dabantal
iz. Ipar. Mantala. Ganibeta mahai hegian pausatu eta eskuak dabantalean xukatu zituen.
Estekak- HBO
Aztergaia: dabantal
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
mantala.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daborduko
adb. Bizk. Dagoeneko. Hasiak gara daborduko lan horretan.
Estekak- HBO
Aztergaia: daborduko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
dagoeneko.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: falta da.
- Erabakia: EArau
(1996-06-28): ez da onartu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dadaismo
iz. 1916an sorturiko arte- eta literatura-mugimendua, artearen balio tradizionalak gaitzesten eta bat-batekotasuna eta irrazionalismoa bultzatzen dituena.
Estekak- HBO
Aztergaia: dadaismo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:007
|
2002-11-13
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-07-08
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Erdaretako formak
Le PRobert: "de dada".
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dadaista
adj./iz. Dadaismoari dagokiona; dadaismoaren jarraitzailea. Printzipio horietan oinarritu ziren mugimendu dadaista eta surrealista. Italiar futurismoak eragina izan zuen dadaisten mugimenduan.
Estekak- HBO
Aztergaia: dadaista
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:007
|
2002-11-13
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-07-08
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E103]: "kendu hitz hau"
- [E116]: "bakan ageri da testuetan
(EEBS corpusean ez da ageri; H. Etxeberriaren lekukotasun bat
eta Berria egunkariko 5 ikus litezke gaurko prosaren
corpusean); baina dadaismo onartzen bada, berez bezala dator
dadaista ere onartzea (frantsesez, beharbada, dadaïste baino
gehiago erabiltzen da dada, eta horregatik kendu nahi ote du
PXk?). Zuek esan"
- [E208]: "dadaismo eta dadaista
sartzearen alde".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "OK XK".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dado
iz. Kubo formako pieza txikia, zorizko zenbait jokotan erabiltzen dena. Dadoak botatzen. Dadoetan ibili, jokatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: dado
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Erdara batekoa da, baina Iparraldean eta Hegoaldean ezaguna
ezaguna da Ipar.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "euskarazko lekukotasun
zaharrena #mdash#eta bakarrenetakoa gainera#mdash# Tartasena
da, eta dato dakarrela uste dut" (1995-01-25)
- [K204]: Iparraldekotzat daukazue.
Behin ere ez dut entzun eta Lhande-k ez du ekartzen bere
hiztegian" (1994-10-10)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "Tartasez kanpo Egiategik
ere erabili du"
- [E116]: "bai, horregatik dago
onartua lehenbiziko itzulian".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "ok".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dafaila
iz. Ipar. Mahai zapia. Ik. zamau. Mahaian errana bego gorderik dafailan (esr. zah.).
Estekak- HBO
Aztergaia: dafaila
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'zamaua'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar. Ik. zamau
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dag
dekagramo-ren nazioarteko sinboloa.
daga
iz. Ezpata laburra. Borrokan hasten dira, lantza, ezpata edo dagarekin.
Estekak- HBO
Aztergaia: daga
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ezpata laburra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dagoeneko
adb. Hitz egiten den unerako. Ik. jadanik; honezkero; ordurako. Luze iritzita ere banago dagoeneko. Hiruretan bazkaldu du eta dagoeneko hor ari da igerian. || Hori, urte haietan, dagoeneko aldarrikatua zuen Altubek. Iluntzeko bederatziak ziren dagoeneko.
Estekak- HBO
Aztergaia: dagoeneko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
luze iritzita ere banago dagoeneko; hori, urte haietan,
dagoeneko aldarrikatua zuten Altubek eta.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
luze iritzita ere banago dagoeneko; hori, urte haietan,
dagoeneko aldarrikatua zuten Altubek eta.
Formen arteko bereizketa semantikoak
ez da nahasi behar honez gero esapidearekin
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E101]: "honez gero idatzia
dago dagoeneko sarreran, ez honezkero"
(1994-11-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dagonil
iz. Abuztua.
Estekak- HBO
Aztergaia: dagonil
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:09
|
1994-02-04
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
h. abuztu.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
ik. abuztu
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daikiri
1 iz. Koktel mota, osagaitzat rona, azukrea eta lima edo limoi zukua dituena.
2 iz. Kopa bat daikiri. Bina daikiri hartu zituzten.
dailu
iz. Ipar. Sega. Belarra soroan dailuak ebakiz gero bezala, ni ere ihartu eta idortu naiz. Herio jauna, dailuaren jabe. Landak dailuz ebaki zituen.
Estekak- HBO
Aztergaia: dailu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
sega.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dakartar
1 adj. Dakarkoa, Dakarri dagokiona. Dakartar agintariak.
2 iz. Dakarko herritarra.
daktiliko
adj. Liter. Bertso lerroez mintzatuz, daktiloz osatua. Hexametro daktilikoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: daktiliko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:27
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak
-iko izond. erref.
Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak
Liter. (edo, zehazkiago, Metr[ika]).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daktilo
iz. Liter. Bertsogintza klasikoko oina, silaba luze batek eta bi laburrek osatua. Hiru silabako daktiloa bezain oin osoa da bi silabako espondeoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: daktilo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:28
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daktilografia
iz. Ipar. Mekanografia.
Estekak- HBO
Aztergaia: daktilografia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
mekanografia.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E103]: "zaharkitua da"
- [E116]: "zaharkitua egon liteke
teknika edo jarduera, hauetako hainbat eta hainbat bezala
(arto-zuritzea bezala, bat aipatzearren), baina horrek ez du
esan nahi hitza baztertzekoa denik. Proposamena: bere horretan
utzi lantaldearena".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "daktilografia Ipar. iz. 'mekanografia'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dal
dekalitro-ren nazioarteko sinboloa.
dalai-lama
iz. Tibeteko budismoaren buruzagi espirituala. Dalai-lamak alde egin behar izan zuen txinatarrek hartutako Tibetetik.
