g
1 Ik. ge.
2 gramo-ren nazioarteko sinboloa.
gabadiar
1 adj. Gabadikoa, Gabadiri dagokiona.
2 iz. Gabadiko herritarra.
gaban
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gaban-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. beroki].
Estekak- HBO
Aztergaia: gaban
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
B-G dira gaban 2 (Azc PB in Ur
PoBasc: "Nun dira bizkaitarren / Jaketxu laburrak? /
Nora mendietako / Juan dira egurrak? / Aretx geijenak saldu /
Ta erosi gabanak"; Urruz Zer: "Praka berriak,
txalekoa, gabana ta alkandora plantxatua"); eta interpretazio
zaileko kaban 1 (Xe: "Zori gaiztuan sortu
ziraden / alajak eta kabana, / banidadiak familiara / errenta
gutxi darama").
gaban EB 1: G. Nazabal ("Orduko
mutiko-neskatooi ikusmin inozente baina lotsagabe bat sortzen
zigun bere estatura ttattarekin, bere hanka-herresta eta bere
sonbrero eta gaban higatuekin").
gaban: DFrec 1, Euskalterm 1 (beroki
sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50,
HiztEn, LurE.
Sektore jakin bateko informazioa
Prestas: 20 lek. (B 10 / G 10).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gaban: Lh DBF ('caban, manteau de
feutre') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila,
ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, DRA, PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal gabán / pardessus formen ordainak:
HiruMila: 1 capote: longaina, kapa; 2 abrigo:
soingaineko, gaineko // ElhHizt:
soingaineko; beroki // Lur EF/FE:
beroki, soingaineko // XarHizt:
soingaineko // Casve FE:
soingaineko, jauntsigaineko, beroki
// HaizeG FB: soin-gaineko // T-L
LBF: soin-gaineko // PMuj DCV: 1
capote = longain motz, gerrestu; 2 anguarina =
burujake; 3 abrigo, sobretodo = soin-gaiñeko,
jantzi-gaiñeko // Azkue Aurkibidea:
buru-jake (b) // Ez dugu aurkitu ap. Lur
EG/CE.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
Prestas: 20 lek. (B 10 / G 10).
Lantaldearen irizpideak
Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez
Ik. beroki.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabardina
iz. Beroki arina, euritik babesteko janzten dena. Gabardina eta aterkiarekin.
gabarra
iz. Salgaiak eta pertsonak garraiatzeko ibai ontzi handia. Ik. ala3. Bidaztiak, zalgurdiak eta abereak garraiatzeko gabarra berezien bidez, hiru ordu behar dira ibaiaz bestaldera pasatzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabarra
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-03-25
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Merkat
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa
frantsesez badago gabarre ere; mailegu onartzekoen
minimoa betetzen du, beraz; eta Xarritoni Iparraldean onar
dezaketela iruditzen zaio
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
g-/k-
Informazio lexikografikoa
Formen arteko bereizketa semantikoak
ala-rekiko adiera-erlazioa argitzea komeni da: hau
gabarra-mota bat dateke (edo izan da), azpi-zapala
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabe
1 postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik atzizkia hartzeko joera dute). Dirurik gabe. Onerako gogorik gabe eta gaitzerantz makurtua. Arrisku handirik gabe. Atea irekitzeko beta gabe. Neurri gabe edanez. Kulpa gabe zigortua. Ahaide eta adiskiderik gabe gelditu. Baitakite Jainkoa gabe arnasarik ere atera ezin dezakegula. Eskatu nion aldizkaria gabe etorri da. Jainkoaren laguntza berezia gabe. Besterik gabe. Ni gabe. Hori gabe ez gara moldatuko.
2 postpos. (Partizipio burutuaren eskuinean ezartzen da; partizipio burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori ezabatu egiten da gehienetan). Aita-amak ikusi gabe joan zen. Etxean edukiko dituzu, eskolara bidali gabe. Gerorako utzi gabe. Haiek uste (izan) gabe heldua. Nahi gabe egin du. Jainkoak guk merezi gabe egin dizkigun mesedeak. Hiritik alde egin gabe egon beharra. Egiari kalterik egin gabe. Oraintsu arte argitara gabe egon dena. || Damaskora gabe, argiaren distirak begiak liluratu dizkielako. || Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna.
3 postpos. (Izenordain zehaztugabeekin, inor eta ezer erabiltzen dira norbait eta zerbait-en ordez). Ezer esan gabe gelditu. Ezer gabe. Ezeren nahaste gabe. Etxetik atera zen, inor ohartu gabe. Besterik inor gabe. Inork hitzik atera gabe. Guztia osorik gorde nahi zutenak deus ere gabe gelditu ziren.
4 postpos. (Denbora edo leku esapideetan, baino lehen-en kide bezala). Nagusia etxera gabe: etxeratu baino lehen. Bi minutu gabe, laguna alboan dut. Igandea gabe ikusi behar dut. Berehala behar dugu, gerora gabe. || Luzaro gabe. Bordeletik urruti gabe. Berandu gabe etxeratu ginen hirurok.
5 (Dagokion izen sintagmarik gabe). Lehenago aipatu dena gabe. Lehen banituen lur eta etxeak, orain gelditu naiz gabe. Lizarragaren mutilak eta nireak bateratu ziren, haiek armadun eta nireak gabe. Baziren buruko gorriak zituztenak eta gabe zebiltzanak.
6 postpos. Ordez. Guk, berba gabe, hitz esaten dugu: "berba" esan beharrean, "hitz" esaten dugu. Telebista aurrean hainbeste denbora eman gabe, hobe musika entzungo bazenu.
7 iz. Gabetasuna, gabezia. Onerako gogoaren gabea eta gaitzerako makurtasun handi hura. Bere gabeak eta premiak eskatzen duen gauza emanez. Nire gabea zuri dizut agertzen. Gabeak irents ez gaitzan. Gutxia hobe, gabea baino. Gabeak hatsa kirats (esr. zah.).
8 adj. Ezer ez duena, behartsua. Guztiz gabea zela ikusirik. Nire baratzea, gaur hain estu, gaur hain gabe. Euskara aski eskasa eta gabea da fonema kontuan.
gabean postpos. Gabe. (Batez ere aditzaren partizipio burutuarekin erabiltzen da). Edan gabean ez du gauzak esateko hainbat kemen. Dena aurretik planifikatua zen, gu ohartu gabean. Honela atsedeten du arimak arrazoiketa gabean. Jakin gabean pasatzen dira gauza batzuk, itsuan.
gabeko 1 (Izen sintagma mugagabe baten edo -ik atzizkiaren eskuinean). Duda(rik) gabeko kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin indarrik gabekoa, ez dela aski izango.
2 (Partizipio burutuaren eskuinean). Gizonekin ibili gabeko emakumea.
gabetan postpos. Gabe. (Batez ere aditzaren partizipio burutuarekin erabiltzen da). Ik. gabean; gaberik 2. Niri kasurik egin gabetan, ez dakit nola joana den.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69B
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-07-23
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
argirik gabe; argi gaberik; argi gabe.
Euskaltzaindiaren Arauak
EArauak 24: "hauxe da Euskaltzaindiaren erabakia: (...)
bereiz [idatzi behar da] gabe. Lotsagabe eta kidekoei
dagokienez ikus Euskaltzaindiaren hitz elkarketari buruzko
araua"; "aldaera bati baino gehiagori ematen dio bide hitz
honek. Partitiboaren marka har dezake gabe-ren aurreko
hitzak nahiz gabe-k berak. Bi hitzak markarik gabe ere
ageri daitezke, ondoko adibideotan ikus daitekeenez:
Argirik gabe / Argi gaberik / Argi gabe. Biek, ordea,
ezin dute aldi berean hartu marka: *Argirik gaberik".
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E109]: "Aipa bage, Azkuek nahi
zuena gorabehera (ikus Prontuario de la lengua vasca,
hitzaurrea), bigarren mailan gelditu dena" (1993-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Adibidea (zehaztu): argi
gaberik kendu (gaberik hitzean izango baita), eta
esan gabe gehitu (partizipioarekin ere erabiltzen dela
erakustea komenigarria delako).
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa
(azalpen osoagoak eskainiko dituzte H1.1 lantaldekoek).
Aztergaia: gabean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-04-17
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: GABEAN a) Sin. (Precedido de part.). v. GABETAN.
[Gauza ebatsia] ezta enplegatu behar, lekhat iaberik nor duen
iakin gabean baizen. Harb 183. Artuten bagaitu eriotziak uste
bagaan. Mg CO 102. [Artzak] leoi yaunari lotsa yagon bagan /
ardi gaixoari esetsi lenago deutso. Zav Fab RIEV 1907, 542.
Kolpatu izan dute / Pensatu gabian. LuzKant 62. Nai gabian
uts-aldiren bat joan bazaigu. Sor Bar 109. Ez othe nuenez ere
ohartu-gabean apur bat apaldu egun hartako bazkaria. JE Ber
36. Elur ta elur: elurra, eten-gabean. Ldi BB 36. Utzi zion
begitartea estali gabean. Mde Pr 119. Itz jainkozko oriek ola
kantatu gabean baiño kantaturik, gure barrenai Iainkoagana
suarkiago daragiotela nago. "Quam si non ita cantarentur". Or
Aitork 284. Zer animalea, zion beste batek, iduri gabean.
JEtchep 106. Ene jakin gabean funtsez ezagutzen ez nituen
lagun batzuetarik baztertu [nu]. "À mon insu". Ardoy SFran
121. Eran gabian ez baidu gauzak esateko ainbat kemen. Uzt
Sas 232. v. tbn. (Casi todos son ejs. de uste gabean): Zab
Gabon 67. Ox 73. Gabian: Bp I 21. PE 138. Bagean: Gco II 54.
CatBus 31. AB AmaE 47. Bagian: Mg CO 257. BEnb NereA 121.
(Precedido de sintagma nominal indet.). Usain eztitsuetan
atseden gabian / zoriontasun danak eukazan aldian. AB AmaE
351. Herriminez, ezin-minez / erdiratzen zait bihotza /
arrats luzetik goizera, / lo-gabean. Mde Po 38. Bildur gabean
oroi dut, noizbait bildur nintzala ta irrits gabean lengo
irritsa dut gogora. "Sine timore". Or Aitork 261. (Precedido
de sust. + -(r)ik). A maite eztabenak / bere biotzean / zer
maitatu daike / damurik bagean? A CPV 1024. --Bizi da oraino,
beraz ezin erran dezakegu ametsa egia biurtuko denetz --erran
zuen ezkongabeak axolik gabean. Mde Pr 90. (urruti gabean).
Ireak egin diñ aurki, ta nik ere urruti-gabean diñat onezkero
nere atzena. "Pronto". Mok 21. Lengo piñudi orrengandik
urruti-gabean beste piñudi gazte bat zegon oso ederra. Munita
26. (Precedido de gen.). Nork zekien noiz gertatuko zitzaien
horrelako beste goiz bat, elkarrekin izateko jakile baten
gabean... Mde HaurB 26. b) (Precedido de gen.). A falta de.
Beste giltzen gabean, protagonisten psikologia [...] kontuan
hartu dut. Mde Pr 172
adib: postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen
sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik
atzizkia hartzeko joera dute). [
] || Duda(rik) gabeko
kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin
indarrik gabekoa, ez dela aski izango. Honela atsedeten du
arimak arrazoiketa gabean. 2 postpos. (Aditzari dagokiola,
haren eskuinean ezartzen da. Aditzak era burutua hartu behar
du; era burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori
ezabatu egiten da gehienetan). [
] || Gizonekin ibili gabeko
emakumea. Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei
maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna.
gabe 1
: (Hartara senar ohiak jakin gabean, Fundacion Ideas
erakundera jo omen zuen Amy Martin izenpean lan eske),
(Azukre kontsumoaren eta diabetesaren sorreraren arteko
loturaren arteko froga argirik ez dagoen arren, frogatuta
dago obesitateak, azukrea ere kontrolatu gabean
kontsumitzearen ondorioetako bat, intsulina ez mendeko
diabetesaren garapen aukera areagotu egin duela), (Auzitegi
Nazionalean talde terroristako kide izan edo elkarlanean
aritzea egozten denean, «modu arrazoitu gabean» adierazpen
eskubidea urratu litekeela uste du batzordeak), (Erretiroa
hartu berri zuen eta herenegun, espero gabean, kirola egiten
ari zela ondoezik sentitu ondoren zendu zen), (Agidanez,
euskalgintzak badu bertute soziogenikorik, alegia, harreman
eta elkartasun loturak sortzeko gaitasunik, zeren eta
euskaldunak batzeko ahaleginetan dabilenak nahita edo nahi
gabean harremanak sortu, landu eta ugaldu egiten baititu),
(hasten denak kontu egin dezala belar oso txarrak dituen lur
onura gabean baratze bat egiten hasten dela, Jaunak bertan
atsegin har dezan), (Eta nago, beltzek idatziko dioten bere
memorien liburua saltzen hasia dela, best-sellerra izango
duen kontakizunari hastapena eman diola errebolberrik gabeko
kartutxera agerian. Hizkuntza aldatu gabean noski, horretan
du bere balioa), (Nik jakin gabean egin dute, baimenik
gabe), (Egun horretan, uste gabean sortutako sute batek
kalte handiak eragin zituen baserrian). gabean
Deia Consumer Berria EiTB
Euskaltzaindia Karmel Argia Erlea
DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
: (Garai batean, zenbaki batek garrantzi haundiagoa hartu
zuen, uste gabean, nere bizian), (Gure artean da, gurekin
egon gabean ere), Patxi Zubizarreta (Ongi ulertu zuen,
berak nahi gabean, beste auzi-mauzi batean sarrarazi
zutela), Janbattitt Dirassar (Zuhaurek, eta menturaz zuhaur
ohartu gabean, eraikia baituzu presondegi bat), Aingeru
Epaltza (Arestiko galtza kirastuen ordez, galtzontzilo luze
batzuk jantzi nituen, maleta beti hustu gabean arakatu
ondoan), Daniel Landart (Eta horra non, ohartu gabean,
aitaren zigarro bat harturik, ari nintzela tira eta tira, kea
biriken zolaraino igorriz!), Ramuntxo Etxeberri (Dongek
seinalea eman zuenean, nahi gabean neska begiratu zuen eta
hor... amets gaiztoetan bezala... Mayola ezagutu zuen.),
Piarres Aintziart (Bideetan, sasietan ikusten ditudan
animaleen izenak ez dazkit, loreak ez dezazket deitu eta
honela oroitu naiz gauzek eta izakiek izaterik ez dutela
izendatu gabean)
gabean Herria
Berria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa
jasotzekoa. Adibidea gehitu daiteke: modukoren bat. nik
jakin gabean egin dute
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gabe
Aztergaia: gabeko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1994-09-07
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-04-17
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
GABEKO (bako V, baako V, bareko V-gip; SP, Añ (bako,
bagako), Dv (+ bako y bagako (V)), H (bako)) y GABETAKO. A)
(Adnom.). Forma innumerables compuestos más o menos
lexicalizados como amaigabeko, behargabeko, bidegabeko,
eskergabeko, etengabeko, uste gabeko, etc. (qq.vv. s.v.
amaigabe, behargabe, etengabe, etc.). Cf. A Morf 221, c.
"Sufijo equivalente a la preposición sin, denotando
privación, carencia, falta de; sinón. de los privativos gabe
y bage, de uso común, aunque menos que bako, sobre todo el
segundo. Lotsabakua, dirurik bakua, uste bakua" Etxba Eib. a)
(Precedido de sintagma nominal). Se emplea gralmte. tras
sintagma nominal indet., que es con mucho la opción más
frecuente, o tras sintagma nominal provisto de suf. -(r)ik.
En contadas ocasiones, pero hay ejs. de varias épocas y
dialectos, aparece tras sintagma det. La primacía de la
opción indet. es especialmente clara al Norte: en Axular,
p.ej., abundan los ejs., frente a unos pocos de -(r)ik;
Hiriart-Urruty y Joannateguy serían, en cambio, las
excepciones más notables. Tr. General en todas las épocas y
dialectos, salvo en suletino, donde sólo lo hemos encontrado
en Constantin. Su distribución, aunque similar, no coincide
siempre con la de las variantes de gabe. La forma más
empleada es gabeko, gral. al Norte y que aparece tbn. en
buena parte de los escritores guipuzcoanos y alto-navarros.
Bageko, además de en Mendiburu y Mendigacha, se documenta
tbn. como forma única en Ochoa de Arin y Larramendi; hay
bageko junto a gabeko en los mismos autores guipuzcoanos en
los que encontramos bage y gabe (Cardaberaz, Guerrico,
Iztueta...), pero en un grupo importante de ellos (Ubillos,
Moguel, Aguirre de Asteasu, Iturriaga, Arrue y Beovide) sólo
hay gabeko; en el s. XX encontramos bageko, siempre junto a
gabeko, sólo en Orixe y Zaitegi (hay además baeko en Lek EunD
38). Bageko aparece tbn. al menos en un texto de Larraun de
1762;Por lo demás, en la tradición vizcaína la forma más
antigua y empleada es bako (ya en Refranes y Sentencias,
Zubia-Lezamis y Capanaga); hay además bako en un texto de
dialecto guipuzcoano de T. Agirre (Uzt 280). Sólo bagako en
Cardaberaz, Moguel, J.J. Moguel, CatBus, Uriarte (MarIl 44),
Iturzaeta y Orixe (Tormes 29). Bako y bagako en Astarloa,
CatLlo, Arrese Beitia, Echeita y Bilbao; bako y bageko en
E.M. Azcue y Lauaxeta; bagako y bageko en f. Bartolomé, D.
Agirre / siempre en Kr; bako, bagako y baako en Zavala; bako,
bagako y bageko en Kirikiño, Enbeita y Erkiaga; Añibarro,
además de esas tres formas (EL1 145 / LoraS 30 / 27), emplea
tbn. baako (sólo en EL2 159) y una vez bagaango (EL2 45
Yaunaren ontasun neurri bagaango esperantza: EL1 40 ontasun
neurri bagean). Baako aparece tbn. en Ezale 1897, 350b (...)
def: adj. Bizk. Gabekoa. Ondo argitu bako arazoa. // iz.
Euririk gabeko aldi luzea. Ik. . Agorte handietan lurra
uraren eske dago. Agorteak aurten kalte ekarriko dio
laborantzari. Agorte luze bat. // iz. Lanik edo zereginik
gabeko tartea, nahi den eran bete daitekeena. Azpiadiera
gisa: postpos. Gabetasuna adierazten duen hitza. (Izen
sintagma mugatuek edo mugagabeek har dezakete. Mugagabeek -ik
atzizkia hartzeko joera dute). [
] || Duda(rik) gabeko
kontua. Amairik gabeko bideetan. Ondore gabeko nahia, eragin
indarrik gabekoa, ez dela aski izango. Honela atsedeten du
arimak arrazoiketa gabean. 2 postpos. (Aditzari dagokiola,
haren eskuinean ezartzen da. Aditzak era burutua hartu behar
du; era burutu hori izan-en bidez gauzatzen denean, izan hori
ezabatu egiten da gehienetan). [
] || Gizonekin ibili gabeko
emakumea. Iraungi berrian, oraino hoztu gabea denean. Eta sei
maindire, batere erabili gabeak. Lur goldatu gabean barna.
Eta berrehun adibide baino gehiago. bako agorte
agorraldi; idorte; lehorte aisialdi gabe
1
Beste (edozein) iturritako erabilerak
7255. gabeko
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: adib.
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa
jasotzekoa.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran gabe
Aztergaia: gabetan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z9:OEH:AS
|
2018-05-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEH: GABETAN.v. GABEAN. a) (Precedido de part.). Sin.
