- Euskaltzaindia
KOMUNIKAZIOA
EUSKALTZAINAK
ANTOLAKUNTZA
EGITASMOAK, BATZORDEAK ETA LANTALDEAK
- Hizkuntza-baliabideak
DIALEKTOLOGIA
GRAMATIKA
- Azkue Biblioteka eta Artxiboa
AZKUE BIBLIOTEKA ETA ARTXIBOA
ERAKUSKETA BIRTUALAK
FUNTS BEREZI BATZUK
BBK-Euskaltzaindia Literatura Ataria
-
- Argitalpenak
ZER BERRI
KATALOGOA
EUSKERA AGERKARIA
- Mendeurrena
Euskaltzaindiaren Hiztegia
- Hizkuntza-baliabideak
- Online hiztegiak
- Euskaltzaindiaren Hiztegia
Euskaltzaindiaren Hiztegia
0
a1
1 iz. Alfabetoko letra (a, A). A larria.
2 area-ren nazioarteko sinboloa.
3 (Letra larriz). ampere-ren nazioarteko sinboloa.
a bildu 1 Helbide elektronikoetan erabiltzen den ikurra, erabiltzailearen izenaren ondoren eta zerbitzariaren izenaren aurretik jartzen dena (@); ikur hori adierazteko erabiltzen den hitza.
2 Arroa pisu neurriaren sinboloa.
a itsatsi Hizkl. Euskal hitz batzuek berezkoa duten hitz bukaerako -a, artikulua ez dena. a itsatsia duten hitzen berezitasuna.
-
HBO Aztergaia: a 1
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
"a" letraren izena
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
a2
interj. Oi! A!, ikusi banu.
-
HBO Aztergaia: a 2
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03 1993-09-29 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
a interj. a!
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "letrarekin h bat idaztea desegokia dela uste dut. Arrazoi nagusia zera delarik, euskaraz h ez dela letra hutsa, fonema baten marka baizik. Hori, berbarako, ez da egia auzoerdaretan, frantsesez, gaztelaniaz edo katalanez zein portugesez" (1995-01-10)
- [A105]: "Interjekzioari 'h' erantsi ala ez, nik neuk hautua egin behar izan nuen Eskola Antzerkia (Eskoletan sortutako 100 antzerki testu ingururen) bilduma argitaratzeko prestalanetan. 1988-1999 tartean 7 liburu argitaratu ziren. Interjekzioetan 'h' ez jartzea erabaki genuen eta hala argitaratu izan dira" (2001-03)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
aaiundar
1 adj. Aaiungoa, Aaiuni dagokiona.
2 iz. Aaiungo herritarra.
-
HBO Aztergaia: aaiundar
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArauak 38: Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoa / Mendebaldeko Sahara / Sahara; saharar; Aaiun; aaiundar.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiriak (2000-02-24): zerrendatik kendu da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
aba
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, aba-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aita 4].
-
HBO Aztergaia: aba
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:09 1997-02-25 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Forma zaharra da, beste batek ordezkatua
Baztertua (laburtuz, Bazt.) marka dagokio, hau da: inoiz proposatu eta erabilitako forma da, baina tradizioak berak ordezkatu duena eta gaur erabiltzen ez dena.
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. aita (elizgizonaren titulua).
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
ababor
iz. Ontziaren ezkerraldea, popatik brankara begiratuz. (Batez ere leku-denborazko atzizkiekin erabiltzen da). Anton. istribor. Uhartea ababorreko aldetik utzi. Ontzia ababorrera makurtzen da. Ababorrean ur zulo bat dago.
-
HBO Aztergaia: ababor
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
ababor iz.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abade
1 iz. Gizonezkoentzako monasterio bateko burua. Paulo, abade zahar hura. Leireko abadea.
2 iz. Bizk. Apaiza. Abade jauna. || Esr. zah.: Nolako elizalde, halako abade. Abadearen lapikoa, txikia baina gozoa.
abade egin Bizk. Apaiz egin. Alargundu eta gero, abade egin zen.
abade etxe, abade-etxe Bizk. Apaizetxea.
abade nagusi Bizk. Apaiz nagusia, apaizburua.
-
HBO Aztergaia: abade
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abade 1 'monasterioko burua'. 2 Bizk. 'apaiza'
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS (azpisarrera) gisa gehitzeko eskatuz:abade egin, abade nagusi ? irizpide-marka berria da "31.10" hau, eta dagokion azalpena, honakoa: "Euskaltzaindiak arautu berri dituen formak ez dira ezertan ukituko pasaldi berri honetan (edo bere horretan berretsiko dira); horien azalpena osatzeko edo aldatzeko eskabidea, berriz, egin dezakeela uste du Lantaldeak".
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 monasterioko burua; 2 (Bizk.) apaiza
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "... iruditzen zait gerora hitz beraren aldaeren arteko hautua egingo duzuela: negar/nigar, biligarro/birigarro ... bat aukeratuz; baina biak gordez hitz/berba eta horrelakoetan. Alegia, abade/apaiz kasuan biak, baina apaiz/apez kasuan bietako bat". (1993-02)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadegai
iz. Bizk. Apaizgaia.
-
HBO Aztergaia: abadegai
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
apaizgaia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadegintza
iz. Bizk. Apaizgintza.
-
HBO Aztergaia: abadegintza
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:003 2002-09-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gintza.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
apaizgintza.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): abadegintza iz. Bizk. 'apaizgintza'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadeki
iz. Apaizgaia.
-
HBO Aztergaia: abadeki
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: EOh Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: ""Abadegai" hitzaren sinonimo gisa, hori jaso daiteke, hala baitator, besteak beste, Azkueren Hiztegian eta 3000 Hiztegian. Beharbada, Bizk. marka erants dakioke" (2000-12-20).
- [E119]: ""Abadeki (A). Seminarista" (OEH). "Abadeki (B) seminarista" (DVC). "Abadegai, abadeki" (Azkue, in abade). "Abadequi. Despectivo de abad. Nombre que daban en Pamplona a los seminaristas. Como antaño se llamaba abad al párroco, el nombre viene a significar parroquillo". (VN). "En vascuence significa futuro abad o abad en cierne". (AVN). Oharra: Iruñeko biztanle erdaldunen hiztegian bizirik dagoenez, bertako euskararen lekukoa da (2000-12-14)".
- [E123]: "OEHk dioenez "Nombre que daban en Pamplona a los seminaristas" Voc. Nav. Beraz, onartzekotan, ez luke Bizk. markarik behar. Galdetzekoa ea nafarrei ezaguna zaien. Sar daiteke"
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): "abadeki sartzea onartu da 'apaizgaia' adierarekin".
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadesa
iz. Emakumezkoentzako monasterio bateko burua. Monasterioko abadesa zenean. Bere komentuko abadesa.
-
HBO Aztergaia: abadesa
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "Zuberoan erabili arren, euskal gramatikan ez dago genero-markarik. Halandaze, ez nuke forma hori jarriko" (1995-01-10)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadetasun
1 iz. Abadearen kargua eta egitekoa. Ik. abadetza 1.
2 iz. Bizk. Apaizgoa.
-
HBO Aztergaia: abadetasun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tasun/-tza.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 monasteriko buruaren kargua eta egitekoa. 2 Bizk. apaizgoa.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Bakarra jarriko nuke, aukera eginda, batari adiera bat eta besteari bestea eranstea ausarkeria handiegitzat jotzen bada. Ezezkotan, bietako bat soilik letra 'beltxean' eta 'hobe bestea' oharra" (2001-03)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadetu, abade/abadetu, abadetzen
1 da/du ad. Monasterio bateko buru bihurtu.
2 da/du ad. Bizk. Apaiztu. 1909an jantzi zen kaputxino eta 1917an abadetu.
-
HBO Aztergaia: abadetu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abadetu, abade(tu), abadetzen. da/du ad.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adierak emanez: 1 'monasterioko buru egin'. 2 Bizk. 'apaiz egin'.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
abadetu, abade(tu?), abadetzen
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadetza
1 iz. Abadearen kargua eta egitekoa. Ik. abadetasun 1.
2 iz. Bizk. Apaizgoa.
-
HBO Aztergaia: abadetza
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:36 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tza/-tasun.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 monasterioko buruaren kargua eta egitekoa. 2 Bizk. apaizgoa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadia
iz. Abade edo abadesa baten gidaritzapeko monasterioa edo eliza. Fraidetegia abadia bilakatu zen eta abade baten manupean bazen kalonje andana bat.
-
HBO Aztergaia: abadia
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abadiñar
1 adj. Abadiñokoa, Abadiñori dagokiona. Abadiñar pilotaria.
2 iz. Abadiñoko herritarra.
abadot
iz. Zah. g.er. Liztorra.
-
HBO Aztergaia: abadot
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH argitaratua: abadot(a) 2 (SP Phil: "Erlei lakhetzen zaie bere eztiaren ingurunean, eta abadotei usain gaixtoen aldean"; He Phil "Abadotei edo uli beltz lodiei berriz, usaiñ gaxtoetan").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu gure corpusean aurkitu.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abadot(a): HiztEn-LurE.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietan: abadot(a): ElhHizt; abadota: HiruMila, DRA, PMuj DVC; abadote: DRA, PMuj DVC.
Lantaldearen irizpideak
Forma zahar gutxi erabilia, datuen argitan ezin erabaki daitekeena
ezin erabaki daiteke, tradizioaren arabera, -a organikoa duen, eta a) bigarren mailakoa izanik, ez du hainbesteko garrantzirik forma bakar-batua erabakitzeak; b) Euskaltzaindiak, berriz, aurrerago jo dezake eta forma bakarra eskaini.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Zah. g.er. Ik. liztor.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "Badirudi abadot(a) hitzaren esanahia zentzu zehatz-zehatzik gabekoa dela, intsektu handi samarra adierazten duena. (Horrelako hiztegi batean sartu behar al da?). Kontuak kontu, herriak bereizten ditu (zituen) bi liztor-mota euren tamainarengatik: bat txikia da eta heldu mingarrikoa eta bestea handia (heldua are mingarriagoa duena baina bakanagoa dena). Irizpide zabalegia, beraz, bien arteko muga non dagoen (ezartzen zuten) ezagutu ahal izateko gaur egun. Gure amona zena lizta, liztabera (edo lista, listabera) eta liztor intsektuak bereizteko gai zen, guk ez genuen ikasi. OEHnlistame etalistafin aipatzen dira zentzu berarekin, tamaina txikikoa adierazteko, alegia, (Vespula generoa ote da?) eta liztor hitza erabiltzen da handia adierazteko (Vespa generoa?); abadota liztor horren sinoninoa al da? Bietatik bakar batena bakarrik? Nik uste hedadura semantiko handiagoko hitza dela: liztorra, erlasterra, euli beltz handia... ezkutatzen direla abadota hitzaren azpian" (2000-11-08)
- [A105]: "Bigarren mailakoa izanik, ez deritzot egoki Euskaltzaindiak forma bakarra EZ eskaintzeari" (2001-03)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (2000-11-09): OEHren arabera, gaskoinetik hartutako hitza da, abadot da jatorrizkoa. Beraz, EB batzordeak -a gabe ematea erabaki du.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abagune
1 iz. Zerbaitetarako unea edo aukera, besterik adierazten ez bada, ona. Jaunak opa dizun abagune eder hau. Atertu duenez gero, egurasteko abagunea dugu. Aurreneko abagunean egin zuen ihes.