Estekak- HBO
Aztergaia: dalai-lama
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dalasi
iz. Gambiako diru unitatea.
daldara
iz. Ipar. eta Naf. Dardara.
Estekak- HBO
Aztergaia: daldara
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:HBB
|
1994-02-04
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
dardar(a) (eta eratorriak) dira nagusi, 184 ager.ekin
(EB: 116; G: 39; B: 27; IE: 2; daldar(a) formak IEko
15 ager. ditu (horietan 11 testu berekoak) eta EBko 3
DFrec-en dardar(a) + eratorriak 35 aldiz jaso dira,
eta daldar(a) 2 aldiz; AB38: dardar(a) +
eratorriek 32 agerraldi dituzte; daldar(a) +
eratorriek 2; AB50: daldar(a) formarik ez da jaso,
dardar(a) + eratorriak 10 aldiz
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. eta Naf. h. dardara.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. Ik. dardara
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "kentzea hobe, gaur guztiok
dardara hedatuagoa -eta zaharragoa- zer den dakigunez
gero" (1995-01-25)
- [E301]: dardara [grafia proposatzen
dut]" (1994-11-02)
- [E302]: (Iparraldeko markarekin) /
dardara. Bi puntutxo aipatzeko: 1) Ez ote da Iparraldetik
aparte beste zenbait lekutan ere (Gipuzkoako Kostaldean, esate
baterako) erabiltzen daldar edo daldara hitza,
daldar batean / dar-dar batean? edo
dardaraz / daldarka bezalako formetan? 2)
dardarka hitzari lehentasuna ematen zaio
dardaraka-ren aurrean, baina nola jokatu dar-dar egin
/ dardar egin / dardara egin bezalako hirukotearekin?"
(1994-11-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dalia
1 iz. Lore ederreko landarea, apaingarri gisa oso aintzat hartua (Dahlia variabilis).
2 iz. Landare horren lorea.
Estekak- HBO
Aztergaia: dalia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-07-08
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Dahlia variabilis.
Erdaretako formak
"... por Anders Dahl".
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dalmatika
iz. Kasullaren antzeko jantzia, bereziki diakonoena, mahuka zabal eta irekiak dituena eta albaren gainetik janzten dena.
dalmaziar
1 adj. Dalmaziakoa, Dalmaziari dagokiona.
2 iz. Dalmaziako herritarra.
3 iz. Jatorriz Dalmaziakoa den txakur arraza.
4 adj./iz. Txakurrez mintzatuz, arraza horretakoa, gorputz gihartsua, ile motza eta larruazal zuri orban beltzez zipriztindua duena.
dalmaziera
iz. Dalmaziako kostaldean eta Adriatikoko zenbait uhartetan mintzatzen zen hizkuntza erromanikoa.
daltoniko
adj. Heg. Daltonismoa duena. Kolorerik gabeko munduan bizi den mutiko daltoniko baten istorioa.
daltonismo
iz. Kolore batzuk bereizteko edo haiei antzemateko ikusmenaren ezintasuna.
Estekak- HBO
Aztergaia: daltonismo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-07-08
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Erdaretako formak
Le PRobert: "de Dalton, physicien angl."
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dam
dekametro-ren nazioarteko sinboloa.
dama1
1 iz. Andre itzaltsua. Erregeren jauregiko dama aberatsa. Santa Agata dama eder bat Sizilian zen jaioa.
2 iz. Ezkontzeko garaian dagoen edo gizon batek maite duen emakumea. Gure dantzara dama politak etortzen dira guztiz apainduak. Galaiak bere damari eskainia. Nitaz gupida dadila maite dudan dama.
3 iz. Euskal mitologiako andrea. Anbotoko dama.
4 iz. Karta frantsesetan, anderea. Dama diamantea. Dama pika.
5 iz. pl. Dama-jokoa; joko horretako piezak. Dametan egiteko taula. Etxera joan ziren dametan jokatzera. Txanponak, orratzak, zigilu bat, damak eta mosaikoak.
dama joko, dama-joko iz. Xake-jokoko taularen antzeko batean, bi jokalarik pieza biribil zuri eta beltzekin jokatzen duten jokoa. Dama-jokoan ari ziren.
Estekak- HBO
Aztergaia: dama
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:HBB
|
1993-02-25
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2010-04-20
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HitzIrud: "dama = gamo".
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehitzeko eskatuz: dama-joko,
damak.
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adibideak eransteko eskatuz. dama diamantea, dama pika
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
kartak: ik. oharra s.u. . bateko
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko Bilkura
(2015-09-25): iz.: . dama 1 dama diamantea, dama
pika
Aztergaia: dama-joko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2002-11-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-joko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dama sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: damak
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
Prestas: 8. gaia; 45 lek. (B 19 / G 26).
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dama sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
(joko-izena).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damaskinatu
adj./iz. Burdinan edo altzairuan urrea edo beste metal fin bat txertatuz egiten den lana; gauzez mintzatuz, lan hori duena. Eskutokia zilarrez landua zuen ezpata damaskinatu bat.
Estekak- HBO
Aztergaia: damaskinatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2008-07-08
|
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "hitz hau, aditz, izen eta
izenondo gisa erabil daitekeela azaldu behar da: altzairua ondo
damaskinatzen dute Eibarren; altzairu damaskinatua; hemengo
damaskinatuak oso ondo saltzen dira turisten artean.
damaskintza* e. damaskinatu".