Gure doktor berria / deus ikasi gabetan / ez da deusez
penetan: / Baderasa Elizan, / zinaren fagore / gezurrez
badere. Monho 28. Ez nadin izan uste gabetan harrapatua. Jaur
103 (v. tbn. uste gabetan en SM Zirik 100 y Xa Odol 294).
Neri kasorik egin gabetan / eztakit nolaz joana dan. Artzai
Txikiya in Tx B 127 (versión de Astigarraga; versión de
Hernani gabetanik). Ez âl naiz ni illen gure zeru au /
goi-argi ikusi bagetan! Or Eus 253. Ogeitamarbat aizkol
apustu / jokatua da jaun ori. / Eta grano bat galdu gabetan /
utzi zion aizkorari. Basarri 76. Zelai-zelai, iñungo erritan
sartu gabetan, Bitoriko ateetan zegoan kontroleraño allegatu
giñan. Alkain 24. Egun guztian bonben azpian / ta atakatu
gabetan. FEtxeb 60. En lugar de. Lana egin bear da /
zugaitzaren alde, / beti egon gabetan / motorraren mende.
Ostolaiz 30. b) (Precedido de sust.). Etzaiziela uste ükhen /
dela arren aitzinekotan / ebilkatü mentez mente / Urdatx neke
gabetan. "Sans difficulté". Casve SGrazi 126
3: (Baina hor ere zalantza: eta zein naiz ni inoren
bozeramaile izateko, inork eskatu gabetan?), (Litekeena al
da bakarrik eta isolaturik sortu eta garatu izana, besterekin
harremanik izan gabetan?), (Burke bera «atzerakoi»tzat
hartu izana, liburua irakurri gabetan).
gabetan Berria EiTB
DiarioVasco
Beste (edozein) iturritako erabilerak
21: 3 (Ez da estalgi osoa bere alde tiratuko duten
horietatik, ez eta ere behar gabetan nigarrez ari direnak
bezalakoa.), Hasier Etxeberria 8 (Ikusi gabetan izan arren,
jende guztiak daki gerri aldean nabarmentzen zaion koskorra
pistola dela), Michel Oronoz 3 (Eta uste gabetan, huna
barnetik errepostua jiten zakola, bertze boz bat barnetik),
Pello Salaburu (Aurreko egunean hegazkin amerikar handi bati
bonbaren bat edo, erori omen zitzaion lurrera uste gabetan,
nonbait, eta ministro jaunak denei erakutsi nahi izan zigun
ez zegoela inolako arriskurik), Iñigo Aranbarri 2 (Jakin
gabetan, halako zenbat txerriki jaten ote dugu egunero?),
Felipe Juaristi 2, Juan Garzia, Joxe Austin Arrieta
gabetan Herria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Gramatikak argitu beharrekoa
Gramatikak argitzekoa.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa gabean
proposatu berria bezala. Ik. gehitzea komeni da. Eta
zalantza: gaberik sarrera da, baina ez al luke azpisarrera
izan beharko? gaberik 2
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. gabe
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaberik
1 postpos. (Artikulurik eta kasu markarik gabeko izen sintagma baten eskuinean). Gabe. Ik. gabetanik; gabetarik. Diru gaberik: dirurik gabe. Zalantza gaberik. Zu gaberik ezer ez da. || Esr. zah.: Neke gaberik ez da bizitzerik. Su gaberik ez da kerik.
2 postpos. (Aditzari dagokiola, haren partizipio burutuaren eskuinean). Arrastorik utzi gaberik. Ezer esan gaberik. Ez da deus lortzen saiatu gaberik. || Guk merezi gaberik.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaberik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:13
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
gabe.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
hemen eskainiz gabe sarrerako argi gaberik
adibidea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabetanik
1 postpos. (Artikulurik eta kasu markarik gabeko izen sintagma baten eskuinean). Heg. g.g.er. Gaberik. Zu gabetanik ezin bizi.
2 postpos. (Aditzari dagokiola, haren partizipio burutuaren eskuinean). Heg. g.g.er. Ongi dakizu, inork esan gabetanik.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabetanik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Forma baten adiera(k)
gaberik.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabetarik
1 postpos. (Artikulurik eta kasu markarik gabeko izen sintagma baten eskuinean). Ipar. Gaberik. Emaztea har dezana handietarik, ez date etxean grina gabetarik (esr. zah.).
2 postpos. (Aditzari dagokiola, haren partizipio burutuaren eskuinean). Ipar. Hainbat denbora iraun zezakeen jan eta edan gabetarik. Borrero batek lehertu baitzion begia, uste gabetarik, gobernadorearen adiskide bati.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabetarik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:26
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
gaberik.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabetasun
iz. Zerbait falta duenaren egoera; ezer ere ez duenaren egoera edo nolakotasuna. Ik. gabezia; bihozgabetasun; burugabetasun; neurrigabetasun... Jauna begira iezaiozu ene gabetasunari. Pobrezia eta erabateko gabetasuna.
Oparotasunean eta gabetasunean. Hogeita hamasei ordu haren gorpuztxoa ikusi gaberik zegoela, eta herriminaren antzera, ziztatzen
zion bihotza gabetasun horrek.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabetasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:25
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabetu, gabe/gabetu, gabetzen
1 da/du ad. Norbait edo zerbait gauzaren bat gabe utzi edo gelditu; norbaiti zerbaiten jabetasuna kendu. (Dagokion osagarriak -z atzizkia hartzen du). Bere ondasun eta aberastasun guztiez gabetu zuten. Zegozkidan eskubideez gabetu naizenez gero. Ez dut eskuetan dudanaz gabetu nahi. Azeria, buztanaz gabetua. Laguntza mota guztiez erabat gabeturik. Zeruko grazia miragarriaz gabetua aurkitzen den arima. Kalte handia da begietako bistaz, osasunaz eta azienda guztiaz gabetzea.
2 (Hitz elkartuetan, bigarren osagai gisa). Ik. axolagabetu; baliogabetu; bihozgabetu. Juduak errege gabetuak izan zirenean.
3 (Partizipio burutua izenondo gisa). Ezedukien eta gabetuen artean. || Gizonik behartsuenari, on guztiez gabetuenari galdetzen badiozu.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabetu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:18
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: privar.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gabe(tu), gabetzen.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabetze
iz. Gabe gertatzea edo gabe uztea. Biziki haserretua naiz, polit hori, bai zu ikusteko plazeraz gabetu nauzulako, bai eta gabetze horren kausaz ere.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabetze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tze.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: Egia da gabetze bera izen
soil gisa ez dela oso erabilia; askoz sarriago ageri da hitz
elkartuko bigarren osagai gisa (izaera-gabetze,
eskubide-gabetze, askatasun-gabetze
), edo zeren
gabetze, zertaz gabetze egituran (eskubideen gabetze,
eskubideez gabetze). Ez dakit informazio hau nolabait jaso
daitekeen, edo hiztegia osatzen denerako utzi.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan utziko da oraingoz lantaldeak
proposatua (eta H1.1 lantaldeari jakinaraziko zaizkio hemengoa
bezalako oharrak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabez
postpos. g.g.er. Gabe. (Batez ere aditzaren partizipio burutuaren eskuinean erabiltzen da, askotan, dagokion perpausari kausa balioa ematen diola). Lan egin nahi gabez eta etorkizunera ez behatuz.
Eta hala, ezagutza hau izan gabez dabiltza ergelkerian.
Odol gabez, zuri.
Anitz egur eder gelditzen da oihanean ekarlerik gabez.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:36
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
gabe.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabezia
iz. Behartasuna; gabetasuna, falta. Han ikusi zituen gabezia handienean Maria, Josef eta Jesus haurra. Gabezia maitatzeko. Gorputzeko makaltasuna eta arimako gabezia. Gabezian sortu eta bizi. Nagitasuna da gabeziaren eta pobreziaren unidea eta hazama (esr. zah.).
Estekak- HBO
Aztergaia: gabezia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Sinonimoa(k)
-rik ez(a) pareko adierazlea da, batzuetan erabil
daitekeena; langabezia>-ren ondoan, adib., lanik
ez(a) ere posible da
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabi
1 iz. Mailu moduko tresna handia, oletan agoa lantzeko erabiltzen zena. Ez dantzut oletan gabi hotsik. Gabi astuna. Gabi ardatza. || Esr. zah.: Azeriak buztana jaso ezin, eta bai gabia. Gabi arotz berriak galbaheaz ura.
2 iz. Mailu handia, bereziki zurezkoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-07-23
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: E210: Azpisarrerak
(berriak): gabi(-)ardatz / gabi(-)mailu / gabiaz jo.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Ohargileek proposaturiko forma berririk ez da
jasoko oraingoz, salbuespenak salbuespen, eta gerora lantzekoen
zerrendan bilduko dira proposamen berriak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabia
iz. Itsasontzietan, mastaren goialdeko behatokia. Ontziko gabian aurkitzen zen ontzi mutil bat. Gabiatik behera jaisten.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:30
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(itsasontzietakoa).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabiatxo
iz. Masta ez-nagusietako gabia. Ik. gabieta.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabiatxo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(itsasontzietakoa).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabieta
iz. Gabiatxoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabieta
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
gabiatxoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabiko
1 iz. Bizk. eta Naf. g.er. Azaoa, sorta. Lihoarekin gabikoak egin.
2 iz. g.er. Gabia, zurezko mailu handia.
gabikotu, gabiko/gabikotu, gabikotzen
1 du ad. g.er. Gabikoak egin edo gabikoetan banatu.
2 du ad. g.er. Lihoa eta kidekoak gabikoarekin jo. Ik. garbatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabikotu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gabiko(tu), gabikotzen.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E409]: Gabiko eta
gabikotu g.er. markaz joan behar al dira? Hitz
teknikoak dira berez, nekazal tradizio zaharrekoak. Baina balio
hedatuagoz ustiagarriak agian. Bada esaera bat: Dei
Jainkoari eta ekin gabikoari 'A Dios rogando y con el mazo
dando". / Mogelen PAb-en 4 aldiz ageri da lehena, 2 aldiz
bigarrena. Linogintza delaa-ta.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabinete
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gabinete-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bulego; gobernu; kabinete].
Estekak- HBO
Aztergaia: gabinete
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:40
|
1999-06-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
a) 'gela' adierako kabinet 7, IE-Zu (Tt
6, adib.: "Kolazione arhin bat bere kabinetian eginik",
"Orazione partikularak lekhu orotan ongi jin dira, ongi
egiten badira ber orobat kanberan, orobat kabinetian"; Lg
I: "Zure kabinetean erraten ditutzun hitz guziak");
b) 'armairua' adierako gabinet EB 1: Mde
HaurB ("Gabinet eta gau-mahaiko ateak zabaltzen
zituen"); ik. OEH argitaratuan gainera HerVal:
"Sapitelengo bordako kondia artia gabinet bat";
gaminet IE 1: Mattin ("Tieta ta gaminet / ideki
baikitu"); kabinet Zu 1: Mercy ("Badüke armorio
edo kabinet komoderik nun onsa arranja ahal ditzan oro
diferenki eta ordretan"); kamenet Zu 1: Casve
SGrazi ("Zer nahi zien aphaintzen: / khütxa eta
kamenetak"); eta OEH argitaratuan beste bat, Herr
1994: "Hüts ezazüe züen kamenetak, arraberrit züen eta
haurren sointegiak!"; hor, gainera, kaminet,
Béhéty GH: "Ferreta beita sukalteko begi bazkarik
ejerrena khürütxe saintu eta kaminet argi batekila";
c) 'museoa' adierako gabinete G 1: Izt
C ("Zulo onetatik ateratako arri banaka batzuk biraldu
izan ziran Madrillera, eta bertako Gabinete Kondaira
Izakizkora"); kabinet IE 1: Elisb Fram
("Borthak hautsiak aizkora ukhaldika eta phusketan emanak
izan ziren, bai eta biblioteka, harmarioak, leihoak berak,
guziz Fisikako kabinet balios eta preziatua").
EB dira gabinete 'gobernua edo ministroen
kontseilua' adierako 4: HistGizarte/II 2
("Frías-gabinete berriak bere aurretik pasa diren baino
iraunkorrago izateko dituen posibilitateen aurrean Boletinak
egun bateko gabinetea izango dela dio"), Hemen 1987
("eskakizun berbera egin dio Gonzalez gabineteari"), M.
Irazgoiti ("Enpresari liberalen eta Industri Ministraritzaren
estrategia, Bazargan-en gabinetepean behinik behin (1979ko
otsailetik azarora bitartean), langileak zapuztea zen"); eta
kabinete 'bulegoa' 1: Azurm ("sozialismoak
aurpegi bi hartu du publikorako: bat hotza, teknikoa,
kabinetekoa, 'politikoa'; bestea onbera, adikorra,
paternalista").
gabinete: DFrec 13, AB50 21 (hauetan
euskararako g. tekniko, g. psikopedagogiko,
g. tekniku, g. teknikuaren zuzendari, etab.);
kabinete: AB50 3 (hauetan k. tekniko),
HiztEn (1 gobernua edo ministroen kontseilua; 2 bulegoa; 3
(Ipar.) armairua), Euskalterm 22 (hauetan k. fiskal eta
legala, k. mediko, prentsako k.,
k.-burua, etab.) // Ez dugu aurkitu ap. AB38,
LurE.
Sektore jakin bateko informazioa
EEgunk: "†gabinete e. gobernu, gobernu-talde".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gabinet: Lh DBF ((Hb.) 'armoire' [cf.
béarn. cabinet]); kabinete: HiruMila
(gabinete; kabinete teknikoa: gabinete técnico;
kabineteburua: jefe de gabinete), ElhHizt (1 Ipar.
armario; 2 gabinete (del gobierno, de una institución...)),
Lh DBF (kabinet: (Hb.) var. kaminet),
DRA (var. de kaminet, Lhande aipatuz);
kaminet: HaizeG BF
(kamineta:'armoire'), Lh DBF ((Fx.) 1 armoire;
2 cabinet), DRA (armario (gabinete)) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal gabinete / cabinet formen ordainak:
HiruMila: 1 kabinete; gabinete asesor del consejero:
sailburuaren aholku-kabinetea; gabinete de prensa:
prentsa-kabinetea; gabinete jurídico:
lege-kabinetea; gabinete técnico de euskara (EKT):
euskarako kabinete teknikoa (EKT); gabinete
ministerial: ministro-karbinetea; gabinete
psicopedagógico: psikopedagogi kabinetea; 2 aposento:
gela; gabinete de señora: andere-gela; gabinete
de aseo: garbigela; gabinete de estudio:
irakurgela; 3 oficina: bulego, lantoki
// ElhHizt: 1 harrera-gela, bisita-gela;
2 apaingela; 3 bulego, kabinete; 4
kabinete (altzaria); 5 kabinete) // Lur
EF/FE: 1 kontsultategi; 2 gobernu;
cabinet de toilette: garbitegi // XarHizt:
bulego, gela; cabinets, W.C.: komunak,
zebitzuak, komoditateak (Ipar.) // Casve
FE: chambre: gela; toilette: apaingia,
üzkügia, xahagia; bureau: idazgia;
ministère: ministeritza // HaizeG FB:
(chambre) gela; (W.C.) komunak,
komoditateak; (toilette) apain-gela,
garbitegi; (bureau) idazgela, bulego
// T-L LBF: bureau: bulego; de toilette:
garbitegi; de lecture: irakur-tegi; d'aisances:
komoditateak, priastegi; armoire:
gabinet, manka // PMuj DCV: 1
aposento, cuarto = gela; g. de aseo =
garbi-gela, apain-gela; g. de estudio =
ikas-gela; g. de trabajo = lan-gela; 2 gabinete
de química = kimi-gela, kimi-langela; 3
ministerio, gobierno = gobernu // Azkue
Aurkibidea: egoidiargu (r) // Ez dugu aurkitu
ap. Lur EG/CE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "† gabinete e. gobernu, gobernu-talde".
Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren euskal ordaina
Ik. 1 bulego. 2 gobernu. 3 kabinete.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabirai
iz. Hegazti harraparia, gainaldea gris-urdina eta gainerakoa zerrendaduna duena (Accipiter nisus). Usotzat gabiraia sartu. Horrela hitz egingo lukete gabiraiek, hizketan balekite, atzaparretatik usoak ihes egitean.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabirai
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Accipiter nisus.
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Accipiter nisus
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabiriar
1 adj. Gabiriakoa, Gabiriari dagokiona.
2 iz. Gabiriako herritarra.
gabitegi
iz. Oletan, gabia dagoen tokia.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabitegi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tegi.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Zehaztapena: g. g.
er.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere soilean aipatuko da forma (eta H1.1
lantaldeak eskainiko ditu bestelako azalpenak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabon
1 interj. Heg. Gauaz agur egiteko erabiltzen den esapidea. Ik. gau on. —Gabon! —Baita zuri ere! Gabon Jainkoak! Jainkoak gabon dizuela. Jaun-andreak, gabon! Gabon pasa! Elkarri gabon esanda abiatu ziren bakoitza bere etxera. || Gabonak elkarri emanaz aldendu ginen bakoitza geure etxera.
2 iz. pl. Heg. Eguberriak. Izeba gabonak etxean igarotzera etorria zen. Aurtengo gabonetan Azkoitiko eliza nagusian kantatuko diren gabon kantak.
3 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Gabon jaietan. Edo usadio bitxiagoa dena, solstizioetako suen ingurukoa, sanjoanetakoa eta gabon-suarena. Eguberri aldean beheko suan erre ohi den enborra gabon zuzia da. Etorri dira gabon-eskaleak.
gabon afari, gabon-afari iz. Gabon gaueko afaria. Euskal musikarik onena, gabon afaria girotzeko.
Gabon egun iz. Abenduaren 24a. Gabon egun goizean.
gabon eske iz. Gabonetan etxez etxe egiten den eskea. Haurrak etxerik etxe zebiltzan gabon eskean.
Gabon gau iz. Gabon eguneko gaua. Gabon gaua ospatzeko aitaren eta amaren ondoan.
gabon kanta, gabon-kanta iz. Eguberrietan abesten den kanta alaia, Jesu Kristoren jaiotzaren inguruko gaia duena. Guraso eta seme-alabak gabon-kanta zaharrak kantatzen.
Gabon zahar iz. Abenduaren 31, urteko azken eguna. Ik. Urtezahar. Gabon zahar gauean. Urteko zorrak ordaindu Gabon zaharrean. Gabon zaharrez, hamabiak ezkero datorren lehen ura jasotzea. || Elgoibarko gabon zaharretako kopletan. Gabon zaharretan, Olentzero begi-gorri.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabon
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 Heg. 'gau on!'. 2 pl. 'Eguberriak' / AS:
Gabon(-)egun, Gabon(-)eske, Gabon(-)gau, Gabon(-)kanta,
Gabon zahar.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: gabonak eman.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
Gabon zahar, Gabon-egun, Gabon-eske, Gabon-gau,
Gabon-kanta
Informazio lexikografikoa
Formen arteko bereizketa semantikoak
1 agur-hitza; 2 Eguberri (forma bion arteko banaketa argitu
beharko da gerora: jai-multzoaren adieran parekoak dira
[Gabonetan = Eguberrietan], baina ez bestetan
[Eguberri-eguna, adib., abenduaren 25a da; Gabon-eguna,
berriz, abenduaren 24a])
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "'Eguberri-gau' adieran ez
dago problemarik. Zer egin ordea, gaueko agurrarekin? Bizkaiko
leku askotan (Arrati osoan adibidez, gau on eta
Gabon(-gaba) oso ongi bereizten dira. Hortaz, egun
on, arratsalde on, gau on idaztea proposatuko nuke, guztiok
gaua idatzi arren leku askotan /gaba/ ebakitzen den
bezalaxe" (1995-06-16)
- [K201]: "[Gabonak] Eguberriak
hartu baduzue, Gabonak ere bai, ezta? Bestea bezain
hedatua dela esango nuke nik" (2006-03-03)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: gau on erabaki behar
da.
