatuaren bermea onartuko ditu aurreneko aldiz Konstituzioan. || Eta barka, adinez eta jakitez ez dagokidan "gu" eta "gure" horretaz jantzia agertzen banatzaizue: badakit hitz horiek, adinez nahiz jakitez, besteren, ikasiagoren eta gazteagoren, jabetza pribatu direla.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabetza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. oharra, s.u. jabego.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. , . Sin jabego jabetasun
Informazio osagarria
Sinonimoa(k)
, . jabego jabetasun
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tza/-tasun/-go.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrerak erantsi: edo
(Zuz.), edo (Zuz.), (Zuz.), (Zuz.), (Zuz.), (Zuz.), edo (Zuz.),
edo (Zuz.) || 1- Zuzenbidean maiztasun handikoak.
jabetza-erregistro jabetza erregistro
jabetza-eskubide jabetza eskubide jabetza
horizontal jabetza intelektual jabetza oso
jabetza pribatu jabetza-sail jabetza sail
jabetza-titulu jabetza titulu
- Erabakia: (2008-04-25) sartu
AS gisa bi tokitan: eta , baina . markarekin. jabetza
erregistro jabetza erregistro Heg
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Forma berririk ez da orain erantsiko (eta gerora
lantzeko bilduko dira orain proposatzen dituztenak).
- Bidalketa: ik. oharra s.u. .
erregistratu
Aztergaia: jabetza intelektual
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z10: LBeh722
|
2020-06-16
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
adb. Jendaurrean, agerian. Jabetza Intelektualaren Legeak
babestutako materiala publikoki zabaltzea galarazten du.
publikoki
724; 48. jabetza intelektual jabego
intelektual
Beste (edozein) iturritako erabilerak
57; 13 jabetza intelektual jabego
intelektual
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
Iusplaza: (Prozedura Zibila); Euskalterm: (TN). jabetza
intelektuala jabetza intelektual
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
PFGZ: "Jabetza intelektual: Propiedad intelectual".
Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea
eraikuntza librea.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Oso erabilia da, azpisarrera gisa jasotzekoa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. jabetza
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "Zerrendan sartu egingo
nuke, premia izaten dugulako" (2007-05-16)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrerak erantsi:
jabetza-erregistro edo jabetza erregistro (Zuz.),
jabetza-eskubide edo jabetza eskubide (Zuz.),
jabetza horizontal (Zuz.), jabetza intelektual
(Zuz.), jabetza oso (Zuz.), jabetza pribatu
(Zuz.), jabetza-sail edo jabetza sail (Zuz.),
jabetza-titulu edo jabetza titulu (Zuz.) || 1-
Zuzenbidean maiztasun handikoak.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Forma berririk ez da orain erantsiko (eta gerora
lantzeko bilduko dira orain proposatzen dituztenak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jabetze
iz. jabetu aditzari dagokion ekintza. Besteren nortasunaz jabetze hori ohikoa da artista gazte askorengan.
Estekak- HBO
Aztergaia: jabetze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:29
|
2000-04-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. eskurapen / LurE: + / ElhHizt:
+ / EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: toma de posesión.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jacuzzi
iz. Bainuontzi mota, masaje antzeko bat egiteko hainbat zulotatik ur zurrustak botatzen eta burbuilak eratzen dituena. Donostiako La Perla bainuetxeko jacuzzia.
jada
adb. Jadanik. Ik. ja. Sei orenak joak dira jada. Sara jada hila zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1995-04-27
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'jadanik'.
Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak
forma neutro-erabiliena da; eta arteko hierarkia, berriz,
Iparraldekoei galdetzekoa da. jadanik ja
jada
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jadaneko
1 adb. Jada, jadanik. Ik. dagoeneko. Jadaneko beranta da. Gautzen ari zen jadaneko.
2 adj. Lege, arau eta kidekoez mintzatuz, indarrean dagoena.
Estekak- HBO
Aztergaia: jadaneko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(eta 5) 13, denak adlag.ak: Hb 5 ("Baziren yadaneko kantoin
eskaldunak Espaniari berak esteka zirenak", "Beldurrez
yadaneko odol gabetua", "Yadaneko Afrikan baitzen podorosa",
"Urriñarra da Petit, oraino gaztea, Halere yadaneko ororen
lorea", "Yainkoak erakutsi zuen bere eskua hinka hertsi
hortan Susannari, bainan yadaneko haren beldur xoilaz emana
zuen garbitasuna gerizean"); Jnn 5 (adib.: "Bazuen jadaneko
hirur egun, Maria eta Josep zabiltzala beren Haur maitearen
ondotik", "jadaneko hogoi urthe haurrik gabe zirela",
"Bazuelarik jadaneko denbora pixka bat elkharrekin bizi
zirela", "Bazuen jadaneko hogoi-ta hemezortzi urthe
Frantziarat ethorria zela", "jadaneko adin handia zuelarik,
joan zela behin Erromara"); Mde 2 ("Gautzen ari zen jadaneko,
baina astia zuen etxera itzultzekotz", "begitartea jadaneko
urdindurik eta mihia ahotik erdi aterarik"); AIr Izeta
("Zeruko Argian eta Baionako Herria astekarian irakurgai
pollitak argitaratu izan ditu jadaneko").
jadaneko y- SBi Pr
in DirG
adlag. gisa erabiliak: 2, AIr Izeta (OEHko testuinguru bera);
J.M. Malharin ("Teresak ez du Diana Vaughan-en aurkezte
beharrik, jadaneko ezaguna baita komentuan"); 2, SEIE
("Jadaniko Alemaniako erromanikoaurrean aurkitzen dugun
bezala, irudien buruak goierlieben daude"); F.M. Ugarte
("lehendabiziko lanak, jadaniko ezagunak diren egile eta
tailer holandarrak eginak dira"); izlag. gisa erabilitako 2:
1988 ("Baimen hau emateak ez du esan nahi, eskatzaileak,
Itsas Hazkuntzez indarreango xedapenek arautzen dutenaz
aparte, administrazio, ogasun, osasun, lan, etab. arloetan
jadaneko diren beste arau batzu bete dituenik"); 1992 ("Indar
abertzaleen erreibindikazio honek, jadaneko arau-markoaren
baitan erraz eman daitekeen gauza bestalde, topo egiten du
hala ere botere zentralaren jarrera itxiarekin"). a)
jadaneko in DirG
jadaniko b) jadaneko
EHAA ELA/STV
: HiztEn (1 [adb.] jadanik; 2 [izlag.] indarrean dagoena);
LurE (adlag.), Euskalterm 18 [izlag.] (hauetan 10
sinonimoarekin eta 3 , sinonimoekin); : Euskalterm 2 (
sinonimoarekin) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.
jadaneko indarreango indarrean
egon jarri jadanekotasun
iraunaldi //
Sektore jakin bateko informazioa
Ez dugu aurkitu ap. AgAld hitz-bilduma, AdminEL, HezkAdmin,
LurraldeAntol, AdminMila, EurItune.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (adlag.), ElhHizt (1 adlag.; 2 izond.), HiruMila
(1 adond.; 2 izlag.), EskolaHE (adlag.), Lur (déjà), Casve
(en vigueur), DRA (ya, tan pronto; de ahora, vigente), PMuj
(ya, para ahora, tan pronto, vigente, en vigor, desde ahora,
en adelante, en lo sucesivo); : HiruMila Ez dugu aurkitu ap.
Lur , HaizeG , Lh . jadaneko EF/FE
EF DVC jadanekotasun //
EG/CE BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
tradiziokoa adlag. da ("bazuen jadaneko hiru egun..."); gaur
indartu dena, berriz, izlag. ("jadaneko arau-markoa").
Euskaltzaindiari dagokio erabilera berria epaitzea.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: AS (2012-05-14):
Onartu da: . jadaneko
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jadanik
adb. Dagoeneko; ordurako. Ik. ja; jada. Jadanik etorria da? Ez ezazu galde jadanik eman duzuna. Badu jadanik zenbait hilabete gogoan dudala zuri lerro batzuk igortzea. Hona nola gertatu den jadanik aipatu dizudana. Jendea ohartua zaio jadanik. Baldin jadanik atzemana bazara amodio zoro horien sareetan. Jadanik bere azken egunetara hurbildua zelarik. Ez dut ezeren eta inoren buruzagi izateko gogorik; izan banu ere, gogaiturik nengoke jadanik.
