a1
1 iz. Alfabetoko letra (a, A). A larria.
2 area-ren nazioarteko sinboloa.
3 (Letra larriz). ampere-ren nazioarteko sinboloa.
a bildu 1 iz. Helbide elektronikoetan erabiltzen den ikurra, erabiltzailearen izenaren ondoren eta zerbitzariaren izenaren aurretik jartzen dena (@); ikur hori adierazteko erabiltzen den hitza.
2 iz. Arroa pisu neurriaren sinboloa.
a itsatsi iz. Hizkl. Euskal hitz batzuek berezkoa duten hitz bukaerako -a, artikulua ez dena. a itsatsia duten hitzen berezitasuna.
a2
interj. Oi! A!, ikusi banu.
a zer interj. (Artikulua edo zenbatzaile zehaztua hartzen duen izen sintagma baten ezkerrean, hark adierazten duena azpimarratuz). A zer itsutasuna! A zer lasaitua etorri zitzaiona! A zer muturrekoa eman didan! A zer bi geunden gu!
Estekak-
HBO
Aztergaia: a 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:03 |
1993-09-29 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
a interj. a!
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "letrarekin h bat idaztea
desegokia dela uste dut. Arrazoi nagusia zera delarik, euskaraz h
ez dela letra hutsa, fonema baten marka baizik. Hori, berbarako, ez
da egia auzoerdaretan, frantsesez, gaztelaniaz edo katalanez zein
portugesez" (1995-01-10)
- [A105]: "Interjekzioari 'h' erantsi
ala ez, nik neuk hautua egin behar izan nuen Eskola Antzerkia
(Eskoletan sortutako 100 antzerki testu ingururen) bilduma
argitaratzeko prestalanetan. 1988-1999 tartean 7 liburu argitaratu
ziren. Interjekzioetan 'h' ez jartzea erabaki genuen eta hala
argitaratu izan dira" (2001-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
aaiundar
1 adj. Aaiungoa, Aaiuni dagokiona.
2 iz. Aaiungo herritarra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: aaiundar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArauak 38: Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoa /
Mendebaldeko Sahara / Sahara; saharar; Aaiun; aaiundar.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiriak
(2000-02-24): zerrendatik kendu da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
aba
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, aba-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aita 4].
Estekak-
HBO
Aztergaia: aba
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:09 |
1997-02-25 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Forma zaharra da, beste batek ordezkatua
Baztertua (laburtuz, Bazt.) marka dagokio, hau da:
inoiz proposatu eta erabilitako forma da, baina tradizioak berak
ordezkatu duena eta gaur erabiltzen ez dena.
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. aita (elizgizonaren titulua).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
ababor
iz. Ontziaren ezkerraldea, popatik brankara begiratzen dela. (Batez ere leku-denborazko atzizkiekin erabiltzen da). Anton. istribor. Uhartea ababorreko aldetik utzi. Ontzia ababorrera makurtzen da. Ababorrean ur zulo bat dago.
Estekak-
HBO
Aztergaia: ababor
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
ababor iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abade
1 iz. Gizonezkoentzako monasterio bateko burua. Paulo, abade zahar hura. Leireko abadea.
2 iz. Bizk. Apaiza. Abade jauna. || Esr. zah.: Nolako elizalde, halako abade. Abadearen lapikoa, txikia baina gozoa.
abade egin Bizk. Apaiz egin. Alargundu eta gero, abade egin zen.
abade etxe, abade-etxe iz. Bizk. Apaizetxea.
abade nagusi iz. Bizk. Apaiz nagusia, apaizburua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abade
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:03 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abade 1 'monasterioko burua'. 2 Bizk. 'apaiza'
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS (azpisarrera) gisa gehitzeko eskatuz:abade
egin, abade nagusi ? irizpide-marka berria da
"31.10" hau, eta dagokion azalpena, honakoa: "Euskaltzaindiak
arautu berri dituen formak ez dira ezertan ukituko pasaldi berri
honetan (edo bere horretan berretsiko dira); horien azalpena
osatzeko edo aldatzeko eskabidea, berriz, egin dezakeela uste du
Lantaldeak".
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 monasterioko burua; 2 (Bizk.) apaiza
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "... iruditzen zait gerora
hitz beraren aldaeren arteko hautua egingo duzuela: negar/nigar,
biligarro/birigarro ... bat aukeratuz; baina biak gordez hitz/berba
eta horrelakoetan. Alegia, abade/apaiz kasuan biak, baina
apaiz/apez kasuan bietako bat". (1993-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadegai
iz. Bizk. Apaizgaia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadegai
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
apaizgaia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadegintza
iz. Bizk. Apaizgintza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadegintza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:003 |
2002-09-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gintza.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
apaizgintza.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura
(2014-12-19): abadegintza iz. Bizk.
'apaizgintza'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadeki
iz. g.er. Apaizgaia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadeki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
EOh |
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: ""Abadegai" hitzaren sinonimo
gisa, hori jaso daiteke, hala baitator, besteak beste, Azkueren
Hiztegian eta 3000 Hiztegian. Beharbada, Bizk. marka erants
dakioke" (2000-12-20).
- [E119]: ""Abadeki (A).
Seminarista" (OEH). "Abadeki (B) seminarista" (DVC).
"Abadegai, abadeki" (Azkue, in abade). "Abadequi.
Despectivo de abad. Nombre que daban en Pamplona a los
seminaristas. Como antaño se llamaba abad al párroco, el nombre
viene a significar parroquillo". (VN). "En vascuence
significa futuro abad o abad en cierne". (AVN).
Oharra: Iruñeko biztanle erdaldunen hiztegian bizirik dagoenez,
bertako euskararen lekukoa da (2000-12-14)".
- [E123]: "OEHk dioenez "Nombre que
daban en Pamplona a los seminaristas" Voc. Nav. Beraz,
onartzekotan, ez luke Bizk. markarik behar. Galdetzekoa ea
nafarrei ezaguna zaien. Sar daiteke"
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): "abadeki sartzea onartu da 'apaizgaia'
adierarekin".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadesa
iz. Emakumezkoentzako monasterio bateko burua. Monasterioko abadesa zenean. Bere komentuko abadesa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadesa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "Zuberoan erabili arren,
euskal gramatikan ez dago genero-markarik. Halandaze, ez nuke forma
hori jarriko" (1995-01-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadetasun
1 iz. Abadearen kargua eta egitekoa. Ik. abadetza 1.
2 iz. Bizk. Apaizgoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadetasun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tasun/-tza.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 monasteriko buruaren kargua eta egitekoa. 2 Bizk.
apaizgoa.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Bakarra jarriko nuke, aukera
eginda, batari adiera bat eta besteari bestea eranstea ausarkeria
handiegitzat jotzen bada. Ezezkotan, bietako bat soilik letra
'beltxean' eta 'hobe bestea' oharra" (2001-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadetu, abade/abadetu, abadetzen
1 da/du ad. Monasterio bateko buru bihurtu.
2 da/du ad. Bizk. Apaiztu. 1909an jantzi zen kaputxino eta 1917an abadetu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadetu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abadetu, abade(tu), abadetzen. da/du ad.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adierak emanez: 1 'monasterioko buru egin'. 2 Bizk.
'apaiz egin'.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
abadetu, abade(tu?), abadetzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadetza
1 iz. Abadearen kargua eta egitekoa. Ik. abadetasun 1.
2 iz. Bizk. Apaizgoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadetza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:36 |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tza/-tasun.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 monasterioko buruaren kargua eta egitekoa. 2 Bizk.
apaizgoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadia
iz. Abade edo abadesa baten gidaritzapeko monasterioa edo eliza. Fraidetegia abadia bilakatu zen eta abade baten manupean bazen kalonje andana bat.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abadiñar
1 adj. Abadiñokoa, Abadiñori dagokiona. Abadiñar pilotaria.
2 iz. Abadiñoko herritarra.
abadot
iz. Zah. g.er. Liztorra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abadot
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ik. OEH argitaratua: abadot(a) 2 (SP Phil:
"Erlei lakhetzen zaie bere eztiaren ingurunean, eta abadotei usain
gaixtoen aldean"; He Phil "Abadotei edo uli beltz lodiei
berriz, usaiñ gaxtoetan").
Ez dugu gure corpusean aurkitu.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietan: abadot(a): ElhHizt;
abadota: HiruMila, DRA, PMuj DVC;
abadote: DRA, PMuj DVC.
Lantaldearen irizpideak
Forma zahar gutxi erabilia, datuen argitan ezin erabaki
daitekeena
ezin erabaki daiteke, tradizioaren arabera, -a organikoa
duen, eta a) bigarren mailakoa izanik, ez du hainbesteko
garrantzirik forma bakar-batua erabakitzeak; b) Euskaltzaindiak,
berriz, aurrerago jo dezake eta forma bakarra eskaini.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Zah. g.er. Ik. liztor.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "Badirudi abadot(a)
hitzaren esanahia zentzu zehatz-zehatzik gabekoa dela, intsektu
handi samarra adierazten duena. (Horrelako hiztegi batean sartu
behar al da?). Kontuak kontu, herriak bereizten ditu (zituen) bi
liztor-mota euren tamainarengatik: bat txikia da eta heldu
mingarrikoa eta bestea handia (heldua are mingarriagoa duena baina
bakanagoa dena). Irizpide zabalegia, beraz, bien arteko muga non
dagoen (ezartzen zuten) ezagutu ahal izateko gaur egun. Gure amona
zena lizta, liztabera (edo lista, listabera) eta
liztor intsektuak bereizteko gai zen, guk ez genuen ikasi.
OEHnlistame etalistafin aipatzen dira zentzu
berarekin, tamaina txikikoa adierazteko, alegia, (Vespula
generoa ote da?) eta liztor hitza erabiltzen da handia
adierazteko (Vespa generoa?); abadota liztor horren
sinoninoa al da? Bietatik bakar batena bakarrik? Nik uste hedadura
semantiko handiagoko hitza dela: liztorra, erlasterra, euli beltz
handia... ezkutatzen direla abadota hitzaren azpian"
(2000-11-08)
- [A105]: "Bigarren mailakoa izanik, ez
deritzot egoki Euskaltzaindiak forma bakarra EZ eskaintzeari"
(2001-03)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (2000-11-09):
OEHren arabera, gaskoinetik hartutako hitza da, abadot da
jatorrizkoa. Beraz, EB batzordeak -a gabe ematea erabaki du.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abagune
1 iz. Zerbaitetarako unea edo aukera, besterik adierazten ez bada, ona. Jaunak opa dizun abagune eder hau. Atertu duenez gero, egurasteko abagunea dugu. Aurreneko abagunean egin zuen ihes.
2 iz. Denbora-bitartea. Abagune handian egon naiz pentsatzen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abagune
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "Argi eta garbi dago forma
hori abagadune-tik datorrela, alegia, bigarrena ezin
daitekeela lehenengotik atera, iruntziz baizik. Hori dela eta
batetik, eta literatur-hizkuntzaz ari garela bestetik ez diot
inongo zentzurik aurkitzen forma laburtu bat proposatzeari. Aspaldi
honetan euskal agerkarietan agertzen ohi den akatu hori
bezala akabatu unibertsalaren ordez" (1995-01-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaigartar
1 adj. Abaigarkoa, Abaigarri dagokiona.