- [E116]: "beharbada, bai, erabil
daiteke aditz bezala ere, nahiz hala baieztatzeko oinarri
handirik ez dudan aurkitu: OEHn izena ageri da (eta -gin,
-gintza osaerako izen elkartuak), J. San Martinen lekukotasunak
dituela; aditzik ez da aipatzen, baina bai
damaskinatzaile aditzetiko eratorria, T. Etxebarriaren
lekukotasunarekin. EEBSn damaskinatu (izena) eta
damaskinatugile bana ikus daitezke. Gaurko prosa
liburuetan badira pare bat damaskinatzaile (J.L. Zabala)
eta beste pare bat damaskinatu, partizipio-banaketan (K.
Zabala eta J. Garzia). Aski oinarri al dira horiek
"daitezkeen"en mundutik "diren"en mundura ekartzeko
damaskinatu aditza? Aditza onartuz gero, izenondoa
aipatu beharrik ez legoke, jakina, nahikoa bailitzateke
aditzaren era burutua, XK-k adierazi nahi duena adierazteko.
Zuek esan".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "damaskinatu iz. eta izond.".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damasko
iz. Zetazko edo artilezko ehun sendoa, kolore bereko hariak erabiliz egindakoa, aurkian eta ifrentzuan irudi berak baina bizitasun desberdinez agertzen dituena.
damaskoar
1 adj. Damaskokoa, Damaskori dagokiona. Damaskoar ehuleak.
2 iz. Damaskoko herritarra.
Estekak- HBO
Aztergaia: damaskoar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2007-10-02
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
damaskoar (herritarra).
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
-tar osaerakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damatxo
iz. Adkor. Dama. Zu zara, damatxo maitea, nire desiraren zeruko atea. Hiru damatxo Donostiako Errenterian dendari.
Estekak- HBO
Aztergaia: damatxo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo
Informazio lexikografikoa
Forma batek ez d(it)uen adiera(k)
forma ongi dago, baina ez du jatorrizko zerrendan zuen
'azafata / hôtesse' adiera
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damnagarri
adj. Zah. Erl. Kondenatzen duena. Ahalkeria triste eta damnagarri bat.
Estekak- HBO
Aztergaia: damnagarri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma
Bazt.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: "Hirurei batera egingo diet
oharra. OEHko datuak ikusita, ze tradizio izan duten hitz
hauek, zergatik baztertu, eta, dainu, aldiz,
zerrendaratu? Nik hauek ere sartuko nituzke, Ipar. Zah.
markarekin".
- [E116]: ez dago sartu ezinik,
"Ipar., Zah." marka horiekin izatekotan. Nolanahi ere,
a) ez dira hauek dainu-ren parekoak (hau bizirik
baitago, toki batzuetan eta ahozkoan behintzat bai, idatziz
bakan ageri bada ere); b) lantaldeak ez du ezer baztertu,
baizik tradizioak berak baztertua duela adierazten du, OEHn
aipatzen den azken lekukotasuna 1902koa denez (Cat
Jauf), eta EEBSko laurak idazle berarenak direnez (Mikel
Lasarenak)".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "ok E123 eta erantsi Erl. eta adierak:
'kondenatzen duena, kondenatu, kondenazio'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damnatu, damna, damnatzen
1 da/du ad. Zah. Erl. Kondenatu. Onak dira salbatu eta gaiztoak damnatu.
2 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Urrikaltzeko baita arima damnatua. Damnatuen bihotza ausikiko duen harra ez da hilen.
Estekak- HBO
Aztergaia: damnatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma
Bazt.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
damnagarri.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damnazio
iz. Zah. Erl. Kondenazioa. Sekulako damnazio bidetik atera.
Estekak- HBO
Aztergaia: damnazio
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma
Bazt.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
damnagarri.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damu
1 iz. Zerbait egin izanak edo egin ez izanak norbaitengan eragiten duen atsekabea. Ik. damutasun; garbai. Bihotzeko damua. Bekatuen damua bi eratakoa izan daiteke: maite damua eta beldur damua.
Damuz beterik bere hutsegiteaz. Damu gabeko aitortzak.
Jainkoa iraindu duelako damuz beterik. Damu negarra. Damurik eza. Edozein aitorlek absolbituko zaitu horrelako bekatutik, damu osoarekin aitortzen baduzu.
2 iz. Ipar. Atsekabea.
3 iz. Ipar. Kaltea; iraina. Hainbat kalteren eta damuren haste den alfertasuna. Egin zaidan damu xume batengatik.
bihotz damu, bihotz-damu 1 iz. Kontrizioa. Ik. maite-damu. Aitortza ona egiteko bihotz damua behar da.