Estekak- HBO
Aztergaia: jadanik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
1995-04-27
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa, s.u. ja.
Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak
forma neutro-erabiliena da; eta arteko hierarkia, berriz,
Iparraldekoei galdetzekoa da. jadanik ja
jada
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jade
1 iz. Kolore berdexka edo zurixka duen harri gogorra, bitxiak, objektu apaingarriak eta tresnak egiteko erabiltzen dena. Zorua jadez, marmolez eta nakarrez egina zen. Jadezko lepokoa.
2 iz. Irud. Jadezko oihan amaigabean barrena.
Estekak- HBO
Aztergaia: jade
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(harribitxia).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jadetsi, jadets, jadesten
du ad. Bizk. Erdietsi, lortu. Beharrezkoa da sinesmena zerua jadesteko? Bekatuen barkamena jadetsi. Neskatxaren eskua jadetsi ez zuten gizonak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jadetsi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(+ ) 81 ager.: B 75 (JJMg ; AB ; Itz (28); Ur (11); A ; Otx;
Altuna; Enb (15); Eguzk ; BEnb ); G 6 (TAg ; Etxde ; Etxde );
(+ ) 4 ager. B (Itz ); (+ ) 38 ager.: B 36 (Mg ; Añ ; Echta ;
; Altuna; Enb; Kk ; Laux ; Eguzk ; Gand ; Erkiag ; Erkiag ),
G 2 (Ldi ; Zait ); (+ , ) 27 ager.: B 22 (fB 8; AB ; Ag ; Ag
; Or ), G 2 (Ag ), EB 3 (Arti ); 9 ager. (fB); B 2 (Mg ;
Otx). jaritsi iaritxi, jaritxi, yaritsi
BasEsc AmaE Azald MarIl
BeinB GizAuz NereA Uzt JJ
Virgil jaritsigarri jaritxigarri
Azald jadetsi jadetxi, yadetsi
CO GGero Jos KIkV Ab II
BBA GizAuz Elorri Arran
BatB Il Sof jaditsi
iaditxi jaditxi, yaditsi AmaE AL
Kr Tormes G MaldanB
jadiitxi jadietsi CO
(+ ) 23 ager.: B 18, G 2, EB 3; EB 1; (+ ) 5 ager.: B 1, EgAs
4; (+ ) 12 ager.: B 10, EgAs 1, EB 1 (Garate, G. . ).
jadetsi iadetsi jadespen
jaditxi jaditxi eziñeko, iaditxi
jaritxi jaritsi, jaritzi, iaritxi
Euskal elaberrien kondaira I.
: LurE; : AB38 1; LurE; HiztEn; : AB38 1. jadeste
jadetsi jaretxi
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jadets, jadesten. ad. 'erdietsi, lortu'. jadetsi
Bizk. du
Lantaldearen irizpideak
Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua
da Bizkaian gaur erabiliena (cf. Angeluseko otoitza eta
Liturgiako testuak). jadetsi
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Bizk. Ik. . erdietsi, lortu
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jadetsi, jadets, jadesten.
Lexemen erregulartasuna
-d-/-r-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jagi, jagi, jagiten
da ad. Bizk. Jaiki.
jagoitik
adb. Ipar. Zah. Aurrerantzean, gaurdanik. (Ezezko testuinguruetan erabiltzen da). Egundaino ez da izan, ez izanen jagoitik, judizio hain handirik. Jakile faltsu ez haizela, ez jagoitik gezurti.
Estekak- HBO
Aztergaia: jagoitik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. 'aurrerantzean, gaurdanik'. Ipar. Zah
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar. Zah.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jagole
adj./iz. Zaintzailea. Goi-beheetako Erregina eta gure jagole Zu zara. Jagoletzat herrizain bakar bat zuela. Espetxe-jagoleak. Aingeru jagolea.
Estekak- HBO
Aztergaia: jagole
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Poliz
|
1993-05-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-n+l-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jagoletza
iz. Zaindaritza.
Estekak- HBO
Aztergaia: jagoletza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
B 1: Erkiag ("Amagandik alde egin ebanik ona, ez dau mutillak
orrelako txera ta jagolatza gozo samurrik izan").
jagolatza BatB
EB 3, denak 1990-1994 bitartekoak ("Bere azalerak honen
baimentzea justifika dezan industriaren edo industri
multzoaren zaintza eta jagoletzari loturik egongo da
nahitaez", "Etxebizitza erabilera baztertuta dago, eraikinen
eta instalazio erantsien jagoletza eta artapenerako
langilegoarentzat diren etxebizitzak salbu", "20. artikulua.-
Basozaintza eta jagoletza"). jagoletza
GAO
: Euskalterm 6 (vigilancia) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
AB50, HiztEn, LurE. jagoletza //
Sektore jakin bateko informazioa
: HezkAdmin (guardia / vigilancia; : hora de guardia),
AdminMila (vigilancia) Ez dugu aurkitu ap. LurraldeAntol,
EurItune. jagoletza jagoletza-ordu
//
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: HiruMila (guardia, vigilancia), ElhHizt (vigilancia,
guardia), PMuj (guardianía - dignidad) Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA.
jagoletza DVC // EG/CE
EF/FE EF BF DBF
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: guardia / vigilancia; jagoletza-ordu: hora de
guardia.
Adierazle egokia da, eta horren premia dago
erabilera urrikoa, baina adierazle egokia eta ongi eratua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jagon, jagon, jagoten
1 du ad. Bizk. Zaindu, babestu, gorde. Mendian ardiak jagoten. Jagon gaitzazu gaitzetik. Jagon eta gorde nazazu estualdi guztietan. || Euskaltzaindiaren Jagon Saila: euskara babesteko eta sustatzeko ardura duena.
2 du ad. Bizk. Hitzaz, agindu batez, legeaz eta kidekoez mintzatuz, gorde. Nik neure berba jagon dudanez gero, jagon ezazu zuk zeurea.
Estekak- HBO
Aztergaia: jagon
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jagoten. ad. jagon Bizk. du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jagon, jagon, jagoten.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jagote
iz. jagon aditzari dagokion ekintza. Saiatu da batzorde hau onomastika-alorreko euskararen jagote-lana egiten.
Estekak- HBO
Aztergaia: jagote
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
Katal: "Jagotea: Euskara - Defensa, protección".
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
saiatu da batzorde hau onomastika alorreko euskararen
jagote-lana egiten.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaguar
iz. Hego Ameriketako ugaztun haragijalea, lehoinabarraren antzekoa (Panthera (jaguarius) onca). Jaguar larruz eginiko burukoa. Jaguarra eta puma bezalako gaueko harrapariak ezkutatzen dira basoetan.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaguar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. Panthera (jaguarius) onca
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Panthera (jaguarius) onca.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jai
1 iz. Batez ere pl. Zerbait ospatzeko egiten diren ekitaldi eta jostetak. Ik. jaialdi; besta. Herriko jaiak. San Joan jaiak. Eguberri jaietan. Eliz jaia bukatu eta berehala. Jaiak ospatzeko. Mutil bat behar zuten jaietan jotzeko. Jaiak antolatu, eratu. Lekeition edo beste nonbait jai handiak direnean, han ikusten dira ikustekoak!
2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Jai giroan. Jai soinekoz jantzirik.
3 iz. (Etxeren batean-edo egiten denean). Jai handi bat izan genuen bart jauregi honetan.
4 iz. Lan egiten ez den eguna, jaieguna; igandea. Igandeak eta gainerako jaiak. Jai-igandeak Jainkoaren eguna direla. Jai nagusia. Larunbatean edo jai bezperan. Jai arratsaldeetan. Maizago behar luke astegunean jai. Aberatsek jaia dute, txiro gaixoek beti neke (esr. zah.).