2 iz. Denbora-bitartea. Abagune handian egon naiz pentsatzen.
-
HBO Aztergaia: abagune
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "Argi eta garbi dago forma hori abagadune-tik datorrela, alegia, bigarrena ezin daitekeela lehenengotik atera, iruntziz baizik. Hori dela eta batetik, eta literatur-hizkuntzaz ari garela bestetik ez diot inongo zentzurik aurkitzen forma laburtu bat proposatzeari. Aspaldi honetan euskal agerkarietan agertzen ohi den akatu hori bezala akabatu unibertsalaren ordez" (1995-01-10)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaigartar
1 adj. Abaigarkoa, Abaigarri dagokiona.
2 iz. Abaigarko herritarra.
abaila
iz. Abiadura; oldarra. Abaila hartu. Bere bizikletarekin, abaila gorrian, auto baten kontra joan da. Abaila handian.
-
HBO Aztergaia: abaila
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
abiadura, lastertasuna.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: "Komeni da, nire ustez, hitz hau eta abiadura direla eta, lastertasun hitzari lehentasuna ematea" (2001-01).
- [E123]: "Neurri batean ematen zaio lehentasuna, definitzailea baita lastertasuna. abaila iz. 'abiadura, lastertasuna' eta abiadura 1 Ipar. eta Naf. 'hastapena'. 2 Heg. 'lastertasuna'". MAk erantzun dio esanaz zerrenda dagoen bezala, lehentasun hori nolabait ziurtatuta dagoela, adiera azaltzeko lastertasuna ematen baita.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): "Luze joan da hitz honen adierari buruzko eztabaida. Honela aldatua gertatu da sarrera hori azkenean: abaila iz. 'abiada, oldarra'. Adibide egokia bilatzen saiatuko dira hurrengo bilerarako. Batez ere 'ímpetu' adiera argitzen lagunduko duen adibidea bilatu nahi da".
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaildu, abail, abailtzen
1 da/du ad. Neka-neka egin, leher egin. Haurgintzaren nekeak ez du abaildu. Gorputza abaildua gelditu zitzaion.
2 da/du ad. Zuhaitzak edo adarrak fruituaren pisuaz makurtu. Ale gorriz abailduta sagarrak.
abail-abail egin Neka-neka egin, leher egin. Ohean utzi dut ondoezik abail-abail eginda.
-
HBO Aztergaia: abaildu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abaildu, abail, abailtzen. da/du ad.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adiera argitzeko eskatuz: 1 leher egin, nekatu. 2 pisuaz makurtu.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abaildu, abail, abailtzen
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaildura
iz. Neke handia. Ik. akidura; unadura.
-
HBO Aztergaia: abaildura
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abakando
iz. Otarrainaren antzeko itsas krustazeoa, aurreko hankak hagin handiz hornituak dituena eta sukaldaritzan oso aintzat hartua dena (Homarus gammarus). Ik. misera. Ospakizunetan aitarekin elkartu eta abakandoa edo txangurrua jaten genuen.
-
HBO Aztergaia: abakando
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abakando Homarus gammarus.
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Homarus gammarus
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abako
1 iz. Aritmetikako oinarrizko eragiketak egiteko taula boladuna. Asia Txikian abakoa asmatu zuten kalkuluak egiteko.
2 iz. Arkit. Zutabe baten kapitelaren goialdea, ohol gisakoa. Abakoaren zabalera kapitelaren altueraren zazpiren bat izango da.
-
HBO Aztergaia: abako
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adierak emanez: 1 ariketa aritmetikoak egiteko taula boladuna. 2 kapitelaren goialdea.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ako: -u amaiera ote dagokion aipatu da, latinetikoa denez; baina -ako/-aku ez dago Maileg-ean arautua, eta hau -ako forman ageri da hiztegietan.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abal
iz. Zuz. Zordunak huts eginez gero, zorra ordaintzeko hirugarren batek emandako bermea; berme hori egiaztatzen duen agiria. Eskaturiko 450.000 euroen abalak ahalik eta lasterren aurkeztekotan da familia.
abala eman Zuz. 18 milioi euroko kreditua eskatzeko abala eman zuen Nafarroako Gobernuak.
abal emaile, abal-emaile Zuz. Abala ematen duen pertsona. Bankuek ez dute nahi arriskurik txikiena ere, eta abal-emaileak zorrak ordaindu ahal izango dituela egiaztatzeko, haien diru kontuak ikertzen dituzte goitik behera.
-
HBO Aztergaia: abal
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta adiera argituz onartzekoa
baldintza minimoa betetzen du, eta onartzekoa da, premiazkoa den eremu-adieretan.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abala eman, abal-emaile.
Informazio lexikografikoa
Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak
1 Merkataritzan, 'zordun nagusiak huts eginez gero, zorra ordaintzeko hirugarren batek emandako bermea'. 2 bestetan erabil berme.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Horren aldamenean, Merkataritza jarri da. Agidanez, hobe da Zuz. jasotzea, Zuzenbide zibilean ere abalak berezko arauketa duelako. "Abal" hitzaren azpisarrera gisa, abal(-)emaile jaso da eta, horren definizio moduan, honako hau jarri da: "abala sinatu duena". Egia da abal-emaileak abala sinatu behar duela; baina kontuan izan behar da abalean beste sinadura batzuk ere ager daitezkeela. Hortaz, hobe da definizio hau jartzea: "abala eman duena". Gainera, "abal" hitzaren familia osoa ohiko egoerekin osatu nahi izanez gero, orduan abalkidetza eta abal(-)emailekide sartu beharko lirateke' (2000-12-20).
- [E123]: 'Eta Merk. eta Zuz. jarriko balitz? Niregatik konforme definizioa horrela aldatzearekin, baita familia osatzeko proposamenekin ere. Hiztegi Batuko lantaldeak proposatuak dira orain ditugun azpisarrerak ere'.
- [E113]: 'Abalkidetza hitza sartzen bada, ez ote litzateke halaber abalkide ere sartu behar? Zertan ote datza orduan abalkide eta abal(-)emailekide hitzen arteko aldea? Oinarria lexikalak onartu ondoan (kasu horretan izen eta aditz formak), handik sortzen diren eratorriak hiztegi berezietan bereziki tratatzekoak dira menturaz, adituen aukeren arabera. Nire aburuz, abalkidetza eta abal(-)emailekide hitzak zuzenbideko edo merkataritzako hitzak ikusterakoan aztertu behar lirateke'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'E210ek k Zuz. marka jarriko lioke. Onartu da eta 'bermea' adiera duela esango da. Abal(-)emaile hitzari, berriz,'bermea ematen duena' adiera erantsiko zaio. Abalkide ere sartzea onartu da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abalatu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, abalatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abala eman].
-
HBO Aztergaia: abalatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-02-25 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Mailegu baztertzekoa da, ulertezina baita Euskal Herriaren alde batean
ez du baldintza minimoa betetzen (es avalar / fr avaliser; eta fr avaler 'irentsi'); eta badu ordain egokia: abala eman (eta arloa osatzeko modua: cf. abal-emaile, abaldun).
Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren ordaina
Ik. abala eman.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaldun
iz. Zuz. Abala eman zaion pertsona.
-
HBO Aztergaia: abaldun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak
Merkataritza. abala eman zaion pertsona.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaltzisketar
1 adj. Abaltzisketakoa, Abaltzisketari dagokiona.
2 iz. Abaltzisketako herritarra.
abandonatu, abandona, abandonatzen
1 du ad. Zuz. Norbaitek, babestu edo zaindu beharko lukeena bertan behera utzi, babesik gabe utzi. Ez dago erromatar legerik haurrak abandonatzen uzten duenik.
2 du ad. Utzi; alde batera utzi; bertan behera utzi. Ik. utzietsi. Hainbeste urte bertan eman ondoren, zergatik abandonatu ote zuen manikeismoa.
3 (Era burutua izenondo gisa). Lur abandonatu hauetan ezer bizirik uzten ez duen haizea.
-
HBO Aztergaia: abandonatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:08 1993-09-29 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abandonatu, abandona, abandonatzen. du ad. h. utzi; alde batera utzi, bertan behera utzi
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
bigarren mailakotzat onartzekoa da (haur abandonatuak bezalakoak adierazteko beharrezko izan daiteke), eta hobestekoak dira: utzi; alde batera utzi, bertan behera utzi
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abandonatu, abandona, abandonatzen
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A104]: ""utzi" aditzaz moldaturiko hainbat lokuzio aipatzen da, baina ez "bazter utzi"; oso erabilia denez, merezi du aipatzea" (1994-05-18)
- [A107]: [cf.] EOH m 1363 [maiztasun zerrendako 1363. hitza]. Zergatik bigarren mailako? Aplikazio edo ausentzia onartzen dira ba!" (1994-05-24)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Utzi-ren alde erabaki genuen osoki. Baina abandonatu aditzak ez du txoko bat izango alor batzuetan, goi-literaturan?' (2001-01).
- [E116]: 'EB proposamena: du ad. 1 Zuz. 2 h. (lehen bezala)'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'EBen proposamena onartzea eta adiera erantsiko zaio. AU arduratuko da adiera proposatzeaz'. Erabakia (2001-02-23): 'Abandonu dagoen bezala utziko da. Abandonatu hitza, berriz, honela emango da: 1 Zuz. 'pertsonak, gauzak edo ekintzak utzi, babesik gabe jarri'. Eta bigarren sarrera dagoen bezala laga. / "Abandonuak egin" ere esaten omen da Zuberoan. Hau, hala ere, aurrerago aztertzeko utzi da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abandonu
iz. Norbait edo zerbait alde batera uztea, babesik gabe uztea. Aurrerago, egindakoa kontatu zion, umearena eta abandonuarena. Bestela abandonuan geratuko ziren ondasunak mugiarazteaz arduratzen da zuzenbidea.