2 iz. Erabateko atsekabea. Hirurok agertu genuen
bihotz damua, gure artean ez zegoelako.
damu-domaia iz. Ipar. Kalte-ordaina. Bizikleta hautsi didazue; damu-domaiak zor dizkidazue. Sei mila euroko damu-domaiak pagatu beharko dizkio. || Mila libera damu-domaia eman zioten.
damu egin Kalte egin. Gauza gaiztoa da gurasoei damu egitea. Zuri damu egin diezazukeen guztiari, ihes egin.
damu hartu g.g.er. Damutu; atsekabetu. Gauza bat galtzen duzunean damu hartzen duzu. Nire hoben guztiez damu hartzen dut. Ez dakienak ez du damurik hartzen.
damu izan 1 da/du ad. Damutu; zerbaitengatik atsekabea edo nahigabea sentitu. Ik. damutu. Egindako bekatuez damu izan. Damu izango dute hura erosiaz. Damu dut, Jauna, bihotz guztitik zu irainduaz. Damu dute gorputza zerbitzatzeaz. Damu dut zu iraindua. Damu du hori egina. Gero ez dute damu izango orain horrela ibilia? Aldez damu dut eta aldez atsegin. Ez dut damu hartu nuen nekea. Damu dut ez bainuen bertso haietatik bihi bat ere paperetan ezarri. Ez gara ezertaz damu. Damu naiz bihotzez orain arteko bizimodu lizunaz. Egina damu zaio. Damu eta dolore dut bidera ezin ilkia. Damu dut iritzi paregabe horren jabearen izenaz ez oroitzea.
2 da ad. Tamalgarri izan. (Singularreko hirugarren pertsonako adizkiekin erabiltzen da). Damu da ikustea nola xahutzen duen zoro horrek dirua.
damu otoitz, damu-otoitz iz. Erl. Damua adierazten duen otoitza. Negar eta damu-otoitz artean ekarriko ditut.
damutan egon Damuturik egon. Jabetasuna galdu duelako herri hau dago damutan. Orduan etorria ez gaude damutan.
damutan izan da ad. Ipar. g.er. Damutan egon.
damuz 1 adb. Atsekabez; damuturik. Ahula izan nintzen orduan, eta damuz bizi naiz orain. Eskua eman diote elkarri txirrindulariek, damuz, lotsaz, esker onez. || Damu minez eta bihotzeko negarrez. Damuaren damuz ez du ezeren atseginik hartzen. Huts horren damuz gelditzen gara. Sartu zinelako damuaz aterako zara.
2 adb. Gogoz kontra. Damuz eta ezinbestean, ez borondate onez. Egiten dituzte jaunaren esanak damuz bezala.
3 (-en atzizkiaren eskuinean). Norbaiten nahia edo zerbaiten eragozpena aintzat hartu gabe edo are horien aurka ere. Horren guztiaren damuz ere (...). Barka, irakurle, horrelako nahasi-mahasietan nire damuz sartzen banaiz.
damuzko adj. Gurasoen damuzko hitzak entzun nahi ezik, hartu zuen berriro erdal herrirako bidea. Ene barkaziorik damuzkoenak.
Estekak- HBO
Aztergaia: damu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'damutasuna, garbaia'. 2 Ipar. 'kaltea'. / AS:
damu-domaia Ipar. 'kalte-galera': bizikleta
kaskatu didazue eta hautsi; damu-domaiak zor dizkidazue,
damu izan: gero ez dute damu izango orain horrela
ibilia?
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: damu egin, damu
hartu, damu-otoitz, damutan
egon, damutan izan,
damuzko.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
damu izan ("gero ez dute damu izango orain horrela
ibilia"), damu-domaia ('kalte-galera'; "Bizikleta
kaskatu didazue eta hautsi; damu-domaiak zor dizkidazue")
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1. damutasuna, garbaia; 2. kaltea
Aztergaia: damu-domaia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: damu-domaia Ipar. 'kalte-galera':
bizikleta kaskatu didazue eta hautsi; damu-domaiak zor
dizkidazue.
Aztergaia: damu egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE:
adib. / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
egin.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
damu sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
kalte egin.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: gehitu behar.
- Erabakia: EArau
(1996-06-28): ez da onartu.
Aztergaia: damu hartu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS /
LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
hartu.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
damu sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
damutu; atsekabetu.
Aztergaia: damu izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: damu izan: gero ez dute damu izango orain
horrela ibilia?
Aztergaia: damu-otoitz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:005
|
2002-11-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-otoitz.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
damu sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: damutan egon
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS: damutan egon / HiztEn: AS / LurE: - /
ElhHizt: AS: damutan egon / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
egon: -tan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
damu sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: damutan izan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
izan: -tan.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
damu sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Aztergaia: damuzko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: -
/ EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-zko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
damu sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damuarazi, damuaraz, damuarazten
du ad. Damutzera behartu. Sinesten dudana sinesteaz damuaraziko nauzu.
Estekak- HBO
Aztergaia: damuarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
damuaraz, damuarazten.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damudun
adj./iz. g.er. Damutua. Bihotz damuduna. Poztenago zara damudun bakarraz, damu-beharrik ez duten laurogeita hemeretzi zintzoz baino.
Estekak- HBO
Aztergaia: damudun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH:- / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
damutua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damugarri
adj. Damua eragiten duena; negargarria, deitoragarria. Damugarri eta urrikalkizun gara geure epeltasunagatik. Ba al natzaizu ezertan damugarri? Damugarria da etxera horrela itzuli beharra. Bidegabe damugarriren bat.
damukizun
iz. Damutzeko gauza, damutzeko zergatia. Haserrekor, sutsu eta mihi arinekoak izan lezake gerora damukizuna.
Estekak- HBO
Aztergaia: damukizun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-kizun.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damurik
adb. Tamalez, zoritxarrez. Anton. beharrik. Ibar eder eta aberats hartako euskararenak egin du, damurik. Damurik ez zuen garaiz bukatu. Loturik naukan hari horri eutsi beharrean suertatzen naiz, beharrik ala damurik, nahi badut eta nahi ez badut.