5 iz. (eduki, izan, egon aditzekin, artikulurik eta kasu markarik gabe, 'zer eginik ez izan, zer eginik ez egon' adierazteko). Horrekin jai duzu. Alferrik ari zara, jai duzu nirekin. Horrelakoetan jai zegok! Eta irakurtzen ez dakitenentzat liburuek jai daukate, noski.
jai egin Jaieguna egin. Ik. jai hartu. Harrezkero San Lukas eguna urtero jai egiten dute. Langileen elkartasunak jai egitea erabaki du arratsaldean.
jai eman Jaieguna eman. Hamarrak baino lehen jai eman die langileei.
jai erdi, jai-erdi iz. Egun osokoa ez den jaia, egun erdiko jaia. Igandeez gainera, Elizak beste jai asko ipini zituen, batzuk osoak, besteak jai-erdiak. Gure denboran, San Blas jai-erdia izaten zen, kalerik kaleko zezenekin.
jai eta aste adb. Egunero, egun guztietan. Tabernan jai eta aste ikusten zaituzte. Jai eta aste, gau eta egun lanean. Goizetik gauera, jai eta aste, nire indarrak lan gogorrean urtzen.
jai hartu Jaieguna hartu. Ik. jai egin. Igandeetan jai hartzen da. Auzokoren bat ezkontzean, denek hartuko zuten jai. Bazkalondoan jai hartu dugu, azokara joateko.
jai izan du ad. Heg. Jaieguna izan, lan egin beharrik ez izan. Jai zuen arratsaldean, ostegun guztietan bezala.
jai oso iz. Erlijio katolikoan, meza entzun behar den eta lanik ezin egin daitekeen eguna. Ik. jaiegun 2. Begira jai osoetan lan debekaturik egin edo eragin ote duzun.
[Oharra: instrumentalean jaiez erabili behar da].
Estekak- HBO
Aztergaia: jai
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Maileg
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
jai, jei [jai hobestekoa da].
Euskaltzaindiaren Arauak
(instrumentalean ) / AS: , , . jaiez jai egin
jai eman jai hartu
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . jai-erdi, jai eta aste, jai
izan
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
. jai egin, jai eman, jai hartu, jaiero
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Literatura normalduan jei
ez darabil inork. Zertarako jarri?" (1993-01-18)
Aztergaia: jai egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: jai eman
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: jai-erdi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
PUrib: "jaierdi / jai-erdi (media fiesta)".
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-erdi.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jai
Forma baten adiera(k)
(garai bateko jai-mota).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "hori hartzen bada, ez ote
litzateke ERDI JAI adierazpidea ere hartu behar, esanahia
bereizita?" (2007-05-08)
Aztergaia: jai eta aste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS
/ EskolaHE: adib.
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
eta.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jai
Forma baten adiera(k)
egunero, egun guztietan.
Aztergaia: jai hartu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: jai izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS
/ EskolaHE: adib.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jai
Forma baten adiera(k)
du ad. . 1: . 2 'alferrik ari izan': . Heg jai zuen
arratsaldean, ostegun guztietan bezala jai duzu
nirekin
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaialdi
1 iz. Zerbait ospatzeko egiten den ekitaldia edo ekitaldien multzoa. Ik. jai. Jaialdi ederrak egin ziren Erreginaren omenetan. Loramendiren omenez Bedoñan egin zen jaialdian.
2 iz. Musika, dantza edo kideko emanaldi jendaurrekoa. Ik. kantaldi. "Argia" elkarteak antolaturik, dantza-jaialdi bat izango da igandean. Euskal abesti jaialdia. Edinburgoko musika-jaialdiak. Igandeko jaialdian parte hartuko duten abeslariak. Bertsolari jaialdia. Antzerki jaialdia: hainbat antzerki ematen diren jaialdia. Euskal kirol jaialdia.
jaiburu
iz. g.er. Festaburua.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiburu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-buru.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
festaburua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaidura
iz. Joera; bereziki, arimaren edo gogoaren joera. Ik. jaiera. Berezko jaidura. Bihotzaren jaidurak. Amodioak goiti du jaidura, eta ezin geldi daiteke gauza behereetan. Garbitasunak dakar osasuna, adimenaren argitasuna, zeruko gauzentzat jaidura eta gogo ona. Munduaren alderako jaidura gehiegizkoa. Jaidura bizia (Ik. grina1). Jaidura gaiztoak erroetaraino suntsitzeko. Jaidurarik lotsagarrienek airean daukate nire bihotza. Bekaturako jaidura. Gure borondatea menderatzeko, gure jaidura eta irritsei "ez" esateko.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaidura
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-05-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
bizio, jaidura gaizto.
Euskaltzaindiaren Arauak
'joera'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiegun
1 iz. Lanik egiten ez den eguna; batez ere, lan egin gabe eta, gehienetan, ekitaldi edo josteta jakinez ospatzen den egun berezia. Ik. jai 4. Maiatzaren lehena, jaieguna mundu guztian. Gaur jaieguna da okinentzat. Udako jaiegunetan hondartzara joaten ziren. Hurrengo jaiegunean ez jokora edo tabernara joatea. Jaiegunetako soinekoa jantzirik. || Jondoni Mikelen jaieguna udazkeneko behera beharraren aitzindari izan ohi da.
2 iz. Katolikoentzat, meza entzun behar den eta lanik ezin egin daitekeen eguna. Igande eta jaiegunak gorde eta santutzea. Igande eta jaiegunetan mezarik entzuten ez duenak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiegun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Maileg
|
1993-05-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
|
|
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiera
1 iz. Jaidura, joera. Jokorako jaiera. Hartu zuen gazte batek neskatxa honenganako jaiera, eta ez zen geratu gaitzera makurtu zuen artean.
2 iz. Erlijioaren eta elizkizunen alderako atxikimendu kartsua. Ik. debozio; eraspen. Izan iezaiozu Ama Birjinari jaiera handi bat. Santa Klaraganako jaiera. San Kasimiroren Birjinarekiko jaiera. Arrosarioaren jaiera zabaltzeko. Meza entzuten jaiera handiz. Elizan jaieraz egon.
jaieratsu
adj. Elizkoia, jaiera handikoa. Emakume eta gizon jaieratsuak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaieratsu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:35
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiero
adb. Jaiegun guztietan, jaiegun oroz. Jaiero izaten zen Meza Nagusian.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiero
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ero.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiki, jaiki, jaikitzen
1 da ad. Etzanda dagoena, eta, bereziki, ohean dagoena, zutik jarri. Hamarretan jaiki zen. Goizean goizik jaiki. Jaiki, jantzi eta gosaldu. Berandu oheratu eta berandu jaiki. Gauerdian otoitz egitera jaiki ohi zen. Hirugarren egunean jaiki zen bizirik hilen artetik. Ohetik jaiki eta berehala. Hilak oro, jaiki hona, zuen hobietarik. Jaiki, jaiki, etxekoak. Jira eta biraka han jaiki ezinik, ez da erraz aurkitzen urde hain zikinik. Jaiki zen nagia, erre zuen hiria (esr. zah.). || Irud. Oi, bekatuan lotan zaudeten kristauak: jaiki laster, jaiki zaitezte!
2 da ad. (Eserita dagoena). Txomin ez zen jaiki bere eserlekutik. Hau esanda, mahaitik jaiki eta Galileara joan ziren. Biltzar haietan, zaharrak sartzearekin, gazteak jaikitzen ziren.
3 da ad. (Erori dena). Erori eta jaiki ibili. Jaiki nahi eta ezin jaiki ibilita.
4 da ad. (Ahuspez, belauniko... dagoena). Jesus bere otoitzalditik jaiki eta apostoluetara itzuli zen. Genoveva belauniko topatu zuten: "Jaiki zaitez, Genoveva" esan zioten.
5 da ad. Altxatu; goratu. Urre-zilarrezko arrainez josi zen ibaia, eta honen sabeletik jaiki zen, gero eta ozenago, marmar bat. Eguzkia jaiki aurretik. Eta berehala haize bolada izugarri bat jaiki zen. || Auzi bat jaiki zen Otsoaren eta Azeriaren artean. Aski ardura aharrak jaikitzen dira adiskideen eta herritarren artean.
6 da ad. Orea harrotu, altxatu.
7 da ad. (Norbaiten aurka) altxatu. Erromaren kontra jaiki zen Etruria; baina ez zitzaion baliatu. Gizonak harrokeriaz jaiki baitziren Jainkoaren kontra. || Indartsuen alde jaiki zitekeen, noski, indartsuen eskaintzak tentagarriago baitira beti.
8 (Partizipio burutua izenondo gisa). Gorputz jaikia duen gizona. Seska jaikien artetik. || Oilarra baino jaikiago ibiltzen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaikitzen. ad. jaiki da
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jaiki, jaiki, jaikitzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaikialdi
1 iz. Jaikitzea; norbait jaiki den denbora edo aldia. Ama Paulak azkeneko jaikialdia gabon jaietan egin zuenetik, ez zuen oherik hustu gehiago. Ordubeteko jaikialdia egiten du egunero.