-
HBO Aztergaia: abandonu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 1997-02-25 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu; abandonamendu agertu da behin (JesBih: "Onhesten ditut orozko abandonamendua, ene bihotz khirestasunak, ene langidurak, ene penak, ene tentazione eta ene gaitz guzien enbrazuak, zure iustiziari satisfatzeko").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
EB dira guztiak eta erabileremu orokorrekoak zazpitik bost behintzat: abandono 2 (Hemen 1987-10-23: "Euskal Herrian diren poliziak ez dituztela bertakoek bakarrik baztertzen (...) eta Madrilgo agintariei abandono hori leporatzen diete"; J. Azurmendi: "jarrera klasikoen abandonoa..."); abandonu 4 (ESB: "jasaten duten abandonu eta pobretasuna", C. Bueno: "Sendotza sakramentuan ixiltasunaz, itsutasunaz, kultur ezaz, abandonuaz, jakinezaz, edonolako gabeziaz, ahuleziaz etsitakoentzat"; L.M. Mujika: "soro askoren abandonua ekarri baitu"; S. Goñi: "bere erantzukizuna muga dezake abandonu-akzioaren bidez, hau da, untziaren balioa eta pleitagatik jasotako dirua abandonatuko du kaltetuen onerako"); abandonatze 1 (J.M. Torrealdai: "Pontu hau zehazki aztertu behar litzake, gaurko "erorketa", "abandonatze" eta "galera" anitz fede gabeziari edo ahuleziari, besterik gabe, itsasi aurretik").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abandono: AB50 1; HiztEn ("iz. 1. Abandonatzearen ekintza eta ondorioa. 2. KIR. Proba edo lehiaketa bat uztea"); abandonu: LurE ("iz. Zuz. Pertsona, gauza edo eskubideak, onuradunik gabe uztea. // Gauzak, berorien jabegoa galduz uztea, era horretara nullius ondasun bezala geratzen direlarik"); Euskalterm 17; abandonatze: Euskalterm 19. // Euskaltermekoak, arloka banatuak: a) Zuzenbide eta administrazioan: abandonu eta abandonatze sinonimo gisa ageri dira 10 lexiatan (eskubide-abandonu; eskubideak abandonatze abandono de derechos; abandonu; abandonatze abandono; animali abandonu; animaliak abandonatze; animalien abandonatze abandono de animales; famili abandonu; familia abandonatze; familiaren abandonatze abandono de familia; ondasunen abandonu; ondasun-abandonu; ondasun-abandonatze abandono de bienes; seme-alaben abandonu; umeak abandonatze abandono de hijos; lan-abandonu; lana abandonatze abandono del trabajo; funtzio publikoak abandonatze; funtzio publikoen abandonatze; funtzio publikoen abandonu abandono de funciones publicas; ezkontegoitzaren abandonatze; ezkontegoitza-abandonatze; ezkontegoitzaren abandonu abandono del domicilio familiar; lanpostu abandonu; postu-abandonatze abandono del destino); abandonu bakarrik 6 lexiatan (erakunde-abandonu abandono institucional; abandonu-egoerako finka finca en estado de abandono; abandonu-egoera estado de abandono; lanpostu-abandonu; lanpostuaren abandonu abandono del puesto de trabajo; akzioaren abandonu abandono de la acción; delitu-abandonu desistimiendo del delito); abandonatze bakarrik 3 lexiatan (amaren etxea abandonatze abandono del hogar materno; aitaren etxea abandonatze; gurasoen etxea abandonatze abandono del hogar paterno; instantzi abandonatze abandono de la instancia); b) Erlijioan: -k eskutik uzte (Jainkoak eskutik uzte abandono de Dios) eta -ren eskuetan jartze bana (Jainkoaren eskuetan jartze abandono en Dios); c) Nekazaritzan bakarra agertu da: esnegintza uzteko plan plan de abandono del sector lácteo; d) Kiroletan: utzi (atea utzi abandonar la portería; jokalekua utzi abandonar el terreno de juego); -t(z)eari utzi (kirola egiteari utzi abandonar la práctica del deporte); utzi / erretiratu (erretiratu, proba utzi abandonar la prueba, retirarse); utzi / aldendu (kiroletik aldendu, kirola utzi abandonar el deporte).
Adiera bereko beste formen erabilerak
'abandono' itzulitako besteak: ajolagabekeria: AB50 1; utzikeria: AB38 1; uzte: Euskalterm 2.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegi batzuetako informazioa, abandon(o) erdarazkoen ordainez: ElhHizt: "s.m.1. Uzte, bertan behera uzte. 2. Utzikeria". // HiruMila: "m. 1. abandonu, trakeskeria, zirtzilkeria, zabarkeria. 2. renuncia: utziera, uzte, uzketa. 3. uztasun, lasaikeria". // Lur EF/FE: "1. Utzikeria, baldankeria, laxokeria, zabarkeria. 2. Babesgabetasun". // Lur EG/CE: "Zabarkeria, utzikeria, narraskeria". // Casve FE: "bileizte, üzte; (à l'abandon) auher, ützi, lantügabe; nahas-mahas". // Haize Garbia: "bazterrerat uzte". // T-L LFB: ø. // PMuj DCV: "1. dejación, dimision =uzte, utziera, lagatze 2. Dejadez, negligencia = zabarkeria, lazokeria, ajola-gabekeria 3. repudio = zaputzaldi, zaputz4. Desaliño = narraskeria, arloteria" // Azkue Aurkibidea: "ardura-bagatasun (b); ardura-bagetasun (b); ardura-bakotasun (b); bandil (bc, g); dilingankeria (bn); egabera (b). Egaberan itxi; errezkeri (g); esmoilkeria (bn, l); etxipen (b); iskera (b); itxitasun (bc); lazokeri (bn, lc, r, sc); totalkeria (l). Ondikozko totalkeria; utziera (an, g); uzte (an, g)". // Agintaritza-aldizkarietatikako hitz-bilduma: "utzikeria; alde egitea". // Administrazio hiztegia: "abandono del servicio: zerbitzua abandonatze". // Ez da agertu, ez hitza ezta kontzeptua ere Europako Ituneen Hiztegia-n, Toki-Jaurbidearen Oinarriak arautzen dituen Legea liburuan, Elhuyarren Zuzenbide zibileko hastapenak liburuan.
Erdaretako formak
Beste hizkuntzetako informazioa: es abandono; fr (DLLF): abandon, abandonnement // FIG abandon, négligence // abandon (deportes) // abandon, confiance, franchise; en (DEIL): abandon, abandonment; de (Slaby-Grossmann): Verlassen, Aufgeben // (Jur) Abandon m, Verlassen n, Verlassung f; ca (DCC): abandó.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: abandono / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
argitzeko dago a) -o/-u amaieraren auzia (ez da latinetikoa); eta b) zein eremutan izan daitekeen egoki edo beharrezko (Zuzenbidea eta Kirolak, aipatu dira).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitzaren forma hau hobetsiko nuke" (2000-10-09)
- [E410T]: UZEIn abandonu erabili izan dugu inolako arazorik gabe, abandonatze-rekin batera, Zuzenbidean, Kirolean, Aseguruetan eta baita Politikan ere. Beste era batzuetara ere egin izan dugu, baina abandonu beharrezkoa gertatu zaigu hainbat kasutan" (J. Agirre, 2000-11-07)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abangoardia
1 iz. Talde armatu batean aurrean doan zatia. Abangoardian joan. Armadaren abangoardia.
2 iz. Artean, politikan eta kidekoetan, bere ausartasunagatik aitzindari gertatzen den mugimendua. Abangoardiako poesia. Eta bitxiena da abangoardia uztartu ahal izan dutela tradizioarekin. Langile klasearen abangoardia.
-
HBO Aztergaia: abangoardia
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abangoardismo
iz. XX. mendearen hasieran sorturiko literatura- eta arte-mugimendu berritzaileen multzoa.
-
HBO Aztergaia: abangoardismo
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:IrEm Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitz hau sartu egingo nuke, behar izaten dugulako" (2000-10-09)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abangoardista
adj. Abangoardismoari dagokiona.
-
HBO Aztergaia: abangoardista
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:36 1997-02-25 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
G ager. banakoak dira: banguardia (Izt C); banguardismo (NEtx LBB); vanguardismo (Ldi IL).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
abangoardia 25: Azurm ("Ezker berria opozizio radikalenari lotzen zaio beti, haren helburuak bere-gain hartzen ditu, eta opozizio honen barnean abangoardia bihurtzen saiatzen da"); J.M. Torrealdai ("Bere lanean, literatura soziala maiteago du abangoardia baino"); D. Amundarain ("Lehen belaunaldiko pintore askok herriari arnasa hartu zioten, beren garaiaz ohartu izan ziren eta europar abangoardian berrikuntza-forma egokiak bilatu zituzten"); A. Azkargorta 3 (adib.: "Oraindik, langileria kontsideratu zen herri batasun zabal horren etorkizuneko abangoardia"); Meteorologia ("Aire hotzaren abangoardia eta epelaren atzegoardia"); UnescoAlb 1990 ("Abangoardia mugimendua ere bada, beste alde batetik, Art Nouveau, bere garaiko materialeak bere irudimenerako egokituz nola erabili ederki asmatzen duena"); F.J. San Martin 6 ("Abangoardiaz aritzen garenean arte eta moral burgesaren aurkako jarrera espezifikoaz ari gara"); ELA/STV 1992 ("Burruka armatuak abangoardia ttiki batengan jartzen du erabaki politikoaren eremua"); J. Gabilondo ("Baina modernismo klasikoak eta abangoardiak — futurismoa, surrealismoa, Nouveau Roman-a"); I. Murua ("Eskudero musika abangoardian"); Arte modernoa 5 ("Lehen abangoardia 1874an sortu zen Inpresionismoaren aldeko taldea Parisen eratu zenean"); Jorge de Oteiza 3 (adib.: "Abangoardien gailurra eta krisia"); vanguardia 4: J.M. Torrealdai (adib.: "Hoiek dira ere vanguardiaren betiko etsaiak", "Halere, vanguardia, baztertua bai, baiña menderatua ez da izan"); banguardia 1, Zabal 1975 ("Euskal langileriaren banguardia"); abangoardismo 1, J.M. Torrealdai ("Purismo eta abangoardismo guztien gainetik, bai, gure ustetan, arrisku eta guzti"); vanguardismo 1, Lab ("Auek ez bait dira berrikeriaz, vanguardismo dalakoaz geiegi arduratzen"); abangoardista (eta antiabangoardista, abanguardista, banguardista) 11: X. Iruretagoiena ("Baina erakunde abangoardista hauek, klase borrokan erroturik, Ekialde Erdian munduko inperialismoaren agerkai den gaurko Erresuma desegiten lehiatuko diren beldurrik ez dagoela esan dezakegu"); M. Ugalde ("Berau dugu 1935 urte bitarteko euskal pinturaren aldian pintatzailerik banguardistenetakoa"); E. Zabala ("Batzuek antzerki experimental edo abanguardista bidetik doaz"); T. Madinabeitia ("Erakusketa abanguardista Legazpin"); F.J. San Martin 3 (adib.: Egintza konkretuek beste herrietako giro abangoardistetan eragin zezaketen bultzada eta ereduaren ikuspegia", "Aurriritzi antiabangoardistak eta antifaxistak"); Egan 1994 ("Literatura pluralista bat agertzen zaigu Egan-en orrietan, klasikoetatik abanguardisteraino"); J. Gabilondo 2 (adib.: "Proposamen honen asmoa ez da beste literatur korronte berri baterako manifestua aldarrikatzea, literatur kritika propedeutiko eta abangoardisten maneran"); Artistas 1995 ("Luxenburgo aretoa abangoardistek inbaditu dute aurten"); -(z)ko osaerako 6 izlag.: abangoardiako 3: Hemen 1988 ("Diskusio tekniko hauen atzetik inmunologiaz dauden eztabaidak daude, abangoardiako ikerketa zientifikoek gaur egun eskuartean duten gairik sofistikatuenetakoa"); K. Izagirre ("Abangoardiako poema bat"); J. Arretxe ("Lehenengoa hurrengo borrokan abangoardiako kokagunea eskaintzea zen"); abangoardiazko 2, F.J. San Martin (adib.: "Abangoardiazko proiektu marinettiarrak ez zuen eremu estetikora mugatzeko asmorik"); vanguardiazko 1, J.M. Torrealdai ("Mende honen hasieran, vanguardiazko mogimendu bat nabaitu zan"); vanguardiagille 1, J.M. Torrealdai ("Iritzi honen arabera, teatro-modu zahartu honen aurka jarri beharko du vanguardiagilleak beti"); abangoardia zale 1, Arte modernoa ("Abangoardia zaleek nazioarteko taldeen aldizkarietan sortzen ziren azalpenak erabili zituzten beren lanak sortzeko").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abangoardia: DFrec 18, AB50 4, HiztEn, LurE, Euskalterm 3; abanguardia: DFrec 2, AB50 1; banguardia: DFrec 2; abangoardismo: HiztEn, Euskalterm 1; abanguardismo: AB50 1; abangoardista: HiztEn, Euskalterm 1; abanguardista: AB50 1; banguardista: DFrec 1; abangoardiako: Euskalterm 1 // Ez ditugu aurkitu ap. AB38.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
abangoardia: EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE; abangoardismo, abangoardista: ElhHizt, HiruMila; abangoardiako: HiruMila (adib.) // Ez ditugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da maileguzko izenondo edo eratorria
erabili da, eta onartzekoa dirudi, nahiz abangoardia- / abangoardiako (artea), abangoardiazale bezalakoak ere badauden.
Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak
-ista izond. erref.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitzaren forma hau hobetsiko nuke" (2000-10-09)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaniko
iz. Heg. Haizemailea.
-
HBO Aztergaia: abaniko
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:25 1997-02-25 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ikus haizemaile txostena.
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ez dugu abaniko formarik aurkitu; ik. OEH argitaratuan 'abaniko' adierakook: aizegille (Ill Pill), aizemale (Ag G); eta Lar: aitzekiña, aizegillea, aize-emallea, aizekin.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
abaniko 10: G 1 (L. Dorronsoro: "abaniko itxura"); EB 9 (M. Ausin, F.M. Ugarte, F. Juaristi, X. Mendiguren Bereziartu, Hemen; eta K. Altonaga: "abaniko-itxura"; M. Ausin: "abaniko-modu"; A. Lertxundi: "kultur abaniko"); abaniku EB 1 (X. Mendiguren Bereziartu); ik. 'bentiladore' adierako haizagailu, haizagailutxo, haizegailu, haizemaile formak; eta adiera erabakigaitzeko haize emaile haizemaile txostenean.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abaniko: DFrec 1, AB38 2, AB50 1, HiztEn (eta "abaniko-formako"), LurE ("ik. haizemaile"), Euskalterm 11; abaniku: AB50 1; aizegarri: AB50 1; haizemaile: AB38 2, LurE, Euskalterm 3; haize-babes: Euskalterm 1 ('abanico'); eta 'ventilador' itzulitakoak: aireagailu: AB38 1; haizagailu: AB38 1, Euskalterm 6; haizegailu: AB38 1.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietakoak: a) 'abanico': ElhHizt: haizemaile. // HiruMila: abaniko, haizemaile. // Casve FE: aizestatzeko, aide emaiteko. // PMuj DCV: aizeki, aiz-emaile, aizagailu; aizekile ('abaniquero'); b) 'ventilador': ElhHizt: haizagailu. // HiruMila: aireztailu, haizagailu. // Casve FE: haizemaile. // PMuj DCV: aizeztari, aiz-emaile, aiz-egille, aize-artzaile, egurastailu.
Erdaretako formak
Erdarazko formak: a) 'abanico' gaztelaniazkoaren ordainak: fr (DLLF): éventail; it (Paravia): ventaglio, parafuoco, ventola, paralume; ca (DCC): ventall; en (DEIL): fan; de (Slaby-Grossmann): Fächer; b) 'ventilador' gaztelaniazkoarenak: fr (DLLF): ventilateur; it (Paravia): ventilatore; ca (DCC): ventilador; en (DEIL): fan; de (Slaby-Grossmann): Ventilator.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: Ik. haizemaile / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: Ik. haizemaile
Lantaldearen irizpideak
Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean
ez du baldintza minimoa betetzen, baina erabili-hedatua da; baina adierak argitu-zehaztu beharko dira: 1 haizemailea (eta ikus erdaretan bereizten diren es abanico / ventilador, abanicar(se) / ventilar). 2 Ziklismoan, 'haizetik babesteko formazio-mota'.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-iko/-iku
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitz hau haizemaile eta haizagailu erabili ezin direnerako utziko nuke" (2000-10-09)
- [E410T]: Adierak argitu/zehaztu beharko dira... Txirrindularitzan, frantsesez éventail esaten zaio, gaztelaniaz abanico eta euskaraz haize-babes emateaz gain, abaniko ere proposatu genuen. Arrazoia? Ebentaila baino identifikatzen errazagoa izatea Hegoaldekoontzat" (J. Agirre, 2000-11-07)
- [A105]: "abanico / ventilador: gaztelaniaz eta frantsesez bereizten dira, ingelesez ez. Bereiztearen alde (Ikus Morris)" (2001-03)
- [E306]: "'abanico/éventail' adierazteko, 'haizemaile' eman dugu gure hiztegietan; 'haizagailu', berriz, 'ventilador/ventilateur'-en ordaina da gurean. Baldintza minimoa betetzen ez zuelako eta 'haizemaile' aukera zegoelako kendu genuen 'abaniko' mailegua. Hala ere, arrazoiren batengatik Euskaltzaindiak bigarren mailan 'abaniko' onartuko balu (txostenean esaten den bezala, 'erabili-hedatua' delako), kontuan izan Hegoalderako balio duela; beraz, Iparralderako zer? Xarritonen hiztegian 'haizemaile, espantila' dago, baina OEHn 'espantila = espartina'. // Bestetik, ziklismoko adierarako 'haize-babes' proposatu dugu gure hiztegian (ondo jakin arren UZEIren Txirrindularitza Hiztegian 'abaniko' proposatzen dela eta, egia esan, irrati-telebistetako emanaldietan 'abaniko' erabiltzen dela). // Oro har, ez dugu gaizki ikusten 'abaniko' mailegua. Izan ere, guk garai batean erabiltzen genuen eta baldintza minimoaren printzipioagatik kendu genuen. Dena den, Iparraldean denek 'haizemaile' erabiltzen duten argitu behar da eta, bestela, zein hitz erabiltzen den jakin" (2001-01-23)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abant
abantean adb. Arraunean aurrera eginez. Emakume hauek ere, ez dira makalak abantean.
abant egin Arraunean aurrera egin. Abant egizu, abant!
-
HBO Aztergaia: abant
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abant egin, abantean.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantada
1 iz. Bultzada, abiada. Lehenengo abantadan zezenak altxatu omen zuen gora mutila. Abantada hartu.
2 iz. Besoaz-edo egindako kolpe keinua.
-
HBO Aztergaia: abantada
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-25 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bultzada, abiada (eta, beharbada, "2 keinua": ahozkoan ezaguna du ASk).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "[gehitzekoa] abantadan joan, ibili. Azkar, abiadan joan, ibili" (2000-11-08)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantaila
iz. Norbaitek edo zerbaitek edozein aldetatik duen lehentasuna edo nagusitasuna; onura, probetxua. Anitz fabore eta abantaila. Hori egiteak ekarriko dizkion abantailak. Aberastasunaren abantaila handiak. Abantaila bezainbat kalte. Zerbaitetatik abantaila atera. Abantaila hartaz gabetua izatea.
abantaila eraman Zah. Aldea atera. Urreak beste diru guztiei eramaten dien abantaila.
-
HBO Aztergaia: abantaila
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:04 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Erabileren irakurketa formal-laburtua
Zub. abantaila / L abantail
Jatorrizko forma
abantail(a)
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: abantaila eraman Zah. 'aldea atera'
Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa
eratorri-esapideetan -a eta guzti erabiltzen denez (cf. abantaila eraman, abantailatsu, abantailatu), abantaila -a organikoduna hobetsi da, paradigmaren erregulartasunak eskatzen duena
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abantaila eraman
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: "Ezin daiteke usadioren bat aipa, demagun, tenisa? (Samprasek abantaila, adibidez)" (2001-01).
- [E123]: "Hau da orain duguna: abantaila hitzak badu lekua dagoeneko Hiztegi Batuan".
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): "eskaria [...] ez da onartu, jadanik ohar hori nolabait jasoa dagoelakoan".
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantailatsu
adj. Abantailaz betea. Ik. abantailos. Egoera abantailatsuan dago bere zelaian jokatzen duen taldea.
-
HBO Aztergaia: abantailatsu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:38 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
abantailos.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tsu/-os: abantailos zaharra(goa) da, eta abantailatsu berria(goa): osaera erregular-egoki eta emankorrekoa da -tsu atzizkiaren bidezkoa; -os amaiera, berriz, mailegu batzuen egokitzapenari dagokio. Bat hobestekotan, -tsu formakoa hobetsiko litzatekeela aipatu da; gero, ordea, banaketa dialektaleko sinonimo gisa eskaintzea erabaki da: Heg. abantailatsu Sin. Ipar. abantailos.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "hobetsiko litzatekeela? Zertarako da ba hiztegi batua? Honelako kasuetan (lexiko sarrera bera denetan) iruditzen zait batuak ez duela irabazten 'Heg. abantailatsu Sin. Ipar. abantailos' moduko 'erabakiak' hartuta. Berdintsu pentsatzen dut beste euskalkien aipamenez. Besterik da bi adieraren ordainak eman behar direnean. Honetarako baliatu behar lirateke banaketa dialektalak, herrikoi gisa markatu direnak etab." (2001-03)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantailatu, abantailatu/abantaila, abantailatzen
1 du ad. Ipar. Zah. Abantailaz hornitu. Azkueren batasun saioan ere gipuzkera irten zen abantailaturik.
2 (Era burutua izenondo gisa). Ikasle abantailatua.
-
HBO Aztergaia: abantailatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
abantaila(tu), abantailatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Diakronia
Zah.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantailos
adj. Ipar. Abantailatsua.
-
HBO Aztergaia: abantailos
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
abantailatsu.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-os/-tsu.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantar
1 adj. Abantokoa, Abantori dagokiona.
2 iz. Abantoko herritarra.
abantari
iz. Arraunlaria.
-
HBO Aztergaia: abantari
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: EOh Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: '"Arraunlari" hitzaren sinonimo gisa barnera daiteke hori, eta hala egiten dute hainbat hiztegik (Elhuyar, 3000 Hiztegia, Mujika zaharra, Azkueren Hiztegia…)' (2000-12-20).
- [E123]: 'Abant, abant egin eta abantean zerrendan ditugunez, sar daiteke hau ere. Parnasorako Bidea-ko adibide pare bat badatoz OEHn'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'abantari sartzea onartu da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantzatu, abantza, abantzatzen
da/du ad. Ipar. Herr. Aitzinatu, aurreratu.
-
HBO Aztergaia: abantzatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 1997-02-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abantza, abantzatzen.
Behe-mailako formaren aldean hobestekoa
Ipar. Beh. Ik. aitzinatu, aurreratu.