Estekak- HBO
Aztergaia: damurik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'tamalez, zoritxarrez'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
tamalez, zoritxarrez
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damutasun
iz. Huts egitearen eta, bereziki, bekatuaren damua. Damutasunik gabe ez dira bekatuak barkatzen. Nire bihotza bete dezala damutasunak arantzaz. Bekatariak damutasunera deitu. Damutasunezko negarrak.
damutu, damu/damutu, damutzen
1 da/zaio ad. Zerbait egin izanagatik edo ez egin izanagatik atsekabea hartu. Ik. damu izan; auhendatu; deitoratu; dolutu. Damutu zitzaidan eman nizkion atsekabeez. Bost aldiz damutu zait etxean sartua (edo sartzea). Ez zitzaion sekula damutu harekin ezkonduaz. Ez zaigu damutuko, ontzen bagara. Gauza gutxi ikasirik gelditu nintzen, baina ez zait behin ere damutu. Bere bekatuaz ongi damuturik ote dagoen. Laster aski damutu nintzen neure itsumenaz. Eseri izanaz damutu naiz. Maitasun-damuz damu bedi. Berandutzen zaionari ematen agindua, dago aginduaz damutua eta garbatua (esr. zah.).
2 (Partizipio burutua izenondo gisa). Bihotz damutu eta apaldua. Lapur damutua.
Estekak- HBO
Aztergaia: damutu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
damutu, damu(tu), damutzen. da/zaio ad.:
damutu zitzaidan eman nizkion atsekabeez; bost aldiz
damutu zait etxean sartua (edo sartzea).
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
damutu, damu(tu), damutzen
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/zaio ad.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
damutu zitzaidan eman nizkion atsekabeez; bost aldiz damutu
zait etxean sartua (nahiz sartzea)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damutze
iz. Zerbait egin izanagatik edo ez egin izanagatik atsekabea hartzea. Ik. damu. Langraizera eraman dituzte damutze-idatzia sinatu eta gero.
Estekak- HBO
Aztergaia: damutze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z10: LBeh134
|
2020-11-24
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu aurkitu formarik. damutze
18: 6 (.Badirudi batzuentzat Presoen Kolektibotik aparte
egiten bada damutze politikoa dela), 8 (Madriletik
Langraizeko damutze iruzur-bidean etsiarazi nahi gaituzte),
2 (Ustezko damutze hauek adarra jo nahi dute, espetxean
onurak lortzea baino ez baitute helburu), (Jontxuk beti
zeukan argudio egoki bat prest. Nola-halako aitzakia
ideologikoren bat azalduko zidala uste nuen, bere jarrera
aldaketa zuritzeko, baina ez zuen halako damutze edo barkeske
beharrik nonbait, poz-pozik eta segurtasun osoz aritu
baitzitzaidan bere lanaz eta laneko gorabeherez), (Hortik
aurrera akats horren damutzeak eta galdutako plazeren
oroimenak torturatuko dute). damutze
Argia Berria EiTB Elkar
Euskaltzaindia
Beste (edozein) iturritako erabilerak
8: 4 (Sakabanaketa politika eta, orokorrean, Frantziako eta
Espainiako estatuek daramaten espetxe politikaren helburu
bakarra «preso politikoak bukatzea, haien suntsitze fisiko
eta psikologikoa bultzatzea eta damutze politikoa lortzea»
dela salatu zuen Otegik), Aingeru Epaltza (Egoerak
alderantzizkoa behar zian, arruntagoa: senarra, bi amoranteen
harrapatzaile, halako topaketek ekartzen ohi dituzten
ondorioekin: oihuak, irainak, aieneak, negarrak, mehatxuak..
ø baita, zergatik ez, bat-bateko damutze bat ere emakumearen
aldetik), Xabier Mendiguren Elizegi (Nola-halako aitzakia
ideologikoren bat azalduko zidala uste nuen, bere
jarrera-aldaketa zuritzeko, baina ez zuen halako damutze edo
barkeske beharrik nonbait, poz-pozik eta segurtasun osoz
aritu baitzitzaidan bere lanaz eta laneko gorabeherez),
Oskar Arana (Benetan, nigandik nahi duzuna ez da erantzun
bat baizik eta damutze bat), Piarres Xarriton (ez du bizi
berririk hasten ahalko damutze hortarik aitzina, haur ume
soilak aldiz haiek bataiatzen direlarik garbi dira ez dutenaz
geroz beren nahiaren hautua erabili ahal izan eta hori bera
erraten du liburu beraren Firmissime 15. kapituluko 1.
galdean eta horren arabera irakasten san Tomasek 2. Partearen
1. Zatiko 113. galde osoan). damutze
Berria
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-tze.
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa
eta ez dira erabateko sinonimoak. Jaso liteke. damu
damutze
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
damuztatu, damuzta, damuztatzen
du ad. Ipar. Zah. Atsekabetu, nahigabetu. Jainkoa damuztatu dut nire bekatuez.
Estekak- HBO
Aztergaia: damuztatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
damuzta, damuztatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "kentzea proposatzen dut"
(2004-06-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "Ipar. eta Zah. bada, jar
diezaiogun bada h. damutu, horixe baita jadanik
arautua".
- [E116]: "OEHn ikus daitekeenez, ez
du 'damutu' adierazten, baizik 'apenar, causar pena; ofender'
hau da: 'nahigabetu, atsekabetu'. Proposamena: damuztatu
[...] atsekabetu, nahigabetu'"
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "ok".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daN
dekanewton-en nazioarteko sinboloa.
danba
onomat. Kolpe gogor baten edo tiro baten onomatopeia. Eskuan su iskilu, lepoa izerdi: danba, halako batean, danba... birritan. Danba, danba, atea makilaz jotzen.