2 iz. Norbaiten aurka jaikitzea. Lope mende erdiaren aldera heldu zen Perura eta Pizarroren alderdikoa izan zen honen jaikialdian.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaikialdi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ki+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaikiarazi, jaikiaraz, jaikiarazten
du ad. Jaikitzera behartu. Gero eskutik heldu eta jaikiarazi zuen eria. Oilarraren kukurruku eztiak jaikiarazten zituen sehiak. Jainkoak jaikiarazi zuen haize batez. Hamabigarren mendean infernuak jaikiarazi zituen Frantzian egiazko erlijioaren etsai batzuk.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaikiarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaikiaraz, jaikiarazten. ad. jaikiarazi du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jaikiarazi, jaikiaraz, jaikiarazten.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ki+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaikiera
iz. Jaikitzea. Goizeko jaikiera. Pozgarria da, egiaz, udako eguzkiaren jaikiera mendietako artzainarentzat.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaikiera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ki+e-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaikitze
iz. jaiki aditzari dagokion ekintza. Neguko hotz handietan, jaikitzea gibela daiteke bost eta erdiak arte.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaikitze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaimista
iz. Jaime de Borbón Parma-ren aldeko karlista. 1931. urtean, berriro batu ziren karlismotik bereizitako adar guztiak (integristak, tradizionalistak eta jaimistak) eta "Comunión Tradicionalista" taldea osatu zuten.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaimista
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-10-21
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Beste (edozein) iturritako erabilerak
: Txill ("Horregatik gaituk gaur jaimistak").
jaimista
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak
: ik. x-tar osaerakoak (jaimetar "H"), eta oharra: "Ez dago
eratorriaren premiarik, lantaldearen ustez, jaimista mailegua
baita hobestekoa (karlista-ren gisakoa, alegia)".
-ista
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(karlisten epe bateko izena).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Hiztegiak ez du horren
beharrik. || 1- "Jaimismo" hitza ere ez dugu sartu (Jaime
Borboikoa bizi zela, karlismoak hartu zuen beste izendapen
bat), ezta "maurismo" edota "maurista" ere...
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Bere horretan onartu da lantaldearen proposamena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainko
1 iz. (J larriz). Erlijio monoteistetan, izaki gorena, pertsona-izaera ematen zaiona eta munduaren sortzailetzat hartzen dena. Sinesten dugu badela Jainko egiazko bakar bat. Jainkoak gauza guztiak dakuski eta gauza guztiak dakizki. Jainkoagan sinetsi. Jainkoa ukatu. Jainkoa maitatzea gauza guztien gainean. Ni naiz Jainko Jaun guztiahalduna. Jainko gure jauna. Jainkoaren grazia. Jainkoaren hitza. Jainkoaren borondatea egiteko. Jainkoaren erreinua. Jainkoaren Legeko aginteak. Jainkoagandik hartutako dohainak. Jainkoaren beldurra. Ene Jainko Jauna, oroit zaitez nitaz. Jainko handia, Jainko guztiz ahaltsua. Sei egunean sortu zuen Jainkoak mundua ezerezetik. Abrahamen Jainkoa. Hire begira Jainko Jauna aingeruekin zeruan. Jainkoaren hiru pertsonak (Ik. hirutasun). Jainko seme gizon egina. Jainkoaren Semea: Jesu Kristo. Jainkoaren ama: Ama Birjina. Jesus, Jainko eta gizona. Jainko-Bildotsa.
2 iz. (Zenbait esapidetan). Jainkoak gorde zaitzala! Jainkoak dizula egun on. Egun on Jainkoak (digula). Bihar arte, Jainkoak nahi badu. Laster, Jainkoak nahi badu, agertuko dena (Ik. Jainkoa lagun).
3 iz. Erlijio politeistetan, gizakiaz gaineko izakia, ahalmen eta botere bereziz hornitua dena. Ik. jainkosa. Marte jainkoa. Greziar mitologiako jainkoak. Itsasoetako jainkoa. Jentilen jainkoak. Eguzkia jainkotzat daukatenak. Jainko gezurrezkoak gurtzen dituztenak. Jainko eroria dirudi gizonak. Honela, bere bizia galbidean ipintzen duelarik, jasotzen du bere burua, hilkorra izan arren, jainko hilezkorren gainetik. Jainko etsaiei, Izadiaren indar itsuei alegia, gogor egitean dago gizonaren handitasuna. Jainko-jainkosak, hain giza irudiko eta, hala ere, hain bestelako.
4 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Ik. jainkozko. Ez zion honi jainko maitasunak gehiegi eragingo, baina bai jainko begiramenak edo, garbiago esateko, jainko beldurrak. Jainko herria. Jainko legea irakatsiz.
Jainkoagatik Zerbait eskatzen denean erabiltzen den esapidea. Ik. Jainkoarren; Jainkoaren izenean. Zaude isilik, Jainkoagatik!
Jainko Aita iz. Kristau dotrinan, Aita, Hirutasun Santuko lehen pertsona. Jarririk dago Jainko Aita botere guztia duenaren eskuineko aldean.
Jainkoak begira Batez ere Ipar. Aipatzen dena gertatzea ez dela nahi adierazteko erabiltzen den esapidea. (Gehienetan -tik atzizkia duen osagarria hartzen du). Jainkoak begira gure euskararen galtzetik.
Jainkoak daki Hitz egiten duenak zerbait inondik ere ez dakiela adierazteko erabiltzen duen esapidea. (Bera bakarrik, erantzunetan erabil daiteke; ondoan galdetzaile bat edo galdetzaile batez hasten den perpaus txertatua har dezake). Ik. auskalo. Errudun edo errugabe, Jainkoak daki. Noiz arte? Jainkoak daki. Idatzi baino 80 urtez geroago argitaratua, eskuizkribu batetik eta Jainkoak daki nola. Zorion betean bizi izan ziren, Jainkoak daki zenbat urtez. Jainkoak daki non ibilia den!
Jainkoak guarda Aipatzen dena gertatzea ez dela nahi adierazteko erabiltzen den esapidea. Jainkoak guarda, maitea, ni traba bat izatea zure zorionean!
Jainkoa lagun Jainkoak nahi badu. Gertaera zoriontsu hau, Jainkoa lagun, urriaren 15ean izango da.
Jainkoaren graziaz adb. Jainkoaren grazia bitarteko dela. Izan ere, Jainkoaren graziaz eta haren kontseiluari jarraituz, geure gogoz egin gara behartsu.
Jainkoaren izenean Zerbait eskatzen denean, indargarri gisa, erabiltzen den esapidea. Ik. Jainkoarren; Jainkoagatik. Limosnatxo bat, Jainkoaren izenean! Buka ezazu berehala, Jainkoaren izenean!
Jainkoari esker(rak) Ez dira gutxi, Jainkoari eskerrak, horretan ari direnak. Jainkoari esker, oraino ere badira herri onak.
Jainkoari nahi dakiola adb. Zerbait gertatzeko nahia adierazteko erabiltzen den esapidea. Jainkoari nahi dakiola ongi bukatzea. || Jainkoari nahi ez dakiola.
Jainko maitea interj. Harridura edo ustekabea adierazteko erabiltzen den esapidea. Zein da hor barreneko bidetik datorrena? Jainko maitea!, Joana da eta!
jainko txiki 1 iz. Idoloa, jainko gisa gurtzen den pertsona. Cánovas zen orduko jainko txikia, baita kultura gauzetan ere.
2 iz. Sasimedikua.
3 Horrek jainko txikiaren berri ez daki: hori pertsona tolesgabea da, ez daki mundu honetako gauzen berri.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-08-27
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa erantsiz: ; eta adibide gisa: . Jainkoagatik,
Jainkoak daki, Jainkoa lagun, Jainkoaren izenean, Jainkoari
esker, Jainkoari eskerrak, jainko txiki Jainko
Aita; Jainko gizona; Jainko-herria; Jainko Jauna;
Jainko-legea; Jainko-semea
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adierak zehaztu: 1)
'Jaungoikoa' 2) 'izaki jainkotiarra'. 2- Azpisarrera erantsi:
Jainkoz || 1- Lehen adierari dagokionez, letra larriz
idatzi behar dela adieraztea komeni da. Hiztegiko
"Laburdura-zeinuak" zerrendan ez dugu, baina, halako
erabilera-markarik ikusi... Halere, ekarri behar luke, gure
ustez.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Lantaldeak proposatuak jasoz, bere horretan utziko
da oraingoz lehen itzulikoa, forma berririk orain erantsi gabe
(eta H1.1 lantaldeak eskainiko ditu bestelako azalpenak).