- [E128]: Gabonak eman. Maiz
irakurtzen badugu ere pluralean guk, gerok, indartu behar dugu
forma hori? Eta esan edo eman? Egun onik esan gabe pasatu
da, ez al duzu egun onik esan behar, egun on ere justu-justu
esan dit eta gisakoak entzun izan ditut.
- [207]: Gabon(-)subil ere gehi
daiteke.
- [210]: Azpisarrerak (berriak): /
Gabon(-)subil / Gabonetan gereziak! (esapidea).
- Erabakia: BAgiria
(1997-03-21): 'Gabon hitzaren inguruko proposamena ontzat eman
da nolabait. Honela gelditu da azken erabakia: Gabon Heg. 1
'gau on'; 2 pl 'Eguberri''.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere hartan utziko da oraingoz lehen itzulian
erabakia; beraz, forma berririk ez da jasoko; ezta lantaldeak
proposatu duen gabonak eman azpisarrera berria ere.
Aztergaia: Gabon egun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: Gabon eske
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Gabon-eske behin agertu da OEHan (NEtx Antz);
eta beste behin Gabon-eskale EEBSn (G); ez dugu
beste informazio-iturrietan jaso
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
erabiltzen al da?
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "Gabon-eske eta
Santa-eske (Santa Agedakoa) erabiltzen diren hitzak
dira, baina horrelako hiztegi batean jartzekoak ote?"
(1995-07-10)
- [A108]: "[gabon(-)eske eta
Santa-eske] Bai, Hiztegi Batuan apurka-apurka horrelakoak ere
sartu behar dira" (2006-06-08)
Aztergaia: Gabon gau
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: Gabon kanta
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: Gabon zahar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gabon zar 2 (And AUzta, NEtx Antz);
gabon-zar 2 (Enb, JMB ELG);
gabonzar 4 (Kk Ab I, Lek SClar)
gabon zar 2 (B, EgAs);
gabon-zahar 1 (G); gabonzahar 1
(EB); gabonzar 1 (G)
DFrec: gabon zahar 9; gabon-zahar 1; gabonzahar 1; AB50:
gabon zahar 2; HiztEn: gabonzahar; LurE: Gabon zahar;
Euskalterm: gabonzahar
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Informazio osagarria
Idazkera egoki(en)a eskainiko da
zein grafia dagokio: loturik, bereiz? Cf. hitz-andana
ihartuak, eta hauen definizio-irizpideak
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabondar
1 adj. Gabongoa, Gaboni dagokiona. Gabondar idazlea.
2 iz. Gabongo herritarra.
gabonsari
iz. Eguberrietan egiten den oparia edo ematen den saria. Eguberri haietan gabonsari ederra eman nien bulegoko langileei.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabonsari
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. araua: "agilando [] h. gabonsari".
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-n+s-.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-sari.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E124]: agilando desagertu
behar da. Gabonsari oraindik familian erabiltzen dugun
hitza da, errondan biltzen dabiltzan neskato-mutikoei dirura
edo beste zerbait emateko; dendetan, bezero onei erosketaz
batera, dohainik zerbait gehitzeko; gabonetan familiako edo
besoetako bati eskupeko bat emateko, etab.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Forma arautuetan jasoa dago gabonsari,
baita agilando ere, dagozkion markekin, eta bere
horretan utziko dira oraingoz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gabonzale
iz./adj. g.er. Gabonsaria eskatzera ateratzen dena.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabonzale
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-zale.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaboronetar
1 adj. Gaboronekoa, Gaboroneri dagokiona.
2 iz. Gaboroneko herritarra.
gabota
iz. Frantziar jatorriko dantza, bi aldikoa eta higidura geldikoa dena; dantza horren doinua.
Estekak- HBO
Aztergaia: gabota
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(dantza-mota).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gadarar
1 adj. Gadarakoa, Gadarari dagokiona.
2 iz. Gadarako herritarra.
gadolinio
iz. Kim. Lantanidoen saileko metal harikor zilarkara (Gd; zenbaki atomikoa, 64).
gaeliko
iz. Irlandan, Man uhartean eta Eskozian mintzatzen den hizkuntza zelta. Ik. gaelera. Irlanda nazio-estatua izan arren, gaelikoa galtzeko zorian baitago. Gaelikoz idatzitako Irlandako egunkari bakarra.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaeliko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
(hizkuntza) Sin. gaelera.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(1996-01-26): forma honen ondoan gaelera ezarriko da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gag
iz. Ikuskizunetan, bat-bateko ateraldi barregarria. Zinema mutuko gag umoretsuak. Batzuetan erritmoa motel samarra izan arren, gag onenen ondoren txalo zaparradak entzun ditugu.
gagauzera
iz. Gagauzian mintzatzen den hizkuntza.
gahe
iz. Zub. Burruntzalia.
Estekak- HBO
Aztergaia: gahe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub.
Forma baten adiera(k)
burruntzalia.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "Zerrendatik kendu egingo
nuke" (2006-04-28)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gai
1 iz. Gauzak osatzen dituzten materia motetako bakoitza. Gantza gai koipetsua da. Erretxina gai organikoa da.
2 iz. Zerbait egiteko edo osatzeko behar diren gauzetako bakoitza. Ik. ekai. Soineko baten gaia: soinekoa egiteko behar den ekaia. Hiztegi handi horretarako gaiak biltzen. Etxea egiteko gaiak baditugu.
3 iz. Jarduera edo gogoeta baten edukia; elkarrizketa, hitzaldi, idazlan eta kidekoen mamia. Hitzaldiaren gaia. Txostenean ukitzen diren gaiak. Baserria gaitzat harturik, hiru bertso bota zituen.
Gai bera erabili du bere liburu guztietan. Polemika gai gogaikarria. Sinfonia baten gaiak. Euskal gaiak darabiltzan olerkia. Zenbait gaitan aditua. Edozein gaiez mintzatu.
4 iz. Mat. Adierazpen matematiko batean, eragiketa edo erlazio ikurrez bereizten den elementu bakoitza. Progresio aritmetiko bateko gaien batuketa.
gai egin Aipatzen dena zertzeko baldintzen, ahalmenen edo nolakotasunen jabe egin. Ik. gaitu. Susta ezazu ene bihotza eta gai egin ezazu zure ahoko hitzak entzuteko.
Ez dira denak hori onartzeko gai, Jainkoak gai egiten dituenak baizik.
gai egon Prest egon. Gogoa zut egon arren, ez zegok gorputza gai.
gai emaile, gai-emaile iz. Gai-jartzailea. Josu Esnaola gai-emailearen esanetara aritu ziren bertsolariak. Honela esan zien gai-emaileak: "Zuek senar-emazteak zarete".
gai izan 1 da ad. Aipatzen dena zertzeko baldintzen, ahalmenen edo nolakotasunen jabe izan, hartarako egokia edo duina izan. Zerbaitetako gai izan. Gerrarako gai zirenen artean. Haren hitz bakoitza gai da bihotza erdiratzeko. Hau gabe ez gara gai pentsamendu on bat ere egiteko. Ez naizela jendarteko gai. Ezin uka berez gai denik euskara horretarako eta gehiagorako. Baina ez nintzen gai izan begi-zorrotz egoteko. Ez dela zure faltaz edo zu hartako ez gai izanez. Bestetarako gai ez naizenez gero. Entzule-irakurleak gaitzeko gai direnak. || Halaber, gaztaroko obra onak zahartzarokoak baino gaiago eta baliotsuago dira. Zeren anitz baita ni baino honetako gaiagorik eta antzetsuagorik. Bekataria ere bekatu egin berrian da gaienik bekatutik ilkitzeko. || Bizitzaren zatirik hoberena eta gaiena.
2 da ad. Ipar. Merezi izan.
gai jartzaile, gai-jartzaile iz. Bertso saioetan, gaiak jartzen dituen pertsona. Gai-jartzailearen esku dago gaiaren aukeraketa eta errima-hitzarena.
Unai Elizasu izango dute gai-jartzaile. Gai-jartzaile lanetan Josu Goikoetxea arituko da.
gai zerrenda, gai-zerrenda iz. Bilera edo kideko batean eztabaidatuko diren gaien zerrenda. Asko zegoen onartzeko eta erabakitzeko, baina gai zerrendako puntu guztiak onartu dituzte. Eztabaida atzeratzea proposatu zuen, gai zerrendan ez zegoelako.
Estekak- HBO
Aztergaia: gai
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-05-28
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:MatHizt
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Merkat
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
gai, gei [gai hobestekoa da]
Jatorrizko forma
batugai; fluido, jariogai; ikasgaia galdetu, ikasgaia hartu;
inauskai; jaurtigai, proiektil; koloregai; lehen gai;
lehergai; midizina, sendagai; salgaiak
Jatorrizko forma
batuketa baten gaiak; biderkagaiak, faktoreak; eragiketa
baten gaiak; zatiki baten gaiak, frakzio baten gaiak
Jatorrizko forma
artelan, artegai; artile-gaiak; bidai gaiak; bulegorako
gaiak; ehiza-arrantza(rako) gaiak; ehizarakoak, ehiza(rako)
gaiak; elektra gaiak; eliz gaiak, eliz apaindurak;
erretzaileentzako gaiak, erretzaileentzakoak; eskolarako gai;
etxagintzarako gaiak, eraikuntzarako materialak;
garbiketa-gaiak; jangai, jateko; kimika gai; kirol gai;
laborategi-gai; liturgi gai; taxi hargai, gai; untzi-gaiak
Euskaltzaindiaren Arauak
zenbait gaitan aditua (instrumentalean -e-
hartzen du: edozein gaiez mintzatu) / AS: gai
izan da ad.// cf. EArauak 29: "Diptongoz bukatzen
diren gainerako hitzetan (garai, jai, gai, zelai) ez
da salbuespenik eta bokalez amaituak bailiran deklinatzen
dira (...), salbu monosilaboak instrumentalean: deiez
egon, edozein gaiez mintzatu".
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: gai egin, gai
egon; gai-jartzaile.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
gai izan
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I108]: "Adierak" (1993-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E409]: gai egon ez da
bakarrik 'prest egon', ezkongai egon ere bada, egoera batera
heldu bakoa.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan jasoko dira oraingoz lantaldeak
proposatu dituen azpisarrerak.
Aztergaia: gai egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:19
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
egin.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gai sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
gaitu.
Aztergaia: gai egon
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
egon.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gai sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
prest egon.
Aztergaia: gai izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: da ad.
Aztergaia: gai-jartzaile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:35
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "gaijartzaile".
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-jartzaile.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gai sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: gai-zerrenda
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z6:LBeh
|
2011-10-18
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
7: Maria Lopez 4, , 2. gai-zerrenda
Berria EiTB
Beste (edozein) iturritako erabilerak
EPG: 66: 30, 28, Anjel Lertxundi 2, Jon Alonso, Rafa
Egiguren, Iñaki Heras, Juan Garzia, Monika Etxebarria,
Harkaitz Cano. gai(-)zerrenda Berria
Filosofiako gida
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: orden del día.
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
erabilia da, eta hedatua.
Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
elkarketa librea.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
azpisarrera gisa jasotzekoa, sarreran. gai
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa,
lexikalizazio maila altua baitu, hizkuntza teknikoan batez ere.
/ Idazkera. gai-zerrenda > gai(-)zerrenda.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-10-05): Kendu lerroa (ikusiko da nola osatzen den gai
sarrera).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaihendu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, gaihendu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gailendu].
Estekak- HBO
Aztergaia: gaihendu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gailendu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaika
adb. Gaien arabera. Liburua gaika dago antolatuta. Paperak pilatuta zituen, gaika eta urteka.
Hondakinak gaika biltzeko zaborrontziak.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaika
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-03-12
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaikalde
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gaikalde-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gainalde].
Estekak- HBO
Aztergaia: gaikalde
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: † Ik. gainalde / HiztEn: - / LurE:
- / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gainalde.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaiki
iz. g.er. Gaia, materia. Munduan den guztia gaikia omen da.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaiki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:11
|
1994-09-07
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gaiki 8 ager.: B 6 (Eguzk GizAuz 5,
adib.: "Munduan dan guztia, gaikia ei-da", "Arimea deritxogun
izaki au, soña edo gorputza baizen gaikia ei da"; Gand
Elorri: "Artu, etorri-ala gaikien gereiza"), G 1 (Zait
Plat:: "[Zer-dana] gaikiz aisfera biribil, sendo ta
azkenbagea da"), EB 1 (MEIG IX: "Neurri-ezak eta gaikia
elkarren aurrez-aurre aritzen diren landa itxiaren
aldi-ertza"); ik. OEH argitaratuan gainera Zink Crit:
"Bearrezko gaikiak biltzea" eta J. Gerrika-Etxebarria in
Onaind MEOE: "Bere bizi-bidean iñoizpait gaikia /
elburutzat badartu, lilluraz gaxoa / izakietan datzan zeure
ederrez doa" // Ik. OEH argitaratuan gainera
gaiki ('suficiencia') eta
gaikitsuro ('suficientemente')
testu-lekukotasun gabeak.
gaiki 21 ager.: B-G 19 (J. Garitaonaindia:
"erriko kulturaren gaikiak (abesti, esakun, t. a.) programa
ofizialetako gaien artean sartzea"; Onaind: "esan oi dogu
gaia edo gaikiaren doai bat dala"; G. Garriga: "utsetan
makurra ez baitda kokatzen ta askarretan bai, osotuta
daudeneko gaikiak okertu ezkero"; P. Iztueta: "Gaikia morroi
zaio"; Zubk 9, adib.: "Itzalaren bidez laukian agertzen diran
gaikien sakontasuna neurtzen da", "Gaikia prismatsua danean,
argitik itzalerako joera arinagoa da"; A. Albisu: "Belaki =
Esponja: Gaiki zulotsua eta ixurgaiak artzeko egokia"; L.
Dorronsoro 5, adib.: "Eguzki-argiak klorofila jotzen duanean,
bi gaiki oiek daukaten ikatzkia, idrojenoa ta oxijenoa
elkarrekin erasoan asten dira", "iru gaiki bakun oiek alkar
artzen dute, eta azukre edo gozoki biurtzen dira"); EB 2 (SM
Gogoz: "Suaren gaikia egurra danez, arbola gauza
sakratutzat aurkituko dugu"; J. de Txurruka: "Arkeologoak
batu eta aztertutako gaikiak era askotakoak dira");
geiki G 1: Euzkadi 1935 ("Iztegiyaren
kidetasun bakoitza geiki bereziyaz mintzatzen zaigula");
lekedagaiki G 1: JKort Erl I
("Orrieztian ordea, eskuiñetara, ironbira (+) (rotación
positiva) hartzen du, eskuiñetara, ironbira aldera, indar
aundia duten lekedagaiki ugari daukanez, beste goxakien
ixterrindarra motteldu egiten bai dute").
gaiki: HiztEn (gaia, materia), LurE (gaia,
materia) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gaiki: EuskHizt (*1916, 1935 G. er.
gaia, materia), HiruMila (1 materia, cosa material; 2
orgánico, parte integrante, componente material), EskolaHE
(gaia, materia), DRA ('orgánico, parte integrante, componente
material'), PMuj DVC (1 material en opos. a:
espiritual; 2 elemento, substancia simple; 3 intrínseco
??, esencial; 4 componente, integrante, integral,
constitutivo; 5 elemental) // Ez dugu aurkitu ap.
ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Informazio osagarria behar da, erabakia oinarritzeko
nork darabil?
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ki izengilea.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
gaia, materia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaikuntza
iz. Norbait zerbaitetarako gaitzea; horren ondorioa. Funtzionario postua lortu nahi duen irakasleak, lehenengo eta behin, gaikuntza-proba gainditu behar du. Teknikarien gaikuntza eta prestakuntza sustatzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaikuntza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:21
|
1999-06-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
BarnErrot: "Nekazaritzako gaikuntza eta zabalkundea:
Capacitación y divulgación agraria".
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-kuntza/-tze.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartu beharrekoa
da] (1995-04-18)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailen
1 adj. Besteen gainetik nabarmentzen dena. Baso abartsu eta harkaitz gailenak. Zerk egiten du eleberrigilea eleberrigile gailen? Euskal autore gailenak ditu eredu.
2 (Adizlagun gisa). Gailen gelditu. Gaizkia ageri zaigu gailen. Galerak egunetik egunera gailen agertzen zirela irabazien aldean, zorrak gehitu ahala.
gailendu, gailen/gailendu, gailentzen
1 da/du ad. Gainerakoen gainetik nabarmendu; nagusitu, gainditu. Bertutean gailendu direnen nahigabeak. Jende berria, gazteagoa, gailendu da gure artean. Eta kaletarrok gero eta gehiago gailentzen ari gara. Bestea gailentzen hasi zaionean, larri joan da ihesi. Badakit guztiak gailentzen dituzula. Nola prestatu behar dugun, gerra honetan gailenduak ez geratzeko.
2 da/du ad. Harrotu, oilartu. Mutilzahartu eta ezkondu, orain andrea gailendu, gaztea behar omen du. Gazteak gailentzea jarri zaigu modan. Herrizaleak gailenduxe zaizkigun garaian.
3 da ad. Ugaritu. Galdu zituen gari-zelaiak, gailendu zaio sasia, galdu zituen ipar garbiak, gailendu trumoi nahasia. Urteak gailendu eta, ajeak azaldu.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailendu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:10
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
gailendu, gailen(du), gailentzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gailen, gailen(du), gailentzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailentasun
iz. Gailena denaren nolakotasuna. Aurten ikusi beharko da ea kantuan Iparraldekoen gailentasuna hausten den.
Kemena antzeman zion, dirua, gailentasuna; hain zuzen ere gainerako gizonetan topatu ez zuen guztia, eta liluraturik geratu zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailentasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:38
|
1999-06-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaileta
iz. g.er. Edarra txikia. Ura eramateko ekarri zuen gaileta bat.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaileta
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:14
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Zerrenda osagarriak
HitzIrud: "gailetak = galletas" / MilaHitz / Prestas: 83 lek.
(B 39 / G 44).
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
edalontzia.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Hartzekotan, garbi adierazi
edalontzi txikia dela, ez dadin "galleta" jatekoarekin nahasi"
(2006-03-03)
- [A108]: ""galleta" idazkerak
nazioartekoagoa dirudi" (2006-06-08)
- [E302]: "Ez dakit hitz honek baduen
zentzurik hemen, eta hiru lerro horiek nahastu besterik ez dute
egiten gauza. Etnografian aditua ez den edonori burura
lehenengo etortzen zaiona hauxe da: Zer ikusi du
galletak edalontziarekin? Erraza baita oso jaten dugun
galleta/galette bururatzea hitz hori ikusitakoan, eta ez
beste gaileta hura, garai batean edalontzi gisa erabiltzen
zena. Gero, g.er. marka hori ikusitakoan, hasiko gara
pentsatzen: Gutxi erabilia ote da galleta? A!, noski!,
beste gaileta batez ari da! Nola deitu behar diogu
likidoentzako tresna horri, kaileta?, gaileta?