2 iz. Abaigarko herritarra.
abaila
iz. Abiadura; oldarra. Abaila hartu. Bere bizikletarekin, abaila gorrian, auto baten kontra joan da. Abaila handian. Abailan joan zen Barkoxeraino, sendagileari eta apaizari hots egitera.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaila
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
abiadura, lastertasuna.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: "Komeni da, nire ustez, hitz
hau eta abiadura direla eta, lastertasun hitzari
lehentasuna ematea" (2001-01).
- [E123]: "Neurri batean ematen zaio
lehentasuna, definitzailea baita lastertasuna. abaila
iz. 'abiadura, lastertasuna' eta abiadura 1 Ipar. eta
Naf. 'hastapena'. 2 Heg. 'lastertasuna'". MAk
erantzun dio esanaz zerrenda dagoen bezala, lehentasun hori
nolabait ziurtatuta dagoela, adiera azaltzeko lastertasuna
ematen baita.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): "Luze joan da hitz honen adierari buruzko eztabaida.
Honela aldatua gertatu da sarrera hori azkenean: abaila iz.
'abiada, oldarra'. Adibide egokia bilatzen saiatuko dira hurrengo
bilerarako. Batez ere 'ímpetu' adiera argitzen lagunduko duen
adibidea bilatu nahi da".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaildu, abail, abailtzen
1 da/du ad. Neka-neka egin, leher egin. Haurgintzaren nekeak ez du abaildu. Gorputza abaildua gelditu zitzaion.
2 da/du ad. Zuhaitzak edo adarrak fruituaren pisuaz makurtu. Ale gorriz abailduta sagarrak.
abail-abail egin Neka-neka egin, leher egin. Ohean utzi dut ondoezik abail-abail eginda.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaildu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abaildu, abail, abailtzen. da/du ad.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adiera argitzeko eskatuz: 1 leher egin, nekatu. 2 pisuaz
makurtu.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abaildu, abail, abailtzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaildura
iz. Neke handia. Ik. akidura; unadura.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaildura
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abakando
iz. Otarrainaren antzeko itsas krustazeoa, aurreko hankak hagin handiz hornituak dituena eta sukaldaritzan oso aintzat hartua dena (Homarus gammarus). Ik. misera. Ospakizunetan aitarekin elkartu eta abakandoa edo txangurrua jaten genuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abakando
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abakando Homarus gammarus.
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Homarus gammarus
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abako
1 iz. Aritmetikako oinarrizko eragiketak egiteko taula boladuna. Asia Txikian abakoa asmatu zuten kalkuluak egiteko.
2 iz. Arkit. Zutabe baten kapitelaren goialdea, ohol gisakoa. Abakoaren zabalera kapitelaren altueraren zazpiren bat izango da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abako
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adierak emanez: 1 ariketa aritmetikoak egiteko taula boladuna. 2
kapitelaren goialdea.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ako: -u amaiera ote dagokion aipatu da, latinetikoa
denez; baina -ako/-aku ez dago Maileg-ean arautua,
eta hau -ako forman ageri da hiztegietan.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abal
iz. Zuz. Zordunak huts eginez gero, zorra ordaintzeko hirugarren batek emandako bermea; berme hori egiaztatzen duen agiria. Eskaturiko 450.000 euroen abalak ahalik eta lasterren aurkeztekotan da familia.
abala eman Zuz. 18 milioi euroko kreditua eskatzeko abala eman zuen Nafarroako Gobernuak.
abal emaile, abal-emaile iz. Zuz. Abala ematen duen pertsona. Ik. berme-emaile. Bankuek ez dute nahi arriskurik txikiena ere, eta abal-emaileak zorrak ordaindu ahal izango dituela egiaztatzeko, haien diru kontuak ikertzen dituzte goitik behera.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abal
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:29 |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta adiera argituz
onartzekoa
baldintza minimoa betetzen du, eta onartzekoa da, premiazkoa den
eremu-adieretan.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abala eman, abal-emaile.
Informazio lexikografikoa
Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak
1 Merkataritzan, 'zordun nagusiak huts eginez gero, zorra
ordaintzeko hirugarren batek emandako bermea'. 2 bestetan erabil
berme.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Horren aldamenean,
Merkataritza jarri da. Agidanez, hobe da Zuz.
jasotzea, Zuzenbide zibilean ere abalak berezko arauketa duelako.
"Abal" hitzaren azpisarrera gisa, abal(-)emaile jaso da eta,
horren definizio moduan, honako hau jarri da: "abala sinatu duena".
Egia da abal-emaileak abala sinatu behar duela; baina kontuan izan
behar da abalean beste sinadura batzuk ere ager daitezkeela.
Hortaz, hobe da definizio hau jartzea: "abala eman duena". Gainera,
"abal" hitzaren familia osoa ohiko egoerekin osatu nahi izanez
gero, orduan abalkidetza eta abal(-)emailekide sartu
beharko lirateke' (2000-12-20).
- [E123]: 'Eta Merk. eta
Zuz. jarriko balitz? Niregatik konforme definizioa horrela
aldatzearekin, baita familia osatzeko proposamenekin ere. Hiztegi
Batuko lantaldeak proposatuak dira orain ditugun azpisarrerak
ere'.
- [E113]: 'Abalkidetza
hitza sartzen bada, ez ote litzateke halaber abalkide
ere sartu behar? Zertan ote datza orduan abalkide eta
abal(-)emailekide hitzen arteko aldea? Oinarria
lexikalak onartu ondoan (kasu horretan izen eta aditz formak),
handik sortzen diren eratorriak hiztegi berezietan bereziki
tratatzekoak dira menturaz, adituen aukeren arabera. Nire aburuz,
abalkidetza eta abal(-)emailekide
hitzak zuzenbideko edo merkataritzako hitzak ikusterakoan aztertu
behar lirateke'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'E210ek k Zuz. marka jarriko lioke. Onartu da
eta 'bermea' adiera duela esango da. Abal(-)emaile
hitzari, berriz,'bermea ematen duena' adiera erantsiko zaio.
Abalkide ere sartzea onartu da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abalatu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, abalatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abala eman].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abalatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
1997-02-25 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Mailegu baztertzekoa da, ulertezina baita Euskal Herriaren alde
batean
ez du baldintza minimoa betetzen (es avalar / fr
avaliser; eta fr avaler 'irentsi'); eta badu ordain
egokia: abala eman (eta arloa osatzeko modua: cf.
abal-emaile, abaldun).
Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren ordaina
Ik. abala eman.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaldun
iz. Zuz. Abala eman zaion pertsona.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaldun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak
Merkataritza. abala eman zaion pertsona.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abalkide
iz. Zuz. Abal-emaileetako bakoitza.
abaltzisketar
1 adj. Abaltzisketakoa, Abaltzisketari dagokiona.
2 iz. Abaltzisketako herritarra.
abandonatu, abandona, abandonatzen
1 du ad. Zuz. Norbaitek, babestu edo zaindu beharko lukeena bertan behera utzi, babesik gabe utzi. Ez dago erromatar legerik haurrak abandonatzen uzten duenik.
2 du ad. Utzi; alde batera utzi; bertan behera utzi. Ik. utzietsi. Hainbeste urte bertan eman ondoren, zergatik abandonatu ote zuen manikeismoa.
3 (Partizipio burutua izenondo gisa). Lur abandonatu hauetan ezer bizirik uzten ez duen haizea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abandonatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:08 |
1993-09-29 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abandonatu, abandona, abandonatzen. du ad. h.
utzi; alde batera utzi, bertan behera utzi
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
bigarren mailakotzat onartzekoa da (haur abandonatuak
bezalakoak adierazteko beharrezko izan daiteke), eta hobestekoak
dira: utzi; alde batera utzi, bertan behera utzi
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abandonatu, abandona, abandonatzen
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A104]: ""utzi" aditzaz moldaturiko
hainbat lokuzio aipatzen da, baina ez "bazter utzi"; oso erabilia
denez, merezi du aipatzea" (1994-05-18)
- [A107]: [cf.] EOH m 1363 [maiztasun
zerrendako 1363. hitza]. Zergatik bigarren mailako?
Aplikazio edo ausentzia onartzen dira ba!"
(1994-05-24)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Utzi-ren alde erabaki
genuen osoki. Baina abandonatu aditzak ez du txoko bat
izango alor batzuetan, goi-literaturan?' (2001-01).
- [E116]: 'EB proposamena: du
ad. 1 Zuz. 2 h. (lehen bezala)'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'EBen proposamena onartzea eta adiera erantsiko zaio.
AU arduratuko da adiera proposatzeaz'. Erabakia (2001-02-23):
'Abandonu dagoen bezala utziko da. Abandonatu hitza,
berriz, honela emango da: 1 Zuz. 'pertsonak, gauzak edo ekintzak
utzi, babesik gabe jarri'. Eta bigarren sarrera dagoen bezala laga.
/ "Abandonuak egin" ere esaten omen da Zuberoan. Hau, hala ere,
aurrerago aztertzeko utzi da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abandonu
iz. Norbait edo zerbait alde batera uztea, babesik gabe uztea. Aurrerago, egindakoa kontatu zion, umearena eta abandonuarena. Bestela abandonuan geratuko ziren ondasunak mugiarazteaz arduratzen da zuzenbidea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abandonu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:29 |
1997-02-25 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu aurkitu; abandonamendu agertu da behin
(JesBih: "Onhesten ditut orozko abandonamendua, ene bihotz
khirestasunak, ene langidurak, ene penak, ene tentazione eta ene
gaitz guzien enbrazuak, zure iustiziari satisfatzeko").
EB dira guztiak eta erabileremu orokorrekoak zazpitik bost
behintzat: abandono 2 (Hemen 1987-10-23:
"Euskal Herrian diren poliziak ez dituztela bertakoek bakarrik
baztertzen (...) eta Madrilgo agintariei abandono hori leporatzen
diete"; J. Azurmendi: "jarrera klasikoen abandonoa...");
abandonu 4 (ESB: "jasaten duten abandonu eta
pobretasuna", C. Bueno: "Sendotza sakramentuan ixiltasunaz,
itsutasunaz, kultur ezaz, abandonuaz, jakinezaz, edonolako
gabeziaz, ahuleziaz etsitakoentzat"; L.M. Mujika: "soro askoren
abandonua ekarri baitu"; S. Goñi: "bere erantzukizuna muga dezake
abandonu-akzioaren bidez, hau da, untziaren balioa eta pleitagatik
jasotako dirua abandonatuko du kaltetuen onerako");
abandonatze 1 (J.M. Torrealdai: "Pontu hau zehazki
aztertu behar litzake, gaurko "erorketa", "abandonatze" eta
"galera" anitz fede gabeziari edo ahuleziari, besterik gabe, itsasi
aurretik").
abandono: AB50 1; HiztEn ("iz. 1.
Abandonatzearen ekintza eta ondorioa. 2. KIR. Proba edo lehiaketa
bat uztea"); abandonu: LurE ("iz. Zuz.