Aztergaia: Jainkoagatik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS:
Jainkoarengatik / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
zaude isilik, Jainkoagatik!
Aztergaia: Jainkoak daki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: AS
/ EskolaHE: adib.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Jainkoak daki non ibilia den!
Aztergaia: Jainkoa lagun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:26
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
gertaera zoriontsu hau, Jainkoa lagun, urriaren 15ean izango
da.
Aztergaia: Jainkoaren izenean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS
/ EskolaHE: adib.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Limosnatxo bat, Jainkoaren izenean.
Aztergaia: Jainkoari esker
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Aztergaia: Jainkoari eskerrak
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: AS
/ EskolaHE: adib.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Aztergaia: jainko txiki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:013
|
2003-05-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-txiki.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jainko
Forma baten adiera(k)
1 idoloa. 2 sasimedikua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkoaganatu, jainkoagana/jainkoaganatu, jainkoaganatzen
da/du ad. Jainkoagana joan edo eraman. Honek, nahi badu berriz Jainkoaganatu, bere ofizio txarrari uko egin beharko dio.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkoaganatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
jainkoagana(tu), jainkoaganatzen.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "eta Jainkoarenganatu ez?"
(2007-05-08)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkoaizun
iz. Idoloa, jainko faltsua. Juduek jainkoaizuntzat zeukaten Baal jainkoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkoaizun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:38
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-aizun.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
idoloa.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: || izun/aizun-ean
emandakoak. jainkoizun, jainkizunkeria
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Bere horretan onartu dira lantaldeak proposatuak
(ik. izun sarreran aipatuak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkoaizunkeria
iz. g.er. Idolatria.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkoaizunkeria
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
idolatria.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: || izun/aizun-ean
emandakoak. jainkoizun, jainkizunkeria
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Bere horretan onartu dira lantaldeak proposatuak
(ik. izun sarreran aipatuak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Jainkoarren
interj. "Jainkoaren izenean!" esapidearen kide den hitza. Ik. Jainkoagatik. Jainkoarren, ez zaitez hil!
Estekak- HBO
Aztergaia: Jainkoarren
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
interj.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkoetsi, jainkoets, jainkoesten
du ad. g.er. Jainkotzat hartu.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkoetsi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jainkoets, jainkoesten.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
jainkotzat hartu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkogabe
adj./iz. Jainkoagan sinesten ez duena, jainkotasun oro ukatzen duena. Ik. ateo. Gizon jainkogabeak. Jainkogabeen eskuetan erori zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkogabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
izond.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkoilo
iz. Tximeleta.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkoilo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
tximeleta.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: (non erabiltzen den esan) h.
tximeleta || Batasunerako forma seinalatu eta bultzatzeko.
jainkoilo
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-13): Bere horretan onartu da lantaldearen proposamena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkojale
adj. g.er. Deboziozko jardunei atxikiegia dena. Emakume jainkojaleen antzera.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkojale
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkosa
iz. Emakumezko jainkoa. Atena, greziarren jainkosa. Venus jainkosa lizuna. Jainko-jainkosak, hain giza irudiko eta, hala ere, hain bestelako.
jainkotasun
iz. Jainko izatasuna, izate jainkozkoa, jainko denaren nolakotasuna. Hiru pertsonatan izate bat eta jainkotasun bat bakarra duzuna. Jainkoaren Seme bakarra gizon egin zen, bere jainkotasuna galdu gabe. Jesu Kristoren jainkotasuna eta gizatasuna. Kristoren jainkotasunaren ezkutukia. Jainkotasuna hastapenik gabea eta amaierarik izango ez duena baita. Honda dadin artean jainkotasunaren itsasoan. Zure jainkotasuneko argitasunean. || Erromako enperadoreen jainkotasuna.
jainkotiar
1 adj. Jainkozalea. Ik. elizkoi. Jainkoa maite duen arima edo arima jainkotiarra. Gizon jakintsu eta jainkotiarra. Emakume jainkotiar eta bertutetsua. Gizona zer den galdetzen badidazue, abere jainkotiar bat dela erantzungo dizuet.
2 adj. (Gauzez mintzatuz). Ik. jainkozko. Olerki jainkotiarrak.
3 adj. Jainkoari dagokiona. Bertute jainkotiar edo teologalak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkotiar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-01-15
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(eta aldaerak) 116, izlag. 4 eta izond. 88: Ip Hil
(Jinkotiar gizonek egürikitzen ziena), Mb IArg I
(Jangoikotar gizona, zer da jatera ematen diguzuna?), Gazt
MusIx (jankotiar olerkaria, zerutar ta jainkotiar gauzetaz
mintzatzen zan); Ip Hil (hanitz gizon Jinkotiar, Itho
erazi dit gizon Jinkotiar haren seme bakhoitza), Mb IArg I
(Busto deritzan gizon jangoikotar bat), Ch (Arima
Jainkotiar batek), Lg I (emazteki Jainkotiar bati dagokion
modestia guzian, arima Jainkotiar eta munduko plazer
zoragarritarik ihes dabiltzanei), MarIl (emazte Jainkotiar
harrek etzuen aurkhitzen erresurtsik Birjina Sainduaren
aratekortasunean baizen), Arb Igand (Aitoronseme on eta
Jainkotiar haren baithan), Jnn SBi (Izeba hura emakume
Jainkotiar bat zen), HU Aurp (emazte jainkotiar
urrukalmendutsuetarik), Vill Jaink (animalia Jainkotiar
bat), Mde HaurB (gizon zintzo, zindo, jainkotiar bat),
etab. jainkotiar a) b)
24 (eta jaungoikotar 2); ez da izlag.ik jaso, eta 18 dira
izond.ak; adib., Ibiñ Virgil ("Alkimedon iainkotiarra"); J.M.
Lasagabaster ("...gure nobelagile jainkotiar eta elizkoi
haiei"); Vill (egia jainkotiarrak ia nundik artu bear zituen
Elizak), J.M. Lekuona (Boskarren zerutik aruzko bizibide
jainkotiarra); YAzp ("gauza saill guztiak erraztutzen dituan
indar Jaungoiko'tarra"); Kondairan zehar ("hartu zuen mezu
jainkotiarra azaldu zion"); Elexp Delitu ("Justizia
jainkotiarra eta naturala aldaezinak eta iraunkorrak dira
berez"). jainkotiar
Beste (edozein) iturritako erabilerak
ZTC: 13. jainkotiar
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
-tar osaerakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkotu, jainko/jainkotu, jainkotzen
da/du ad. Jainko bihurtu, jainkotzat hartu edo erabili. Antzinateko herriek izadiaren indarrak jainkotzen zituzten. Jainkoa hartzean, jainkoturik bezala gelditzen da arima. Beren burua jainkotzen duten gizonak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkotu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jainko(tu), jainkotzen. ad. jainkotu da/du
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
jainkotu, jainko(tu), jainkotzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkotze
iz. Jainko bihurtzea, jainkotzat hartzea edo erabiltzea. Gizon santuak bere jainkotze bidean segi dezan.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkotze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkozale
adj./iz. Erlijioari zinez atxikia dena, Jainkoaren aintza bilatzen duena. Ik. jainkotiar; elizkoi. Arima jainkozaleek irrika biziz irakurri izan duten liburua. Eliztar jainkozaleak. Jainkozale garbia.
jainkozaletasun
iz. Jainkozalea denaren nolakotasuna. Euskaldunen jainkozaletasuna. Jainkozaletasuna hedatzeko.
jainkozko
adj. Jainkoari edo jainkoei dagokiena, Jainkoagandik datorrena. Jainkoa eta jainkozko gauzak maitatzen. Jainkozko izatea duena. Horra izate jainkozkoa, gugatik haragitua. Jesus, haur jainkozkoa. Betor zure jainkozko sua. Jainkozko argitan blai. Tabor mendian Jesus jainkozko edertasunean agertzean. Ezkonduen jainkozko biziera. Lurrean egin ahal daitekeen bizitzarik hoberena eta jainkozkoena eginez. Jainkozko neurtitzak. Hiru aldiz jainkozko, horra zer naizen: jainkozko, nire zer honek Jainkoagan duelako bere jatorria; jainkozko, nire gogamena Jainkoaren gogamenaren arabera taxutua izan delako; jainkozko, nire egintzetan Jainkoaren borondatea betetzen dudalako. Jainkozko bihurtu. || Ik. jainkozale. Oso emakume jainkozkoa zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkozko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: ""Jainkozko bizitzea" (A.