Estekak- HBO
Aztergaia: danba
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
danba batez ere onomat.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
ia soilik onomatopeia; izen-erabileran hobestekoak dira
danbada, danbateko
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danbada
iz. Kolpe gogor edo tiro baten ondoriozko hotsa; horrelako hotsa eragiten duen kolpea bera. Ik. danbateko. Etxeko atean danbada batzuk emanez. Kanpai danbadak. Kanoiaren danbadak.
Estekak- HBO
Aztergaia: danbada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danbadaka
adb. Danbadak emanez. Han barruan inor ez zen sekula ateari danbadaka aritzen, ez eta eskaileretan zalaparta burrunbatsuan gora eta behera ibiltzen ere.
Estekak- HBO
Aztergaia: danbadaka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - /
EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danbateko
iz. Kolpe gogorra; kolpe horren ondoriozko hotsa. Trumoi danbatekoak. Mailuen danbatekoak. Atean danbatekoak entzun nituen.
Estekak- HBO
Aztergaia: danbateko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danbolin
1 iz. Txistuaren lagungarri, hari eusten dion besotik zintzilikaturik, zotz bakar batez jotzen den danborra, ohikoa baino luzeagoa eta meharragoa. Ik. tuntun. Txistua eta danbolina. Danbolina jo. Neskak pozik dantzatzen dira danbolin soinuarekin. Danbolinaren hotsa entzunda. Danbolin berri, soinu berri.
2 iz. Danbolin-jotzailea. Asteasuko danbolina naiz, gainera ezkonberria. Esaiozu danbolinari etortzeko berehala.
3 iz. Gaztainak erretzeko galdaratxoa, danbolinaren itxura duena. Eragiok, mutil, aurreko danbolin horri. Danbolineko gaztainarik jan ez duenak.
danbolin jotzaile, danbolin-jotzaile iz. Danbolina jotzen duen pertsona.
Estekak- HBO
Aztergaia: danbolin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-02-25
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:09
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
danbolin-jotzaile.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adib. gisa eman liteke, azalduz: danbolin nagusia.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: "Ez dakit esaera zaharrak
sartzeko modurik dugun, baina amaginarrebari askotan entzun
nion danbolin berri, soinu berri"
- [E116]: "Ez dakit orain arte sartu
dugun esaera zaharrik, baina ohikoa da hiztegietan halakoak
sartzea; G. Garateren Atsotitzak liburuan ageri da, beste
batzuen artean, MAk aipatu duena, eta, egokia iruditzen
bazaizue, parentesi artean esr. zah. laburdura sar liteke".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "danbolin 1 'musika tresna': danbolin
berri, soinu berri. 2 'danbolina jotzen duena'. 3
'gaztainak-eta erretzeko tresna' eta AS:
danbolin-jotzaile"
Aztergaia: danbolin-jotzaile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danbolintero
iz. Herr. Danbolin-jotzailea. Igeldoko danbolinteroa.
Estekak- HBO
Aztergaia: danbolintero
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Herr.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ari/-ero; ez da albaitari bezalakoen mailakoa (maila
apalagokoa da, alegia), eta, -ero forman erabili izan
denez, bere horretan utzi da.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "danbolindaria eta
danbolinjole ere badira, eta itxuraz hobestekoak dira.
Edonola ere, Bizkaialdeko leku askotan danbolina esaten
zaio, besterik gabe, espainolez 'ahí viene el (que toca el)
tambor' bezalatsu" (1995-01-25)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: aldamenean Herr. edo.
- Erabakia: EArau
(1996-06-28): onartu egin da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danbor
1 iz. Zilindro baten gaineko eta azpiko aldeetan tenkatzen diren bi larru zatiz osatutako musika-tresna, bi zotzez jotzen dena. Ik. atabal. Danborra jo. Danbor hotsa. Danborraren soinuarekin dantzatzen direnean. Olentzeroren zorroa danborra bezalakoa.
2 iz. Zenbait makina edo tresnatan, danbor itxurako pieza birakaria. Altzairuzko danbor batera eramaten du sagarra igogailu batek eta bertan ur turrusta batzuk jasotzen ditu sagarrak.
danbor jotzaile, danbor-jotzaile iz. Danborra jotzen duen pertsona. Hogei bat danbor-jotzailek osatzen dute orkestra.
danbor nagusi iz. Erregimentu bateko edo danborrada bateko danbor-jotzaile taldearen burua. Gorputza zuzen, danbor nagusi bat bezala.
Estekak- HBO
Aztergaia: danbor
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-02-25
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:08
|
|
|
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danborrada
iz. Danborra joz egiten den ibilaldia; bereziki, Euskal Herriko hainbat hiri eta herritan egiten dena, doinu edo martxa jakin batzuk joz. Donostiako eta Azpeitiko danborradak.
danborrari
iz. Danbor-jotzailea. Donostian berean, hamalau mila danborrari, denak harro, danborra jo eta jo!
Estekak- HBO
Aztergaia: danborrari
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ari.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danda
iz. Danga, kanpai kolpea. Erloju batek, ona izateko, dandak ongi eman behar ditu.
Estekak- HBO
Aztergaia: danda
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Naf.