Pertsona, gauza edo eskubideak, onuradunik gabe uztea. // Gauzak,
berorien jabegoa galduz uztea, era horretara nullius ondasun
bezala geratzen direlarik"); Euskalterm 17;
abandonatze: Euskalterm 19. //
Euskaltermekoak, arloka banatuak: a) Zuzenbide eta
administrazioan: abandonu eta
abandonatze sinonimo gisa ageri dira 10 lexiatan
(eskubide-abandonu; eskubideak abandonatze abandono
de derechos; abandonu; abandonatze abandono; animali
abandonu; animaliak abandonatze; animalien abandonatze abandono
de animales; famili abandonu; familia abandonatze; familiaren
abandonatze abandono de familia; ondasunen abandonu;
ondasun-abandonu; ondasun-abandonatze abandono de bienes;
seme-alaben abandonu; umeak abandonatze abandono de hijos;
lan-abandonu; lana abandonatze abandono del trabajo;
funtzio publikoak abandonatze; funtzio publikoen abandonatze;
funtzio publikoen abandonu abandono de funciones publicas;
ezkontegoitzaren abandonatze; ezkontegoitza-abandonatze;
ezkontegoitzaren abandonu abandono del domicilio familiar;
lanpostu abandonu; postu-abandonatze abandono del destino);
abandonu bakarrik 6 lexiatan
(erakunde-abandonu abandono institucional;
abandonu-egoerako finka finca en estado de abandono;
abandonu-egoera estado de abandono; lanpostu-abandonu;
lanpostuaren abandonu abandono del puesto de trabajo;
akzioaren abandonu abandono de la acción;
delitu-abandonu desistimiendo del delito);
abandonatze bakarrik 3 lexiatan (amaren etxea
abandonatze abandono del hogar materno; aitaren etxea
abandonatze; gurasoen etxea abandonatze abandono del hogar
paterno; instantzi abandonatze abandono de la instancia);
b) Erlijioan: -k eskutik uzte (Jainkoak
eskutik uzte abandono de Dios) eta -ren eskuetan
jartze bana (Jainkoaren eskuetan jartze abandono en
Dios); c) Nekazaritzan bakarra agertu da: esnegintza
uzteko plan plan de abandono del sector
lácteo; d) Kiroletan: utzi (atea utzi
abandonar la portería; jokalekua utzi abandonar el terreno
de juego); -t(z)eari utzi (kirola egiteari
utzi abandonar la práctica del deporte); utzi /
erretiratu (erretiratu, proba utzi abandonar
la prueba, retirarse); utzi / aldendu
(kiroletik aldendu, kirola utzi abandonar el deporte).
Adiera bereko beste formen erabilerak
'abandono' itzulitako besteak: ajolagabekeria:
AB50 1; utzikeria: AB38 1; uzte:
Euskalterm 2.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegi batzuetako informazioa, abandon(o)
erdarazkoen ordainez: ElhHizt: "s.m.1. Uzte, bertan behera
uzte. 2. Utzikeria". // HiruMila: "m. 1. abandonu,
trakeskeria, zirtzilkeria, zabarkeria. 2. renuncia: utziera,
uzte, uzketa. 3. uztasun, lasaikeria". // Lur EF/FE:
"1. Utzikeria, baldankeria, laxokeria, zabarkeria. 2.
Babesgabetasun". // Lur EG/CE: "Zabarkeria,
utzikeria, narraskeria". // Casve FE: "bileizte,
üzte; (à l'abandon) auher, ützi, lantügabe; nahas-mahas".
// Haize Garbia: "bazterrerat uzte". // T-L
LFB: ø. // PMuj DCV: "1. dejación,
dimision =uzte, utziera, lagatze 2. Dejadez, negligencia
= zabarkeria, lazokeria, ajola-gabekeria 3. repudio =
zaputzaldi, zaputz4. Desaliño = narraskeria, arloteria"
// Azkue Aurkibidea: "ardura-bagatasun (b);
ardura-bagetasun (b); ardura-bakotasun (b); bandil (bc, g);
dilingankeria (bn); egabera (b). Egaberan itxi; errezkeri
(g); esmoilkeria (bn, l); etxipen (b); iskera (b); itxitasun (bc);
lazokeri (bn, lc, r, sc); totalkeria (l). Ondikozko
totalkeria; utziera (an, g); uzte (an, g)". //
Agintaritza-aldizkarietatikako hitz-bilduma: "utzikeria;
alde egitea". // Administrazio hiztegia:
"abandono del servicio: zerbitzua abandonatze". // Ez
da agertu, ez hitza ezta kontzeptua ere Europako Ituneen
Hiztegia-n, Toki-Jaurbidearen Oinarriak arautzen dituen
Legea liburuan, Elhuyarren Zuzenbide zibileko hastapenak
liburuan.
Erdaretako formak
Beste hizkuntzetako informazioa: es abandono; fr
(DLLF): abandon, abandonnement // FIG abandon, négligence //
abandon (deportes) // abandon, confiance, franchise; en
(DEIL): abandon, abandonment; de (Slaby-Grossmann):
Verlassen, Aufgeben // (Jur) Abandon m, Verlassen n, Verlassung f;
ca (DCC): abandó.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: abandono / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
argitzeko dago a) -o/-u amaieraren auzia (ez da latinetikoa);
eta b) zein eremutan izan daitekeen egoki edo beharrezko
(Zuzenbidea eta Kirolak, aipatu dira).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitzaren forma hau hobetsiko
nuke" (2000-10-09)
- [E410T]: UZEIn abandonu
erabili izan dugu inolako arazorik gabe, abandonatze-rekin
batera, Zuzenbidean, Kirolean, Aseguruetan eta baita Politikan ere.
Beste era batzuetara ere egin izan dugu, baina abandonu
beharrezkoa gertatu zaigu hainbat kasutan" (J. Agirre,
2000-11-07)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abangoardia
1 iz. Talde armatu batean aurrean doan zatia. Abangoardian joan. Armadaren abangoardia.
2 iz. Artean, politikan eta kidekoetan, bere ausartasunagatik aitzindari gertatzen den mugimendua. Abangoardiako poesia. Eta bitxiena da abangoardia uztartu ahal izan dutela tradizioarekin. Langile klasearen abangoardia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abangoardia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abangoardismo
iz. XX. mendearen hasieran sorturiko literatura- eta arte-mugimendu berritzaileen multzoa. Hala ere, abangoardismotik eta esperimentaziotik at zeuden eleberri bikainak ere egin ziren, esaterako, Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik Panpox.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abangoardismo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:IrEm |
|
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitz hau sartu egingo nuke,
behar izaten dugulako" (2000-10-09)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abangoardista
1 adj. Abangoardismoarena edo abangoardia batena, abangoardismoari edo abangoardia bati dagokiona. Gerraosteko giro hartan, jarrera abangoardistak moteldu egin ziren pixkanaka. Musika abangoardista.
2 adj./iz. Abangoardismoaren edo abangoardia baten jarraitzailea dena. Sobietar Batasunean, artista abangoardistek euren lana proiektu politikoaren zerbitzura jarri zuten.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abangoardista
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:36 |
1997-02-25 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
G ager. banakoak dira: banguardia (Izt C);
banguardismo (NEtx LBB);
vanguardismo (Ldi IL).
abangoardia 25: Azurm ("Ezker berria opozizio
radikalenari lotzen zaio beti, haren helburuak bere-gain hartzen
ditu, eta opozizio honen barnean abangoardia bihurtzen saiatzen
da"); J.M. Torrealdai ("Bere lanean, literatura soziala maiteago du
abangoardia baino"); D. Amundarain ("Lehen belaunaldiko pintore
askok herriari arnasa hartu zioten, beren garaiaz ohartu izan ziren
eta europar abangoardian berrikuntza-forma egokiak bilatu
zituzten"); A. Azkargorta 3 (adib.: "Oraindik, langileria
kontsideratu zen herri batasun zabal horren etorkizuneko
abangoardia"); Meteorologia ("Aire hotzaren abangoardia eta
epelaren atzegoardia"); UnescoAlb 1990 ("Abangoardia
mugimendua ere bada, beste alde batetik, Art Nouveau, bere garaiko
materialeak bere irudimenerako egokituz nola erabili ederki
asmatzen duena"); F.J. San Martin 6 ("Abangoardiaz aritzen garenean
arte eta moral burgesaren aurkako jarrera espezifikoaz ari gara");
ELA/STV 1992 ("Burruka armatuak abangoardia ttiki batengan jartzen
du erabaki politikoaren eremua"); J. Gabilondo ("Baina modernismo
klasikoak eta abangoardiak — futurismoa, surrealismoa, Nouveau
Roman-a"); I. Murua ("Eskudero musika abangoardian"); Arte
modernoa 5 ("Lehen abangoardia 1874an sortu zen
Inpresionismoaren aldeko taldea Parisen eratu zenean"); Jorge de
Oteiza 3 (adib.: "Abangoardien gailurra eta krisia");
vanguardia 4: J.M. Torrealdai (adib.: "Hoiek dira ere
vanguardiaren betiko etsaiak", "Halere, vanguardia, baztertua bai,
baiña menderatua ez da izan"); banguardia 1,
Zabal 1975 ("Euskal langileriaren banguardia");
abangoardismo 1, J.M. Torrealdai ("Purismo eta
abangoardismo guztien gainetik, bai, gure ustetan, arrisku eta
guzti"); vanguardismo 1, Lab ("Auek ez bait dira
berrikeriaz, vanguardismo dalakoaz geiegi arduratzen");
abangoardista (eta antiabangoardista,
abanguardista, banguardista) 11: X. Iruretagoiena
("Baina erakunde abangoardista hauek, klase borrokan erroturik,
Ekialde Erdian munduko inperialismoaren agerkai den gaurko Erresuma
desegiten lehiatuko diren beldurrik ez dagoela esan dezakegu"); M.
Ugalde ("Berau dugu 1935 urte bitarteko euskal pinturaren aldian
pintatzailerik banguardistenetakoa"); E. Zabala ("Batzuek antzerki
experimental edo abanguardista bidetik doaz"); T. Madinabeitia
("Erakusketa abanguardista Legazpin"); F.J. San Martin 3 (adib.:
Egintza konkretuek beste herrietako giro abangoardistetan eragin
zezaketen bultzada eta ereduaren ikuspegia", "Aurriritzi
antiabangoardistak eta antifaxistak"); Egan 1994
("Literatura pluralista bat agertzen zaigu Egan-en orrietan,
klasikoetatik abanguardisteraino"); J. Gabilondo 2 (adib.:
"Proposamen honen asmoa ez da beste literatur korronte berri
baterako manifestua aldarrikatzea, literatur kritika propedeutiko
eta abangoardisten maneran"); Artistas 1995
("Luxenburgo aretoa abangoardistek inbaditu dute aurten");
-(z)ko osaerako 6 izlag.: abangoardiako 3:
Hemen 1988 ("Diskusio tekniko hauen atzetik inmunologiaz
dauden eztabaidak daude, abangoardiako ikerketa zientifikoek gaur
egun eskuartean duten gairik sofistikatuenetakoa"); K. Izagirre
("Abangoardiako poema bat"); J. Arretxe ("Lehenengoa
hurrengo borrokan abangoardiako kokagunea eskaintzea zen");
abangoardiazko 2, F.J. San Martin (adib.:
"Abangoardiazko proiektu marinettiarrak ez zuen eremu estetikora
mugatzeko asmorik"); vanguardiazko 1, J.M. Torrealdai
("Mende honen hasieran, vanguardiazko mogimendu bat nabaitu zan");
vanguardiagille 1, J.M. Torrealdai ("Iritzi honen
arabera, teatro-modu zahartu honen aurka jarri beharko du
vanguardiagilleak beti"); abangoardia zale 1, Arte
modernoa ("Abangoardia zaleek nazioarteko taldeen aldizkarietan
sortzen ziren azalpenak erabili zituzten beren lanak
sortzeko").
abangoardia: DFrec 18, AB50 4, HiztEn, LurE,
Euskalterm 3; abanguardia: DFrec 2, AB50 1;
banguardia: DFrec 2; abangoardismo:
HiztEn, Euskalterm 1; abanguardismo: AB50 1;
abangoardista: HiztEn, Euskalterm 1;
abanguardista: AB50 1; banguardista:
DFrec 1; abangoardiako: Euskalterm 1 // Ez
ditugu aurkitu ap. AB38.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
abangoardia: EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE;
abangoardismo, abangoardista: ElhHizt,
HiruMila; abangoardiako: HiruMila (adib.) //
Ez ditugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da maileguzko izenondo edo eratorria
erabili da, eta onartzekoa dirudi, nahiz abangoardia- /
abangoardiako (artea), abangoardiazale bezalakoak ere
badauden.
Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak
-ista izond. erref.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitzaren forma hau hobetsiko
nuke" (2000-10-09)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaniko
iz. Heg. Haizemailea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaniko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:25 |
1997-02-25 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ikus haizemaile txostena.
ez dugu abaniko formarik aurkitu; ik. OEH argitaratuan
'abaniko' adierakook: aizegille (Ill Pill),
aizemale (Ag G); eta Lar: aitzekiña,
aizegillea, aize-emallea, aizekin.
abaniko 10: G 1 (L. Dorronsoro: "abaniko itxura");
EB 9 (M. Ausin, F.M. Ugarte, F. Juaristi, X. Mendiguren Bereziartu,
Hemen; eta K. Altonaga: "abaniko-itxura"; M. Ausin:
"abaniko-modu"; A. Lertxundi: "kultur abaniko");
abaniku EB 1 (X. Mendiguren Bereziartu); ik.
'bentiladore' adierako haizagailu,
haizagailutxo, haizegailu,
haizemaile formak; eta adiera erabakigaitzeko
haize emaile haizemaile txostenean.
abaniko: DFrec 1, AB38 2, AB50 1, HiztEn (eta
"abaniko-formako"), LurE ("ik. haizemaile"), Euskalterm 11;
abaniku: AB50 1; aizegarri: AB50 1;
haizemaile: AB38 2, LurE, Euskalterm 3;
haize-babes: Euskalterm 1 ('abanico'); eta
'ventilador' itzulitakoak: aireagailu: AB38 1;
haizagailu: AB38 1, Euskalterm 6;
haizegailu: AB38 1.
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietakoak: a) 'abanico': ElhHizt:
haizemaile. // HiruMila: abaniko, haizemaile.
// Casve FE: aizestatzeko, aide emaiteko.
// PMuj DCV: aizeki, aiz-emaile, aizagailu;
aizekile ('abaniquero'); b) 'ventilador': ElhHizt:
haizagailu. // HiruMila: aireztailu,
haizagailu. // Casve FE: haizemaile.
// PMuj DCV: aizeztari, aiz-emaile, aiz-egille,
aize-artzaile, egurastailu.
Erdaretako formak
Erdarazko formak: a) 'abanico' gaztelaniazkoaren
ordainak: fr (DLLF): éventail; it (Paravia):
ventaglio, parafuoco, ventola, paralume; ca (DCC): ventall;
en (DEIL): fan; de (Slaby-Grossmann): Fächer;
b) 'ventilador' gaztelaniazkoarenak: fr (DLLF):
ventilateur; it (Paravia): ventilatore; ca (DCC):
ventilador; en (DEIL): fan; de (Slaby-Grossmann):
Ventilator.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: Ik. haizemaile / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: Ik. haizemaile
Lantaldearen irizpideak
Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean
ez du baldintza minimoa betetzen, baina erabili-hedatua da;
baina adierak argitu-zehaztu beharko dira: 1 haizemailea (eta ikus
erdaretan bereizten diren es abanico / ventilador,
abanicar(se) / ventilar). 2 Ziklismoan, 'haizetik babesteko
formazio-mota'.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-iko/-iku
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "hitz hau haizemaile
eta haizagailu erabili ezin direnerako utziko nuke"
(2000-10-09)
- [E410T]: Adierak argitu/zehaztu
beharko dira... Txirrindularitzan, frantsesez éventail
esaten zaio, gaztelaniaz abanico eta euskaraz
haize-babes emateaz gain, abaniko ere proposatu
genuen. Arrazoia? Ebentaila baino identifikatzen errazagoa
izatea Hegoaldekoontzat" (J. Agirre, 2000-11-07)
- [A105]: "abanico / ventilador:
gaztelaniaz eta frantsesez bereizten dira, ingelesez ez.
Bereiztearen alde (Ikus Morris)" (2001-03)
- [E306]: "'abanico/éventail'
adierazteko, 'haizemaile' eman dugu gure hiztegietan; 'haizagailu',
berriz, 'ventilador/ventilateur'-en ordaina da gurean. Baldintza
minimoa betetzen ez zuelako eta 'haizemaile' aukera zegoelako kendu
genuen 'abaniko' mailegua. Hala ere, arrazoiren batengatik
Euskaltzaindiak bigarren mailan 'abaniko' onartuko balu (txostenean
esaten den bezala, 'erabili-hedatua' delako), kontuan izan
Hegoalderako balio duela; beraz, Iparralderako zer? Xarritonen
hiztegian 'haizemaile, espantila' dago, baina OEHn 'espantila =
espartina'. // Bestetik, ziklismoko adierarako 'haize-babes'
proposatu dugu gure hiztegian (ondo jakin arren UZEIren
Txirrindularitza Hiztegian 'abaniko' proposatzen dela eta, egia
esan, irrati-telebistetako emanaldietan 'abaniko' erabiltzen dela).
// Oro har, ez dugu gaizki ikusten 'abaniko' mailegua. Izan ere,
guk garai batean erabiltzen genuen eta baldintza minimoaren
printzipioagatik kendu genuen. Dena den, Iparraldean denek
'haizemaile' erabiltzen duten argitu behar da eta, bestela, zein
hitz erabiltzen den jakin" (2001-01-23)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abant
abantean adb. Arraunean aurrera eginez. Emakume hauek ere, ez dira makalak abantean.
abant egin Arraunean aurrera egin. Abant egizu, abant!
Estekak-
HBO
Aztergaia: abant
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abant egin, abantean.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantada
1 iz. Bultzada, abiada. Lehenengo abantadan zezenak altxatu omen zuen gora mutila. Abantada hartu.
2 iz. Besoaz-edo egindako kolpe keinua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantada
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bultzada, abiada (eta, beharbada, "2 keinua": ahozkoan ezaguna
du ASk).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "[gehitzekoa] abantadan
joan, ibili. Azkar, abiadan joan, ibili" (2000-11-08)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantaila
iz. Norbaitek edo zerbaitek edozein aldetatik duen lehentasuna edo nagusitasuna; onura, probetxua. Anitz fabore eta abantaila. Hori egiteak ekarriko dizkion abantailak. Aberastasunaren abantaila handiak. Abantaila bezainbat kalte. Zerbaitetatik abantaila atera. Abantaila hartaz gabetua izatea.
abantaila eraman Zah. Aldea atera. Urreak beste diru guztiei eramaten dien abantaila.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantaila
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:04 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Erabileren irakurketa formal-laburtua
Zub. abantaila / L abantail
Jatorrizko forma
abantail(a)
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: abantaila eraman Zah. 'aldea atera'
Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da
hobestekoa
eratorri-esapideetan -a eta guzti erabiltzen denez (cf.
abantaila eraman, abantailatsu, abantailatu), abantaila
-a organikoduna hobetsi da, paradigmaren erregulartasunak
eskatzen duena
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abantaila eraman
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: "Ezin daiteke usadioren bat
aipa, demagun, tenisa? (Samprasek abantaila, adibidez)"
(2001-01).
- [E123]: "Hau da orain duguna:
abantaila hitzak badu lekua dagoeneko Hiztegi Batuan".
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): "eskaria [...] ez da onartu, jadanik ohar hori
nolabait jasoa dagoelakoan".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantailatsu
adj. Abantailaz betea. Ik. abantailos. Egoera abantailatsuan dago bere zelaian jokatzen duen taldea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantailatsu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:38 |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
abantailos.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tsu/-os: abantailos zaharra(goa) da, eta
abantailatsu berria(goa): osaera erregular-egoki eta
emankorrekoa da -tsu atzizkiaren bidezkoa; -os
amaiera, berriz, mailegu batzuen egokitzapenari dagokio. Bat
hobestekotan, -tsu formakoa hobetsiko litzatekeela aipatu
da; gero, ordea, banaketa dialektaleko sinonimo gisa eskaintzea
erabaki da: Heg. abantailatsu Sin. Ipar.
abantailos.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "hobetsiko litzatekeela?
Zertarako da ba hiztegi batua? Honelako kasuetan (lexiko sarrera
bera denetan) iruditzen zait batuak ez duela irabazten 'Heg.
abantailatsu Sin. Ipar. abantailos' moduko
'erabakiak' hartuta. Berdintsu pentsatzen dut beste euskalkien
aipamenez. Besterik da bi adieraren ordainak eman behar direnean.
Honetarako baliatu behar lirateke banaketa dialektalak, herrikoi
gisa markatu direnak etab." (2001-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantailatu, abantaila/abantailatu, abantailatzen
1 du ad. Ipar. Zah. Abantailaz hornitu. Azkueren batasun saioan ere gipuzkera irten zen abantailaturik.
2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Ikasle abantailatua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantailatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
abantaila(tu), abantailatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantailos
adj. Ipar. Abantailatsua. On eta abantailos da gizon bat hil dadin populu guztia salbatzeagatik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantailos
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
abantailatsu.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-os/-tsu.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantar
1 adj. Abantokoa, Abantori dagokiona.
2 iz. Abantoko herritarra.
abantari
iz. g.er. Arraunlaria.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
EOh |
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: '"Arraunlari" hitzaren
sinonimo gisa barnera daiteke hori, eta hala egiten dute hainbat
hiztegik (Elhuyar, 3000 Hiztegia, Mujika zaharra, Azkueren
Hiztegia…)' (2000-12-20).
- [E123]: 'Abant, abant egin eta
abantean zerrendan ditugunez, sar daiteke hau ere.
Parnasorako Bidea-ko adibide pare bat badatoz OEHn'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'abantari sartzea onartu da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantzatu, abantza, abantzatzen
da/du ad. Ipar. Herr. Aitzinatu, aurreratu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantzatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:29 |
1997-02-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abantza, abantzatzen.
Behe-mailako formaren aldean hobestekoa
Ipar. Beh. Ik. aitzinatu, aurreratu.
