luze
1 adj. Buru batetik bestera hedadura handia edo ohikoa baino handiagoa duena; luzera gainerako dimentsioak baino aski handiagoa duena. Anton. labur. Kale luzea. Soineko luzeak. Haga luze batetik dilindan. Hitz andana luzea. Bide luzea egin duelako. Gizon sudur-luzea. Eskutitz luzea. Hik mingaina luzea, baina diru gutxi. Zerrenda luzeegia. Luze samarra (Ik. luzexko). 2 adj. (Luzera adierazteko, artikulurik eta kasu markarik gabe, zenbaki eta luzera-neurri baten eskuinean). Ehun metro luze eta hogeita hamar metro zabal den eremu bat. Hamabi kana luze, gerria hamar lodi. || Bost milimetro luzeko ileak.
3 adj. Pertsonez edo behetik gora hedatzen diren gauzez mintzatuz, garaia, altua. Gizon luzea eta lerdena zen. Pago luze, lodi eta mardoa. Fabriketako tximinia luze horietako bat.
4 adj. Hasieratik bukaera arte iraupen handia duena. Barau luzeak. Ez du salaketa luzeetan aritu beharrik izan. Aipagarriak dira egilearen kemena eta arnasa luzea. Epe luzeagoa behar duela. Lan gaitz eta luzea. Horrela bizi izan ziren denbora luzean (Ik. luzaro; luzaz). Ez du denbora luzean iraungo. 5 adj. (Denbora-bitarte edo distantzia jakin baten luzetasuna azpimarratzeko). Espetxean egon nintzen sei urte luzez. Hamarkada luzeetan zehar hedatu zen gerra. 1373an Aiarako forua idatzi zen eta mende luze batean zehar indarrean izan zen. Sei ordu luzeren ondoren. Arratsaldean ere lana egin beharko zuten kilometro luzeetako soroan. Babesik gabeko kilometro luzeak.
6 (Adizlagun gisa). Ik. luzaro; luzaz. Luze iraun zuen setioak. Luze bezain zabal, bidearen gainean etzaten da, begiak hetsirik, alegia hila. Lanean hasitakoan luze joaten da astea. Egunero etxeraino joatea oso luze egiten zitzaion. 7 (Izen gisa, -en atzizkiaren eskuinean). Ik. luzetasun; luzera. Barka, mesedez, aipamenaren luzea. Bidearen luzeak akituta. 8 iz. Aurrez aurre jartzen diren bi talderen artean jokatzen den pilota-jokoa. Ik. laxo 2. Luzean jokatu. Luzeko jokoa. 9 iz. Uretako kiroletan, joan-etorriko ibilbide bat banatzen den zati zuzenetako bakoitza. Azken luzeko lehen metroetan aldea pixka bat handitu zuen. Traineru bizkaitarrak azken luze ikusgarria egin du. Gura beste luze egin ditzake igerilekuan.