Informazio lexikografikoa
Mailak
Behe-mailakoa (Beh. aurrerantzean) marka berriak esan nahi du, maila apalagokoa dela ondoan proposatzen denaren aldean; hemengo abantzatu hau oso bizirik dago Iparraldeko ahozkoan, eta, adibide bat ipintzeko, inolako arazorik gabe erabiliko luke J.L. Davantek Herria-ko idazlan batean, baina ez Euskaldunon Egunkaria-ko edo Argia-ko batean.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Behe-mailakoa (Beh. aurrerantzean) marka atzerapausoa iruditzen zait; 'aitzinatu' hor dugularik, eta J.L. Davantek "Herria-ko idazlan batean 'abantzatu' inolako arazorik gabe erabiliko lukeela, baina ez Euskaldunon Egunkaria-ko edo Argia-ko batean" badio, ez al dago argi ez dela hiztegi batukoa?" (2001-03)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantzu1
adb. Ipar. eta Naf. Ia, kasik. Abantzu bi urte baditu hemen garela.
abantzu izan da ad. Azkenetan izan, hil hurran izan. Ikusiz abantzu nintzela, sorterrira ekarri ninduten.
-
HBO Aztergaia: abantzu 1
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:19 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abantzu izan.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
kasik, ia.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Bi adiera horiekin, baina inolako markarik gabe?' (2001-01).
- [E123]: 'Zein marka du buruan ohargileak? Ipar. eta Naf. marka ematea erabaki da abantzu 1-i. Bestetik abantzu2 iz.ean adiera bakarra utziko da eta Ipar. marka erantsi. Gainera, bere lekuan, enantzu erantsiko da'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'abantzu Ipar. eta Naf. markekin emango da [...] abantzu-ren bigarren sarreran [...] honako hau emango da: langile hori abantzu handikoa da. Bigarren sarrera honetako lehen adiera dagoen bezala utziko da: iz. "aurrerapena, aitzinamendua, trebezia" besterik gabe. Bigarren adierarako enantzu sartzea onartu da, Ipar. eta Naf. markekin. Lehenbizikoari Ipar. eta Naf. jarriko zaio'. Erabakia (2001-02-23): 'azalpenetan, aurrerapena eta aitzinamendua ez ezik, trebetasuna ere aipatzea onartu [da]'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantzu2
iz. Ipar. Aurrerapena, aitzinamendua.
-
HBO Aztergaia: abantzu 2
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 aurrerapena, aitzinamendua. 2 (lanean) bizkortasuna.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abantzuño
adb. Ia-ia.
-
HBO Aztergaia: abantzuño
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ño.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ia-ia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abao
iz. Abaraska. Abao hutsak kendu.
-
HBO Aztergaia: abao
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abao Sin. abaraska
Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak
aberaska
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A107]: "Ez ote litzateke komenigarria horrelakoak oraingoz alde batera uztea...?" (1994-05-24)
- [E301]: "[nik zerrendatik kendu egingo nuke]" (1994-05-23)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Bide batez, abao sarrera dela eta, hurrengo itzulirako Bizk. marka emango zaio' (2001-01).
- Erabakia: EArau : 'abao iz. Bizk. Sin. abaraska'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abar
1 iz. Zuhaitz- edo zuhaixka-adarra, bereziki egur gisa erabiltzen dena. Haritz abarra. Abar txikia. Abarrak biltzen. Abar su, laster su (esr. zah.).
2 iz. Balio gutxiko gauza.
3 iz. Hondakina. Ikatz abarrak.
eta abar Eta gainerakoak. Zezenak, behiak, txahalak eta abar. Olerkariak (Lizardi, Lauaxeta eta abar). Han biltzen ziren beren jaiegunetan otoitz egitera eta abar. || Borroka latz samarrak ditugu era askotako puntuetan, ikastola, erlijio, politika eta abarretan. Gezurrez eta abarrez beterik baitaude.
[Oharra: eta abar luze bat esapidea desegokia da].
-
HBO Aztergaia: abar
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abar 'adar txikia' / AS: eta abar (eta abar luze bat joskera desegokia da).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
Euskaltzaindiak arautu berriez aipatu da: a) formak bere horretan onartu behar dira; b) izatekotan, azalpena aldatzeko eskabidea egin dezake lantaldeak; c) ez, ordea, esan duenaren kontrakoa esanaraziz. Kasu honetan, "eta abar luze bat eraikuntza desegokia da" oharra kentzeko eskatuko da.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
eta abar
Zerrendako formaren laburdura
badu ohizko laburdura: etab.; honen parekoa da etc.
Forma zuzenaren inguruko erabilera okerrak
eta abar luze bat eraikuntza desegokia da
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
adar txikia
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Adar forma hedatuagoa den arren, mendebaldeko abarra ere kontutan hartu beharrekoa da. Alde batetik, abar hitza hegoaldetik gutxienez Lizarraraino heltzen zen, eta gaurko erdaraz ir a por abarras ere esaten omen da, eta bestetik anbiguotasunezko kasu batzu garbitzeko ezin hobeki dator. Nola bereiztu, adibidez, Istanbul ondoko "El cuerno de oro" eta Frazer-en "La rama dorada", batari "Urrezko adarra" eta besteari "Urrezko abarra" esan gabe?. Bestalde, Kiriki-oren garaitik abarra hitzak sarrera handia izan du literaturan besterik gabe baztertzeko" (1993-01-18)
- [A104]: ""etab." laburdura aipatzen da, baina ez "e.a.". Ez ote onargarria?" (1994-05-18)
- [E114]: XK-k proposaturik, ABAR hitza eskaintzen duzue ADAR 'rama'ren sinonimo bezala. Baina gauza jakina da berba horrek arrama ihartuak adierazten dituela/zituela. | Gero eskainiko duzue beharbada, autore berak proposaturik, URDE ZERRIren sinonimo bezala. Baina ez dut uste gauza bera direnik, ez nire ama zenarendako. Entzun elkarrizketa hau, nik berarekin Bakaikun gure etxean izan genuena (1969, irailean): | Amak: "Lau urde dekatzau". | Nik: "Eta ura?" | Amak: "Ura ezta urdiá, ura txerri gaztiá da". | Beharrezkoa bada, errepikatuko dut hau bere garaian" (1994-07-28)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Eta abar luze bat horren gainean kalkoa dela esaten bada, baina hori bakarrik, orduan jendeak uler dezake zilegi dela' (2001-01).
- [E123]: 'Bada tartean Hiztegi Batuko lantaldearen eskaera ohar hori kentzeko eskatuaz'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'Kalko desegokia dela esatea aski dela esan da. Horren ordez erabil eta abar, eta abar. Hala onartu da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaraska
1 iz. Erleek, eztia gordetzeko, erlauntzaren barnean argizariz prestatzen dituzten gelaxka hexagonalen multzoa. Ik. abao; orraze. Eztia darion abaraska. Erle joan-nahiak, ez ezti, ez abaraska (esr. zah.).
2 iz. Liztorrek eta beste zenbait animaliak egiten duten antzeko egitura.
-
HBO Aztergaia: abaraska
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abaraska Sin. abao.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaritz
iz. Artearen antzeko zuhaitz edo zuhaixka (Quercus coccifera).
-
HBO Aztergaia: abaritz
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abaritz Quercus coccifera
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarizia
iz. Zah. Zekenkeria, zikoizkeria.
-
HBO Aztergaia: abarizia
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. zikoiztasun, zikoizkeria; zekentasun, zekenkeria.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "Guztiok ezagutzen eta askok behintzat erabili ere egiten ditugun hitz "zahar" hauen esanahien hedadura, ene irudiko, ez da zikoiztasun-zikoizkeria, zekentasun-zekenkeria, zikoitz, zeken hitzekin estaltzen. Izan ere, euskaraz zeken eta zikoitz 'bererik eman nahi ez duena'ri dagozkio, erdarazko 'avaro, tacaño, mezquino, ruin' kontzeptuari alegia, baina ez 'ondasunak neurrigabe bildu eta metatzeko joera duena'ri, euskaraz 'abarizios, diruzale, ondasunzale, -gose, -gura..', erdarazko 'avaricioso, acaparador' bezalatsu. Uste dut abarizia-k esangura zabalagoa duela zekentasun-zikoiztasun hitzek baino, hauek erdarazko 'tacañería, cicatería'-ri baitagozkie gehiago, eta, beraz, bada bientzako tokia. Adibidez, bertuteen abarizia edo, zeruetako ondasunen abarizios gisako esaldietan ezingo genituzke zeken(tasun) edo zikoitz(tasun) hitzak erabili. Badira, jakina, gutizia, gutizios hitzak ere, kasuren batean abarizia-abarizios-en ordain izan daitezkeenak, baina adiera ahulagoa dute, abarizia-k aldean bekatu buru izateko marka nabarmena darama eta. Hortaz, hitz hauek ere beren horretan errespeta daitezela eskatuko nuke".
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): "Zah. marka ez du gustuko ohargileak [...] Azkenean bozkatu da eta honako emaitza izan du bozketak: 9 "Zah."-en alde. Kontra inor ez. Hortaz, "Zah." markarekin utziko da".
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarizios
adj. Ipar. Zah. Zekena, zikoitza.
-
HBO Aztergaia: abarizios
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. zikoitz, zeken.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-os
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "Guztiok ezagutzen eta askok behintzat erabili ere egiten ditugun hitz "zahar" hauen esanahien hedadura, ene irudiko, ez da zikoiztasun-zikoizkeria, zekentasun-zekenkeria, zikoitz, zeken hitzekin estaltzen. Izan ere, euskaraz zeken eta zikoitz 'bererik eman nahi ez duena'ri dagozkio, erdarazko 'avaro, tacaño, mezquino, ruin' kontzeptuari alegia, baina ez 'ondasunak neurrigabe bildu eta metatzeko joera duena'ri, euskaraz 'abarizios, diruzale, ondasunzale, -gose, -gura..', erdarazko 'avaricioso, acaparador' bezalatsu. Uste dut abarizia-k esangura zabalagoa duela zekentasun-zikoiztasun hitzek baino, hauek erdarazko 'tacañería, cicatería'-ri baitagozkie gehiago, eta, beraz, bada bientzako tokia. Adibidez, bertuteen abarizia edo, zeruetako ondasunen abarizios gisako esaldietan ezingo genituzke zeken(tasun) edo zikoitz(tasun) hitzak erabili. Badira, jakina, gutizia, gutizios hitzak ere, kasuren batean abarizia-abarizios-en ordain izan daitezkeenak, baina adiera ahulagoa dute, abarizia-k aldean bekatu buru izateko marka nabarmena darama eta. Hortaz, hitz hauek ere beren horretan errespeta daitezela eskatuko nuke".
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): "honako emaitza izan du bozketak: 9 "Zah."-en alde. Kontra inor ez. Hortaz, "Zah." markarekin utziko da".
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarizti
iz. Abaritz basoa.
-
HBO Aztergaia: abarizti
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:24 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-di.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarka
iz. Euskal Herrian erabili ohi den larruzko edo gomazko oinetakoa, batez ere oinaren azpialdea babesten duena eta soka baten bidez zangoaren behealdean lotzen dena. Abarka eta soineko zaharrak adabatu. Abarkak jantzi. Behiaren larruarekin josten ziren abarkak. Abarkak oinetan lotu. Abarka-mantarrak jantzi.
abarka handizuren, abarka-handizuren Handizurena.