Informazio lexikografikoa
Mailak
Behe-mailakoa (Beh. aurrerantzean) marka berriak
esan nahi du, maila apalagokoa dela ondoan proposatzen denaren
aldean; hemengo abantzatu hau oso bizirik dago Iparraldeko
ahozkoan, eta, adibide bat ipintzeko, inolako arazorik gabe
erabiliko luke J.L. Davantek Herria-ko idazlan batean, baina
ez Euskaldunon Egunkaria-ko edo Argia-ko batean.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Behe-mailakoa
(Beh. aurrerantzean) marka atzerapausoa iruditzen zait;
'aitzinatu' hor dugularik, eta J.L. Davantek "Herria-ko
idazlan batean 'abantzatu' inolako arazorik gabe erabiliko lukeela,
baina ez Euskaldunon Egunkaria-ko edo Argia-ko
batean" badio, ez al dago argi ez dela hiztegi batukoa?"
(2001-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantzu1
adb. Ipar. eta Naf. Ia, kasik. Abantzu bi urte baditu hemen garela.
abantzu izan da ad. Azkenetan izan, hil hurran izan. Ikusiz abantzu nintzela, sorterrira ekarri ninduten.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantzu 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:19 |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / HiztEn: + /
LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abantzu izan.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
kasik, ia.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Bi adiera horiekin, baina
inolako markarik gabe?' (2001-01).
- [E123]: 'Zein marka du buruan
ohargileak? Ipar. eta Naf. marka ematea erabaki da
abantzu 1-i. Bestetik abantzu2 iz.ean adiera bakarra
utziko da eta Ipar. marka erantsi. Gainera, bere lekuan,
enantzu erantsiko da'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'abantzu Ipar. eta Naf. markekin emango
da [...] abantzu-ren bigarren sarreran [...] honako hau
emango da: langile hori abantzu handikoa da. Bigarren
sarrera honetako lehen adiera dagoen bezala utziko da: iz.
"aurrerapena, aitzinamendua, trebezia" besterik gabe. Bigarren
adierarako enantzu sartzea onartu da, Ipar. eta
Naf. markekin. Lehenbizikoari Ipar. eta Naf. jarriko
zaio'. Erabakia (2001-02-23): 'azalpenetan, aurrerapena eta
aitzinamendua ez ezik, trebetasuna ere aipatzea
onartu [da]'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantzu2
iz. Ipar. Aurrerapena, aitzinamendua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantzu 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 aurrerapena, aitzinamendua. 2 (lanean) bizkortasuna.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abantzuño
adb. Ia-ia. Beti abantzuño hilak, beti bizi!
Estekak-
HBO
Aztergaia: abantzuño
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ño.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ia-ia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abao
iz. Abaraska. Abao hutsak kendu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abao
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abao Sin. abaraska
Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak
aberaska
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A107]: "Ez ote litzateke
komenigarria horrelakoak oraingoz alde batera uztea...?"
(1994-05-24)
- [E301]: "[nik zerrendatik kendu
egingo nuke]" (1994-05-23)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Bide batez, abao
sarrera dela eta, hurrengo itzulirako Bizk. marka emango
zaio' (2001-01).
- Erabakia: EArau :
'abao iz. Bizk. Sin. abaraska'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abar
1 iz. Zuhaitz- edo zuhaixka-adarra, bereziki egur gisa erabiltzen dena. Haritz abarra. Abar txikia. Abarrak biltzen. Abar su, laster su (esr. zah.).
2 iz. Hondakina. Ikatz abarrak.
3 iz. Balio gutxiko gauza.
eta abar Eta gainerakoak. Zezenak, behiak, txahalak eta abar. Olerkariak (Lizardi, Lauaxeta eta abar). Han biltzen ziren beren jaiegunetan otoitz egitera eta abar. || Borroka latz samarrak ditugu era askotako puntuetan, ikastola, erlijio, politika eta abarretan. Gezurrez eta abarrez beterik baitaude.
[Oharra: eta abar luze bat esapidea desegokia da].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abar 'adar txikia' / AS: eta abar (eta abar
luze bat joskera desegokia da).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
Euskaltzaindiak arautu berriez aipatu da: a) formak bere
horretan onartu behar dira; b) izatekotan, azalpena aldatzeko
eskabidea egin dezake lantaldeak; c) ez, ordea, esan duenaren
kontrakoa esanaraziz. Kasu honetan, "eta abar luze bat
eraikuntza desegokia da" oharra kentzeko eskatuko da.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
eta abar
Zerrendako formaren laburdura
badu ohizko laburdura: etab.; honen parekoa da
etc.
Forma zuzenaren inguruko erabilera okerrak
eta abar luze bat eraikuntza desegokia da
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
adar txikia
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E208]: "Adar forma hedatuagoa den
arren, mendebaldeko abarra ere kontutan hartu beharrekoa da. Alde
batetik, abar hitza hegoaldetik gutxienez Lizarraraino heltzen zen,
eta gaurko erdaraz ir a por abarras ere esaten omen da, eta
bestetik anbiguotasunezko kasu batzu garbitzeko ezin hobeki dator.
Nola bereiztu, adibidez, Istanbul ondoko "El cuerno de oro" eta
Frazer-en "La rama dorada", batari "Urrezko adarra" eta besteari
"Urrezko abarra" esan gabe?. Bestalde, Kiriki-oren garaitik abarra
hitzak sarrera handia izan du literaturan besterik gabe
baztertzeko" (1993-01-18)
- [A104]: ""etab." laburdura aipatzen
da, baina ez "e.a.". Ez ote onargarria?" (1994-05-18)
- [E114]: XK-k proposaturik, ABAR hitza
eskaintzen duzue ADAR 'rama'ren sinonimo bezala. Baina gauza jakina
da berba horrek arrama ihartuak adierazten dituela/zituela. | Gero
eskainiko duzue beharbada, autore berak proposaturik, URDE ZERRIren
sinonimo bezala. Baina ez dut uste gauza bera direnik, ez nire ama
zenarendako. Entzun elkarrizketa hau, nik berarekin Bakaikun gure
etxean izan genuena (1969, irailean): | Amak: "Lau urde dekatzau".
| Nik: "Eta ura?" | Amak: "Ura ezta urdiá, ura txerri gaztiá da". |
Beharrezkoa bada, errepikatuko dut hau bere garaian"
(1994-07-28)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Eta abar luze bat
horren gainean kalkoa dela esaten bada, baina hori bakarrik, orduan
jendeak uler dezake zilegi dela' (2001-01).
- [E123]: 'Bada tartean Hiztegi Batuko
lantaldearen eskaera ohar hori kentzeko eskatuaz'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'Kalko desegokia dela esatea aski dela esan da.
Horren ordez erabil eta abar, eta abar. Hala onartu da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaraska
1 iz. Erleek, eztia gordetzeko, erlauntzaren barnean argizariz prestatzen dituzten gelaxka hexagonalen multzoa. Ik. abao; orraze. Eztia darion abaraska. Erle joan-nahiak, ez ezti, ez abaraska (esr. zah.).
2 iz. Liztorrek eta beste zenbait animaliak egiten duten antzeko egitura.
abaritz
iz. Artearen antzeko zuhaitz edo zuhaixka (Quercus coccifera).
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaritz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abaritz Quercus coccifera
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarizia
iz. Zah. Zekenkeria, zikoizkeria.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarizia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. zikoiztasun, zikoizkeria; zekentasun,
zekenkeria.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "Guztiok ezagutzen eta askok
behintzat erabili ere egiten ditugun hitz "zahar" hauen esanahien
hedadura, ene irudiko, ez da zikoiztasun-zikoizkeria,
zekentasun-zekenkeria, zikoitz, zeken hitzekin estaltzen. Izan
ere, euskaraz zeken eta zikoitz 'bererik eman nahi ez
duena'ri dagozkio, erdarazko 'avaro, tacaño, mezquino, ruin'
kontzeptuari alegia, baina ez 'ondasunak neurrigabe bildu eta
metatzeko joera duena'ri, euskaraz 'abarizios, diruzale,
ondasunzale, -gose, -gura..', erdarazko 'avaricioso,
acaparador' bezalatsu. Uste dut abarizia-k esangura
zabalagoa duela zekentasun-zikoiztasun hitzek baino, hauek
erdarazko 'tacañería, cicatería'-ri baitagozkie gehiago,
eta, beraz, bada bientzako tokia. Adibidez, bertuteen
abarizia edo, zeruetako ondasunen abarizios gisako
esaldietan ezingo genituzke zeken(tasun) edo
zikoitz(tasun) hitzak erabili. Badira, jakina, gutizia,
gutizios hitzak ere, kasuren batean
abarizia-abarizios-en ordain izan daitezkeenak, baina adiera
ahulagoa dute, abarizia-k aldean bekatu buru izateko marka
nabarmena darama eta. Hortaz, hitz hauek ere beren horretan
errespeta daitezela eskatuko nuke".
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): "Zah. marka ez du gustuko ohargileak [...]
Azkenean bozkatu da eta honako emaitza izan du bozketak: 9
"Zah."-en alde. Kontra inor ez. Hortaz, "Zah." markarekin utziko
da".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarizios
adj. Ipar. Zah. Zekena, zikoitza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarizios
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. zikoitz, zeken.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-os
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "Guztiok ezagutzen eta askok
behintzat erabili ere egiten ditugun hitz "zahar" hauen esanahien
hedadura, ene irudiko, ez da zikoiztasun-zikoizkeria,
zekentasun-zekenkeria, zikoitz, zeken hitzekin estaltzen. Izan
ere, euskaraz zeken eta zikoitz 'bererik eman nahi ez
duena'ri dagozkio, erdarazko 'avaro, tacaño, mezquino, ruin'
kontzeptuari alegia, baina ez 'ondasunak neurrigabe bildu eta
metatzeko joera duena'ri, euskaraz 'abarizios, diruzale,
ondasunzale, -gose, -gura..', erdarazko 'avaricioso,
acaparador' bezalatsu. Uste dut abarizia-k esangura
zabalagoa duela zekentasun-zikoiztasun hitzek baino, hauek
erdarazko 'tacañería, cicatería'-ri baitagozkie gehiago,
eta, beraz, bada bientzako tokia. Adibidez, bertuteen
abarizia edo, zeruetako ondasunen abarizios gisako
esaldietan ezingo genituzke zeken(tasun) edo
zikoitz(tasun) hitzak erabili. Badira, jakina, gutizia,
gutizios hitzak ere, kasuren batean
abarizia-abarizios-en ordain izan daitezkeenak, baina adiera
ahulagoa dute, abarizia-k aldean bekatu buru izateko marka
nabarmena darama eta. Hortaz, hitz hauek ere beren horretan
errespeta daitezela eskatuko nuke".
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): "honako emaitza izan du bozketak: 9 "Zah."-en alde.