Merezi al du horrelako txikikeria honelako hiztegi batean
sartzea? Beraz, hor goian gorriz jarritako hiru lerro horiek
direla eta, 1) Zerbait argitzen al du izena dela esateak
(galleta ere izena denean)? 2) Merezi al du hain gutxi
erabilia den tresna baten izena jartzea? 3) Hala bada,
(gaileta hori agertzea beharrezko jotzen bada) ez al da
zehatzago definitu behar, ur-suil txiki bat, zurez egindako
pitxarra edo antzeko zerbaitez dela? Horrez gain, eta
galleta hitzaz ari garela, bere zentzu zuzenaz gainera,
beste zerbaitetarako ere erabiltzen da: CD bateko hornigarri
dena adierazteko. Ez dakit oso egokia den, baina hala deitzen
zaio" (2006-12-12)
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: noizbaiteko edo nonbaiteko
edalontziaz gainera, nik uste, irinaz eta egindako jakia ere
jarri beharra dagoela iruditzen zait, hegoaldean behintzat
erabat erabilia, gaztelaniazko galleta, alegia. Hitz
arrunt honi euskaraz ere galleta grafia jartzean, gaurko
euskaldun askoren fonetika jokabideak jakinda, gaieta ahoskera
bultzatuko genuke. Kasu honetan, iraganean beste hitz askorekin
egin izan den bezala, despalatalizatzeko aukera emango nuke,
yeismotik aldentzeko: gaileta.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Kendu lerroa; ohargileak proposatzen duena,
berriz, besterik da, forma berria; eta Euskaltzainen osoko
bileran aurkeztuko da, zuzenean erabaki dezaten.
- Erabakia: (Osoko Batzarra,
2010-03-26): Isildu egingo da 'edalontzia' adierakoa; eta
gaileta forma soila eskainiko da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailu
iz. Funtzio jakin bat betetzen duen mekanismoa. Mendebaldeko teknologiaren azken gailuak. Hainbat gailu berritu egin behar zaizkio Hubble teleskopioari.
Gailu elektroniko sinple bat.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:20
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
berrikitan "izendua", hedatua, onarpen eske aurkeztua.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
mekanismoa.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E207]: mekanismoa ez da
definitzaile egokia nire ustez, mekanismo hitzaren adierak
hauek baldin badira behintzat: iz. 1. Higidura sortarazteko edo
transformatzeko piezen multzoa edo konbinazioa. Erloju baten
mekanismoa. 2. (hed.) Jarduera, funtzio edo fenomeno bat
burutzeko prozesu-multzoa edo modua. Digestioaren mekanismoa. /
Gailu hitz beregainaren erabilera berria da. XX. mendeko
euskararen corpusean dauden agerraldi gehien-gehienak
elektrizitate/elektronika eta informatikakoak dira eta
dispositivo (es), dispositif (fr), device (en) terminoen
baliokidea dela esan daiteke. / Sistema baten atala edo
tresna, xede jakin bat duena edo horrelako zerbait izan liteke
definitzaile egokiagoa.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): «gailu iz.» Hau da: kendu egin da
definitzailea; eta horren ordezko egokia lantzeko eskatuko zaio
H1.1 lantaldeari, ohargileak proposatu dituenen berri emanez.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailur
1 iz. Mendi, aldapa edo kidekoen alde garaiena. Elurrak zuritutako gailurretan. Oriamendiko gailurrean. Mendi gailurretan behorrak; hegaletan, artaldeak eta behi batzuk. Maite ditut gailurrak, argiak ez beste.
2 iz. Irud. Egiazko lirika da giza mintzoak menderatu duen gailurrik garaiena. Baina gizarteko gailur hura bere aldiko semea zen. Aginpidearen gailurrean zegoenean. Euskal esaldiak ez omen du zati berezirik, ez geldiunerik; gora eta gora omen doa doinu gailurreraino. Neure buruaren alde ari naiz, denaren gailurrean nire zoriona aurkitzen baita.
3 iz. Teilatuaren goiko ertza, teilatu gailurra. Gailur teilak.
4 iz. Bilera garrantzitsua, goi-bilera. 2015ean Lisboako Gailurrean proposatutako % 3ra iristea da helburua.
gailurra jo 1 Gailurrera iritsi. Bostetan jo genuen gailurra, ni ia herrestan.
2 Maila gorenera heldu. Ik. goia jo; goiena jo. Woody Allenek Annie Hall filmarekin jo zuen gailurra, 1977an.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailur
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-04-23
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "gailur, gailurra: bilera garrantzitsua. Goi-bilera
ere esan daiteke" / HitzIrud: "gailurra = cumbre, cima" /
NekHizt: gailur (es cabellete de cumbrera).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: gailurra jo.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I108]: "(Hizk.) soinuaren,
silabaren ... gailurra" (1993-02)
- [A108]: ""gailur-lerro"·gehitu (cf.
Euskaltzaindiaren "Geografia hitzen zerrenda" irizpena)"
(2006-06-08)
Euskaltzainen oharrak
- [E126]: gailur-haga BH
(Baztango Hiztegia, Izeta, M., Nafarroako Gobernua,
Iruñea, 1996) (88).
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Forma berririk ez da jasoko (eta ikusiko da
Arkit. arloko forma bereziak aztertuko dituen lantaldeak
dioena).
Aztergaia: gailurra jo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:008
|
2003-03-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gailurra jo (eta gaillurra jo) 8:
Kristau Bidea ("Ezekielen eta Jeremiaren testu
hauekin, Testamentu Zaharreko izpiritu-bidearen gailurra
jotzen dugu"), J.M. Arrieta ("XVI. mendean jo zuen arrantzo
honek bere gailurra"), UZEI ("Inperio karolingiarraren
inguruan eratuta, XI-XIII. mendeetan jo zuen gailurra sistema
feudalak"), J. Zabaleta ("Sarrera honetatik bertatik gailurra
jo den une horietako batzuk aipatu behar badira, lehen unea
bera aipatu behar da lehenik"), X. Gereño ("bizpahiru urte
gehiago izan zitzakeen, kirolariak erretiratu baina
profesionariek gailurra jotzen duteneko adina"),
Eguberri-aldia 1982 ("Orduantxe gure salbamen
kondairak jotzen du bere gaillurra"), Emakunde 1993
("prestakuntza mailan gailurra jotzen badute ere"), L.
Baraiazarra ("Teresa Lisieuxkoaren Idazlan guztiak euskaraz
argitaratzean gailurra jorik").
gailurra jo: DFrec 1 (ZArg:
"komunikabide baten gailurra jo zuena"), AB38 1 (alcanzar la
cima) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gailurra jo: ElhHizt (AS: llegar a la cumbre, a
la cima; estar en pleno apogeo, auge) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE
eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
jo: -a.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gailur sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailurreratu, gailurrera/gailurreratu, gailurreratzen
da/du ad. Gailurrera joan; gailurrera eraman. Eguerdirako gailurreratu dira mendizaleak.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailurreratu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
gailurreratu, gailurrera, gailurreratzen. da/du
ad.: eguerdirako gailurreratu dira mendizaleak.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tu/-ratu
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
eguerdirako gailurreratu dira mendizaleak
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailurreria
iz. Mendi tontorren multzoa. Beste aukera bat, gailurreriara iritsi gabe, ezkerretik irteten den bidezidor batetik jotzea da.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailurreria
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:41
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gailurreria EB 4: K. Santisteban 3 ("Zuriek
gailurreriatik eramango gaituzte gailurreraino ordu erdian",
"Beste aukera bat marka zuriak hartu eta, gailurreriara
iritsi gabe, ezkerretik (HE) irteten den bide zidor nahiko
belartsu batetik jotzea da", "Etik Hra: Arrietabaso eta
atzean Alluitz-Anboto Gailurreria, Izpiste eta Orixol");
BAO 1992 ("Hegomendebalderantz joz gero, mugarteen
arteko mugari jarraitzen zaio, Mugarra Haitzetik behera
datorren gailurreriara igo arteraino").
gailurreria: Euskalterm 3 (hauetan
sare-g.: 'crestería reticulada') // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gailurreria: HiruMila ('crestorio'), ElhHizt
(Arkit. crestería), PMuj DVC ('crestería') //
Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
es crestería formaren ordainak:
gailurtza: HiruMila; gailurreria:
ElhHizt (Arq.) // Ez dugu aurkitu ap. Lur
EG/CE, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.
Erdaretako formak
fr (DLLF): Ø; it (S. Carbonell): merlatura,
merlata (di un edificio); Fort. merlatura (insieme dei
merli); ca (DCC): Ø; en (Collins): (Arquit.)
crenellations, battlements; de (Langenscheidts): 1
Zackensims; Schnörkelwerk; (c. anglogótica) Tudorblatt; 2
hist. fort. Zinnen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Adierazle egokia da, eta horren premia dago
forma berri-egokia, onarpen eske proposatua.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-teria.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gailurtu, gailur/gailurtu, gailurtzen
du ad. Gailendu. Haren idazkietan gailurtzen den gaia.
Estekak- HBO
Aztergaia: gailurtu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
: gailurtu, gailur(tu), gailurtzen. du ad.:
haren idazkietan gailurtzen den gaia.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
haren idazkietan gailurtzen den gaia
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gain1
1 iz. Edozein gauzatan, lurretik urrunen dagoen aldea; zerbaiten gainaldea. Barren sakonean dabilen zurrunbiloaren gaina eta axala. Azpi eta gainak hartuak ditu. Ertza eta gain-azpiak. Buru gain karsoildua. Ez doa hutsik asto horren gaina. Gain biribileko etxeak. Lur onak ur asko hartzen du, eta gaina idortzen bada ere, hezetasunak barnean dirau. Gaina eder, barrena uher (esr. zah.).
2 iz. Mendi, aldapa eta kidekoetan, gailurra. Mendi gain hartan. So eginez Lapurdiko gain larrutu nabarrei. Uitziko gaina hartu nuen. Gain batean egin du etxea.
3 iz. (Leku atzizkiekin, singularrean. Dagokion izen sintagmak -en atzizkia hartzen du, baina bizigabe bati badagokio eta determinatzailerik ez badu, atzizkia eta mugatzailea gal ditzake). Zubi zaharraren gainetik igarotzean. Jainkoa maitatzea gauza guztien gainetik. Eta ez da geldituko harria harriaren gainean. Sasi guztien gainetik. Gugandik kanpo eta gure gainetik dagoena. Eskuineko oina itsas gainean eta ezkerrekoa lur gainean. Belar gainean eserita. Aizkorri gaineko elizatxoan (Ik. gaineko). || Oroz gainetik. || Lurra gain-gainetik urratuz (Ik. gain-gainetik). Gain-gainean zegoen oilarra.
4 iz. (Dagokion izen sintagmarik gabe). Ik. gaineko 1. Azpian lur hotza, gainean harria. Hondamena gainera datorkiolako, beldur da bera ere (Ik. gainera).
5 (Leku atzizkiekin, singularrean). Ondoren. (Batez ere janariez mintzatuz erabiltzen da). Ik. gaineko 3. Arrautzopil guri-guriak izango zituen jaki, eta gainetik gatzatua. Gaztaren ondotik gereziak, nahiz mamiaren gainean sagardoa; edozerk on egiten dio.
-en gain 1 -en kontura, -en erantzukizunaren azpian. Bere gain hartu zuen lana. Elkarteak bere gain du jaialdia antolatzea. Argitaratze lana bere gain hartu du. Lan nekagarri hori gure gain dagoela, ez duela bestek egingo. Gauden gu erne, beti gure gain. Jakin nahiz noren gain eman makurra. Heure gain gelditzen dituk artaldeak. Neure gain hartu dudan erantzukizun handia.
2 -en gainean, -en gainetik. Goitik datorrena guztien gain dago. Hik agintzen duk heure gain, hik ematen diok legea heure buruari. Ez duzu esango lagun hurkoaren gain gezurrezko lekukotasunik.
-en gainean -i buruz. Zerbaiten gainean hitz egin. Badira liburuak ugari gauza hauen gainean.
gaina hartu Nagusitu, nagusitasuna hartu. Ik. gainditu 1. Azpikoek gaina hartu zidaten. Nor azpiratu, nork gaina hartu ari zirela. || Ez zieten mendirik erpinenek ere zabaltzen ari ziren uholdeei gainik
hartuko.
gaina izan du ad. Ipar. Garaitu, irabazi, nagusitu. Ik. gaina hartu. Nagusi haiz, gaina duk! Satanek ez dezan izan gaina gugan.
gainak hartu Harropuztu. Gainak hartu ditu horrek.
gain-azpi adb. Azpikoz gora. Oraingo bizimoldeek gain-azpi jarri dizkigute lehengo usadio zaharrak.
gain-beheiti adb. Ipar. Gain behera, goitik behera. Oihala erorarazten dute gain-beheiti.
gain behera adb. Goitik behera. Ik. gainbehera. Euskal esaldia gora eta gora omen doa doinu gailurreraino, handik, gain behera, arnasarik hartu gabe, amiltzeko. Sabela gain behera urraturik. Plazak zola gain behera dauka apur bat. Opera gain behera doala uste al duzu?
gaineko alde iz. Gainean dagoen aldea. Ik. gainalde. Ermita horren gaineko aldean iturri bat dago.
gainetik beheiti adb. Ipar. eta Naf. Goitik behera. Ume erdaldunek euskara ikasi baino lehenago dute bere eskolakide euskaldunek ikasten erdara, helburua gainetik beheiti irauliz.
gainetik behera adb. Ipar. Goitik behera. Begiak torratzen ditu hobeki ikusteko; xarboa beti han, gainetik behera so, iduri irriz.
gainetik (eta) behe(re)raino adb. Ipar. Alde guztietatik, osorik; burutik burura, hasieratik bukaeraraino. Ik. goitik behera 2. Dantzarien saihetsak xingola eta kuskuilaz beteak, gainetik beheraino. Gainetik eta behereraino, dena euskara garbia.
gainez gain 1 adb. Leku garaietan zehar. Gainez gain ibili, joan.
2 adb. Ipar. Erraz, nagusitasunez. Gainez gain irabazi zuten.
gainezko adj. Gehiegizkoa. Gainezko jan-edanak. Labur itzazue gastu gainezkoak.
gain-gainetik adb. Ipar. Oso, biziki. Urrea bezain gizon garbia zen gure aitona, eta zuzena gain-gainetik. Laguntzen zituztenak gain-gainetik sariztatzen zituzten.
-z gain (Izen sintagma mugatuari edo kideko bati dagokiola). -z gainera. Bertso ikasietan zegoela poesiaren muina eta, horrezaz gain, ezkutuan gelditzen diren aipamen jakintsuetan. Frogatuak izateaz gain, aho betean aitorturik daude.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainez gain
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:007
|
2003-03-12
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gainez(-)gain (eta gaiñez gain) 21: HU 3
(adib.: "Bertzeak aldiz, ehunka, milaka, gainez gain joan
dire"), Ox ("Gainez gain ager-azu kapera xuria"), Barb
Leg ("Pepe Handi eta Pepe Ttiki, gainez gain joanik,
menttara heldu izan ziren arte laburrez"), Iratz 12 (adib.:
"Elgarrekin gainez gain ardura gabiltza", "Hoa zalu, hoa
gainez gain eta zora hadi Euskal-Herri maiteen gozoaz,
ederraz!"), JE Ber 2 (adib.: "Zubi eder batetik harat
bagoazkio gainez-gain"), Or Eus ("Buztin, gaiñez gain;
Irurtzun, berriz, artuz bestalde egutera"), MEIG ("Agian,
bai, beharbada, badaiteke zenbait mota, hala nola honelako
edo halako aho poesia, tontor garaietan gainez-gain ibilia
izatea inoiz") // Ik. OEH argitaratuan gainera:
Prop 1883-1895 ("Bagoatzi gainez gain harri arteetan
barna", "Bozkarioa bihotzetik gainez-gain, ikusteaz horiek
guziak bazakizkala"), Herr 2 ("Laduche pilotariaren
semeak gainez-gain iragan duela zertifikata", "Fida gira,
geinez-gein bilduko dituela orai arte bildu dituen boz
guziak").
gainez(-)gain (gaiñez gaiñ) 7: Iratz 2
("Arantzazuraino / gainez gain jeiki", "Guziek Amari / gainez
gain ekar"), Lf ("Itzuli-mitzulika dio gainez-gain
behatzen"), M. Sein ("Aldare nausia, gainez gain argitua, bi
aldetarik fraideen otoitz-lekuekin"), Onaind 2 (adib.: "Santo
Domingo'tik, gaiñez gaiñ, aurrerantza bide dagie gazteak"),
Dirassar ("Astelehenean zituzten alabainan
hauteskundeak eta Ehud Barak hori gainez-gain nagusitu da
hiru urte huntan gobernua kudeatzen zuen Benyamin
Netanyahu-ri").
gainez gain: DFrec 1 (Herr: "ukan dena
behar zen bezala irakurtzeko bainan gainez gain begistatzeak
erakusten derauku ikerketa seriosa") // Ez dugu
aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainez(-)gain: ElhHizt (gainez gain
irabazi AS: ganar con gran ventaja, sobradamente),
HiruMila (de cima en cima, por los altos), Casve EF
(gainezgain: de sommet en sommet), HaizeG BF
(sans approfondir, de sommet en sommet), DRA (exp. adv.
significando una cosa que va encima de todo, por los aires,
de cima en cima; eta gaiñez gain: de cima en cima),
PMuj DVC (de cima en cima, de cumbre en cumbre;
gainez-gain eraman: llevar de calle) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
aski izan litezke arauak gain sarreran eskaini dituen
gainez gain ibili, joan eta gainez gain irabazi
azpisarrerak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: Nik ere uste dut aski direla
gain sarreran eskainitako azpisarrerak.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-10-05): Ez da aipatuko oraingoz.
Aztergaia: -z gain
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: -en gain
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: -en gain: bere gain hartu zuen lana.
Aztergaia: -en gainean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: '-i buruz'.
Aztergaia: gain 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: -az gain, -en gain: bere gain hartu zuen
lana, -en gainean '-i buruz', gain behera
adlag., gainean, gainez gain ibili, joan, gainez gain
irabazi Ipar.'erraz irabazi': gainez gain
irabazi zuten, gainez(ka) egin.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
gainez(ka) egin ASko formak zein bere aldetik emanez:
gainez egin sarrera honetan (eta gainezka
egin, lehendik arautua dagoen bezala, gainezka
sarreran); eta AS gisa gehituz: gaina hartu,
gain-azpi, gain beheiti,
gain-gaineko, gain-gainetik.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
-(r)en gain; -az gain; gainez(ka) egin;
gainez gain (ibili, joan: "gainez gain iragan dute Aralar
mendikatea"); gain behera (postpos.: "gain behera doa
gurean altzairugintza")
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E207]: gain-haga: 1.
Teilatuko zurajeko habea: Usurbilgo Aginagako Sariaaundi
baserriaren zurajea. Gainaga bikiak (Josu Tellabide.
Usurbilgo baserriak eta baserritarrak) / [Arrillagaaundi
baserriko ] Ganbaran ere, eta gain-hagaren azpiko habean,
ipararraldeko fatxadan, maskaroi bat dago. (Josu Tellabide.
Usurbilgo baserriak eta baserritarrak). Habedun dolarea
duen baserria (XVI mendea). / 1 Ardatza / 2 Ganbara / 3
Tolare-haga / 4 Gain-hagak (Bizitza eta lana baserrian.
http://bertan.gipuzkoakultura.net/bertan4/eus/4.php)
[Arbatzegiko San Bizente parrokian] Leherkari bat teilatuko
gailurrean jausi zen, gain-haga apurtu eta barruan lehertu
zen. (www.learjai.com) 2. Belarra gurdian estutzeko
aurretik atzerako haga, atzealdean sokaz lotzen dena. /
Hiztegietan badago eta ahozko tradiziotik ezagutzen dut.
- [E210]: Azpisarrerak (berriak):
gain behera egin (behera egin, jaitsi) / gain
behera etorri (behera egin, jaitsi). / gain-azpi 2
(pl. iz. gainekoa eta azpikoa).