Forma baten adiera(k)
danga, kanpai-kolpea.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "danda deitzen zaio
(zitzaion) Zarautzen bideak berritu, konpondu edo txukuntzeko
egiten zen auzolanari" (2004-11-03)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "danda: alokairu
baten epea"
- [E103]: "erantsi hemen
dandara (eliza zeinua edo ezkilaren deia, Hazparne)"
- [E116]: "a) TXPk jakinarazi beharko
du nork eta non eta nola erabili duen; OEH argitaratuan txanda
sarrerako 2. adierakoan aipatzen dira lexikografoen
lekukotasunak, eta danda, tanda aldaerak, baina ez da inongo
testurik ageri. Nekez erabaki dezakegu ezer, oinarri hain
ahulekin. b) PXk jaso nahi duen dandara, berriz, hurrengo
itzulian azter dezakegu, orain proposatzen ditugun beste "forma
berriak" bezala, dagokien informazioa bilduz (OEHn Orixeren eta
A.M. Labaienen testuak aipatzen dira)".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "iz. 'danga, kanpai-kolpea'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dan-dan
onomat. Ate, kanpai, danbor edo kideko hotsaren onomatopeia. Eta, noizbait, elizako erlojuan, dan-dan... hamabiak.
dandarrez
adb. Bizk. Arrastaka. Etxerik etxe dandarrez erabili zuten Jesus.
Estekak- HBO
Aztergaia: dandarrez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Bizk. 'arrastaka'.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Bizk. Ik. arrastaka
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "(Bizkaiko markarekin) /
arrastaka. Berez, ez litzateke gauza bera dandarrazka
eta arrastaka. Dandarrazka eraman daitezke gonak
edo abarka sokak (soineko gauzak ia beti), arrastaka
eramaten da zakua. Dena dela, era honetako hiztegi edo zerrenda
batean jasotzeko, ez al dira txikikeria hutsak horrelakoak?"
(1994-11-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dandy
iz. Maneretan eta janzkeran guztiz dotorea den gizona. Oraindik ere dandy bat bezala janzten zen.
Estekak- HBO
Aztergaia: dandy
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1998-07-15
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
dandy 3 ager.: Zubk (""Dandy"ak bere atsekiñen
jarraitzaille biurtzen ziran, Ebanjeliotako esanen
jarraitzaille antzera"), X. Gereño ("Gorbata eramatea
besterik ez zitzaion falta dandy dotorearen prototipoa
eskaintzeko"); B. Hidalgo ("Kortea egiten zion
dandy gazte hark ezin izango zion bere arrebari
batere onik ekarri").
dandy : HiztEn; LurE; dandismo : Euskalterm
1 // Ez dugu aurkitu bestetan: DFrec; AB38; AB50.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. EEgunk: dandi, dandismo.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
dandy jaso duten beste hiztegiak: ElhHizt; EskolaHE
// Ez dugu aurkitu besteotan: EuskHizt; HiruMila; Lur
EG/CE eta EF/FE; XarHizt; Casve EF;
HaizeG BF; Lh DBF; DRA; PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal dandi; dandy / dandy
formen ordainak: dandy : HiztHand-ElhHizt;
anjere, xanfarin, kriket, farfail : PMuj DCV
// Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE
eta EF/FE , Casve FE , HaizeG FB
.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Zerrenda osagarriak
EEgunk: dandi.
Lantaldearen irizpideak
Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan
-y amaiera bere horretan uztearen aldeko dira bi kide;
-i amaiera egokituaren aldeko da 1.
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-y.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "grafia horixe proposatzen
dut" (2004-06-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "dandy nazioartekoa
da, bakean bego"
- [E123]: "Ereduzko prosa gaur corpusa
arakatuz, ikusiko dugu Koro Navarro, Unai Iturriagak edo Juan
Garziak erabili dutela grafia hori, inolako egokitzapenik gabe.
Horrelaxe utziko nuke"
- [E208]: "Ez da hau -y amaiera izanik
geureganatu dugun hitz bakarra, whiski gogoan. Ene
ustez, era honetako hitzak, batez ere, begietatik sartzekoak
direnez gero, nik neuk ingelesez diren eta, edariaren kasuan
botila gehienetan, (ez guztietan, irlandarrek whiskey
idazten baitute) ageri den bezala utziko nuke, deklinatu behar
denean -y hori -i bilakatzen dela oharrarariz, ingelesez
bezalatsu: whisky bat, whiskiaren zaporea, dandy bat,
dandiaren jantzia; the whisky, the whiskies; dandy, dandies
bezala"
- [E116]: "lehen era bitara jokatu
izan dugu (dagoeneko arautuak ditugu -y grafiako rally, royalty
eta brandy, batetik, eta bestetik, -i grafiako whiski eta
whiskitegi). Bigarren itzuli honetako aztergaietan gehiago ere
ikusi ditut (lantaldeak ez ditu ontzat eman horietako asko edo
gehienak, baina hemen aipatuko ditut aztergai horietan aurkitu
ditudanak, gogoratzen laguntzeko): ferry, gay, groggy, heavy,
hippy, hobby, hockey, lady, lobby, panty, party, penny,
playboy, poney, sexy, sherry, spray, zloty. Deklinatzean (eta
mugatzean) -y amaierakoa -i- bihurtzeko kontua, berriz, oso
ongi pentsatu beharrekoa dela uste dut, ez baitut gogoan
halakorik beste inongo kasutan egiten denik euskaraz
(leku-izenekin ez, jakina, gure 70. arauan ageri denez; hor,
gaineran marratxoz bereizten da atzizkia: cf. Grimsey-en,
Grimsey-ko, Guernesey-en, Guernesey-eko [sic], Jersey-en,
Jersey-ko). Mintzatu zareten guztiak -y amaierakoa hobesten
duzuenaz, proposamena: dandy"
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "dandy"
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danga
1 iz. Kanpai jotzea; kanpai hotsa. Jo ezazu ezkila, bizpahiru danga. Ezkila bakoitzak bere danga mota du.
2 onomat. Kolpe batek ateratako hotsaren onomatopeia, batez ere kanpai hotsarena. Ik. danga-danga. Pilota sakelatik atera eta danga!, bota zuen hormaren kontra.