Kontra inor ez. Hortaz, "Zah." markarekin utziko da".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarizti
iz. Abaritz basoa. Arabako artadi eta abarizti lehorrenetatik Gipuzkoako harizti eta pagadi hezeenetara.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarizti
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:24 |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-di.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarka
iz. Euskal Herrian erabili ohi den larruzko edo gomazko oinetakoa, batez ere oinaren azpialdea babesten duena eta soka baten bidez zangoaren behealdean lotzen dena. Abarka eta soineko zaharrak adabatu. Abarkak jantzi. Behiaren larruarekin josten ziren abarkak. Abarkak oinetan lotu. Abarka-mantarrak jantzi.
abarka handizuren, abarka-handizuren iz. Handizurena.
abarkadun
1 adj./iz. Abarkak erabiltzen dituena. Baserritar abarkadun bat, nik baino anatomia gehiago dakiena.
2 iz. Pei. Baserritarra, gehienetan gizarte klasetzat hartua. Abarkaduna izan arren, guk adinako eskola zuen. Ikusi zeinen beldurtiak diren abarkadun txepel hauek!
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarkadun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarkadun 'baserritarra'
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'baserritarra'
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarkagile
iz. Abarkak egiten dituen eskulangilea. Abarkagilearen tresnak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarkagile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gile/-gin.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarkagintza
iz. Abarkak egitea; abarkagilearen lanbidea. Abarkagintza, neguko zeregina baserrian.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarkagintza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gintza.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarketa
iz. Zola espartzuzkoa eta gainaldea ehunezkoa duen oinetakoa. Ik. espartin. Oin bat ortozik eta bestean abarketa zahar bat zeramala. Abarketa zuriak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarketa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
a) 'espartina' adierakoak 26 dira: abarketa
19: B 7 (AB AmaE, Ag Kr, Kk Ab II, Erkiag
Arran); G 10 (Ag G, Mok, TAg Uzt); EB 2 (Osk
Kurl); abarketadun G 1 (Ag G);
abarkatari G 4 (TAg Uzt);
abarketari 2, B-G (Ag Kr; TAg Uzt); OEH
argitaratuan, gainera: abarketa: Urroz EEs 1915, Zink
EEs 1927; abarketari: Zink EEs 1927; b) 'abar
bila' adierako abarketa IE 1 (Zby).
a) 'espartina' adierakoak 13 dira: abarkata
EB 1 (J. Oregi); abarketa 10: B 2 (M. Zarate, A.
Zubikarai); G 4 (E. Iglesias, X. Kintana, J. Garmendia); EB 4 (J.
Jauregi, M. Kaltzakorta, J. San Martin); abarketagin
eta abarketagintza bana (J. Oregi); b)
'pantufla, etxeko oinetakoa' adierako abarketa bitan
jaso da, EB (K. Santisteban).
'espartina' adierakoak dira denak: abarketa: DFrec
5, AB38 4, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; abarketagile:
AB50 1; abarketagintza: Euskalterm 1;
abarketari: HiztEn-LurE.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarketa 'espartina'
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'espartina'
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "jantzi-, etxeko tresna- eta
tankerako hiztegiak aparte landu behar direla uste dudan arren,
ezpabere gaztelania edo frantsesa nagusituko baitzaizkigu alor
horietan, berba hau "etxeko zapatilla" esateko erabil dadin
proposatu gurako nuke, de facto, ikastola-hiztegi zenbait direla
bide horrela erabiltzen delako" (1995-01-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarketari
iz. Abarketak egiten dituen eskulangilea. Arranondoko abarketariak nahi adina diru irabazi zuen egun haietan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarketari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaro
1 iz. Zuhaizpeko edo bestelako babesgunea, abereek eguzkitik gerizatzeko erabiltzen dutena. Abaroaren bila gerizpera bildu diren txoriak.
2 iz. Irud. Nazionalismoaren abaroan gizendu nahi du.
abaroan egon Itzalpean egon. Abaroan daude behiak.
abaro egin Ganaduak abaroan biao egin. Non egiten du abaro artaldeak?
Estekak-
HBO
Aztergaia: abaro
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: abaro egin, abaroan egon.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
kategoria-adierak gehitzeko eskatuz:
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
abaro egin, abaroan egon
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
itzala, aterbea, babesa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarrakitu, abarraki, abarrakitzen
du ad. Suntsitu, desegin. Haize eraso batek abarrakitu du txabola. Bosgarren ordu laurdenerako, arras xehatu, abarrakitu eta azpiratuak izan ziren erromatarrak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarrakitu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarrakitu, abarraki, abarrakitzen. da/du ad.
'suntsitu'
Informazio osagarria
Zerrendako forma osatua(k) baztertuz, osagaietako bat jaso
da
Forma onartuaren baliokideak
ik. suntsitu
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
abarrakitu, abarraki, abarrakitzen
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E119]: suntsitu, pertsona edo
abereak elbarritu (Arr.). "Abarrikatu (G-to, AN, L-ain, BN,
Sal, R) Abarrikatu v. abarrakitu". (OEH).
"Abarrikatu (BN-ald-s G-and, L-ain) Var. de
abarrakitu" (Azkue). Destrozar, despedazar (DVC). /
Oharra: Abarrakitu eta abarrikatu elkarren
aldakiak izanik ere badirudi hitz biak erabiltzen zirela Nafarroan.
Erroibarren adibidez bigarrena agertzen da izkribuetan: "Lucifer
serpiente zar gaisstoarri burua austera, eta abarricacera" (ETZ
44.68). "Mariak abarricatuitiote buruac infernuko Lucifer
guciei" (ETZ 44.97). Gaur egun abarrikatu nagusitu da
Sakanan eta naiz erabiltzen da. Abarrakitu ez ote da
hitz zaharkitua? (2000-12-14).
- Erabakia: BAgiriak
(2001-01-26): zerrendan ageri den abarrakitu hitza
zaharkitua ote den zalantzan jartzen du. Nolanahi ere, hitz beraren
aldakiak dirateke. MAk duda du ea merezi ote duen aldaera hau ere
sartzea. XK-k proposatzen du batetik bestera bidaltzea: e.
oharrarekin. ISk Naf. oharrarekin joatea egokiago
litzatekeela dio: Naf. 'abarrakitu'. Hala onartu da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarreria
iz. g.er. Abar hondakinen multzoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarreria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-teria.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abarrikatu, abarrika, abarrikatzen
da/du ad. Naf. Abarrakitu.
abarrots
iz. Harrabotsa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abarrots
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1993-09-29 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:10 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abarrots* e. harrabots
Lantaldearen irizpideak
Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua
lapurterazko forma da, eta honek eraberritu egin du, eta gaur
harrabots darabil, eta hau da hobestekoa: "abarrots. ik.
harrabots" forman emango da.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: (1995-07) harrabots
aukeratzeko arrazoia eskatu du.
- Erabakia: (EH 2014):
Euskaltzaindiaren Hiztegiak e. marka kendu du.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abartegi
iz. Sutarako abarrak gordetzen diren lekua. Ik. egurtegi.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abartegi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak ez du besterik agintzen
idatzizko tradizioak besterik agintzen ez duenez, -a
mugatzailerik gabeko eratorria da hobestekoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abartsu
adj. Abar asko dituena, abarrez betea. Ik. adartsu. Hiru intxaurrondo abartsuren azpian. Baso abartsua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abartsu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abartu, abar/abartu, abartzen
1 da ad. Adarkatu, adarretan bereizi. Damurik, hainbeste adaxkatara da abartua gure euskara zaharra!
2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Oreinaren adar abartuak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abartu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
abar(tu), abartzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
adarkatu.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Damurik, hainbeste adaxkatara da abartua gure euskara
zaharra!
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abartzuzar
1 adj. Abartzuzakoa, Abartzuzari dagokiona.
2 iz. Abartzuzako herritarra.
abasberuan
adb. [Oharra: Euskaltzaindiak, abasberuan-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abespeluan].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abasberuan
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
B dira guztiak (eta MEIG 1): abasberuan 4 (Astar
I; Astar II 3); abesbeluan 2 (CatElg);
abespeluan 4 (Mg PAb 2; Otx; MEIG — eta beste
1: Vill in OEH I, VIII); abespelu 1 (Echta
Jos).
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietakoak:abasberuan: ElhHizt;
HiruMila; DRA; PMuj DVC; abespelu:
DRA; PMuj DVC; abespeluan: HiruMila;
abespeluan artu: PMuj DVC;
abesberuan: PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: † ik. abespeluan / HiztEn: + / LurE: +
/ ElhHizt: + / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
abespeluan erabilixeagoa da.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Orotarikoan 'abesbelu' eta
'abospolo' ere badatoz. Jartzekotan, bakarra eta adiera
desberdinetarako. Beste adieretarako 'itsumustuan' eta
'(al)iritzira' ere badaudelarik, bedeinkatu ote liteke lan munduan
hainbeste erabiltzen den 'a destajo'ren ordain gisa" (2001-03)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB:
abasberuan-i lehentasuna eman nahi lioke ISk. // BAgiriak
(2001-01-26): hala ere, abespeluan emango da. Abasberuan* e.
abespeluan 'jo ta ke'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abasto
adb. Herr. Ugari; nahikoa. Munizioa, bolada baten, eduki dute abasto. Zalekeria likits guztiak asetzen, dirua abasto.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abasto
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma bakarra aski da
Ik. abastu (bakarra aski delakoan).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'Abasto agintzen dute testuek. Hala onartu da:
adlag. her. 'ugari, nahikoa'. abastu* e. abasto'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abastu
adb. [Oharra: Euskaltzaindiak, abastu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abasto].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abastu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ugari.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abat
iz. Batez ere Bizk. Monasterio bateko burua. Ik. abade.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abat
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:15 |
1997-02-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Zerrenda osagarriak
BizBerba: "(Ziortza-koari hala deitzen zitzaion), Monasterioko
nagusia. Euskara baturako agian apate eta apatesa
zaharrak bultzatu beharko lirateke, eta ez abade eta
abadesa, proposaturik dauden erara, cfr. Bizkairako
Apatamonasterio".
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Batez ere Bizk. Ik. abade (Bizk. abade 'apaiza'
izanik, ulergaitzak lirateke hor "San Anton abadea"
bezalakoak).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Zergatik ez aipa
abat- dela konposaketa.forma (ez beti, jakina)? Ala
horrelako oharrik ez da jasoko?' (2001-01).
- [E123]: 'Hitz zatirik (hitz elkartu
bateko lehen osagairik...) ez jasotzea erabaki genuen
hasieratik'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'abat- forma sartzeko eskaria ez da onartu.
Horrela erabaki baitzen bere garaian'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abata
iz. Usoak erakartzeko edo jaitsarazteko erabiltzen den zurezko hegaztia. Jarraitu gero mendiaren hegaletik eta aurkituko ditugu hiru abatari: 14-18 urteko mutikoak, beren abata edo zatar zuria eskuetan darabiltenak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abata
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai
oso gutxi erabilia, gaia baita halakoa.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
usoak erakartzeko hegazti-irudia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abatar
iz. Inform. Interneten eta komunikazio teknologia berrietan, erabiltzailearen identitate grafikoa, argazki bat edo marrazki bat izan daitekeena. Biziki programa interesgarria honako hau, abatarra moldatzeko hamaika marrazki eskaintzen dituena.
abatari
iz. Uso ehizan, usoen etorreraren berri ematen duen begiralea. Abatariek ehun zuria eramaten dute makila baten muturrean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abatari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abatetxe
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abatetxe-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. abade-etxe].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abatetxe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:22 |
1997-02-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. abade-etxe.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abatz
1 iz. Gaztagintzan erabiltzen den zurezko ontzia, bi euskarri dituena, kaikua eta goporra baino handiagoa. Gazura egosirik, abatzetik abatzera botatzen da, irabiaturik hozteko.