- [E409]: Gehitzeko moduko
azpi-sarrerak: gain-gainean (egon), gainezka
(Jendea gainezka etorri zen). / Gaina hartu berori
pluralez ere zabal dabil: Gainak hartu, goiak hartu
(norberari).
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Hemen aipatu diren forma berriak ez dira jasoko
oraingoz, baina bai lantaldeak proposatu dituenak, eta beste
bat, gainetik aztertzean aipatua eta onartua: «gainetik
beheiti adlag. Ipar. eta Naf. 'goitik
behera'».
Aztergaia: gaina hartu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:24
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
hartu: -a.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: gain-azpi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS:
gain-azpi(ka) / LurE: AS: gain azpi(ka) / ElhHizt: AS:
gain-azpi(ka) / EskolaHE: AS: gain azpi(ka)
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
azpikoz gora.
Aztergaia: gain-beheiti
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
gain behera.
Aztergaia: gain behera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: adlag.
Aztergaia: gainean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1994-09-07
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Gehitzekoa, gain 1
sarreratik aterata. / 1. Azpisarrerak (berriak): gainean
egon (kargu egin, jagon). / gainean paratu (zaio,
gainkatu, estali). / 2. Esanahiak: 1. laster, hurbil
(esaterako: behin urria joanez gero, negua gainean daukagu)
2. (janariekin) ondoren (esaterako: gainean zer jango duzue,
okela egosia?).
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere hartan utziko da oraingoz gain 1
sarrera, eta H1.1 lantaldeari jakinaraziko zaizkio ohargilearen
proposamenak
Aztergaia: gainez gain ibili
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: gainez gain irabazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Ipar. 'erraz irabazi': gainez gain irabazi
zuten.
Aztergaia: gainez gain joan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau69
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: gain-gaineko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: adib. / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - /
LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
bikaina.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
ipuin batzuk, gain-gainekoak.
Aztergaia: gain-gainetik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE:
- / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gain 1 sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
oso, biziki.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gain2
1 iz. Esne edo saldaren gainean eratzen den koipezko geruza. Ik. esne gain; goien 3. Esneari gaina kendu.
2 iz. Zerbaiten zatirik hoberena. Gainak eta bikainak besteren, hondarrak eta arbuioak Jainkoaren. Huskeriez kezkatzea, gero, ez da giza kulturaren gaina eta lorea besterik.
Estekak- HBO
Aztergaia: gain 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz. 'esne gaina'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bigarren adiera ere jasoko da: cf. (esne-) gain
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainalde
iz. Zerbaiten gaineko aldea. Ik. gainazal. Lurraren gainaldean. Egoera, ibilera edo janzkera —gainaldea betiere— dela bide. Gainaldeak edertzen. Gainerako gorabeherak, gainaldekoak behintzat, laburkiro konta daitezke. Eta ortzi gainaldeko urak azpialdean zirenetarik bereizi zituen. Ontziaren gaina edo gainaldea.
gainazal
1 iz. Zerbaiten gaineko azala; zerbaiten kanpoko aldea. Ik. azal 8; gainalde; azalera; eremu 3. Badirudi orain dela 3.500 milioi urte inguru, ozeanoak Marteko gainazalaren zati handi bat estali zuela. Likidoaren gainazalean orban beltz batzuk ikusten ziren. Tukanaren mokoak, kanpoko giroaren arabera, tenperatura-aldaketa nabarmenak jasaten ditu gainazalean. Gorputz baten barnealdea lehortzean, ur molekulak gainazalerantz hedatzen dira, eta gainazalean lurrunketa gertatzen da.
2 iz. Mat. Bi dimentsioko irudi geometrikoa, gehienetan kurbatua. Gainazal konikoa.
3 iz. Bi dimentsio bakarrik kontuan hartzen diren gorputza. Molekulak gainazal baten gainean jartzen genituen, eta tenperatura edo argiarekin estimulatzen genituen.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainazal
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:HBB
|
1993-03-25
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
|
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Forma batek ez d(it)uen adiera(k)
ez da azalera>-ren parekoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen
du ad. Azpikoz gora jarri. Euskal joskera gainazpikatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainazpikatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen. du
ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
gainazpikatu, gainazpika, gainazpikatzen
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbalio
1 iz. Ekon. Eraldatzerik izan ez duen ondasun baten balioaren igoera.
2 iz. Marxismoaren teorian, langile soldatadunak sortzen dituen salgaien balioaren eta salgai horiek sortzeko behar diren bitartekoen balioen arteko aldea, kapitalistek edo kapitalaren jabeek bereganatzen dutena.
gainbegirada
iz. Gainbegiratua. Nanoteknologiari buruz idatzi berri diren testuei gainbegirada bat ematen die artikuluan.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbegirada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1999-06-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gainbegiratu.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ez daukat ezer
gainbegiratu berbaren aurka, baina hori
gainbegirada baino berriagoa dela esango nuke, eta
gutxiago erabilia ere bai, begirada, izen-balioaz,
begiratu baino gehiago erabiltzen da eta. Nik biak
utziko nituzke, edo bakarra uztekotan gainbegirada
lehenetsi.
- [E123]: Hiztegiek ez dute jaso.
Baina Ereduzko prosa gaur kontsultatuaz ikus daiteke
Ipar eta Hegoaldeko idazleek erabili dutela. Zientzia eta
Teknologia corpusean ere badira 8 agerraldi; eta XX.
Mendeko euskararen corpus estatistikoan beste 10 agerraldi.
Bestalde, begirada arautua dugu dagoeneko; hortaz, nekez
esan daiteke gainbegirada gaizki osatua dagoenik. Egia
da, hala ere, gainbegiratu askoz gehiago erabili dela.
Proposamena: edo ez aipatu, edo sartzekotan,
gainbegirada gainbegiratua.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): «gainbegirada iz. 'gainbegiratua'».
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbegiraketa
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gainbegiraketa-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gainbegirada; gainbegiratu2].
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbegiraketa
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-03-12
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gainbegiratu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbegirale
iz. Zerbait gainbegiratzen duen pertsona.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbegirale
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
9 ager. dira (Ibiñ 1, Mde 2, MEIG 6); horietan a)
izenak 6: gain-begiratu 3 (Ibiñ Virgil:
"Gain-begiratu bat emaiozu nekazarien menpean ezita dagoen
munduari"; MEIG IV: "Ahoz aho erabili den tradizio horrek
[...] merezi luke, nik uste, gain-begiratu bat edo beste
baino gehixeago"; MIH: "Aski da inguruetara gain-begiratu bat
edo beste zabaltzea"); gainbegiratu 2 (Mde
Pr: "Zer irakasten digu gainbegiratu horrek?"; MEIG
VI: "Komeni izango da agian Altubek ere gainbegiratu bat
egiten dion gertakari hura aipatzea"); ik. OEH argitaratuan
gainera EgutAr 1963 (ap. DRA: "Gainbegiratu daigun
Arantzazuko kondaira"); gainbegitu 1 (MEIG III:
"Gainbegitu kritikua, sarrera eta oarrak"); b) aditzak
gainbegiratu 3 (Mde Pr: "Psikologi
gaindiko gertakari nausienak gainbegiratu ondoren"; MEIG IV:
"Gaiak ere, lehen gainbegiratu ditugun gure ondasunen neurri
murritzean, badute aldea batzuetarik besteetara"; MEIG VI:
"Aski da maizenik hiruzpalau aldizkari gainbegiratzea").
a) izenak: gainbegirada EB 8:
Natur/6 ("irakasleak gainbegirada bat eman beharko
bait dio"); LanIntel ("Hiztegia begiratzea,
berrikuskatzea, liburuan datu bat aurkitzea etab. testuari
gainbegirada azkarra emanez egin daiteke"); X. Olarra
("Gelari gainbegirada bat bota zion"); Hizkuntza/6
("Testuari gainbegirada bat emanez, esan zeren berri ematen
duen"); Txiliku ("marrazkiari egindako gainbegirada batek
bere atentzio osoa eskatu zion"); Deia 1991
("erabileraren 'termometroari' gainbegirada emanez kezka
berehala sortzen da"); A. Urretavizcaya ("lehenengo
gainbegiradak adierazi zidan idatzitakoaren balioa");
Egunk 1993 ("Sailkapen nagusiari gainbegirada emanez,
Zullek 1.05 minutuko aldea ateratzen dio Romingerri");
gainbegiraketa EB 2: Zutabe 1993
("Irakasleen prestakuntzan gainbegiraketa egiteko eta
feedbacka emateko erak"); G. Piedra ("Benazko gaitze-ahalegin
honekin batera gainbegiraketa iraunkorra ere egin beharko
da"); gainbegiratu (eta gain b., gain-b.
bana) 7: G 3 (Vill 2: "Gain begiratu bat eman", "Irakurleak
ba-du emen gure literaturaren gain-begiratu oso, zeatz eta
orokorra"; G. Ansola: "Luzarora eta erabaterako
gainbegiratuan"), EB 4 (I. Baztarrika: "aurrera gainbegiratu
bat ematea"; UZEI: "Artearen historiari gainbegiratu bat
emanez"; I. Segurola: "zentzu-adimenen korde-galtze eta
itzalialdien gainbegiratu eta azterketa"; NZ:
"Landareen eboluzioan gainbegiratu bat emanez gero"); cf.
gainera gainbegiratzaile 2 (Vill: "lan hau
guztiona da eta ez Euskaltzaindiarena bakarrik, nahiz eta
bera izan gainbegiratzaile"; J.M. Irigoien: "morala eta
ohitura onen zaintzaile, keinu eta mugimendu ororen
gainbegiratzaile") eta gainbegirale 1 (G.
Piedra: "koordinatzaile eta gainbegirale ekipoak
prestatutakoan..."); b) aditzak:
gainbegiratu EB 11: B. Urkizu ("Irakaslearen
zeregina ez zen irakastea izan, baizik eta galderei
erantzutea, oharrak ematea, gainbegiratzea eta ikastea
ahalbidera zitzaketen materialak eman eta giroa moldatzea");
EtxegintzaOztopoak 1984 2 (adib.: "ontzat emandako edo
gainbegiratutako egitasmoentzako"); M. Zalbide ("Txosten
guzti-guztiak irakurtzeko astirik izan ez badut ere gehienak
gainbegiratu ditut"); Egin 1986 ("abisua luzatu dute
agian erdiguneko zenbait leku itxi eta ehunda hamar enpresa
gainbegiratuko dituztela"); EHAA 1988 ("Lanak bukatuko
direnean, aditzera emango diote onuradunek Arrantzu
Zuzendaritzari, gainbegira ditzan"); UnescoAlb 1989 2
(adib.: "nire maisuak filosofia, historia eta literatura
ikasi zituen, eta historiako liburu asko gainbegiratu omen
zituen"); AEK ("Hartu eta gainbegiratu"); J. Garzia ("horrek
eskaini dit abagadune eta egokiera bere eskuko oharrak ere
gainbegiratzeko"); Amerikaren aurkikuntza ("Bere
anaiak ere bidali zituen hondartzara inolako lapurretarik
egiten ez zela gainbegiratzeko").
gainbegirada: AB50 1 ('aprobación');
gainbegirakada: AB50 1 ('vistazo');
gainbegiraketa: HiztEn;
gainbegirale: AB38 1 ('supervisor'), HiztEn,
Euskalterm 6 ('supervisor, -a');
gainbegiraletza: Euskalterm 1
(gainbegirada sinonimoarekin);
gainbegiratu: DFrec 2, AB38 4 (2 'ojear', 1
'vistazo', 1 'ojeada'), AB50 1 (gain begiratu:
'vistazo'), HiztEn, LurE, Euskalterm 3 (hauetan hezkuntza
g.: 'educación supervisada');
gainbegiratzaile: AB50 1 ('supervisor'),
Euskalterm 1 (elkarrizketa g.: supervisor del
diálogo); gainbegiratze: LurE, Euskalterm 3
(hauetan 1 gainbegirapen sinonimoarekin:
'supervisión').
Sektore jakin bateko informazioa
BarnErrot: "Gainbegiralea: Supervisor".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainbegira: Casve EF;
gainbegiraketa: HiruMila, ElhHizt
('supervisión'), Casve EF;
gain-begiraldi: PMuj DVC (1
atalayamiento; 2 supervisión); gainbegirale:
HiruMila, ElhHizt ('supervisor, -a');
gain-begirari: PMuj DVC (oteador, ra);
gainbegiratu: EuskHizt (1952. gaingiroki
begiratu), HiruMila, ElhHizt (1 ad. supervisar, inspeccionar,
revisar; 2 ad. repasar, ojear, echar un vistazo, mirar
superficialmente; 3 iz. ojeada, vistazo, mirada rápida,
repaso; 4 iz. supervisión), EskolaHE (ad. eta iz.), Lur
EG/CE eta EF/FE, DRA, PMuj DVC
(gain-begiratu: 1 ojear por encima, otear, mirar desde
lo alto, supervisar, atalayar; 2 (subst.) ojeada, mirada
rápida, vistazo; 3 supervisión);
gain-begiratzaile: PMuj DVC
(supervisor); gainbegiratze: EuskHizt, HiruMila
// Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh
DBF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal supervisar / superviser formen ordainak:
gainbegiratu, ikuskatu: HiruMila,
ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE // XarHizt:
gainbegiratu // Casve FE: begia
eman, begistatü, arrikusi // Ez dugu
aurkitu ap. HaizeG FB, T-L LBF, PMuj
DCV, Azkue Aurkibidea.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
BarnErrot: "Gainbegiralea: Supervisor".
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-le/-tzaile (cf. begirale arautua).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbegiratu1, gainbegira, gainbegiratzen
1 du ad. Gaingiroki begiratu. Aski da maizenik hiruzpalau aldizkari gainbegiratzea.
2 du ad. Norbaitek beste norbaitek eginiko lana ikuskatu edo zuzendu. Zuk duzu esperientzia handiagoa lanean; zuri dagokizu dena gainbegiratzea. Gazan, Hamas da boterean 2006. urtetik, nazioarteak gainbegiratutako hauteskundeak irabazi ostean.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbegiratu 1
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
gainbegiratu 1, gainbegira, gainbegiratzen. du
ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
gainbegiratu, gainbegira, gainbegiratzen
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
gainez, gaingiroki begiratu
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbegiratu2
iz. Gaingiroki egindako begiratua. Gainbegiratu bat egin diot, baina ez dut irakurri. Nahikoa da gainbegiratu bat ematea, zein nahi duzun jakiteko.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbegiratu 2
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.: gainbegiratu bat eman, egin.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: gainbegiratu bat
eman, gainbegiratu bat egin. Biak erabili dira,
baina lehena erdarakada nabarmena bere ustez.
- Erabakia: Batzordea (JAA,
MA, IS) eta BAgiria (2000-03-30): biak eman daitezke.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbegiratze
iz. Norbaitek beste norbaitek eginiko lana ikuskatzea edo zuzentzea. Ik. ikuskatze. Urtebete barru hasiko da Europako Banku Zentrala gainbegiratze lanetan. Teknika aurreratu ahala, ordenagailuek gero eta ataza konplexuagoak hartu ahal izango dituzte bere gain, eta gainbegiratze gutxiago beharko dute.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbegiratze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z6:LBeh
|
2011-10-18
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z10: LBeh86
|
2020-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gainbegiratze 5: Jakes Goikoetxea (guztiek
gainbegiratze eta araudi egokiaren menpe egon behar dute),
Berria 3 (gainbegiratze gehiago eginez, bere
ibilbide politikoaren inguruko gainbegiratzea egin du
Sastrek, askotan gainbegiratzetik kanpo daude), Jon
Berastegi (familiaren gainbegiratze urria edo gabezia).
// gainbegiratze 97: Berria 24
(Bundestagek lege bat onartu zuen atzo, Alemaniak bankuen
gainbegiratzea Europako Banku Zentralaren esku utzi ahal
izateko. Urtebete barru hasiko da EBZ gainbegiratze
lanetan), Deustuko Unibertsitatea (Gainbegiratze eta
koordinazio hori Konstituzio Auzitegiak ere aztertu ditu
irailaren 15eko 157/1988 epaian), Euskal Herriko
Agintaritza 2 (Babesletzaren gainbegiratze- eta
ikuskatze eginkizuna behin eta berriz oztopatzea),
EiTB 6 (Baina jarrera ezberdinak dituzte Estatuek.
Horrela, Obamaren Administrazioak laguntza fiskalen alde
egingo du eta Europako herrialde gehienak, ostera, eustearen
alde agertuko dira. Frantziak eta Alemaniak eskaera konkretu
eta berehalakoak dituzte gainbegiratze arloan),
Elhuyar (Teknika aurreratu ahala, gero eta ataza
konplexuagoak hartu ahal izango dituzte bere gain, eta
gainbegiratze gutxiago beharko dute), Espainiako
Gobernua 56 (Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalak
Energia Elektrikoaren Merkatu Iberiarreko agintaritza
gainbegiraleei eta Espainiako agintaritza gainbegiraleei
energiaren arloan eta ematen dizkien eta aipatu merkatu
horien ikuskapenerako beren gainbegiratze- eginkizuna
betetzeko haiek beharrezkoak dituzten informazioa),
Laneki 4 (Horrez gain, kostu dokumentua baliagarria
da gainbegiratze eta kontrol ekonomikorako, eta
iparrorratzaren antzeko funtzioa du, aldi jakinetan
establezimenduak izan duen bidea zuzena den edo ez
aztertzeko), UEU 2 (Garapen bidean dauden estatuek
kooperatibetan betetzen dituzten funtzioak sustapen eta
gainbegiratze kontzeptuen artean mugitzen dira).
Beste (edozein) iturritako erabilerak
EPG: gainbegiratze 3: Berria
(Federazioaren gainbegiratzea ezinbestekoa da,
gainbegiratze lanak), Josu Zabaleta (alor guztien
gainbegiratze bat). // gainbegiratze 3:
Berria 2 (Horregatik, senitartekoek adinekoak nola
zaindu ikasi behar dute Sanchezen arabera: «Etxeetan izango
dituzten zainketen plangintza, koordinazioa eta gainbegiratze
lanak erizainek egin behar dituzte), Josu Zabaleta
(Pertsona baten barne hegaldi bat da, nortasunak dituen alor
guztien gainbegiratze bat, niaren eraikuntza bide bat, etika
baten eraikuntza bide bat, La Rochefoucauldena esango
litzatekeen estilo trinko eta soildu batean).
Ez dugu aurkitu formarik. gainbegiratze
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-tze.
Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa
duenez
aski da arautuak. gainbegiratu, gainbegirada
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
Ez dago ekintza adierazteko eratorririk, eta erabili da. Jaso
liteke.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbehera
1 iz. Malda behera doan bidea. Ik. gain behera. Gainbehera luze bezain ezti batek bagaramatza zuzen beste herri polit batera.
2 iz. Irud. Erromatar inperioaren gainbehera. Udazkenaren gainbehera hasten denean. Gainbehera latza egin du euskarak han azken urteotan. Penagarria da goi mailako literaturak daraman gainbehera.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbehera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.: erromatar inperioaren gainbehera.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz. (nahasgarri gerta daitekeen arren, bitasun grafikoa
mantentzea hobetsi da, iz. loturik eta postposizioa bi
hitzetan idatziz)
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Erromatar inperioaren gainbehera
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E207]: iz. kategoriaren barruan
jarri den adibideak ematen duen adiera hedadurazkoa da (cf.
Euskara Hiztegia). Jatorrizkoaren adibide bat hauxe izan
daiteke: Tourmaletetik helmugarainoko gainbehera luzea
da. / adlag. kategoria ere badu. Adibideak: Reala
gainbehera doa. Biztanleria gainbehera doa. Hizkuntzaren
erabilera gainbehera doa.