-
HBO Aztergaia: abarka
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-08-27 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarkadun
1 adj./iz. Abarkak erabiltzen dituena. Baserritar abarkadun bat, nik baino anatomia gehiago dakiena.
2 iz. Pei. Baserritarra, gehienetan gizarte klasetzat hartua. Abarkaduna izan arren, guk adinako eskola zuen. Ikusi zeinen beldurtiak diren abarkadun txepel hauek!
-
HBO Aztergaia: abarkadun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarkadun 'baserritarra'
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'baserritarra'
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarkagile
iz. Abarkak egiten dituen eskulangilea. Abarkagilearen tresnak.
-
HBO Aztergaia: abarkagile
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gile/-gin.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarkagintza
iz. Abarkak egitea; abarkagilearen lanbidea. Abarkagintza, neguko zeregina baserrian.
-
HBO Aztergaia: abarkagintza
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gintza.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarketa
iz. Zola espartzuzkoa eta gainaldea ehunezkoa duen oinetakoa. Ik. espartin. Oin bat ortozik eta bestean abarketa zahar bat zeramala. Abarketa zuriak.
-
HBO Aztergaia: abarketa
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:Merkat 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
a) 'espartina' adierakoak 26 dira: abarketa 19: B 7 (AB AmaE, Ag Kr, Kk Ab II, Erkiag Arran); G 10 (Ag G, Mok, TAg Uzt); EB 2 (Osk Kurl); abarketadun G 1 (Ag G); abarkatari G 4 (TAg Uzt); abarketari 2, B-G (Ag Kr; TAg Uzt); OEH argitaratuan, gainera: abarketa: Urroz EEs 1915, Zink EEs 1927; abarketari: Zink EEs 1927; b) 'abar bila' adierako abarketa IE 1 (Zby).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
a) 'espartina' adierakoak 13 dira: abarkata EB 1 (J. Oregi); abarketa 10: B 2 (M. Zarate, A. Zubikarai); G 4 (E. Iglesias, X. Kintana, J. Garmendia); EB 4 (J. Jauregi, M. Kaltzakorta, J. San Martin); abarketagin eta abarketagintza bana (J. Oregi); b) 'pantufla, etxeko oinetakoa' adierako abarketa bitan jaso da, EB (K. Santisteban).
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
'espartina' adierakoak dira denak: abarketa: DFrec 5, AB38 4, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; abarketagile: AB50 1; abarketagintza: Euskalterm 1; abarketari: HiztEn-LurE.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarketa 'espartina'
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'espartina'
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "jantzi-, etxeko tresna- eta tankerako hiztegiak aparte landu behar direla uste dudan arren, ezpabere gaztelania edo frantsesa nagusituko baitzaizkigu alor horietan, berba hau "etxeko zapatilla" esateko erabil dadin proposatu gurako nuke, de facto, ikastola-hiztegi zenbait direla bide horrela erabiltzen delako" (1995-01-10)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarketari
iz. Abarketak egiten dituen eskulangilea.
-
HBO Aztergaia: abarketari
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaro
1 iz. Zuhaizpeko edo bestelako babesgunea, abereek eguzkitik gerizatzeko erabiltzen dutena. Abaroaren bila gerizpera bildu diren txoriak.
2 iz. Irud. Nazionalismoaren abaroan gizendu nahi du.
abaroan egon Itzalpean egon. Abaroan daude behiak.
abaro egin Ganaduak abaroan biao egin. Non egiten du abaro artaldeak?
-
HBO Aztergaia: abaro
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: abaro egin, abaroan egon.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
kategoria-adierak gehitzeko eskatuz:
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abaro egin, abaroan egon
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Forma baten adiera(k)
itzala, aterbea, babesa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarrakitu, abarraki, abarrakitzen
du ad. Suntsitu, desegin. Haize eraso batek abarrakitu du txabola. Bosgarren ordu laurdenerako, arras xehatu, abarrakitu eta azpiratuak izan ziren erromatarrak.
-
HBO Aztergaia: abarrakitu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarrakitu, abarraki, abarrakitzen. da/du ad. 'suntsitu'
Informazio osagarria
Zerrendako forma osatua(k) baztertuz, osagaietako bat jaso da
Forma onartuaren baliokideak
ik. suntsitu
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abarrakitu, abarraki, abarrakitzen
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E119]: suntsitu, pertsona edo abereak elbarritu (Arr.). "Abarrikatu (G-to, AN, L-ain, BN, Sal, R) Abarrikatu v. abarrakitu". (OEH). "Abarrikatu (BN-ald-s G-and, L-ain) Var. de abarrakitu" (Azkue). Destrozar, despedazar (DVC). / Oharra: Abarrakitu eta abarrikatu elkarren aldakiak izanik ere badirudi hitz biak erabiltzen zirela Nafarroan. Erroibarren adibidez bigarrena agertzen da izkribuetan: "Lucifer serpiente zar gaisstoarri burua austera, eta abarricacera" (ETZ 44.68). "Mariak abarricatuitiote buruac infernuko Lucifer guciei" (ETZ 44.97). Gaur egun abarrikatu nagusitu da Sakanan eta naiz erabiltzen da. Abarrakitu ez ote da hitz zaharkitua? (2000-12-14).
- Erabakia: BAgiriak (2001-01-26): zerrendan ageri den abarrakitu hitza zaharkitua ote den zalantzan jartzen du. Nolanahi ere, hitz beraren aldakiak dirateke. MAk duda du ea merezi ote duen aldaera hau ere sartzea. XK-k proposatzen du batetik bestera bidaltzea: e. oharrarekin. ISk Naf. oharrarekin joatea egokiago litzatekeela dio: Naf. 'abarrakitu'. Hala onartu da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarreria
iz. g.er. Abar hondakinen multzoa.
-
HBO Aztergaia: abarreria
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-teria.
Informazio lexikografikoa
Maiztasuna
g.er.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abarrikatu, abarrika, abarrikatzen
da/du ad. Naf. Abarrakitu.
abarrots
iz. Harrabotsa.
-
HBO Aztergaia: abarrots
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:Hletra 1993-09-29 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10 Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarrots* e. harrabots
Lantaldearen irizpideak
Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua
lapurterazko forma da, eta honek eraberritu egin du, eta gaur harrabots darabil, eta hau da hobestekoa: "abarrots. ik. harrabots" forman emango da.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: (1995-07) harrabots aukeratzeko arrazoia eskatu du.
- Erabakia: (EH 2014): Euskaltzaindiaren Hiztegiak e. marka kendu du.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abartegi
iz. Sutarako abarrak gordetzen diren lekua. Ik. egurtegi.
-
HBO Aztergaia: abartegi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak ez du besterik agintzen
idatzizko tradizioak besterik agintzen ez duenez, -a mugatzailerik gabeko eratorria da hobestekoa.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abartsu
adj. Abar asko dituena, abarrez betea. Ik. adartsu. Hiru intxaurrondo abartsuren azpian. Baso abartsua.
-
HBO Aztergaia: abartsu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abartu, abar/abartu, abartzen
1 da ad. Adarkatu, adarretan bereizi. Damurik, hainbeste adaxkatara da abartua gure euskara zaharra!
2 (Era burutua izenondo gisa). Oreinaren adar abartuak.
-
HBO Aztergaia: abartu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
abar(tu), abartzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
adarkatu.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Damurik, hainbeste adaxkatara da abartua gure euskara zaharra!
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abartzuzar
1 adj. Abartzuzakoa, Abartzuzari dagokiona.
2 iz. Abartzuzako herritarra.
abasberuan
adb. [Oharra: Euskaltzaindiak, abasberuan-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abespeluan].
-
HBO Aztergaia: abasberuan
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak erabaki gabe utzia Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
B dira guztiak (eta MEIG 1): abasberuan 4 (Astar I; Astar II 3); abesbeluan 2 (CatElg); abespeluan 4 (Mg PAb 2; Otx; MEIG — eta beste 1: Vill in OEH I, VIII); abespelu 1 (Echta Jos).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abasberuan: HiztEn-LurE.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietakoak:abasberuan: ElhHizt; HiruMila; DRA; PMuj DVC; abespelu: DRA; PMuj DVC; abespeluan: HiruMila; abespeluan artu: PMuj DVC; abesberuan: PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: † ik. abespeluan / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
abespeluan erabilixeagoa da.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Orotarikoan 'abesbelu' eta 'abospolo' ere badatoz. Jartzekotan, bakarra eta adiera desberdinetarako. Beste adieretarako 'itsumustuan' eta '(al)iritzira' ere badaudelarik, bedeinkatu ote liteke lan munduan hainbeste erabiltzen den 'a destajo'ren ordain gisa" (2001-03)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB: abasberuan-i lehentasuna eman nahi lioke ISk. // BAgiriak (2001-01-26): hala ere, abespeluan emango da. Abasberuan* e. abespeluan 'jo ta ke'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abasto
adb. Herr. Ugari; nahikoa. Munizioa, bolada baten, eduki dute abasto. Zalekeria likits guztiak asetzen, dirua abasto.
-
HBO Aztergaia: abasto
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma bakarra aski da
Ik. abastu (bakarra aski delakoan).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'Abasto agintzen dute testuek. Hala onartu da: adlag. her. 'ugari, nahikoa'. abastu* e. abasto'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abastu
adb. [Oharra: Euskaltzaindiak, abastu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abasto].
-
HBO Aztergaia: abastu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ik. OEH.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Kategoria
adlag.
Maiztasuna
g.er.
Forma baten adiera(k)
ugari.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abat
iz. Batez ere Bizk. Monasterio bateko burua. Ik. abade.
-
HBO Aztergaia: abat
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:15 1997-02-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Zerrenda osagarriak
BizBerba: "(Ziortza-koari hala deitzen zitzaion), Monasterioko nagusia. Euskara baturako agian apate eta apatesa zaharrak bultzatu beharko lirateke, eta ez abade eta abadesa, proposaturik dauden erara, cfr. Bizkairako Apatamonasterio".
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Batez ere Bizk. Ik. abade (Bizk. abade 'apaiza' izanik, ulergaitzak lirateke hor "San Anton abadea" bezalakoak).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Zergatik ez aipa abat- dela konposaketa.forma (ez beti, jakina)? Ala horrelako oharrik ez da jasoko?' (2001-01).
- [E123]: 'Hitz zatirik (hitz elkartu bateko lehen osagairik...) ez jasotzea erabaki genuen hasieratik'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'abat- forma sartzeko eskaria ez da onartu. Horrela erabaki baitzen bere garaian'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abata
iz. Usoak erakartzeko edo jaitsarazteko erabiltzen den zurezko hegaztia.
-
HBO Aztergaia: abata
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai
oso gutxi erabilia, gaia baita halakoa.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
usoak erakartzeko hegazti-irudia.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abatar
iz. Inform. Interneten eta komunikazio teknologia berrietan, erabiltzailearen identitate grafikoa, argazki bat edo marrazki bat izan daitekeena. Biziki programa interesgarria honako hau, abatarra moldatzeko hamaika marrazki eskaintzen dituena.
abatari
iz. Uso ehizan, usoen etorreraren berri ematen duen begiralea.