Villasante)" (2007-05-08)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jainkoztatu, jainkozta, jainkoztatzen
da/du ad. Ipar. Jainkotu.
Estekak- HBO
Aztergaia: jainkoztatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jainkozta, jainkoztatzen.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tu/-ztatu.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
jainkotu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaio, jaio, jaiotzen
1 da ad. Mundura etorri, amaren sabeletik irten. Ik. sortu1 4. 1888an jaio zen, Gipuzkoako Orexan. Euskaldun jaio nintzen. Maria Birjinagandik jaio zela. Zure odoletik jaioko da munduaren salbatzailea. Zazpi mende Kristo jaio aurretik. Jatorrizko bekatua da guztiok jaiotzean dakarguna. Lehenbizi jaiotzeari darraizkion eskubideak. Berriz jaio (Ik. jaioberritu). Lapurtzen iaioa, hartako jaioa. Ikasletarako jaio garenok. Baserrian jaio, hazi eta hezitako ezjakin bat naizenez gero. Gurasorik gabe, mirariz jaioa balitz bezala. Txahala, bildotsa eta antxumea, jaiotzen direnean, egongo dira zazpi egunez bere amaren errapean. || Mundura jaio. Zerura jaio: kristau egin. Itsua badabil itsumutil, ongi jaioak gaude: itsua badabil itsumutil, ezin dugu ondorio onik espero izan.
2 da ad. Arrautzatik irten. Urliak ez dizkio oilalokari ipini nahi arrautzak bakoiti baizik, zeren uste duen txita gutxi jaioko direla pareka ipintzen bazaizkio.
3 da ad. Landareez eta kidekoez mintzatuz, sortu. Euskal baratzean jaio den lorea. Egun gutxiren buruan jaiotzen da bizarra. Urterako hortzak jaiotzen hasten zaizkio haurrari.
4 da ad. Izaten hasi. Zortzi erreka jaiotzen dira han. Bihotzetik jaioa den liburu bikaina. Senide gazteago bat jaio zitzaion filosofiari: jakintza. Jaio gabe geldituko ote da musika eder hori? Egungo trakeskeriatik bakarrik jaioko da biharko edo etziko apaintasuna. Nor geure aldian eta tokian gertatzen gara, nola ez dakigula; eta gurekin jaiotzen da gure denbora, gure sorterria bezala, beste edozein baino maiteago bihurtzen diguna.
5 zaio ad. Jarrerez eta kidekoez mintzatuz, berez sortu. Martintxori bihurrikerian aritzea besterik ez zitzaion jaiotzen. Berarekin atsegina izatea ez zait jaiotzen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaio
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaiotzen. ad. jaio da
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
. jaioberri
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jaio, jaio, jaiotzen.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E204]: "sortu ere eman behar
sinonimoak balinbadira" (1993-02-20)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaioarazi, jaioaraz, jaioarazten
du ad. Jaiotzera behartu. Jainkoak jaioarazten du bere eguzkia on eta gaiztoen gainean. Eta edateko, haitz batetik jaioarazi zuen iturriko ura.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaioarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaioaraz, jaioarazten. ad. jaioarazi du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jaioarazi, jaioaraz, jaioarazten.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaioberri
adj./iz. Sortu berri dena, berrikitan jaioa. Haur jaioberria. Jaioberri guztiek egiten dute negar. Galdua ote dugu poema jaioberria?
jaioberritan adb. Jaio eta denbora gutxiren buruan. Umezurtz geratu zen jaioberritan. Jaioberritan hil zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaioberri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . jaioberritan
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-berri (loturik idazteko salbuespenetakoa).
Aztergaia: jaioberritan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
( , ) 3: Bv : "Onela bada gure santuaren jaio berrian iru
Aingeru ikusi ziran"; Lard: "Herodes, izen-goitiz, Antipas
zeritzan au zan, Jesus jaioberrian ainbeste aurtxo ilerazo
zituen Herodes zarraren, eta Kleopatra Jerusalen'darraren
semea"; Or : "Berton ez baitaratu, ez baita ain errez
yaioberrian ezagutzen, eta garbitu aurrean amak ikusi ez;
berenak bezala artu". Ik. OEH argitaratuan, gainera, Mb II:
"Eta era berekoak izandu ziran Jesusen etxea, Jesusen
jaitegia ta Jesusek jaio-berrian artu izandu zituen gauza
guziak"; 1, Ldi : "Euskeltzale guziak ditu asieratik
arpidedun; apaiz ta Yainko-gizaki orok laguntzarik zabalena
zor lioteke; beste askoek erosten dute, yaio-berritan
ikusmiñez". jaioberrian yaioberrian
jaio berrian AsL QA OtGai
yaio-berritan IL
1, : "Jaio berritan zuzenean joaten dira ostoetara jateko;
ordea, lenbiziko berak botatako ariekin bil-bil egiten
dituzte". jaio berritan NekArd
Ez dugu aurkitu ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn,
LurE, Euskalterm).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: PMuj Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh , DRA.
jaio-berritan DVC // EG/CE
EF/FE EF BF DBF
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EuskHizt, ElhHizt.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -tan.
Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak
- bizialdia. tan
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jaioberri
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaioberritu, jaioberri/jaioberritu, jaioberritzen
da ad. Berriz jaio, birjaio. Ik. sorberritu. Urarekin eta Espiritu Santuarekin jaioberritzen ez dena ezin sar daiteke Jainkoaren erreinuan. Bataioarekin graziara jaioberritzen da haurra.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaioberritu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaioberri(tu), jaioberritzen. ad. jaioberritu
da
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
jaioberritu, jaioberri(tu), jaioberritzen.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
- erdal aurrizkiaren ordain. berritu re-
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaioera
iz. Jaiotza.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaioera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bizk. dira jasotako ia denak: 1 (Ag ); 5 ( ; ; Otx; Azc eta
Ibiñ ). jaioera Kr
jaiokera CatLlo CatBus PB
Virgil
1 (Etxeberri, I. ); 2 (+ : ; ); 1 (Garitaonandia, B. ).
jaioera Zer. Bizkaitarrai bizkaieraz
jaiokera jayokera Zeu zeutara.
Bakarkako alfabetatze gidatua 1 Cristiñau dotriñea
bere esplicaciño laburrragaz jayakera
Veni mecum edo erdu neugaz
: HiztEn; : DFrec 1; ik. : HiztEn. jaioera
jaiokera jaiokera jaioera
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'jaiotza'.
Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa
erregularra hobetsi da, markatuaren kaltetan, hau
erabilixeagoa den arren, baina ez hain erabilia. -era
-kera
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-era/-kera.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+e-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaioleku
iz. Jaiotza-lekua. Ik. jaioterri. Izen-abizenak eta jaiolekua. Ez bedi, beraz, inor urrunegi heda; jaiolekua baino hoberik gutxi da.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaioleku
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+l-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotegun
iz. Norbait jaiotzen den eguna. Ik. sortegun. Bere aitaren jaioteguna ospatzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotegun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+e-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaioterri
iz. Norbait jaio den herria. Ik. sorterri. Donostia da nire jaioterria. J. R. Jimenezen omenez bere jaioterri Moguer-en prestatzen ari diren jaialdia. Mendiburuk jaioterriz eta ohiturazko bizilekuz Nafarroarako zuen isuria.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaioterri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+e-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotetxe
iz. Norbait jaio den etxea. Ik. sortetxe; oinetxe. Hara hor Elbitxuri, hire jaiotetxea. Zaldibiako bere jaiotetxean.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotetxe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+e-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotoki
iz. Jaiolekua.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotoki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:43
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-toki/-leku.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
jaiolekua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotordu
iz. Norbait jaio den ordua. Ezkontza aurreko egun eztiak, bere semeen jaiotorduak, ilobatxoen etorrera pozgarria. || Euskal literaturaren hasieran, jaiotorduan ia, Etxepare dugu.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotordu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-o+o-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotza
1 iz. Jaiotzea, mundura etortzea. Erregezkoek jaiotza hutsez hartzen zuten agintea Jainkoagandik. Hurrengo urteko irailaren 8an, Andre Mariaren jaiotza egunean, egin zuen profesa.