- [E126]: Adlag. ere izan daiteke,
jakina.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulikoa,
eta H1.1 lantaldeari jakinaraziko zaizkio ohargileen
proposamenak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbeherakada
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gainbeherakada-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gainbehera].
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbeherakada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:005
|
2003-03-12
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko
"Gaiñberatu (G-goi), domeñar" A.
gainbeherakada 5: Arrantzaria
("Aktibitate honen gainbeherakada"), Egunk 1991 3
(adib.: "Ekonomiaren gainbeherakada"), Heriotza
("Balore izpiritualen gainbeherakada");
gainbe(he)ratu 5: S. Muniategi ("Begiak
gainberatuz izatearen atsegiñez"), A. Azkargorta ("Muntaia
guzti hau da, hain zuzen ere, 68ko maiatzean krisian sartu
zena eta geroago zeharo gainbeheratu egin dena"), Txiliku
("Gainbeheratu nuenean, behekaldean ikusi nuen nik egindako
marrazkia bere-berean"), G. Aulestia 2 (hiztegian: "Usteldu,
haratusteldu. v.i. gainbeheratu [...] Ukatu, uko egin v t /v
i gainbeheratu v t v i").
gainbeherakada: DFrec 4, AB38 1 (decadencia);
gainbeheratu: AB38 1 (derrumbarse), AB50 1
(desmoronar), HiztEn (gain behera joan edo eraman) //
Ez dugu aurkitu ap. LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainbeherakada: HiruMila (declive, decadencia,
trozo en declive); gainbeheratu: ElhHizt (venir
a menos, decaer, declinar; desmoronarse), HiruMila (1 decaer,
desmoronarse; 2 destruir, deshacer), Casve EF (1 se
défaire, tomber; 2 se détériorer), PMuj DVC
(gain-beratu 1 G domeñar, dominar, sojuzgar,
subyugar, avasallar, someter; 2 deponer, destituir,
destronar; 3 volcar, invertir, trastornar; 4 subvertir,
sublevar, soliviantar, revolucionar; 5 G desmoronarse,
veniar a menos, decaer, desmerecer; 6 ir cuesta abajo, bajar
de lo alto) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gainbehera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainbide
iz. Gainetik doan bidea.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainbide
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-03-25
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Ongi eratua da
nahiz lexia izan, ongi eratua baitago
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindegi
1 iz. Alde edo leku garaia. Pirinio Mendien gaindegi guztia. Aoni-ko gaindegietatik nire herrira Musak eramaten.
2 iz. Irud. Berrogei urteen gaindegitik behera amiltzen hasiak diren gazteak.
3 iz. Etxearen gainaldea, bereziki laua dena. Etxe guztian ibili ondoren, gaindegira igo eta itsasoaren ikusmiran egon ginen. Jesus zegoen etxeko gaindegira igo ziren. Gaindegian teila puska bat kendu zuten.
gaindi
1 iz. Mukurua, ugaritasuna. Gizontasunaren eskasa betetzen zuelarik jainkotasunaren gaindiak. Ur gaindia xuka ezazu.
2 adj. Mukuru betea. Atsegin eta ondasun gaindiak. || (-z atzizkiaren eskuinean). Ahapaldi tzarrenez gaindia ahoa.
3 iz. Zub. Aldea. Uraz beste gaindian.
gaindi egin Gainezka egin. Errekak oro gaindi eginak. Jainkoaren haserreak gaindi egin zuen. Bozkarioz gaindi egin zion bihotzak.
gaindi izan da/du ad. Ipar. g.er. Ugari izan, gainezka izan. Gauza guztietarik gaindi dute.
gaindiko adj. (-z edo -n atzizkien edo leku adizlagunen eskuinean). Naturaz gaindiko izakiak. Ontasun betierekoa eta orotan gaindikoa zarena. Ez naute gero ahalketuko hor gaindiko zenbait lilik.
-n gaindi postpos. -n barrena, -n zehar. Elkarrekin zebiltzan Galilean gaindi. Mazedonian gaindi itzultzeko. Metz eta Treves hirietan gaindi. || Bada gauza ederrik hor gaindi!
-tik gaindi postpos. g.er. -n gaindi, -n zehar. Artzain bat zen bere artaldearekin zubitik gaindi pasatzen ari.
-z gaindi 1 postpos. -en gainetik, -n zehar. Mugaz gaindi hegan egin zuen.
2 postpos. -z mukuru. Plazerez gaindi nago zuen aitzinean.
gaindiarazi, gaindiaraz, gaindiarazten
du ad. Ipar. Gainditzera behartu. Hitz horiek gaindiarazten zuten etsaien errabia.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindiarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
gaindiarazi, gaindiaraz, gaindiarazten. Ipar.
du ad.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindidura
iz. Mukurua. Zure baitan da ontasun guztien gaindidura. Gaiztakeria bere gaindidurara daramatenak.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindidura
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-i(tu)+d-
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindiezin
adj. Ezin gaindituzkoa. Bere bidaia segitzea erabakia zuen, oztopo gaindiezin batek geldiarazten ez bazuen. Inguruan eraiki zuen murrua gaindiezina zen. Gerlari gaindiezinak. Beldur gaindiezina ematen zigun guztioi.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindiezin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Ongi eratua da
forma berri egokia.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ezin.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindika
adb. Ugaritasunez, gainezka. Ibaia gaindika doa. Gaindika betetzen.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindika
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
adlag.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindikatu, gaindika/gaindikatu, gaindikatzen
da/du ad. Gaindi egin, gainez egin. Populuak eliza gaindikatua zuen. Gure Jaunaren grazia gaindikatu da nigan.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindikatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gaindika(tu), gaindikatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindikin
iz. g.er. Soberakina.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindikin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-kin.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
soberakina.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainditu, gaindi/gainditu, gainditzen
1 du ad. Atzean utzi edo gaina hartu; beste bat baino handiagoa edo hobea izan. Hemengo gauzak gainditu eta aitzinago igarotzeko. Ez ditu oraindik haur ohiturak zeharo gainditu. Urrikiak gaindi beza zorroztasuna. Behin bateko kontrakoen arteko etsaitasunak aski gaindituak ditugula dirudi. Haien hertsikeria eta ikuste laburra gauza askotan gainditua izan dela. Zerua baino goragoa da, infernua baino barnagoa da, haren hedadurak gainditzen ditu lurraren luzetasuna eta itsasoaren zabaltasuna. Perfekzioz aingeruak oro gainditzen dituzuna.
2 du ad. Zerbaitek (nekeak, loak, zamak...) norbait garaitu, menderatu. Bere kargaz gainditua. Beldurrez, una dakizkion aditzaileak edo loak gaindi ditzan.
3 du ad. Gain, oztopo edo kideko baten gainetik igaro. Iturriotz gainditu ondoren, berehala heldu zen Zelatungo barruti zabalera. Ibai lasterra gainditu nahiz, arraunketa gogorrean dabilen arraunlaria. || Oztopo eta eragozpen guztiak gainditzeko bidea.
4 du ad. Neurri, maila edo muga jakin bat pasatu. Legeak dio 30 dezibel ezin direla gainditu. Abiadura muga gainditu zuen.
5 du ad. Hezk. Azterketa edo proba batean eskatzen den gutxieneko ezagutza edo gaitasun maila iritsi. Azterketa gainditu zuela esan zion irakasleak.
6 da/du ad. Gainezka egin; mukuru bete. Ibai euriz handitua gainditzen den bezala. Urak gaindituak dira. Odola gainditzen zaienean egiten duten borroka. Ikusten jendea zergaz gainditua, alde orotarik hertsatua. Bozkarioak dit bihotza gainditzen. Bihotza estutzen zion gainditu zitzaion negarrak. Pegarra gainditua dut azkenean. Neska gazte, aberats, dohainez gainditua.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainditu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
1994-09-07
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
: gainditu, gaindi(tu), gainditzen. du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gainditu, gaindi(tu), gainditzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainditze
iz. gainditu aditzari dagokion ekintza. Akordioak lortu eta gatazkaren gainditze bidean aurrera egiteko.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainditze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua/ HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindiz
adb. Ipar. g.g.er. Gainezka, gaindika. Gaindiz sariztatua da haien faboretan hartu dudan nekea.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindiz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ikus OEH argitaratuan gaindiz, gaindiz joan,
gaindizka sarrera-azpisarrerak; lekukotasunak, llabur:
gaindiz: He; Lg I; Gy; Hb Esk 2;
Gy Visites; Hb Egia; Zby RIEV;
gaindiz joan: He; Gy; Monho;
gaindizka: Hb Esk; HeH; Zby RIEV
2; Arb Igand; Ir YKBiz; Or Eus; Lf
ELit.
ager. banakoak dira gaindiz IE (Leon: "Uholde
baten pare orai bekatuak / Gaindiz bazter guziak ditu
hondatuak") eta gaindiz gaindi (Salmoak
#mdash# gipuzkerazko egokitzapena: "Ixurtzen duzu / nere
burura / usai ezti, / basoan badut / gaindiz gaindi").
gaindiz: HiztEn, LurE (gaindika, gainezka);
gaindizka: LurE (AS: gaindika) // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gaindiz egin: DRA (desbordar, rebosar);
gaindiz: EuskHizt, HiruMila (1 de sobra, en
exceso; 2 por las alturas, por las cumbres), ElhHizt
(rebosando, desbordando, rebasando; a rebosar), EskolaHE,
HaizeG BF (par les sommets, en débordant), Lh
DBF (1 par les sommets; 2 par-dessus bords), DRA (1 de
sobra, en exceso; 2 por las alturas), PMuj DVC (1
rebosando, rebosante; 2 con creces, ampliamente);
gaindizka: EuskHizt, ElhHizt (rebosando,
desbordando; a colmar, a punto de salirse), EskolaHE (AS),
Lur EF/FE (1 débordant; 2 en grande quantité), HaizeG
BF (par dessus bord), Lh DBF (1 par les
sommets; 2 par-dessus bords; 3 avantageusement), DRA (1
rebosando; 2 ventajosamente; 3 por las alturas), PMuj
DVC (1 excesivamente; 2 colmadamente; 3
exageradamente; 4 rebasando; 5 ventajosamente; 6 con creces;
7 gaindizka egin: desbordar);
gaindizkako: HaizeG BF (excessif), Lh
DBF (1 ce qui est le résultat d'un débordement, d'une
effusion; 2 excessif), DRA (superabundante), PMuj DVC
(1 sobrante; 2 rebosante; 3 excesivo);
gaindizkatu: PMuj DVC (colmar);
gaindizki: DRA (superabundantemente), Lh
DBF (exessivement), PMuj DVC (excesivamente);
gaindizko: HaizeG BF (excédent), DRA (1
excesivo; 2 superfluo), PMuj DVC (1 remanente; 2
excesivo; 3 inmódico; 4 élite; 5 primoroso; 6 superfluidad)
// Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta Casve
EF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik
erabiltzen al da gaur?
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindosi
iz. Sendagai edo droga baten dosi handiegia, heriotza eragin dezakeena. Kokaina gaindosi baten ondorioz hil zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindosi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
2004-10-05
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaindu, gain/gaindu, gaintzen
du ad. Gainditu.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaindu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
gaindu, gain(du), gaintzen. du ad. h.
gainditu.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gaindu, gain(du), gaintzen
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. gainditu
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainegitura
1 iz. Eraikin edo kideko baten ageriko egitura. Krema koloreko gainegitura distiratsu bat zuen baporeak.
2 iz. Irud. Artea, gizarte egituran, gainegitura da. Estatuen interesak babesten dituen gainegitura politikoa. Gainegitura juridikoa.
3 iz. Marxismoan, sistema politikoak eta sistema ideologikoak osaturiko multzoa, azpiegituraren
gainean eratzen dena.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainegitura
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1999-06-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gain-egitura EB 1: MEIG IV ("Ikertzekoa
litzateke, ordea, esaera horien egitura, gaia ez ezik, eta ez
naiz gain-egituraz soil-soilik ari").
EB dira gainegitura (eta gain-egitura 1)
9: J.M. Lekuona ("Gain-egiturekiko fiakaiztasuna agertuz, eta
hurbileko gauza arruntetaz baliatuz jasoriko unibertsua"); M.
Pagola 2 (adib.: "kontradikzioaren eta
gainegitura-azpiegituraren interpretapen estrukturala"); J.K.
Arbilla 5 (adib.: "aditz forma hauek gainegitura
narratiboaren fase ezberdinak mugatzen laguntzen dutela ikusi
izan da", "Testu txertatuen (TT) agerpena gainegituraren
faseetan"); J. Sarrionandia ("Artea, gizarte egituran,
gainegitura da"); eta gainestruktura (eta
gain-estruktura 1) 3: Lan Kide Aurrezkia 1977
("gain-estrukturako erakunde batzuen laguntasunari esker
aurrera eraman da"); Hitz 1974 ("Bilinguismoak
gainestruktura bezala funtzionatu eta funtzionatzen bait
du"); J.L. Arriaga ("Gainestruktura bat bezala? Kulturadun
erromatarrentzat ez baina herritar askorentzat bai").
gainegitura: AB50 2, HiztEn, Euskalterm 10
(hauetan g. estatal, g. ideologiko,
gainegiturako bizkar, gainegiturazko ekipamendu
kolektibo, g. juridiko-politiko, gainegiturazko
erakunde, gainegiturazko);
gainestruktura: DFrec 1 // Ez dugu
aurkitu ap. AB38, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainegitura: HiruMila (eta
gainegiturazko), ElhHizt (Eraik./Pol.
superestructura), Casve EF (gainegitüra), PMuj
DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartu beharrekoa
da] (1995-04-18)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainekalde
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gainekalde-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gainalde].
Estekak- HBO
Aztergaia: gainekalde
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: † Ik. gainalde / HiztEn: Ik. gainalde /
LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gainalde.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaineko
1 adj. Gainean dagoena. Gaineko estalkia. Barnea bezain eder gaineko azala. || Gain-gaineko azala (Ik. gain-gaineko).
2 iz. Ipar. Gainean jartzen den gauza, eta, batez ere, gainean jartzen den jantzia. Hamar mutiko, galtza gorri, gaineko zuri.
3 iz. Heg. Otordu batean sarreraren ondoko jakia.
gain-gaineko adj. Bikaina. Orduko bertsolarien artean gain-gainekoa. Lore gain-gainekoa, berdinik gabea. Ipuin batzuk, gain-gainekoak.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaineko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:HBB
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan "f" azpisarrerako 'sobretodo, chaqueta;
ropa de encima' adierakoa: Darthayet Man (ap. DRA: "Bi
barneko, hirur gaineko"), Eskual 1908 (ap. DRA:
"Galtza xuri, gaineko gorri"), Enb ("Euretan erosi be
janzki-gai dan-danak, / azpiko ta ganeko, bihar nebazanak"),
Erkiag Arran ("Zuek baiño garbiago daukat nik barrua,
ta soiñekoak, be bai, ganeko zein azpiko!"), Erkiag
BatB ("Elastiku illun bat soiñean, ganekotzat").
Ez dugu aurkitu gaineko formarik adiera
horretan.
gaineko: HiztEn (3 gainean jartzen den gauza,
eta bereziki gainean jartzen den jantzia), LurE (gainean
jartzen den gauza; gainean jartzen den jantzia bereziki) //
Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gaineko: EuskHizt (2. 1902 g.er. gainean
jartzen den gauza, eta bereziki gainean jartzen den jantzia),
ElhHizt (3. sobretodo, gabán, abrigo), HiruMila (3. capa,
abrigo, gabán, lo que se viste por encima), EskolaHE (gainean
jartzen den gauza; gainean jartzen den jantzia bereziki),
Casve EF (3. habit de dessus, manteau), Lh DBF
(4. habit de dessus), PMuj DVC (2. capa, sobretodo,
abrigo) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta
EF/FE, HaizeG BF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal abrigo / pardessus, manteau formen
ordainak: HiztHand: beroki // ElhHizt: beroki,
soingaineko // HiruMila: beroki, berogarri, gaineko,
abrigu, trenka // Lur EG/CE: beroki // Lur
EF/FE: beroki, soingaineko; beroki, kapa, manto,
soingaineko // HaizeG BF: soin-gaineko;
soin-gaineko, kapa, euritako, su-gain // Casve FE:
soingaineko, jauntsigaineko, beroki; soingaineko,
eskapila, mantetx, sügain // PMuj DCV: beroki,
berogarri, soin-gaineko, txartes.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'soinekoa'. 2 Heg. 'otordu batean
sarreraren ondoko jakia'.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko leku-denborazkoetan
Informazio lexikografikoa
Erabileremuen araberako adierak
Ipar. soineko; Heg. otordu batean sarreraren ondoko jakia
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Esanahia (berria): 3.
nagusia, lehena (esaterako: gainekoei obeditu).
- [E126]: gaineko borta iz.
Ikus LEH. Ez da eraikuntza librea. / gainekoz
azpira adlag. Buruz beheiti. Ikus LEH.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere hartan utziko da oraingoz lehen itzulian
erabakia, forma eta adiera berririk aipatu gabe.
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
abrigo.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainera
lok. Esan berri denari zerbait gehitzeko erabiltzen den hitza. Ederra da eta gainera merkea. Badakit badela gure artean unibertsitatean barrena ibiliei zeharka begiratzen dienik; badute, gainera, zergatik. Poemaz landa, gainera, ez zegoen geldirik Orixe. Hitz horrek, gainera, ez du hor ezarri nahi zaion zentzurik. Hori esanik, diodan gainera, etxeko arropa zikina nahiago dudala etxean garbitu. Herri oso bat itzultzaile bihurtzeak baditu bere arriskuak, ongi agerikoak, gainera. Linguisten lanetan ez ezik, baita, eta batez ere gainera, filologoenetan ere.
gainera berriz lok. g.g.er. Gainera. Beti izan da gozoagoa auzoko janaria; gainera berriz, ez du janak bakarrik gizentzen gizona.
-z gainera postpos. (Izen sintagma mugatuari edo kideko bati dagokiola). Euskaraz ongi ikasteaz gainera, lan ikaragarria egin zuelako. Hitz batek baduela, formaz eta adieraz gainera, beste zerbait. Demagun erregeak seme bat duela eta honez gainera semetzat hartu nahi duela beste bat. Jainkoa zerbitzatzeak badu, beste mundukoaz gainera, mundu honetan ere zenbait sari eta atsegin.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
adlag. / AS: -z gainera postpos.: euskaraz ongi
ikasteaz gainera, lan ikaragarria egin zuelako.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: gainera berriz.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
-az gainera
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: adibidean perpaus lokabe bat
ezartzea proposatu du.
- [E210]: 1. Adibidea (-z gainera):
ikasteaz gainera > ikasiaz gainera. / 2. Azpisarrerak
(berriak): gainera egin (dio, gainkatu, estali). /
gainera joan (zaio, eraso).
- Erabakia: BAgiria
(1997-04-25): 'oharrean eskatzen dena ez da onartu'.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Lantaldearen proposamena onartu, eta gainerakoa
bere hartan utziko da.
Aztergaia: gainera berriz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gainera sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: -z gainera
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: euskaraz ongi ikasteaz gainera, lan ikaragarria egin
zuelako.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainerako
adj. Zerbait bereizi edo kendu ondoren gelditzen dena. Ik. enparau. Bizkaiko euskalkia batetik, eta gainerako guztiak bestetik. Europako gainerako hizkuntzak. Gainerako guztia eman zion. Euskaltzaindia, gainerako helburuak gainerako, batasun beharrez sortua izan baitzen. Gainerako beste ikastaldi guztien antzera. || Bigarren ale bat, Pariskoaz gainerakoa, aurkitu dutela. Non dira gainerakoak? Maritxu Henrikerekin joango da eskuinaldera eta gainerakoak jarriko dira ezkerrean.
eta gainerakoak Zerrenda bat aipatzerakoan, guztiak aipatzea saihesteko, amaieran ezartzen den esapidea. Ik. eta abar. Janaritegian ezartzen dira mahairako behar diren gauzak: janari, edari eta gainerakoak.