2 iz. Gurpilaren erdiko pieza, ardatza sartzen dena eta izpiak biltzen dituena. Intzirika biratzen ziren abatzak ardatzetan. Gurdiaren gurpilak abatzetaraino sartu zitzaizkion lokatzetan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abatz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [P008]: "Zerrendatik kenduko nuke"
(1994-05-04)
- [A107]: Ez ote litzateke komenigarria
horrelakoak oraingoz alde batera uztea...?" (1994-05-24)
- [E306]: "'abatz-estalki'
azpisarrera sartzea proposatzen dugu automobiletako
'tapacubos'/'enjoliveur' adierazteko" (2001-01-23)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abaurrear
1 adj. Abaurregainekoa, Abaurregainari dagokiona.
2 iz. Abaurregaineko herritarra.
abaurregaindar
1 adj. Abaurregainekoa, Abaurregainari dagokiona.
2 iz. Abaurregaineko herritarra.
abaurrepetar
1 adj. Abaurrepekoa, Abaurrepeari dagokiona.
2 iz. Abaurrepeko herritarra.
abazera
iz. Karatxai-Txerkesian mintzatzen den hizkuntza.
abazuza
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abazuza-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. babazuza].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abazuza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: † Ik. babazuza / HiztEn: Ik. babazuza /
LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Aldaera baztertua edo adierazkor automatikoa
ez legoke hiztegi honetan aipatu beharrik ere.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K202]: "babazuza-ri
lehentasuna ematen zaio. Baina zer egin "abazuzan" eta "abazuzaka"
berbekin?" (2000-11-24)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Hori baztertuta geratu dela
argitzea lagungarri izan daiteke (abazuza e. babazuza)'
(2000-12-20).
- [E123]: 'Komenigarri ikusten bada,
sar daiteke. Hala erabakitzen da'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): ' AUren oharra ontzat eman da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abdikatu, abdika, abdikatzen
du ad. Errege edo erregina karguari uko egin, kargua utzi. Bi hilabeteren buruan erregeak abdikatu egin zuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abdikatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abdikatu, abdika, abdikatzen du ad.
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abdomen
1 iz. Anat. Ornodunetan, enborraren behealdeko barrunbea, digestio aparatuaren, gernu aparatuaren eta ernaltze aparatuaren zenbait organo dauzkana. Ik. sabelalde; tripa. Abdomeneko giharrak.
2 iz. Anat. Artropodoen gorputzeko atzeko zatia. Intsektu horiek argia ematen duen organo bat dute abdomenaren azpiko aldean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abdomen
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Gure corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu abdomen forma
aurkitu.
abdomen EB 8 (S. Garmendia, UZEI, M. Aizpurua,
I.A. Berriotxoa); abdomin EB 2 (J. Jauregi, J.M.
Txurruka).
abdomen: AB50 1; HiztEn-LurE, Euskalterm 26;
abdomin: AB38 4; 'abdomen' itzulitako besteak:
sabel: AB38 24, Euskalterm 2;
sabelalde: AB38 1; Euskalterm 2;
zilbor: AB38 3; AB50 2.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Hiztegiotan ez dugu abdomen aurkitu: DRA, Lh DBF,
PMuj DVC, Casve EF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal abdomen-en ordainak beste hiztegietan: HiruMila:
abdomen, zilbor; ElhHizt: abdomen,
sabel, sabelalde; Lur EG/CE eta EF/FE:
abdomen, sabel; Casve FE: sabel,
zorro; HaizeG: sabel; PMuj DCV: sabel,
sabel-zorro, buzkantz, zorro, zilbor,
marda; Azkue Aurkibidea: bilkor,
zilbor, zilbot, zingur.
Erdaretako formak
Beste erdaretakoak: fr (DLLF): abdomen; it
(L. Ambruzzi): addome, pancia, ventre;
ca (DCC): abdomen; en (Webster):
abdomen; de (Slaby-Grossmann): Unterleib,
Abdomen; (zool) Hinterleib; (fam) Bauch.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abdominal
adj. Anat. Abdomenari dagokiona.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abdominal
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:29 |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Teknizismo onartzekoa
Tekn. marka legokioke berez, baina aski arrunt bihurtu da,
gorputz-ariketen hedatzea dela medio.
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko
baldintza")
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abduktore
1 adj. Anat. Giharrez mintzatuz, gorputz adar bat edo bestelako organoren bat gorputzaren ardatzetik urruntzen duena. Ik. aduktore. Bi zangoetako muskulu aduktoreak eta abduktoreak.
2 iz. Anat. Muskulu abduktorea, bereziki izterrekoa. Partida utzi egin behar izan zuen, abduktorean zaintiratua izan ostean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abduktore
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ez dugu aurkitu corpusean eta OEH argitaratuan.
EB dira bina adduktore (K. Altonaga: "Oso
garrantzitsuak izaten dira bibalbioetako maskorren muskulu
adduktoreak"; "atzeko muskulu adduktorearen azpian lerro honen
altzo paleala ager daiteke") eta aduktore (I. Aldabe:
"Maskorraren kanpokaldean ildo bertikale bat erakutsiz,
aurrez-aurreko ertzearen atzean, aurreko aduktorearen marka ez da
lotailua bezain luzea"; "Ildorik gabekoa, aduktorearen marka
lotailua bezain luzea edo luzeagoa da").
abduktore: HiztEn-LurE, Euskalterm 1 (muskulu
abduktore).
Hiztegietako informazioa
Beste hiztegietakoak: abduktore: ElhHizt,
HiruMila; bazterzale: Casve FE. Hiztegiotan ez
dugu aurkitu: Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG, T-L LFB, Azkue Aurkibidea, PMuj DCV,
DRA.
Erdaretako formak
Beste erdaretakoak: fr (DLLF): abducteur;
it (L. Ambruzzi): abduttore; ca (DCC):
abductor -a; en (Webster): (anat) abducent;
(m.) abductor; de (Slaby-Grossmann):
Abziehmuskel, Auswärts-, Heran-,
Abzieher; (Langenscheidts): Anat. Abduktor m.
Bestelakoak
Teknizismo onartzekoa
Tekn. litzateke berez, baina aski arrunt bihurtua, adib.
kirolarien lesioak direla medio.
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa
nazioartekoa da.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abdukzio
iz. Anat. Gorputz adar bat edo bestelako organoren bat gorputzaren ardatzetik urruntzea dakarren mugimendua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abdukzio
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:003 |
2002-09-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
abdukzio 2, Ovniak ("Glosarioa:
Abdukzio: Izaki estralurtarrek lurtarra bahitzeari [sic]
"abdukzio" hitzaren bidez adierazten da"); abduzio 1,
J. Arretxe ("Estralurtarrek, guk baino askoz teknologia
aurreratuagoa izanik, erraz konkistatuko gaituzte eta pixkanaka,
abduzioen eta mutazioen bitartez, pertsonak ordezkatzen hasiko
dira").
abdukzio: HiztEn, LurE, Euskalterm 1
(aldaka-abdukzio, aldaka-urrunketa sinonimoarekin:
'abducción de caderas') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
AB50 // eta 'abducción' itzulia: urrunketa:
Euskalterm 1 (zangoen urrunketa: 'abducción de
piernas').
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
abdukzio: ElhHizt (abducción);
abduzio: PMuj DVC (abducción; eta
abduzio-giar: músculo abductor) // Ez dugu aurkitu
ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal abducción / abduction formen ordainak:
abdukzio: HiruMila, ElhHizt; loadar
baztertze: Casve FE // Ez dugu aurkitu ap.
Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L
LBF, PMuj DCV.
Erdaretako formak
fr (Le Petit Robert): abduction; it (S.
Carbonell): abduzione; sillogismo; en (Collins): abduction;
de (Langenscheidts): Abziehen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura
(2014-12-19): abdukzio iz. Anat.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abede
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abede-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. alfabeto].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abede
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:28 |
1997-02-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
abede 2: MEIG I ("abedeari jarraituz
zuzen ipini"); Zait Plat ("gure abede`ko ogei ta sei
elatzek antola ditzakete euskerazko itz guziak").
abede 6: J. Intxausti ("Abedea, jauna");
Agur 1973 3 ("Fitxa auek, ordea, naastuta daude oraindik,
abedez zuzen ipiñi gabe, alegia", "abedearen araberan antolatu
gabeak", "Fitxa oiek guztiak abedez bakoitzari dagokion eran
zuzen"); R. Garate 2 ("Abedeko bada, Ortega y Gassetek dioena",
"Jose Ortega y Gasseten abedeko leloa"); abedetu
1: Zer 1977 ("Erritarrik geienak analfabetoak, abedetu
bakoak, doguz").
abede: AB38 1 // Ez dugu aurkitu ap., Dfrec, AB50,
HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
abede: PMuj DVC // Ez dugu aurkitua ap.
EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA, Lh
DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. alfabeto.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abegi
iz. Harrera. Abegi txit ona egin diegu. Abegi onez hartzen zituen. Lagunartea gustatzen zaigu eta abegi oneko jendea gara. Zerbitzari abegi txarrekoari ez ikusia eginez.