2 iz. Jesu Kristoren jaiotzaren irudikatzea, Betleemgo estalpea eta Jesus Haurraren, San Josef eta Ama Birjinaren, eta asto eta idiaren irudiak dituena, eguberrietan ipintzen dena. Gogoan daukat Tolosako frantziskotarrek ipintzen zuten jaiotza. Gure ohitura begiragarria gorde behar genuke batik bat: haurrek, artzain-jantzian eta kantari, etxerik etxe daramatzaten jaiotzak.
jaiotza agiri, jaiotza-agiri iz. Pertsona baten jaiotzari buruzko argibideak jasotzen dituen agiria, haren jaiotegunaren, jaiolekuaren, sexuaren eta filiazioaren berri ematen duena. Kairoko Unibertsitatean aurkitutako jaiotza-agiriak argi dio Kairon bertan, 1929ko abuztuaren 24an, jaio zela.
jaiotza inskripzio, jaiotza-inskripzio iz. Erregistro Zibilean pertsona baten jaiotzaren eta haren inguruko hainbat daturen berri ematea; datu horien fede ematen duen idazpena. Saiatu diren guraso gehienek amore eman behar izan dute haur jaioberriaren jaiotza-inskripzioa euskaraz egiteko oztopoen aurrean.
jaiotzako marka iz. Larruazaleko jaiotzatiko orbana. Ik. sor-seinale. Aurpegian jaiotza marka bat zuen.
jaiotzatik adb. Ik. jaiotzaz. Jaiotzatik dakar herrena.
jaiotzatiko adj. Jaiotzatik dena, norbaitek jaiotzatik duena. Ik. sortzetiko. Ideia horiek jaiotzatikoak omen ditugu.
jaiotzaz adb. Jaiotzez. Nolanahi ere, jaiotzaz ez bazen handiki, ezkontzaz bihurtu zen. Jaiotzaz judua eta gero kristau egina. Aita, jaiotzaz, bilbotarra.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: . jaiotzatik, jaiotzatiko
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tza/tze.
Aztergaia: jaiotza-agiri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: partida de nacimiento / acta de nacimiento.
Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
elkarketa librea.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (2009-06-26)
formakoa onartu da, eta sarrerako azpisarrera gisa jasoko da.
Jaso egingo dira, zein bere lekuan, beste azpisarrera hauek
ere: . ezkontza(-)agiri ezkontza
bataio(-)agiri, jaiotza(-)agiri
Aztergaia: jaiotzatik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jaiotza
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
jaiotzatik dakar herrena.
Aztergaia: jaiotzatiko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-05-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
2, Mde ("Estatuak eginerazi duen zenbakundearen araura,
jaiotzatiko mintzatzaileak, hots, Irlandara gurasoen ganik
ikasi dutelakotz dakitenak, 37000 baino gehiago ez dira",
"Erran dut hogei eta hamazazpi mila jaiotzatiko mintzatzaile
badirela"); (eta , ) 3: Zait 2 ("or darakarkigute igarle
antzetsua, egia yaiotzetiko dun gizakume bakarra", "Ideia
oiek iaiotzetiko omen ditugu guregan"), Mde ("[Mediumtasuna]
jaiotzetikoa da zenbait aldiz"). jaiotzatiko
Pr jaiotzetiko i- y-
Pr
1, JAMuj ("Hizkuntzak [...] elementu desberdinez osaturiko
sistemak dira, sistema konpleju eta aberatsak.
Jaiotzatikakoek berek ere nahiko lan izaten dute beren
hizkuntzaren aberastasunetan aurrera egiteko"); 7: ("Animalia
batzuen jokaerak jaiotzetikoak dira"), I. Zaldua ("Iruineako
erregetza berezia zen, alegia, jaiotzetiko eta aukerazkoa
batera"), 3 ("Hil- eta Jaiotzetiko-Instintuak [...] Pertsona
bat ez dago jaiotzetiko faktoretaz motibaturik [...]
Frustrazio eta Agresio artean suposatzen den jaiotzetiko
erlazioa zalantzan jarri izan da"), X. Arregi 2 ("esan
dezakedan gauza bakarra da ideia hori jaiotzetikoa dudala,
niaren ideia jaiotzetikoa dudan bezalaxe").
jaiotzatikako jaiotzetiko
Biologia orokorra PsikolSoz
: Euskalterm 1 ('congénito, innato' — , sinonimoekin); : LurE
(AS: Jaiotzean bere izatearekin batera norberak dakarren
ezaugarria; eta AS: . Gorputzaren egituran edo funtzioren
batean, jaiotzean agertzen den akatsa) Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB38, AB50, HiztEn. jaiotzatiko
sortzetiko kongenito jaiotzetiko
jaiotzetiko gaitza Med //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: HiruMila (natural, innato/ta, nativo/va), DRA (sin. de ); :
EuskHizt (adib. gisa), EskolaHE ( jaiotzean, bere izatearekin
batera, norberak dakartzan ezaugarriak; : gorputzaren
egituran edo funtzioren batean, jaiotzean agertzen den
akatsa), Lur (innato) eta (inné), PMuj (ik. ) Ez dugu aurkitu
ap. ElhHizt, Casve , HaizeG , Lh . jaiotzatiko
jaiotzazko jaiotzetiko Biol.
jaiotzetiko gaitza Biol. EG/CE
EF/FE DVC jaiotzeko // EF
BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jaiotza
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
ideia horiek jaiotzatikoak omen ditugu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotze
iz. Ipar. eta Naf. Jaiotza.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
. h. . Ipar. eta Naf jaiotza
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
. jaiotzez
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: jaiotza [da nire ustez
hobestekoa] (1995-08-24)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: eta berdinak ote diren
galdetzen du. Bi sarrera ematea proposatu du. jaiotze
jaiotza
- Erabakia: Batzordea (JAA,
MA, IS): dagoenean uztea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotzetik
adb. Jaiotzez. Ik. jaiotzatik. Jaiotzetik itsua izana sendatu zuen. Gu bezalaxe, jaiotzetik zara bertsolaria.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiotzetik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2003-05-14
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
onartzekoa dela uste du lantaldeak, ere badagoen arren (biak
baitira posible, osaeraz); sarrera beregain gisa eman liteke
( arautua bezala) nahiz sarreraren azpisarrera gisa.
jaiotzatik jaiotzez jaio
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (MU;AS /
2012-05-03) Onartu egin da jaiotzetik forma, eta bere
soilean aipatuko da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiotzez
adb. Sortzez, jaiotzatik. Ik. jaiotzaz. Andoaindarra jaiotzez. Gizon hura ez zela jaiotzez itsua.
jaiste
iz. Beherago dagoen toki batera joatea edo eramatea. Gizona hasi zen inon diren igotzeak eta jaisteak egiten barra baten gainean. || Jesu Kristoren ehorztea eta infernuetara jaistea.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaiste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaitsaldi
iz. Jaistea; norbait edo zerbait jaisten den aldia. Lehen jaitsaldian.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaitsaldi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Mb ; TAg . jaits-aldi: IArg II
jetsialdi: Uzt
AB50 1; HiztEn. jaistaldi: jaitsaldi:
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ts(i)+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaitsarazi, jaitsaraz, jaitsarazten
du ad. Jaistera behartu. Ik. eraitsi1. Igotzen dena jaitsaraziko dute. Zerutik jaitsarazten zuen hazkurri miragarri bat. Amodioak jaitsarazi zaitu, jainkotasuna gizatasunari batzeraino.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaitsarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ager. guztiak EB dira: 2: Galarreta, X.; Arzubiaga, J; 1:
Gereño, X; bana: Zabaleta, J.; Larunbe, M.J. jaits
erazi , jaitserazi jaitsi erazi
jaistarazi , jaisterazi
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaitsaraz, jaitsarazten. ad. jaitsarazi du
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jaitsarazi, jaitsaraz, jaitsarazten.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ts(i)+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaitsi, jaits, jaisten
1 da ad. Beherago dagoen toki batera joan. Ik. beheratu. Anton. igo. Infernuetara jaitsi zen. Menditik jaitsi zenean. Trenetik jaitsi. Zaldi gainetik jaitsi. Bizikletatik jaitsi zenean. Jaits gaitezen Espirituaren erresumatik eta bazka ditzagun begiak, ez liburuetan, inguruan dugun mundu errukigabe honetan baizik.
2 du ad. Beherago dagoen toki batera eraman. Han jostatzen ari ziren mutikoei saski bat jaisten zien sokatik zintzilik, eta bi edo hiru pezeta, goxoak erosteko.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaitsi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-06-25
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
jaitsi, jatsi, jeitsi [jaitsi hobestekoa da].