Eragozpen hori eta gainerakoak. || Edozein guraso beharturik dago bere ume, mirabe eta gainerakoei zerurako bidea erakustera.
gainerakoan lok. Gainerakoari dagokionez. Bigarrena zabalagoa da; gainerakoan berdinak dira. Apostrofo delakoa hobe litzateke letraren bat "jaten" dela adierazteko gordetzea; gainerakoan, "-" egokiago dator bereizgarri bezala.
Estekak- HBO
Aztergaia: eta gainerakoak
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib.
/ EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gainerako sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: gainerako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
1994-09-07
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: gainerakoan.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: eta gainerakoak.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
gainerakoan
Aztergaia: gainerakoan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainerateko
adj. Ipar. Gainerakoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainerateko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. h. gainerako.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: sartzea proposatzen du.
- Erabakia: BAgiria
(1997-04-25): 'Gainerateko hitza falta dela dio Knörren
oharrak. Onartu da. "Ipar. h. gainerako" oharra duela sartuko
da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaineratiko
adj. Ipar. Gainerakoa.
gaineratu, gainera/gaineratu, gaineratzen
1 da ad. Gainera heldu edo etorri, gainean jarri. On Antonio, arma lurrera bota eta salto batean gaineratzen zaio Joxeri. Ur mota guztien hondora beti doan baltsamoa eta beti gaineratzen den olioa. Ilunabarra gaineratu zaie. Egoera larria gaineratu zaizu. || Hiltzeko tresnaren gaineratu denean, nahi izan da jendeari azken aldiz mintzatu.
2 du ad. Gehitu, erantsi. Gero gaineratu zuen: "Egiaz diotsuet: Profeta batek ere ez du harrera onik bere sorterrian". Kaltegarriak izan daitezkeela eztabaidok gaineratzen du gutunak.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaineratu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
: gaineratu, gainera(tu), gaineratzen. da/du
ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gaineratu, gainera(tu), gaineratzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainestruktura
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, gainestruktura-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gainegitura].
Estekak- HBO
Aztergaia: gainestruktura
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2003-03-12
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. gainegitura.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. gainegitura.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainetik
lok. Gainera. Jipoi on bat eta gainetik kartzela. Gainetik, euskarak berak kaltea hartuko luke unibertsitatean askatasun guztiarekin erabiliko ez balitz.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainetik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1994-09-07
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Lematizazio-saio bat egin da.
gañetik(an) (eta ga(i)netik,
ganeti) 'gainera' adierako 10: B-G 9 (Azc PB 3:
"arraina dator portura beti besigu lebatz, sardina ta atun
eta beste asko ganeti", "onek bialduko eban Norteko bideti
dotea lobeantzat ta zerbaist ganeti" - eta OEH argitaratuko
oharra: "en Ur PoBasc: ganetik", "Ogei urte daukadaz
oraindino aurreti eta Mari Iesusek beste amar ganeti"; AzpPr:
"Ni iñor izendatzen ez nitzaden ari, / gañetik ez bazuten
bertsorik jarri; / gaztiak serbizio persona zarrari"; Erkiag
Arran 2: "Otzaratxu bat, otzaratxu bi, arraiña dator
portura beti... besigu, lebatz, sardiña ta atun, eta beste
asko ganeti", "Eta ango sagardau garratz-samarra edari, eta
ganetik naia gatzatu, jan-ala, bete arte, ok-eginda toton
esan arte"; Bilbao IpuiB: "atze-berotze on bat, eta
ganetik sei eguneko kartzelia"; Basarri 2: "Zuri ta
txakoliña, gañetik bermuta", "Gero gañetik gaizki-esaka
urratu arte zintzurrak, Ementxe gaude geure lurrean
itzegiteko beldurrak"), IE 1 (Hb Esk: "Hiru mende
baditu, lau urthe gainetik, Ziburu hasiu zela agertzen
zubitik") // Mokoroaren interpretazio zaileko
agerraldi bat jaso da: "eguardirako egiñgo dezu baraxuri
sopa... Gañetik arrautzak dituela, eh, etxekoandrea?";
gainetik 'bereziki' adierakoa ager. 1 IE
(MarIl: "Hori zenbeit arima gainetik dohatu batzuen
pribilio zori onezko bat da"); gainetikako IE 1
(SP Imit: "Halakotz ofrendatzen derauzkitzut arima
debot guzien alegrianzak, afekzione pitstuak, espirituzko
eramaitzak, gainetikako argidunak [sic, -durak?], zerutik
agertzen eta heldu zaizten ezagutza guziak") eta OEH
argitaratuan gainera beste hau: CatLav ("[Jainkoaren
grazia] da gainetikako dohain bat");
ga(i)netiko (eta gaiñetiko) 9 ager.: BG
(Kk Ab II: "Mutillak, esan eban gidariyak, konprome
bazarie, ganetiko Abe Mariya orreek Purgatoioko arimentzat
izan daitezala"; Erkiag 2: "Laster arin jakin genduzan
ganetiko kontu ta zeetasunak", "mozolo ta gabontz itxusiak,
eta ganetiko txori zatarragoak"; Akes Ipiña 4:
"Gazteizko obispo jaunak auzotarroi bateoak, ezkontzak eta
ganetiko eleizkixunek bertan egiteko eskubidea emon eutsien",
"egur eta ganetikoen prezio bildurgarrien igoteak", "Iñora
eroateko biderik ez era onik ez egoan-ezkero, auzotegire
etzegintzerako ekarten audiezanak itxite, beste ganetikoak
basoan bertan usteldu bear ixeten eudien zarren zarrez",
"Lamiñok, geuk lez oiñ, beso ta ganetiko gorputzen zentzunek
eukiarren, etxure bildurgarrizkoak ei-zirean"), G 1 (Vill
Jaink: "Eta gaiñetikoa zer da? Oiñaze-malko-lokatz eta
munstrokerien bilduma itxusi bat besterik ez"), EB 1 (MEIG:
"sobietarren aldetik, Klimov eta gainetikoak gauza berbera
esaten dute") eta OEH argitaratuan gainera beste hau: Ker
Apoc ("Zuei, ostera, Tiatirako gaiñetikooi");
-ren gainetikako (eta -ñ-) 2 ager.: G 1
(AzpPr: "Izketako bire bat jarritzera nua, len ere ez
det izango estrañekua, zein da bertsolariyen gañetikakua?"),
IE 1 (MarIl: "Mariaren izenak erran nahi du oraino
Andre soberanoa, Zeru Lurren Erregina da, Aingeruen eta
gizonen Andre soberanoa, eta ororen gainetikako pribilio
berezi batez, gurea"); -z gaiñetikako Am 1
(CatLan: "Jinkuaren oroz-gaiñetikako botheriaren
mirakülü batez"); -n gaiñetiko Zu 1
(UskLiB: "ezpeita konbeni egün hartan hazkürri orotan
gaiñetiko hori beno lehenago beste hazkürririk har dezazün");
-ren ga(i)ñetiko (eta ganetiko) 27
ager.: B 8 (Añ EL2: "Zu zara ene odola eta ene gauza
guztien ganetiko gauzea"; JJMg BasEsc: "Beste tesoru
gustieen gañetikua, duda baga, arimako garbitasuna"; Ag
AL: "guztien gaiñetiko Iaunaren maitetasuna"; Itz
Azald 5, adib.: "Da onoidade edo birtute izatearen
gañetiko bat", "Ukaturik izatearen gañetiko gauzak",
"Zergaitik esaten dozu dala onoidade izatearen gañetikoa?"),
G 2 (Ag G: "jakintsu guztien gañetikotzat daukate
beren iritzia"; Vill Jaink: "Nazio baten agintari
dagoenak aitortu bear izaten du ba-dela gizonen gaiñetiko
indar bat"), Zu 17 (Mst 2: "Ezi eztüzü zerbütxaria, bere
Jauna beno gehiago, ezetare dizipülia, bere bürzagiaren
gañetiko", "enthelegü ororen gañetiko den Jinkuaren izaria";
Xarlem: "Charlemaigna hartü düzü kargü ohurezkua: Enperadore
izatia ororen gañetikua"; CatS 14, adib.: "zeren den
gure Kreazalia eta gure huntarzün ororen gañetikua",
"Enthelegatzen dit gure gañetiko Jinkuak ezari dütian
güziak"); -z ga(i)ñetiko (eta ganetiko)
25 ager.: B 23 (JJMg BasEsc: "Fediagaz emoten deuskun
jakiturija da gure errazoiaz gañetikua"; Astar II 5,
adib.: "eztabe sinistuten fede naturalezaz ganetikuagaz",
"doe naturaleziaz gañetiko bat"; CatBus:
"Jaungoikoaren egitade miragarrizko, ta naturaleziaz
gañetikoaz"; Itz Azald 15, adib.: "Jaungoikoaren egite
izatezgañetikoz eta miragarriz", "Egin zituzan
errubakotasuneko eta zuzentasuneko egoera izatezgañetikoan",
"kenduak izan jakezan grazia eta doe izatezgañetikoak"; Enb:
"Izarrez gañetiko atsegiñak"), G 2 (Gco II: "Bestea da
naturalezaz gañetikoa"; Gazt MusIx: "Izatez gaiñetiko
bizitzarako eragozpen eta oztopo zaizkion atsegin ta apeta
guztiak erantzi").
gainetik (eta ga(i)ñetik) 'gainera'
adierakoak 8 ager.: G 4 (Saski-naski 1985: "Ez zaio
ajolarik; nik ere ez dut gaiñetik diru bearrik"; J.M.
Lertxundi: "arrantzan asi eta askotan / gero gaiñetik
zigorra"; Tiro tartean bertsotan: "Ematen zuten:
kantinplora batean laurentzat ardoa; gero, platera batean
potajea; gañetik beste zerbait baldin bazan, ura beste
plateran; eta laugarrenak ogia"; BBarand: "Lenengo salda bana
artu genuen eta gañetik, etxetik eramandako mokautxoa"), EB 4
(M. Pagola: "Zeinek edo zerk beroien arteko kontraizatea
-gizona zatitua, murriztua, ta gainetik konformatua bihurtze
ainako kontraizatea- posible egiten du?"; R. Agirre: "Eta
gainetik [diskoa] raiatuta dago"; J.M. Apalategi 2: "Ba,
gaiñetik, han garaien - bere aitteren garaian alegia -
gaiñetik zotala atxurrekin oso osoik atea holaxe - eta bere
bi eskuez hogeitamar zm.2 espazio bat hartzen du zotalen
neurria erakusteko niri "); gainetikako
'azaleko' adierakoa 8 ager. EB (U. Larramendi, adib.: "Hau ez
da ikasleei gainetikako irakurketa bat egiteko, intentsiboki
irakurtzeko, etab. esanaz lortzen", "Gainetikako irakurketa
maila ertainetatik aurrera lan daiteke");
ga(i)netiko (eta ga(i)ñetiko)
'gainontzeko' adierakoa 10 ager.: B 2 (Larrak: "Zu, osaba
adoretsu, zu izan gure lenengo ekitaldiko buru, nire lengusu
ta zure seme zindo-zindo danagaz batera; Macduff kementsuak
eta nik artuko dogu ganetiko arloaren ardurea"; Korpus
eguna 1986: "Ikusten dozuen moduan, San Migelek alde
batera edo bestera egitterakuan erabakitten dira gaiñetiko
tituluak"), G 3 (JBDei 1921 2: "egin diran itzaldi eta
gañetiko otoitz abesti eta eleiz jayak", "bai Jaunartze eta
bai gañetiko ibildeun eta elizkizunetara"; Agur 1974:
"Ango jarleku ugariak naiko izan ez ta gaiñetikoak ekarri
bear"), EB 5 (MatHast: "biderketa eta gainetiko
eragiketak"; EHHLaburp: "gainetiko Bizkaiko
herrietan"; P. Berasategi 2: "Escobar, Valderrama eta
gainetiko guzien kantu sorta jarri ohi zuen kasetean",
"Lankrima zoroenez negar egiten zuen jende ttottozainak eta
gainetiko bestelakoek ere frankok"; G. Nazabal: "Baieztapena
idorokuntza honetan oinarritzen dugu, hots, ondoko eragin bat
erakusten zuten 54 enborretatik 49-tan, horiei atxekiriko
beste hersturak agertzen zirela inguruan (anginadunen artean,
jotako 23 enborretatik 20-tan ikusten zen ingurutako eragin
hori, eta infartodunen taldean, 31-tatik 29-tan agertzen
zituzten gainetiko inguruko herstura horik)");
gainetiko 'azaleko' adierakoa ager. 1
(Urraspide 1982: "Lantxo honekin gure sindikalgintzari
gainetiko begirune bat egin nahi diogu");
gañetikoan ager. 1 (El Día 1931:
"Beso-makillak, gorri; ta gañetikoan 'ligerita, ligerita'
zegoan"); Ø ganetiko B 1 (Larrak: "Zek bultzau
eban Kasi zurbila zinkidetzen; zek eragin eutsan Burta,
Erromar yator, omen uts zanari, eta iskilodun ganetikoai,
azkatasun ederraren txeragilla ai, Kapitoli odolez asetzeko,
gizonik gizon baño ez izatea gura izateak baño?"); -ren
gainetikako EB 1 (Sirimiri/6: "Egizu testuaren
gainetikako irakurketa.(azterketa egunean, honetan bi-hiru
minutu eman zenitzake)"); -ren gainetiko (eta
gañetiko) 7 ager.: G 2 (Aita San Iñazio:
"agertu zuan gizon guztien jakinduriaren gañetikoa zala
sendagintza ura"; Alt Olab: "zerau erakusten digute
garbi: aren euskal-maitasuna neurri guzien gaiñetikoa zala"),
EB 5 (X. Kintana: "Hura birpizteko asmoz egindako edozein
saio, beharraren gainetikoa izan ez eze, hori atzerakuntza
bat litzateke gainera"; I. Tapia: "Apalaenea baserriaren
gainetiko sakanean sartzen den harrizko bide zaharretik joan
daiteke oraindik ere"; J. Apalategi: "Eguneroko bizitza
praktikoan menperakuntza alor guzietan pairatzeak teorien
gainetiko zerbait bait daramaki"; J.M. Zalakain: "Onerako
zein txarrerako, duda ororen gainetiko errealitatea da hori";
Egunk 1992: "nazioen gainetiko merkatuen osaketaren
ondorio ekonomikoei buruzko ihardunaldien irekitze ekitaldian
hartu zuen parte"); -z gainetiko B 1 (J.G.
Etxebarria: "giza-adimenaren almenaz gaiñetiko Jainkoaren
ondasunen barri emoteko").
gainetik 'gainera': DFrec 1, HiztEn;
gainetik (eta -iñ-) 'azaletik': DFrec 4;
ga(i)netiko: DFrec 8 ('gainontzeko'), HiztEn
(gainetiko); Ø gainetiko: Euskalterm 5
(buru gainetiko pase, gloti g. barrunbe,
etab.); -z gainetiko: Euskalterm 5;
gainetikako edo gainetiko: LurE;
gainetikako: Euskalterm 2 (g.
irakurketa: lectura integral; mutur-balioak g.
baldintzekin: valores extremos con condiciones
suplementarias); -ren gainetikako: AB50 2
// Ez dugu aurkitu ap. AB38.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainetik: ElhHizt (además, encima), Casve
EF (1 de dessus, adib.: mendiaren gainetik jaitsi da;
2 par-dessus, adib.: mürrüaren gainetik jauzi düzü; 3 en
outre, en plus de, adib.: lan horien gainetik besterik badüt
egiteko), HaizeG BF (de dessus, par dessus), Lh
DBF (1 de dessus; 2 sur, exprimant une supériorité par
comparaison, adib.: ororen gainetik ederra; 3 contre, malgré,
adib.: Jainkoaren nahiaren gainetik; 4 outre, par-dessus,
sur, adib.: bertze on guzien gainetik osagarria ere badu; 5
par-dessus, de préférence à, adib.: guzien gainetik iragan
nahia; 6 à propos de, adib.: deuseren gainetik; 7 en parlant
de pari fait entre, ou avec, les spectateurs de jeu, adib.,
gainetik iokhatzen zen hanitz), DRA (1 por encima, adib.:
bilha ezatzue ororen gainetik Jainkoaren erresuma; 2 de
encima, adib.: lurraren gainetik xahutuko dut egin izan dudan
gizona; 3 arriba, exceso indeterminado, adib.: bathaiatu ditu
berrehun paganoz gainetik; 4 sobre, acerca de, a cuenta de,
adib.: joka hari ziren asto baten gainetik"), PMuj DVC
(1 de arriba, de encima, adib.: gainetik nator; 2 por encima,
ligeramente a medias; 3 externamente; 4 brevemente; 5
superiormente, adib.; gainetik irten: ganar, vencer, etab.);
gainetikako edo gainetiko:
EuskHizt, EskolaHE; gainetikako: HiruMila (de
arriba, de alto, adib.: Josepek amets batean izan zuen
gainetikako mezua), DRA (de arriba, de lo alto, adib.:
Josepek amets batean izan zuen gainetikako mezua");
gainetiko: HiruMila (restante), ElhHizt
(superior, de más arriba, de un nivel más alto), DRA
(gaiñetiko: el resto, lo demás, adib.: Zuei, ostera,
Tiatira'ko gaiñetikooi; ganetiko: 1 resto, residuo,
adib.: Zu zara... ene gauza guztien ganetiko gauzea; 2
testigo; gañetiko: residuo), PMuj DVC
(gainetiko: 1 principal, 2 accesorio, 3 externo, 4
eminencial; ganetiko: 1 superior, 2 airoso, 3 residuo,
4 secundario, 5 testigo presencial) // Ez dugu aurkitu
ap. Lur EG/CE eta EF/FE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
MilaHitz.
Lantaldearen irizpideak
Gaur erabiltzen den ikusiko da aurrenik
erabilia al da 'gainera' balioan? Berria ote da?
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 gainera. 2 (janariekin) ondoren.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: Esanahia (berria): 3. apur
bat gorabehera, grosso modo (esaterako: ileak gainetik
orraztu, zehatz barik).
- [E126]: Gainetik ikusi eta
antzekoetan agertzen dena gain-en? / gainetik
beheiti Adlag. edo adond. Goitik behera
Ikus LEH. / gainetik gaindi post. en gainetik
gaindi -en gainetik. Ikus LEH.
- Erabakia: EBB (1997-03):
gainetik eta gainetikako kendu dira.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Lantaldearen proposamenari ohargileak aipatu
dituen azpisarreretako bat erantsiko zaio (gain 1
sarreran aipatuko da), beherago proposatua den goitik
behera esapidearen ekialdeko korrelatua denez: «gainetik
beheiti adlag. Ipar. eta Naf. 'goitik
behera'», eta jakinaraziko zaizkio H1.1 lantaldeari ohargileen
gainerako proposamenak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainetiko
adj. Batez ere Bizk. Gainerakoa. Ezkontzak eta gainetiko elizkizunak.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainetiko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: -ti(ka)ko / HiztEn: -ti(ka)ko / LurE:
-ti(ka)ko / ElhHizt: gainetiko / EskolaHE: -ti(ka)ko
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ka: -tikako/-tiko.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Batez ere Bizk.