-
HBO Aztergaia: abatari
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abatetxe
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abatetxe-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abade-etxe, abade sarreran].
-
HBO Aztergaia: abatetxe
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:22 1997-02-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. abade-etxe.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abatz
1 iz. Gaztagintzan erabiltzen den zurezko ontzia, bi euskarri dituena, kaikua eta goporra baino handiagoa. Gazura egosirik, abatzetik abatzera botatzen da, irabiaturik hozteko.
2 iz. Gurpilaren erdiko pieza, ardatza sartzen dena eta izpiak biltzen dituena. Intzirika biratzen ziren abatzak ardatzetan. Gurdiaren gurpilak abatzetaraino sartu zitzaizkion lokatzetan.
-
HBO Aztergaia: abatz
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [P008]: "Zerrendatik kenduko nuke" (1994-05-04)
- [A107]: Ez ote litzateke komenigarria horrelakoak oraingoz alde batera uztea...?" (1994-05-24)
- [E306]: "'abatz-estalki' azpisarrera sartzea proposatzen dugu automobiletako 'tapacubos'/'enjoliveur' adierazteko" (2001-01-23)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abaurrear
1 adj. Abaurregainekoa, Abaurregainari dagokiona.
2 iz. Abaurregaineko herritarra.
abaurregaindar
1 adj. Abaurregainekoa, Abaurregainari dagokiona.
2 iz. Abaurregaineko herritarra.
abaurrepetar
1 adj. Abaurrepekoa, Abaurrepeari dagokiona.
2 iz. Abaurrepeko herritarra.
abazera
iz. Karatxai-Txerkesiako hizkuntza ofizialetako bat.
abazuza
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abazuza-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. babazuza].
-
HBO Aztergaia: abazuza
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: † Ik. babazuza / HiztEn: Ik. babazuza / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Aldaera baztertua edo adierazkor automatikoa
ez legoke hiztegi honetan aipatu beharrik ere.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K202]: "babazuza-ri lehentasuna ematen zaio. Baina zer egin "abazuzan" eta "abazuzaka" berbekin?" (2000-11-24)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Hori baztertuta geratu dela argitzea lagungarri izan daiteke (abazuza e. babazuza)' (2000-12-20).
- [E123]: 'Komenigarri ikusten bada, sar daiteke. Hala erabakitzen da'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): ' AUren oharra ontzat eman da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abdikatu, abdika, abdikatzen
du ad. Errege edo erregina karguari uko egin, kargua utzi. Bi hilabeteren buruan erregeak abdikatu egin zuen.
-
HBO Aztergaia: abdikatu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abdikatu, abdika, abdikatzen du ad.
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abdomen
1 iz. Anat. Ornodunetan, enborraren behealdeko barrunbea, digestio aparatuaren, gernu aparatuaren eta ernaltze aparatuaren zenbait organo dauzkana. Abdomeneko giharrak.
2 iz. Anat. Artropodoen gorputzeko atzeko zatia. Intsektu horiek argia ematen duen organo bat dute abdomenaren azpiko aldean.
-
HBO Aztergaia: abdomen
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Gure corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu abdomen forma aurkitu.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
abdomen EB 8 (S. Garmendia, UZEI, M. Aizpurua, I.A. Berriotxoa); abdomin EB 2 (J. Jauregi, J.M. Txurruka).
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abdomen: AB50 1; HiztEn-LurE, Euskalterm 26; abdomin: AB38 4; 'abdomen' itzulitako besteak: sabel: AB38 24, Euskalterm 2; sabelalde: AB38 1; Euskalterm 2; zilbor: AB38 3; AB50 2.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Hiztegiotan ez dugu abdomen aurkitu: DRA, Lh DBF, PMuj DVC, Casve EF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal abdomen-en ordainak beste hiztegietan: HiruMila: abdomen, zilbor; ElhHizt: abdomen, sabel, sabelalde; Lur EG/CE eta EF/FE: abdomen, sabel; Casve FE: sabel, zorro; HaizeG: sabel; PMuj DCV: sabel, sabel-zorro, buzkantz, zorro, zilbor, marda; Azkue Aurkibidea: bilkor, zilbor, zilbot, zingur.
Erdaretako formak
Beste erdaretakoak: fr (DLLF): abdomen; it (L. Ambruzzi): addome, pancia, ventre; ca (DCC): abdomen; en (Webster): abdomen; de (Slaby-Grossmann): Unterleib, Abdomen; (zool) Hinterleib; (fam) Bauch.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abdominal
adj. Anat. Abdomenari dagokiona.
-
HBO Aztergaia: abdominal
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Teknizismo onartzekoa
Tekn. marka legokioke berez, baina aski arrunt bihurtu da, gorputz-ariketen hedatzea dela medio.
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abduktore
adj. Anat. Giharrez mintzatuz, gorputz adar bat edo bestelako organoren bat gorputzaren ardatzetik urruntzen duena.
-
HBO Aztergaia: abduktore
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ez dugu aurkitu corpusean eta OEH argitaratuan.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
EB dira bina adduktore (K. Altonaga: "Oso garrantzitsuak izaten dira bibalbioetako maskorren muskulu adduktoreak"; "atzeko muskulu adduktorearen azpian lerro honen altzo paleala ager daiteke") eta aduktore (I. Aldabe: "Maskorraren kanpokaldean ildo bertikale bat erakutsiz, aurrez-aurreko ertzearen atzean, aurreko aduktorearen marka ez da lotailua bezain luzea"; "Ildorik gabekoa, aduktorearen marka lotailua bezain luzea edo luzeagoa da").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abduktore: HiztEn-LurE, Euskalterm 1 (muskulu abduktore).
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietakoak: abduktore: ElhHizt, HiruMila; bazterzale: Casve FE. Hiztegiotan ez dugu aurkitu: Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG, T-L LFB, Azkue Aurkibidea, PMuj DCV, DRA.
Erdaretako formak
Beste erdaretakoak: fr (DLLF): abducteur; it (L. Ambruzzi): abduttore; ca (DCC): abductor -a; en (Webster): (anat) abducent; (m.) abductor; de (Slaby-Grossmann): Abziehmuskel, Auswärts-, Heran-, Abzieher; (Langenscheidts): Anat. Abduktor m.
Bestelakoak
Teknizismo onartzekoa
Tekn. litzateke berez, baina aski arrunt bihurtua, adib. kirolarien lesioak direla medio.
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa
nazioartekoa da.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abdukzio
iz. Anat. Gorputz adar bat edo bestelako organoren bat gorputzaren ardatzetik urruntzea dakarren mugimendua.
-
HBO Aztergaia: abdukzio
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:003 2002-09-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ez dugu aurkitu.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
abdukzio 2, Ovniak ("Glosarioa: Abdukzio: Izaki estralurtarrek lurtarra bahitzeari [sic] "abdukzio" hitzaren bidez adierazten da"); abduzio 1, J. Arretxe ("Estralurtarrek, guk baino askoz teknologia aurreratuagoa izanik, erraz konkistatuko gaituzte eta pixkanaka, abduzioen eta mutazioen bitartez, pertsonak ordezkatzen hasiko dira").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abdukzio: HiztEn, LurE, Euskalterm 1 (aldaka-abdukzio, aldaka-urrunketa sinonimoarekin: 'abducción de caderas') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50 // eta 'abducción' itzulia: urrunketa: Euskalterm 1 (zangoen urrunketa: 'abducción de piernas').
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
abdukzio: ElhHizt (abducción); abduzio: PMuj DVC (abducción; eta abduzio-giar: músculo abductor) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal abducción / abduction formen ordainak: abdukzio: HiruMila, ElhHizt; loadar baztertze: Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV.
Erdaretako formak
fr (Le Petit Robert): abduction; it (S. Carbonell): abduzione; sillogismo; en (Collins): abduction; de (Langenscheidts): Abziehen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Kategoria
iz.
Jakite-arloak
Anat.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): abdukzio iz. Anat.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abede
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abede-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. alfabeto].
-
HBO Aztergaia: abede
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:28 1997-02-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
abede 2: MEIG I ("abedeari jarraituz zuzen ipini"); Zait Plat ("gure abede`ko ogei ta sei elatzek antola ditzakete euskerazko itz guziak").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
abede 6: J. Intxausti ("Abedea, jauna"); Agur 1973 3 ("Fitxa auek, ordea, naastuta daude oraindik, abedez zuzen ipiñi gabe, alegia", "abedearen araberan antolatu gabeak", "Fitxa oiek guztiak abedez bakoitzari dagokion eran zuzen"); R. Garate 2 ("Abedeko bada, Ortega y Gassetek dioena", "Jose Ortega y Gasseten abedeko leloa"); abedetu 1: Zer 1977 ("Erritarrik geienak analfabetoak, abedetu bakoak, doguz").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abede: AB38 1 // Ez dugu aurkitu ap., Dfrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
abede: PMuj DVC // Ez dugu aurkitua ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. alfabeto.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abegi
iz. Harrera. Abegi txit ona egin diegu. Abegi onez hartzen zituen. Lagunartea gustatzen zaigu eta abegi oneko jendea gara. Zerbitzari abegi txarrekoari ez ikusia eginez.
-
HBO Aztergaia: abegi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abegikor
adj. Abegi ona egiten duena. Ik. abegitsu. Jendea abegikorra da Txilen. Irribarre abegikorra eskaini zion neskari. Egiazko giro abegikor eta harmoniatsua.
-
HBO Aztergaia: abegikor
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:012 2002-09-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2011-05-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
abegikor 21: Jose Mari Perez de Mendizabal (hiri abegikor batek hiritarrak moldeatzen ditu), Josu Chueca (espedizioak amaitu zirenean ere, berau izan zen etorkin berrien aterperik abegikorrena), Anari Alberdi (Beste askok bere tratu "abegikorra" nabarmendu dute, bere telefono deiak disko edo kontzertu batengatik zorionak emateko), Fermin Muguruza (Ez da bakarrik kantari eta musikari berezia izan, baizik eta oso pertsona abegikor eta goxoa), Aitor Renteria (sei hilabete horietako ezaugarri nagusiak erakutsi duen jarrera abegikorra baztertu du Frantziak), Gontzal Agote 2 (ohartuko da iparraldean ere pertsona jator eta abegikorrak direla, Emakume pobretu, ezjakin eta erretxindua, bihotz oneko aristokrata abegikor, kulturaniztun eta ongi hezituaren sarean eroriko da), Irune Lasa 2 (etxe abegikor epelean, Baina gizakia batzuetan abegikor besteetan gogor hartzen duen planeta ez da horren egonkorra ezta betierekoa ere), Alberto Barandiaran (Baina abegikorra da), Marian Zarraonandia (espazio zabalak, argiak, politak, abegikorrak...), Oihana Elduaien (Eta espero dugu Euskal Herria ere abegikor eta eskuzabal agertzea hara doan edozein irlandarrekin), Itxaro Borda (Saint Denisko kiroldegiaren maldan dago euskaldunen habia dagoeneko, handiagoa, erosoagoa, gustagarriagoa, abegikorragoa), Iñaki Aramaio (oso abegikorra da jendea), Leire Ventas (sei hilabeteotan plastiko zuriko kanpinei itxura abegikorragoa emateraino hazi dira), Iñigo Aranbarri (non jendea abegikorra eta gizalegekoa den), Xanti Begiristain (eskuzabala eta abegikorra kanpotarrekin), Aitor Manterola (Oso abegikorrak dira monje budistak), Haize Galarraga 2 (mendi garaien artean eta herritar abegikorren bihotzetan ezkutatzen dena, Kirgizistanen barrena ibili nahi izanez gero, berehala konturatuko da bidaiaria zein abegikorra den Kirgizistango jendea), EiTB.com (bere menpekoarekin gela konpartitu beharko du eta familia abegikor bateko partaide izan beharko du); abegitsu 18.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
EPG: abegikor 78: Berria 10, Agustin Otsoa 7, Joan Mari Irigoien 9, Juan Luis Zabala 4, Felipe Juaristi 4, Elizen arteko Biblia 3, Aitor Arana 3, Joxean Agirre 3, Eider Rodriguez 3, Karlos Zabala 2, Migel Angel Mintegi 2, Josu Zabaleta 2, Harkaitz Cano 2, Bego Montorio 2, Jose Morales 2, Edorta Jimenez, Fernando Morillo, Joxemari Iturralde, Juan Garzia, Pello Lizarralde, Xabier Amuriza, Joanes Urkixo, Unai Elorriaga, Fernando Rey, Josetxo Azkona, Piarres Xarriton, Koldo Izagirre 2, Javi Cillero, Jokin Urain, Itxaro Borda, Aingeru Epaltza, Oskar Arana 2, Markos Zapiain; abegitsu 54.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
erabilia da, eta hedatua.