abegikor
adj. Abegi ona egiten duena. Ik. abegitsu. Jendea abegikorra da Txilen. Irribarre abegikorra eskaini zion neskari. Egiazko giro abegikor eta harmoniatsua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abegikor
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:012 |
2002-09-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z6:LBeh |
2011-05-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
abegikor 21: Jose Mari Perez de Mendizabal (hiri
abegikor batek hiritarrak moldeatzen ditu), Josu Chueca
(espedizioak amaitu zirenean ere, berau izan zen etorkin berrien
aterperik abegikorrena), Anari Alberdi (Beste askok bere tratu
"abegikorra" nabarmendu dute, bere telefono deiak disko edo
kontzertu batengatik zorionak emateko), Fermin Muguruza (Ez da
bakarrik kantari eta musikari berezia izan, baizik eta oso pertsona
abegikor eta goxoa), Aitor Renteria (sei hilabete horietako
ezaugarri nagusiak erakutsi duen jarrera abegikorra baztertu du
Frantziak), Gontzal Agote 2 (ohartuko da iparraldean ere pertsona
jator eta abegikorrak direla, Emakume pobretu, ezjakin eta
erretxindua, bihotz oneko aristokrata abegikor, kulturaniztun eta
ongi hezituaren sarean eroriko da), Irune Lasa 2 (etxe abegikor
epelean, Baina gizakia batzuetan abegikor besteetan gogor hartzen
duen planeta ez da horren egonkorra ezta betierekoa ere), Alberto
Barandiaran (Baina abegikorra da), Marian Zarraonandia (espazio
zabalak, argiak, politak, abegikorrak...), Oihana Elduaien (Eta
espero dugu Euskal Herria ere abegikor eta eskuzabal agertzea hara
doan edozein irlandarrekin), Itxaro Borda (Saint Denisko
kiroldegiaren maldan dago euskaldunen habia dagoeneko, handiagoa,
erosoagoa, gustagarriagoa, abegikorragoa), Iñaki Aramaio (oso
abegikorra da jendea), Leire Ventas (sei hilabeteotan plastiko
zuriko kanpinei itxura abegikorragoa emateraino hazi dira), Iñigo
Aranbarri (non jendea abegikorra eta gizalegekoa den), Xanti
Begiristain (eskuzabala eta abegikorra kanpotarrekin), Aitor
Manterola (Oso abegikorrak dira monje budistak), Haize Galarraga
2 (mendi garaien artean eta herritar abegikorren bihotzetan
ezkutatzen dena, Kirgizistanen barrena ibili nahi izanez gero,
berehala konturatuko da bidaiaria zein abegikorra den Kirgizistango
jendea), EiTB.com (bere menpekoarekin gela konpartitu beharko du
eta familia abegikor bateko partaide izan beharko du);
abegitsu 18.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
EPG: abegikor 78: Berria 10, Agustin Otsoa
7, Joan Mari Irigoien 9, Juan Luis Zabala 4, Felipe Juaristi 4,
Elizen arteko Biblia 3, Aitor Arana 3, Joxean Agirre 3, Eider
Rodriguez 3, Karlos Zabala 2, Migel Angel Mintegi 2, Josu Zabaleta
2, Harkaitz Cano 2, Bego Montorio 2, Jose Morales 2, Edorta
Jimenez, Fernando Morillo, Joxemari Iturralde, Juan Garzia, Pello
Lizarralde, Xabier Amuriza, Joanes Urkixo, Unai Elorriaga, Fernando
Rey, Josetxo Azkona, Piarres Xarriton, Koldo Izagirre 2, Javi
Cillero, Jokin Urain, Itxaro Borda, Aingeru Epaltza, Oskar Arana 2,
Markos Zapiain; abegitsu 54.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
erabilia da, eta hedatua.
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. abegitsu.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-kor izenekin.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura
(2014-12-19): abegikor
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
abegitsu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abegitsu
adj. Abegi ona egiten duena. Dublingo argiak gorri eta abegitsu ageri ziren gau hotzean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abegitsu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan abegiar ["(Neol.) Acogedor"
eta lekukotasuna: JE Ber: "Karrikako bertze etxeak ez ditugu
haatik hoin abegiar"], abegitasun (lekukotasun bat:
Etxde Itxas), abegitsu (bi lekukotasun, Etxde
Itxas '(leku) erosoa' eta 'harrera ona egiten duena'
adierakoak: "Etxe abegitsua"; "Une aietan beltzen Jaungoikoaren San
Juan zerizkion bere buruari. Dollorkume zelebre ta abegitsu zen,
izan ere, Zaldunbide ura").
abegikor '(leku) erosoa' adierakoak 2 dira: G-EB
(J. Garmendia Larrañaga: "Tolosa zarreko Agintari izena daraman
kale estu eta kondairatsuko areto baten, giro abegikor gogorarazle
barnean, Orixeren mintzaldia"; P. Ezkiaga: "Urteak ziren ez zuela
ostatua horren misteriotsua eta, halaber, horren abegikorra
ikusten"); abegitsu 'abegi ona egiten duena' adierako
1, EB (S. Basurko: "Aipatu lehenik (...) bi filmek merezi izan
dutela (...) besteek ez bezalako harrera abegitsua");
abegikortasun 'harrera ona egitearen tasuna' adierako
1, EB (J.L. Lekunberri: "Zapatariari eta bere emazteari izandako
abegikortasuna eta emandako janari ederra eskertu egin
zizkien").
abegikor 'harrera ona egiten duena': AB50 1,
HiztEn; abegikortasun 'harrera ona egitearen tasuna':
Euskalterm 1; abegitsu 'abegi ona egiten duena':
HiztEn-LurE; AB38 1.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. HiruMila: abegikor: 'agocedor, ra;
hospitalario, ria // coquetón, na'; abegikortasun:
'hospitalidad'; abegitsu: 'acogedor, ra;
hospitalario, ria'; ElhHizt: abegitsu: 'acogedor, -a,
hospitalario, -a'.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Ongi eratua da
Er. gabea, baina onartzekoa: a) gaur abegikor izan dezake
lehiakide, baina hori ere ez da oso erabilia; b) ongi eratua da,
eta abegikor, berriz, zalantzazko osaerakoa; c) -tsu
atzizkidun honek adeitsu, txeratsu paraleloak ere
baditu sinonimoetan.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'ez dut deus berba honen
aurka, baina horren aldean abegikor hitza ere badago eta
hori baino gehiago erabili da, horren eratorri abstraktu ezaguna
den abegikortasun bezala, adeitsu-k nekez eman
lezakeena. Ez dakusat hor zer arazo dagoen, jadanik baikor,
ezkor, iheskor edota orokor onartuak baldin
baditugu, guztiz normalak diren amakor, anaikor, bihozkor,
kontrakor edo lankor bezalako hitza izanik. Egia da, oro
har, abegi ona egin edo eman agertzen dela, baina
horrek ez du esan nahi abegi egin edo abegi eman
zilegi ez direnik (azkena dokumentaturik dago behintzat) izenondoa
dutenean era honetako hitzek eskuarki artikulua daramatelako:
barre gozoa egin, beldur ikaragarria izan, gose itzela izan,
logura handia izan... Beraz, ez dago arrazoirik, nik uste,
abegitsu-rekin batera, abegikor eta
abegikortasun hitzak ere onar ez ditzagun. Bestalde,
lehendik ere euskal hiztegia atzizki ezberdineko hitz sinonimoz
betea dugu, idazleon mesederako, horrela behin eta berriro hitz
forma berbera errepikatu beharrik ez dago eta: antolaketa /
antolakuntza, egoile / egoiliar, gaixobera / gaixoti, gaizkile
/ gaizkin, ikerketa / ikerkuntza, jabego / jabetza / jabetasun,
maitekor / maitetsu, oroipen / oroitzapen / oroitza /
oroitze...'
- [E123]: 'Zerrenda lehen aldiz
eztabaidatu zenean ere jardun ginen honetaz. Hau da orduan idatzi
nuena: Abegikor / abegitsu eztabaida
izan da, XK biak gordetzearen alde delarik; BO, PA eta ni
abegitsu-ri lehentasuna ematearen alde. Ez bata eta ez
bestea dira erabiliegiak, baina osaeraz txukunagoa da
abegitsu'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'Hiztegi Batuko lantaldeak esandakoari eustea
proposatzen du Euskara Batuko batzordeak. Proposamen honen alde,
zazpi boto izan dira. Biak sartzearen alde bozkatu dute beste
zazpik eta zuri, bostek. Bozketa honen ondorioz ISk oraingoz ez
sartzea proposatu du. Horrek ez du kentzen erabili ahal izatea. Eta
jendeak erabiltzen badu, beti izango litzateke aukera gero
sartzeko. PGk biak kentzea proposatzen du. Hau ere bozkatu da eta
aldeko zazpi boto atera ditu. Ondoren, abegitsu-ren aldeko
botoa eman dute hamar euskaltzainek. Eta biak sartzearen aldeko
agertu dira hiru. Horrela, atzera-aurrera hauen guztien ondoren,
zerrenda dagoen bezala uztea erabaki da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abelazkuntza
iz. Abereak hazteko lanbidea eta jarduera. Euskal Herriko ohiko abelazkuntza. Gaitz horrek kalte handia ekarri zion abelazkuntzari.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abelazkuntza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
berria den arren, aski bide egina du formak darabiltenen artean,
eta ezin esan daiteke gaizki eratua dagoenik (EEBSko corpusean
bitan ageri da abel-hazkuntza, 11 aldiz abelazkuntza,
eta inoiz ez abere-hazkuntza)
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(2000-02-24): berrikustea proposatzen zen, dagoen bezala uztea
erabaki da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abelbide
iz. Abere ibiltariek erabiltzen duten bidea. Ik. altxonbide.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abelbide
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-re/-l-.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-bide.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: '= altxunbide,
altxonbide? (Gogora dezagun, bidenabar, Mitxelenaren trufa eta
haserrea, hiztegi eskas batean ageri zen zorioneko kainada
hura zela eta)' (2001-01).
- [E123]: 'Aurrerago etorriko dira
altxonbide eta altxubide, bietatik zein hobetsi,
Hiztegi Batuko lantaldeak erabaki ezinik utziak. Agian hobe orduan
aztertzea zein den hartzekoa eta ikusi, bide batez,
abelbide-ren Sin. markatu behar diren ala ez'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-01-26): 'abelbide-ren ordainaren forma egokia
(altxunbide ala altxonbide) zein den aurrerago
erabakitzeko utzi da'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abelburu
iz. Abere multzo bateko banako bakoitza. Ik. buru 12. Hamar abelburu hazten ziren lekuan, orain badira hogei. Merkaturako zeuzkan abelburu ederrenak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abelburu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:39 |
1997-02-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-re/-l-.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-buru.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'abere-buru: Ez genuke
sartuko? Jean Etxeparek darabil, urrutira gabe, Beribilez
liburuan' (2001-03).
- [E123]: 'Abelburu sarrera
onartu genuen joan den hilean. Beharrezko izanez gero, sar daiteke
abere(-)buru azpisarrera, baina Ipar. eta
BNaf. Markarekin, hori baitagokio OEHko datuen arabera'.
- [E113]: 'Abere(-)buru
elkarketa sintaktiko arrunta da, ogi(-)bihi modukoa. Gurean
sartu gabe ere erabil daiteke'.
- Erabakia: Erabakia
(2001-03-30): 'abere buru sartzea ez da onartu
abelburu jadanik sartua baitago. HK jaunak erretiratu egin
du azkenean oharra'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abeldi
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abeldi-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. fauna].
Estekak-
HBO
Aztergaia: abeldi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:40 |
1997-02-26 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. fauna.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abeldun
iz. Abere jabea. Ik. abeltzain. Neolitoan Euskal Herriko biztanle gehienak abeldun eta artzainak ziren.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abeldun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:38 |
1997-02-26 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara batuan hobestekoa
Ik. abeltzain.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (2000-11-09):
bakoitza bere lekuan uztea erabaki da, adieraz desberdinak
direlakoan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abelera
iz. Gip. g.er. Egoera.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abelera
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-09-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
abelera Gip. 'egoera'
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A105]: "Edo kendu edo erabilera
markatukotzat eman, adibide bat/pare bat erantsiz. Ez nuke
Gip. jarriko" (2001-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
abeletxe
iz. Abereak gordetzen diren toki babestua, baserritik bereizia. Abeletxe batean jaio zen. Iragorriko abeletxean izan ginen egun hartan.
abelgorri
iz. Behiaren espezieko aberea. Abelgorria esaten zaie zezen, idi, zekor, idisko, behi, bigantxa, txahal eta behi taldeari darraizkion osterantzekoei. Abelgorrien tuberkulosia. Abelgorriak eta ardiak ez omen dira ostiraletan mendira eraman behar.
Estekak-
HBO
Aztergaia: abelgorri
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau44 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-09-29 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Batasuna egina dago
tradizioak bermatua da abel- forma
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2021-07-09