Forma baten adiera(k)
gainerako.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainez
adb. Gainez eginez. Ez bide zuen izan gainez nire nagusiak janaria. Etxean, hizketa gainez; atetik hara, tutik ez.
gainez egin 1 Beterik dagoen ontzi edo edukitzailearen goiko ertzetatik irten. Ik. gainezka egin. Ontzia bete, gainez egin arte. Dirakien eltzea gainez egitera doanean.
2 Irud. Gaiztakeriak, lapurretak, urdekeriak gainez egin du munduan.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:010
|
2003-03-12
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gainez (eta ga[i]ñez, ganez) 49:
Ax ("Bada elzeari sobera dirakienean, gainez dohanean, hirur
moldez emaiten ohi zaika erremedio"), Mb IArg II 3
(adib.: "Gañez bezala ematen diran gauzak dira emengo
gauzak"), Lar Carta a Mb ("Eztarauskiola mingañari,
barrunbeari dirakiena, ta gañez dariona besterik"), Añ
GGero 2 (adib.: "Baldin aberats bazagoz, ganez, ugari,
abundo badozu, emoizu asko"), Sor Gabon ("Iskribatu
litezke jostaldi geiago, bañan egiñ ditut nik makiña bat
saio; lanaren gañez jarri dirua?"), Gy 2 (adib.: "Nere nekhe
ganez aldiz orduan ni Gozaturen naiz trankilki"), HU
Zez ("Etxe aitzineko galeriatik haitz handira bide
erditan gainez bertze haitz ondo bat mozkindurik"), Or 24
(adib.: "Ez bide eban izan ganez nire nagosiak yanaria"), EA
OlBe 3 (adib.: "Ta ikuste alai orren gañez nik txabola
xar untzaduna"), Ldi 4 (adib.: "Lur apaindu-gaiñez
lorez-loreko ibilli gozoak egiñez"), Gand Elorri 2
(adib.: "Ezpan emeok goizaldez daukaz / gaiñez darizun
irriak"), Erkiag Arran 2 (adib.: "Itxaropenez gaiñez,
etorkizunari begira bailegoan"), Uzt Sas ("Errez
pasatzen giñan arriaren gaiñez"), Basarri ("Dirua gañez
zebillen"), NEtx LBB ("Aldare ederra urre-argitan /
udaberritu da lorez; / intzentsuaren lurrun gozoak / usaitu
gaituzte gaiñez"); OEH argitaratuan gainera: Añ MisE
("Atera bear dogula pobreentzat ganez daukaguna"), EgutAr
37-17 [sic]-1957 ("Etxe txikia laister gaiñez")
gainez lematizatuak 9: Eleiz GurutzaD
("Onen gañez, aoa be biaztunaz minddu eutsoen"), Inza ("Gañez
dakust goi-goikoa"), La Cruz 1934 ("Lan balegi, ez du
ebatsi edo ostuko; dena gañez etorriko zayo"), Onaind 2
(adib.: "Altara nagusia, aurrez ta gaiñez apaiña"), Garm
Bidaso ("Karelatik biran gaiñez gelditutako zumitz
muturrak"), S. Muniategi ("Odei gaiñez, sasipez, Mari ta
Anboto'ko Damaz / gure iakingura, etenbako egarria geituz"),
PPer ("Banabarrak eta urdaia yanta bereala, batere garbittu
gabe, botzen zun esnia, ta gañez ibiltzen zen urdaian uriña
ta patatan piper gorria"), Bapatean/98 ("Beti odolez
gainez / euskaldunan aska"); cf. gainez egin 8,
gainez eragin 3.
gainez: DFrec 1 (T. Echeandia Atlas gráfico
del País Vasco: "ez klimaz ez lur gainez edo reliebez"),
AB38 1 (además) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn,
LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainez: Casve EF (par le sommet), HaizeG
BF - Lh DBF (par les sommets), DRA (1 por
arriba, por lo alto; 2 rebosando), PMuj DVC (de sobra,
sobradamente, por demás, en demasía, demasiado,
excesivamente) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
gainez egin.
Atzizkien araberako erabakiak
-z.
Informazio lexikografikoa
Aztergaia: gainez egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:HBL
|
2003-03-12
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
egin.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
gainez sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
gainezka egin.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainezarpen
iz. Gainezartzea.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainezarpen
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:010
|
2003-03-12
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. gainezarri.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainezarri, gainezar, gainezartzen
du ad. Zerbait beste zerbaiten gainean ezarri; gehitu, erantsi. Ariketa gisa, poligono baten irudia ebaki eta gainezarri egiten genuen eskolan, poligono berdinak aurkitzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainezarri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:38
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
EB dira gainezarri 8: UZEI 2 (adib.:
"Perturbazio-metodoa: Atmosferako mugimenduen ekuazioentzat
ebazpen hurbildu bat lortzeko, egoera geldikor bati
desbiderapen (perturbazio) txiki bat gainezartzen dion
metodoa"); J.R. Etxebarria ("Sortzaile desberdinen ondorioak
gainezarri edo batu egiten dira, magnitudeari dagokion
moduan"); Informatika Atlasa ("Disko magnetikodun
sistemak disko batez edo gainezarririk dauden gehiagoz
osatuak daude"); Matematika/LH ("Bi kometa konparatu,
poligono bat kalkatu, ebaki eta gainezarri, poligono berdinak
identifikatzeko"); Eustat 1993 ("Etxebizitzen Zentsuarekin
batera Biztanle-Zentsua egin zen, lan bat bera bailitzan, eta
honi gainezarrita bezala, Biztanleen Udal-Errolda berritu
zen"); Mekanika eta uhinak ("anplitude gutxikorrari
hondar-oszilazio bat gainezartzen zaio"); Fisika
orokorra ("Irudian agerikoa denez, iturriaren
aurrekaldean hegazkinak sorturiko uhinak gainezarri egiten
dira fasean"); gainezarketa 1: LMuj
("gainezarketa edo superposizio eta deslekumenetan -
desplazamendutan"); gainezarmen 4: J.M.
Agirregabiria ("Jakina, aipaturiko pentsaera momentu lineal
eta angeluar elektromagnetikoei gainezarmenaren printzipioa
aplika dakiekeelako ustean datza"); J.R. Etxebarria 2 (adib.:
"Gainezarmenaren printzipioaren arauera..."); Mekanika eta
uhinak ("Soluzio orokorra pultsazio propioen
gainezarmenaren bidez lortuko dugu");
gainezarpen 6: F. Garitano ("Haurrari nahiz
gaztetxoari dimentsio horiek bizitzen erakustea ez da, ba,
behinere gainezarpen, inposizio bat, geroko heldutasun
batetarako bidea irekitzea baizik"); I. Urbieta 5 ("Hotsen
gainezarpena"); gainezartze 1: ELA/STV
1992 ("Estatutuko aparailuaren kontroletik datorren
gainezartze politikoa").
gainezargarri: AB38 1, Euskalterm 1
('superponible'); gainezarmen: AB38 5 (hauetan
geruzen gainezarmenaren lege), HiztEn;
gainezarpen: Euskalterm 10 (hauetan
g.-aplikazio, gainezarpen(aren) printzipio,
etab.: 'superposición' eta 'sobreposición');
gainezarri: AB38 4, HiztEn, Euskalterm 1
('superponer') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50,
LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainezargarri: Casve EF;
gain-ezarketa: PMuj DVC;
gainezarmen: HiruMila;
gainezarpen: Casve EF, PMuj DVC
(gain-ezarpen); gainezarri: HiruMila,
ElhHizt ('superponer(se)'), Casve EF (1 mettre sur le
compte de; 2 superposer), HaizeG BF ('mettre sur le
compte de'), Lh DBF ('mettre sur le compte'), PMuj
DVC (gain-ezarri); gain-ezartze:
PMuj DVC// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal superponer / superposer formen ordainak:
HiruMila: Fis. gainezarri, gainjarri; Inform.
parekatu// ElhHizt: gainjarri,
gainezarri// gainean jarri,
gaineratu: Lur EG/CE eta
EF/FE// gainean ezarri: XarHizt, HaizeG
FB, T-L LBF// Casve FE: gainen
ezarri, alkarretan gainen ezarri,
tramükatü// PMuj DCV: gaindu,
gainkatu, gain-ezarri, gaiñean ezarri;
superponiéndose: elkarren gainka// Ez dugu
aurkitu ap. Azkue Aurkibidea.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
gainezar, gainezartzen.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
aditz-elkarteak.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E409]: Ez aipatu.
- Erabakia: (H2.2 /
2009-09-21): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainezka
adb. Gainez egiten. Soroak galburuz gainezka daudenean. Ametsez burua gainezka. Plazan jendea gainezka. Errepide handiak eta gainezka kargatuak. Ura gainezka hasten bada. Gure hizkuntzaren aberastasuna gainezka darion hiztun goxoa.
gainezka egin Gainez egin. Esneak egunero gainezka egiten du gurean. Hainbeste jenderekin mundu hau ia gainezka egin beharrean daukagu. Gipuzkera ez da Gipuzkoa osoan egiten; gainezka egiten du, haatik, Gipuzkoako eremuetarik kanpora, Sakana eta Ergoien aldera. Gainezka egin behar du pozez.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainezka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
1994-09-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: gainezka egin.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
gainezka egin
Aztergaia: gainezka egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau71
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-09-07
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gainez egin da esapide erabiliena, 69
ager.ekin: B 7 (Añ, JJMg, AB, Ag AL, Itz, Enb); G 46 (Ub, Mb,
AA, Arr, Bv, Lard, Tx, Or, Ag G, Goñi, JMB, Ibiñ, Zait, Gazt,
Etxde); IE 14 (Ax, SP); EB 2 (Arti, MEIG); gainezka
egin 8 aldiz jaso da (SM; Apaol, Berron, Etxde, Lab;
MEIG); gaindika egin esapidea ez da agertu (bai
gaindika bete bezalakorik); gaindi egin,
berriz, 31 aldiz jaso da: Zaitegiren ager. bakarraz besteak
IEkoak dira: SP, ES, Lg, Mih, Dh, Hb, Jnn, Laph, HU, Iratz,
Zerb, JE, Etcham
gainez egin 5 aldiz jaso da (B 2; G 1; EB-EgAs
2); gainezka egin 7 aldiz (G 1; IE 1; EB-EgAs
6); gaindi egin behin (IE)
DFrec: gainez egin 1; gainezka egin 3; AB38: gainez egin 1;
AB50: gainezka egin 1; HiztEn-LurE: gainezka egin, gaindi
egin; gaindiz
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
zein da erabiliagoa: gainez egin ala gainezka
egin? Cf. halaber gaindi(ka) egin
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainezkaldi
iz. Gainez egitea; zerbaitek gainez egiten duen aldia. Oharkabe gaudela gertatzen zaizkigu halako arimaren gainezkaldi
batzuk.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainezkaldi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:38
|
1999-06-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
gaiñezkagarri G 1: Ldi UO ("Egun
begi-urdin betoz ugariak / gure elkarmin onen
gaiñezkagarriak!"); gaiñezkaldi G 6: Or in Gazt
MusIx ("Esposo deritzaion iardun artan, badu animaren
gaiñezkaldi bat"), Or QA 5 (adib.: "Oinbeste liburu
kaxkarrek kalte aundia egin dute gaiñezkaldi oietan
santutasuna ipintzean"); gañezkari G 1: Gazt
MusIx ("Olerki geienak, beraz, sentikizun gañezkari
baten esakizun eta kantu bezela sortu zitzaizkion");
gainezkatu (eta gaiñ-, gañ-,
gan-) 4: B 1 (Erkiag Arran: "Maitetasunak ere,
gaztearen izakera osoa luze-zabal lodian igurtziaz, amesez
ganezkatu daroa"), G 2 (Or Eus: "Biotza maitez
gaiñezka dio / egurats goxok obitik"; Basarri: "Kaletan
gañezkatu baño ken / millaka mendi famili"), EB (MEIG VI:
"Nolanahi ere, eritzirik zuhurrenarentzat ere, euskararen
historiak egiaztatzen duenez, elementu honek, kidetasuna ala
bakartasun genetikoa, gonparatistaren bide estuak
gainezkatzen duen interesa du"); Ik. OEH argitaratuan gainera
Ezale 1897 ("Ganezkaturiko urak legez alperrik
galduta"), Zink Crit ("Zoriona gañezkatzeko"), Laux
Euzk II ap. DRA ("Ontzija ganezkatu");
gañeztu (eta gan-) 25, B-G (Añ
EL2: "Ama minez ganeztu onek dakusala"; Mg 2:
"[Burdiñia] astunago dan legez geratuten da ora bat eginda
sutegijan, ta urten dau gañeztu jakon loikerijak",
"Pildoratxo urrez gañeztu edo estalduak"; AB AmaE 2,
adib.: "Errekak euriagaz bertarik gañeztu"; Lard: "[Joseren]
bi amets oiek senideen gorrotoa gañeztu zuten"; Arr GB
4, adib.: "Batere aserre gabe eta amorez gañezturik
eskribatzen dizut"; TAg Uzt 5, adib.: "Artalea zakutik
gañeztu zaion errotariari bezelaxe", "Irakin-garaian ontzitik
ganezten dan esne egosiaren antzera", "Ganezten zan
kolkoetatik itz-jarioa ta irrikarkara"; SMitx Aranz:
"Gau-bijilia nere begirak pozez gañeztuko dizu"; Erkiag
BatB: "Arako gazte ausart axe, [...] orain ausardia
ganezturik, lotsabaga saillean sartu dala"; BEnb
NereA: "Naiz-ta banego urrez gañezturik, zure babesik
gabe ez daukat bizirik"; Basarri 4: "Millaka kristauk gañeztu
zuten Eibar aundiaren plaza", "Edertasunez gañeztutako
mendigain lerdentsu baten", "Ainbat millaka goseak iltzen, /
beste batzuk gañezturik", "Malko garratzak gañeztu dira /
euskaldunen arpegian"); Ik. OEH argitaratuan gainera Añ
MisE: "Poz larregiak, ganeztu; atsegin aragizkoak
argalduten gaitue" // Ik. OEH argitaratuan gainera
gaineztasun, gaineztatu
testu-lekukotasunik gabeak.
gainezkaldi EB 3: Azurm ("dena festa eta
bizipozaren gainezkaldia da"); I. Segurola 2 (adib.:
"bakartasunezko bizitza, otoitzaldi eta arimaren gainezkaldi
ugariak gogoan dituela"); gainezkatu (eta
gañ-, gan-) 10: B 1 (D.M. Bernaola: "Zuk agertu
deustasun erreiñoaren gloria eta zoriontasunak nauka emen
bere gomuteaz zaleturik eta ganezkaturik"); G 1 (E.
Agirretxe: "Kanpoko erdaldun jendez gañezkatu zaizkigun [sic]
gure Erriaren alderdi ori"); EB 8 (UZEI: "irudiaren beraren
mugak kolorearekin gaindituz, gainezkatuz"; Kristau
Bidea: "apostoluek, gainezkaturik [oh. gainezkatu:
extasiados / transportés], hizkuntza arrotzetan hitzegiteari
ekin zioten"; R. Garate 2, adib.: "Nolako dirdiraz
gainezkatutako ama-titikumearen arteko harreman sozialak!";
J.K. Igerabide: "harrien mintzaira ozena / diafragmatik zehar
sartzen zait / isilik / ene bularraldea gainezkatuz"; P.
Lizarralde: "Erreka gainezkatuen habarrotsak euri eta
haizearen furia estaltzen zuen"; J.M. Irigoien: "Rosaren
irudia tartekatu zitzaion berriro, arteriak eta zainak
adrenalinaz gainezkatzen zitzaizkiolarik"; Axelko:
"Hiruhilabete honetan 10 gainezkatzen ez duten batuketa eta
kenketak landu nahi ditugu"); gainezkor G 1:
Bidea ("Abestu ezazu! Jainkoaganako zure berotasun
eskertsua, biur dedilla eresi ta doñu samur, gaiñezkor");
gaineztatu EB 2: Elhuyar 1985
("Tunelgintzak huts egiten badu gobernuek tunela urez
gaineztatzeko aukera merkea dute"); Balea eta
euskaldunak ("ur gainera azaltzen direnean, gaineztatzen
duten lehenengo partea, arnasa hartzeko zuloena da");
gaineztu 3: G 1 (J.A. Ugarte: "nere biotza
atzegiñez gañeztuta jartzen dit"); EB 2 (Aingura/4:
"artalea zakutik gaineztu zaion errotariari bezelaxe,
kazkabar-erauntsia darie lainoai"; Jesusek 1986:
"pozez gainezten da eta festa egiten du").
gainezkabide: AB38 1, HiztEn, Euskalterm 3
('rebosadero'); gainezkakor: Euskalterm 1;
gainezkaldi: HiztEn, LurE, Euskalterm 1
('éxtasis'); gainezkapen: AB50 1, Euskalterm 2;
gainezkatu: DFrec 2, AB38 2, AB50 3, HiztEn,
Euskalterm 6; gainezkatze: HiztEn, Euskalterm 9
(hauetan g. baimendu, etab.; guztiak 'desbordamiento'
itzuliak); gaineztatu: AB38 2, HiztEn, LurE;
gaineztatze: LurE; gaineztu:
DFrec 1, AB50 1, HiztEn, LurE; gainezte: LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gainezkabide: HiruMila, ElhHizt;
gainezkaldi: EuskHizt (1952), HiruMila,
ElhHizt, EskolaHE, PMuj DVC;
gainezkapen: HiruMila;
gainezkatu: EuskHizt (1897), HiruMila, ElhHizt,
Lur EG/CE ('desbordar, colmar') eta EF/FE
('déborder, combler'), Casve EF (gainezkatü),
DRA (ganezkatu eta gañezkatu), PMuj DVC
(eta ganezkatu); gainezkatze: ElhHizt;
gaineztadura: HiruMila;
gaineztatu: EuskHizt (XIX b.), HiruMila,
ElhHizt, EskolaHE, Casve EF (gaineztatü), Lh
DBF ('couvrir par-dessus, garnir la partie extérieure
de quelque chose'), DRA (eta gaiñeztatu), PMuj
DVC; gaineztatze: EuskHizt;
gaineztu: EuskHizt (1 1800. G. er.,
'gaineztatu'; 2 1745, 1808. 'gainez egin'), HiruMila,
ElhHizt, EskolaHE, DRA (ganeztu eta ganeztu),
PMuj DVC; gainezte: PMuj DVC
// PMuj DVC: gainezkin,
gainezk-une // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG
BF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-aldi.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gainezkatu, gainezka/gainezkatu, gainezkatzen
du ad. Gainez eginarazi. Zortzietarako jendeak udaletxeko plaza gainezkatu zuen. Andreasen hitzek bihotza pozez gainezkatu zidaten.
Estekak- HBO
Aztergaia: gainezkatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:24
|
1999-06-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gainezka(tu), gainezkatzen.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaineztu, gainez/gaineztu, gainezten
da/du ad. g.er. Gainezkatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: gaineztu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:41
|
1999-06-15
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
gainez(tu), gainezten.
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. gainezkatu.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tu/-katu.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: falta da
- Erabakia: BAgiria
(1997-04-25): 'Gaineztu eta gainordoki hitzak
hurrengo pasaldirako utzi dira'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
gaingabetu
adj. Esneaz mintzatuz, ia koipe guztia kendu zaiona; esnekiez mintzatuz, esne gaingabetuarekin egina dena. Esne osoa eta erdigaingabetua garestiagoak dira gaingabetua baino.
gaingiroki
adb. Azaletik edo gainetik, mamiaz kontu egin gabe. Ik. handizka 2. Gaingiroki irakurri dut, bestetarako astirik ez dudalako. Oraingo euskal literaturari begiratu nahi nioke soil-soilik, erabat eta gaingiroki, nor eta zerekikoetan gehiegi sartu gabe.
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12