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. abegitsu.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-kor izenekin.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): abegikor
- Bidalketa: ik. oh. s.u. abegitsu.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abegitsu
adj. Abegi ona egiten duena. Dublingo argiak gorri eta abegitsu ageri ziren gau hotzean.
-
HBO Aztergaia: abegitsu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ik. OEH argitaratuan abegiar ["(Neol.) Acogedor" eta lekukotasuna: JE Ber: "Karrikako bertze etxeak ez ditugu haatik hoin abegiar"], abegitasun (lekukotasun bat: Etxde Itxas), abegitsu (bi lekukotasun, Etxde Itxas '(leku) erosoa' eta 'harrera ona egiten duena' adierakoak: "Etxe abegitsua"; "Une aietan beltzen Jaungoikoaren San Juan zerizkion bere buruari. Dollorkume zelebre ta abegitsu zen, izan ere, Zaldunbide ura").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
abegikor '(leku) erosoa' adierakoak 2 dira: G-EB (J. Garmendia Larrañaga: "Tolosa zarreko Agintari izena daraman kale estu eta kondairatsuko areto baten, giro abegikor gogorarazle barnean, Orixeren mintzaldia"; P. Ezkiaga: "Urteak ziren ez zuela ostatua horren misteriotsua eta, halaber, horren abegikorra ikusten"); abegitsu 'abegi ona egiten duena' adierako 1, EB (S. Basurko: "Aipatu lehenik (...) bi filmek merezi izan dutela (...) besteek ez bezalako harrera abegitsua"); abegikortasun 'harrera ona egitearen tasuna' adierako 1, EB (J.L. Lekunberri: "Zapatariari eta bere emazteari izandako abegikortasuna eta emandako janari ederra eskertu egin zizkien").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
abegikor 'harrera ona egiten duena': AB50 1, HiztEn; abegikortasun 'harrera ona egitearen tasuna': Euskalterm 1; abegitsu 'abegi ona egiten duena': HiztEn-LurE; AB38 1.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. HiruMila: abegikor: 'agocedor, ra; hospitalario, ria // coquetón, na'; abegikortasun: 'hospitalidad'; abegitsu: 'acogedor, ra; hospitalario, ria'; ElhHizt: abegitsu: 'acogedor, -a, hospitalario, -a'.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Ongi eratua da
Er. gabea, baina onartzekoa: a) gaur abegikor izan dezake lehiakide, baina hori ere ez da oso erabilia; b) ongi eratua da, eta abegikor, berriz, zalantzazko osaerakoa; c) -tsu atzizkidun honek adeitsu, txeratsu paraleloak ere baditu sinonimoetan.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'ez dut deus berba honen aurka, baina horren aldean abegikor hitza ere badago eta hori baino gehiago erabili da, horren eratorri abstraktu ezaguna den abegikortasun bezala, adeitsu-k nekez eman lezakeena. Ez dakusat hor zer arazo dagoen, jadanik baikor, ezkor, iheskor edota orokor onartuak baldin baditugu, guztiz normalak diren amakor, anaikor, bihozkor, kontrakor edo lankor bezalako hitza izanik. Egia da, oro har, abegi ona egin edo eman agertzen dela, baina horrek ez du esan nahi abegi egin edo abegi eman zilegi ez direnik (azkena dokumentaturik dago behintzat) izenondoa dutenean era honetako hitzek eskuarki artikulua daramatelako: barre gozoa egin, beldur ikaragarria izan, gose itzela izan, logura handia izan... Beraz, ez dago arrazoirik, nik uste, abegitsu-rekin batera, abegikor eta abegikortasun hitzak ere onar ez ditzagun. Bestalde, lehendik ere euskal hiztegia atzizki ezberdineko hitz sinonimoz betea dugu, idazleon mesederako, horrela behin eta berriro hitz forma berbera errepikatu beharrik ez dago eta: antolaketa / antolakuntza, egoile / egoiliar, gaixobera / gaixoti, gaizkile / gaizkin, ikerketa / ikerkuntza, jabego / jabetza / jabetasun, maitekor / maitetsu, oroipen / oroitzapen / oroitza / oroitze...'
- [E123]: 'Zerrenda lehen aldiz eztabaidatu zenean ere jardun ginen honetaz. Hau da orduan idatzi nuena: Abegikor / abegitsu eztabaida izan da, XK biak gordetzearen alde delarik; BO, PA eta ni abegitsu-ri lehentasuna ematearen alde. Ez bata eta ez bestea dira erabiliegiak, baina osaeraz txukunagoa da abegitsu'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'Hiztegi Batuko lantaldeak esandakoari eustea proposatzen du Euskara Batuko batzordeak. Proposamen honen alde, zazpi boto izan dira. Biak sartzearen alde bozkatu dute beste zazpik eta zuri, bostek. Bozketa honen ondorioz ISk oraingoz ez sartzea proposatu du. Horrek ez du kentzen erabili ahal izatea. Eta jendeak erabiltzen badu, beti izango litzateke aukera gero sartzeko. PGk biak kentzea proposatzen du. Hau ere bozkatu da eta aldeko zazpi boto atera ditu. Ondoren, abegitsu-ren aldeko botoa eman dute hamar euskaltzainek. Eta biak sartzearen aldeko agertu dira hiru. Horrela, atzera-aurrera hauen guztien ondoren, zerrenda dagoen bezala uztea erabaki da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abelazkuntza
iz. Abereak hazteko lanbidea eta jarduera. Euskal Herriko ohiko abelazkuntza. Gaitz horrek kalte handia ekarri zion abelazkuntzari.
-
HBO Aztergaia: abelazkuntza
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
berria den arren, aski bide egina du formak darabiltenen artean, eta ezin esan daiteke gaizki eratua dagoenik (EEBSko corpusean bitan ageri da abel-hazkuntza, 11 aldiz abelazkuntza, eta inoiz ez abere-hazkuntza)
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria (2000-02-24): berrikustea proposatzen zen, dagoen bezala uztea erabaki da.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abelbide
iz. Abere ibiltariek erabiltzen duten bidea. Ik. altxonbide.
-
HBO Aztergaia: abelbide
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-re/-l-.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-bide.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: '= altxunbide, altxonbide? (Gogora dezagun, bidenabar, Mitxelenaren trufa eta haserrea, hiztegi eskas batean ageri zen zorioneko kainada hura zela eta)' (2001-01).
- [E123]: 'Aurrerago etorriko dira altxonbide eta altxubide, bietatik zein hobetsi, Hiztegi Batuko lantaldeak erabaki ezinik utziak. Agian hobe orduan aztertzea zein den hartzekoa eta ikusi, bide batez, abelbide-ren Sin. markatu behar diren ala ez'.
- Erabakia: Erabakia (2001-01-26): 'abelbide-ren ordainaren forma egokia (altxunbide ala altxonbide) zein den aurrerago erabakitzeko utzi da'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abelburu
iz. Abere multzo bateko banako bakoitza. Ik. buru 12. Hamar abelburu hazten ziren lekuan, orain badira hogei. Merkaturako zeuzkan abelburu ederrenak.
-
HBO Aztergaia: abelburu
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:39 1997-02-26 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-re/-l-.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-buru.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'abere-buru: Ez genuke sartuko? Jean Etxeparek darabil, urrutira gabe, Beribilez liburuan' (2001-03).
- [E123]: 'Abelburu sarrera onartu genuen joan den hilean. Beharrezko izanez gero, sar daiteke abere(-)buru azpisarrera, baina Ipar. eta BNaf. Markarekin, hori baitagokio OEHko datuen arabera'.
- [E113]: 'Abere(-)buru elkarketa sintaktiko arrunta da, ogi(-)bihi modukoa. Gurean sartu gabe ere erabil daiteke'.
- Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'abere buru sartzea ez da onartu abelburu jadanik sartua baitago. HK jaunak erretiratu egin du azkenean oharra'.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abeldi
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abeldi-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. fauna].
-
HBO Aztergaia: abeldi
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:40 1997-02-26 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. fauna.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abeldun
iz. Abere jabea. Ik. abeltzain. Neolitoan Euskal Herriko biztanle gehienak abeldun eta artzainak ziren.
-
HBO Aztergaia: abeldun
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:38 1997-02-26 Bigarren mailan onartzekoa Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
Ik. abeltzain.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (2000-11-09): bakoitza bere lekuan uztea erabaki da, adieraz desberdinak direlakoan.
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abelera
iz. Gip. g.er. Egoera.
-
HBO Aztergaia: abelera
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArauB Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abelera Gip. 'egoera'
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Edo kendu edo erabilera markatukotzat eman, adibide bat/pare bat erantsiz. Ez nuke Gip. jarriko" (2001-03)
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abeletxe
iz. Abereak gordetzen diren toki babestua, baserritik bereizia. Abeletxe batean jaio zen. Iragorriko abeletxean izan ginen egun hartan.
-
HBO Aztergaia: abeletxe
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua - OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
abelgorri
iz. Behiaren espezieko aberea. Abelgorria esaten zaie zezen, idi, zekor, idisko, behi, bigantxa, txahal eta behi taldeari darraizkion osterantzekoei. Abelgorrien tuberkulosia. Abelgorriak eta ardiak ez omen dira ostiraletan mendira eraman behar.
-
HBO Aztergaia: abelgorri
Iturria:
Kodea [?] Data Proposamena Araua: Z3:EArau44 Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Batasuna egina dago
tradizioak bermatua da abel- forma
- OEH
- EHHA
- XX. mendea
- Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2019-01-11
Nabarmenduak
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- +34 944 15 81 44
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- +34 943 42 83 65
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Pedro Asua, 2. 2.solairua
01008 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- +34 943 42 83 65
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Conde Oliveto, 2. 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