Euskaltzaindiaren Arauak
, jaits, jaisten. ad. jaitsi da/du
Informazio osagarria
Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita
jautsi. Ipar. Ik. jaitsi.
Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak
jaitsi, jaits, jaisten.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E113]: jautsi sar daiteke "Bigarren
mailako sarrera gisa, eta forma hobetsiei erreferentzia egiteko
(...) (iparraldean beste formen ondoan erabiltzen baitira)"
(1993-02)
- [E115]: "Jautsi Iparraldean Ez eta
ez Zuberoan jaitsi/iaitsi" (1993-02)
- [E208]: "Bai jatsi eta bai jeitsi
kentzea hobe" (1993-01-18)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaitsiera
iz. Jaistea. Jaitsiera gogorragoa gertatu zen igoera baino. Tenperaturaren jaitsiera. Interes tasen jaitsieraren arabera.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaitsiera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ts(i)+e-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaitu, jai/jaitu, jaitzen
du ad. g.er. Jai batez ospatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaitu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:31
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
G-Naf. 4: Alz ("Eran zagun orain bartko zoriona jaitzeko"),
Anab 2 (adib.: "Nik ezin ulertu det federik ez dagoan
errietan jaiak ondo jaitu nola dezateken"), FIr ("Askotan
langilek beren eztaiak, aursortze eta alakoak jaitzen
dituztelarik entzunak zituen bezalakoak") Ik. OEH
argitaratuan, gainera, 1913: "Alaitasun eta ospe aundiz dari
Eleiza Konstantinoren euntea (centenario) jaitzen"; Sorarrain
: "Bertako kanpaiak egun ura jaitu bear zala zieten
barrukoei". jaitu Ram Poli
// EEs Lili
(eta ) 5: G 4 (Ldi 2, adib.: "pozaldiak yaitzeko erriak
asmatu ditun dantzak"; 1916: "Orduban jaitu zuben Aita
Mendiburu'ren eunkida, eleiz festa, eta euskal jai
gogoangarriakin"; 1935: "bigarren urteurrena jaitzen
baitegu"); EB 1 ( 1975: "Grekoek dantza mota desberdinak
zituzten jaikizun bakoitzerako, gertakari sonaturen bat
ospatzeko edoeta astronomi edo meteorologi jazoeraren bat
jaitzeko"); G 1: J.I. Uranga ("jaitze eder gaiñ gañekua
gertatu zan ziñetan"). jaitu yaitu
EE El Pueblo Vasco Kirolak
jaitze
: AB50 3 (celebrar, festejar), HiztEn (jai baten bidez
ospatu) Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, LurE, Euskalterm.
jaitu //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: EuskHizt (1930; G.er. Jai baten bidez ospatu), HiruMila
(festejar), ElhHizt (festejar, celebrar), DRA (festejar),
PMuj (1 conmemorar, celebrar, solemnizar; 2 homenajear,
festejar; 3 santificar; 4 = hacer puente entre dos fiestas)
Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh .
jaitu DVC tartea jaitu //
EG/CE EF/FE EF BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
jai(tu), jaitzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
jai baten bidez ospatu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jaiztar
1 adj. Jaizkoa, Jaitzi dagokiona.
2 iz. Jaizko herritarra.
jaka
iz. Besoak eta enborra aldaketaraino estaltzen dituen jantzia, aurreko aldetik irekia, alkandoraren edo barnekoaren gainean jartzen dena. Ik. maripulis; txamarra; zamar1. Jaka jantzi, erantzi. Itsasgizonen jaka urdinak. Artilezko jaka-prakak. Jaka laburra: gerriraino heltzen dena.
jakan
adj. Bizk. Mizkina, jatun txikia. Ik. jangartxu. Jatunak eta jakanak.
Estekak- HBO
Aztergaia: jakan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testuingururik gabeko , Zam (parco en la
comida, inapetente), eta "Jakan, gutxi jaten dabena, jatean
raroa edo denari" (comunicación personal de Villasante).
jakan Voc
: HiztEn Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE,
Euskalterm. jakan //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: ElhHizt, HiruMila, DRA (var. de , ), PMuj Ez dugu aurkitu
ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh .
jakan jakar jangar DVC
// EG/CE EF/FE EF BF
DBF
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
BizBerba: "jakan: inapetente".
Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen
lantaldearen testuetan erabili gabea da, baina ahozkoan
ezaguna du L. Baraiazarrak ere.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
jangartxua, gutxi jaten duena.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
jatunak eta jakanak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jakartar
1 adj. Jakartakoa, Jakartari dagokiona. Jakartar merkataria.
2 iz. Jakartako herritarra.
jaki
1 iz. Janaria, bereziki bazkari-afarietan platerean edo plater bakoitzean ateratzen dena, eta, batez ere, horietako nagusia, gehienetan okela edo arraina. Ogia eta jakia. Artoa errotan, ogia falta, jakia berriz kalean. Jakia taloarekin jan. Sarri askotan ogia eta jaki apurren bat, eta gero sagarren bat. Eltze bat jaki prestatu zuen. Gure mahaiko jakirik hoberenak. Azatan egositako oilagorra baino jaki hoberik ez dela. Lehen oso ezaguna genuen izokina: bi aldiz jan izan dut, hura zen jakia! Arrain jakia. Ahate jakia. || Maitasuna, bihotzaren jakia.
2 iz. Beita. Ik. karnata. Amuari jaki berria ipini.
jaki toki, jaki-toki iz. Janaritegia. Sarritan etorri zait burura gurin hura, jaki-tokian falta genuen gurin pusketa hura.
Estekak- HBO
Aztergaia: jaki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-05-26
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: 'janaritegia'. jaki-toki
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-n+k-.
Aztergaia: jaki-toki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2007-01-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko sarrera.
jakitoki
4: ("Elikagaiak prestatu zituen eta jakitokia eta sotoa
kontrolatzen zituen"), UZEI ("Jakitokia Sin.: Despentsa. Etxe
batean jaki-hornidurak gordetzeko armarioa edo gela"), I.
Gillenea 2 ("Sabela hutsik izatea baino gauza hobea da hori —
hasperen egin zuen, jakitoki hutsari berriz ere begiratu bat
ematen ziola", "Jakitokian bila hasi zen eta hiru mahaspasa
eta kafe ale bat aurkitu zituen"). jakitoki
Emakumea eta feminismoa
: HiztEn (etxe batean janariak gordetzeko aproposa den gela
txiki edo tokia), Euskalterm 3 ( 'despensa') Ez dugu aurkitu
ap. DFrec, AB38, AB50, LurE. jakitoki
jaki-toki //
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
: ElhHizt, HiruMila, DRA (hiruretan 'despensa'), PMuj ( :
despensa, cillero) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE,
Lur eta , Casve , HaizeG , Lh . jakitoki
DVC jaki-toki // EG/CE
EF/FE EF BF DBF
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
bigarren itzulian erabakia du Euskaltzaindiak (ik. gorago "
iz. . h. "). despentsa Gaur Heg janaritegi,
jaki-toki
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-toki/-tegi.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
sarrerari dagokion azpisarrera. jaki
Forma baten adiera(k)
janaritegia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jakiara
adb. Jakinaren gainean. Ohitu zaitez gezurrik sekula ez esaten jakiara.
Estekak- HBO
Aztergaia: jakiara
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
jakinaren gainean.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jakile
1 iz. Aipatzen dena dakien pertsona. Ni naiz sekretu guztien jakilea. || Bere mugen jakile da oraingo jakintza.
2 iz. Batez ere Zub. Lekukoa. Jakile faltsu ez naiz izanen, ez jagoitik gezurti. Jainkoa jakile hartzea.
jakile egin Jakitun egin. Bere asmoen jakile egin ninduen.
Estekak- HBO
Aztergaia: jakile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau79
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1995-04-27
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-n+l-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
jakilego
iz. Zub. Lekukotasuna. Azken 50 urteetan herriko bizitza anitz kanbiatu baita, herritar adinekoen jakilegoa bildu da.
Estekak- HBO
Aztergaia: jakilego
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2000-04-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: jakilegoa / HiztEn: jakilego(a) / LurE:
jakilegoa / ElhHizt: jakilego(a) / EskolaHE: jakilegoa
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-go.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub.
Forma baten adiera(k)
lekukotasuna.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12