Estekak- HBO
Aztergaia: danga
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
onomat. eta iz.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
onomat. eta iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dangada
1 iz. Kanpai jotzea; ukaldia.
2 iz. Tragoa, hurrupa. Baietz dangada batean botila osoa edan.
Estekak- HBO
Aztergaia: dangada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
danga-danga
onomat. Kolpe batek ateratako hotsaren onomatopeia, batez ere kanpai hotsarena. Ezkilak danga-danga dio dorretik.
Estekak- HBO
Aztergaia: danga-danga
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2002-11-13
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
danga-danga 1, Otx ("Txarrijen askan utsittu
dot mama-gozozko upeltxu oso-osua, ta kurrilluak, edari
sundea asma dabeneko, jatzi egin dira, ta edan egin dabe
askatik danga-danga ordittuta ok egin arte") // Ik.
gainera OEH argitaratuan: tanka-tanka
Othoizlari 1958 ("Plazide lagun, gau ixilian
tanka-tanka, jeutsi zen Benoat komenturat").
danga-danga 2: Abeletxe GaziG
("Dan-danak lan ori amaitu ebenean, morroiak eruan eutson
irakasleari katillua, ta onek patxadaz esku biekin oratu ta
ezpainetara eruanaz, danga-danga utsitu eban"), H. Etxeberria
("Euri bera ere ezberdina zen: inoiz baino tanto lodiagoak
goitik behera, batere haizerik gabe, danga-danga teilak
zulatu beharrean, bideak hondatuz").
danga-danga egin: HiztEn (AS: zurrutada handika
edan) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
danga-danga edan: ElhHizt (AS: beber a tragos),
PMuj DVC (beber a grandes tragos, sorbos, beber con
ruido) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dangateko
iz. Ukaldia, kolpea. Ik. danbateko.
Estekak- HBO
Aztergaia: dangateko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daniar
1 adj. Danimarkakoa, Danimarkari dagokiona. Ik. danimarkar. Daniar zinemagilea.
2 iz. Danimarkako herritarra.
daniar handi iz. Jatorriz Alemaniakoa den txakur arraza; arraza horretako txakurra, handia, indartsua eta gihartsua, izaeraz oso adiskidetsua dena.
Estekak- HBO
Aztergaia: daniar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2007-10-02
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
lematizatuak 11 dira: AKManifestua (daniar hizkuntzez
argitara emateko), Artearen Historia (XIX. mendeko daniar
batek egin zuen), GaztEntz (Niels Bohr fisikari
daniarrak), Baietz ba! (ingelesen artean edo daniarren
artean), E. Garmendia (arkitektu danesiar gazte baten
diseinu bat da); EEs 1926 (danetarrak eta Norruega'tarrak
uste ixan eben, Gudaroztiak alde-ebanian danetarr asko
gelditu ziran Ingelanda'n, Onen urrengo bakaldunak
danetarrak ixan ziran), Mde (Daneak IXgarren mendearen
erditsuan agertu ziran, Dane eta Norvegar invasoren
ondorengoak gurutzatu eta nahastekatu baitziran Irlandar
jathorrekin), J.K. Igerabide (Alemana zinaden? / Nahiz edo
danesa?). daniar
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
daniar (herritarra).
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
-tar osaerakoak.
Aztergaia: daniar handi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2009-03-10
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
: Harluxet (gorputz handiko txakur-arraza, jatorriz
Danimarkakoa dena. Txakur handienetakoa da) // Ez dugu
aurkitu ap. LurE. daniar handi
Beste (edozein) iturritako erabilerak
: I. Zaldua (Aitonaren bertsioen arabera, daniar handi bat
zen, baina beste batzuetan dogo bat deskribatzen zuen, eta
behin batean San Bernardo bat zela aipatu zigun);
zientzia.net (Arraza handikoek, berriz, [rottwiler, golden
retriever, San Bernardo, daniar handia...] jaiotzatik
aldakaren eta ukondoaren malformazioak izateko joera dute);
: J. Garzia (Oi, bidez kontra zoazte, daniar zakur
faltsuok!); : G. Garate ("danes handi, bulldog, euskal
ardi-zakur, galgo"). daniar handi daniar zakur
danes handi
Bestelakoak
Txostenaren laburpena
Ez dugu aurkitu daniar, danes formarik OEH-EEBS corpusetan,
arrazei dagozkiela.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Arrazak
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura
(2015-07-17): Onartua: daniar handi iz. (txakur-arraza)
[AS s.u. daniar]
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daniera
iz. Danimarkan mintzatzen den hizkuntza.
danimarkar
1 adj. Danimarkakoa, Danimarkari dagokiona. Ik. daniar. C. Nielsen, danimarkar musikagilea.
2 iz. Danimarkako herritarra.
dantza
1 iz. Gorputz higidura arin eta kateatuen multzoa, batez ere doinu baten arabera egiten dena. Taldean egindako dantza. Dantza-urratsa. Dantza-jauziak. Dantza ikastaroa. Dantza taldea. Dantza saio ikusgarria. Euskal dantzak. Aurreskua da euskal dantzarik jatorrena. Ezpata dantza. Makil dantza. Dantza klasiko eta garaikideko klaseak. Herri dantzak. Dantza lohiak, lotsagarriak. Dantza nahasietan.
2 iz. Dantzatzea. Oso atsegin du dantza.
3 iz. Dantzan egiten den festa edo bilera. Igande arratsaldeetan plazan dantza izaten zen. Dantzara joan. Euskara, jalgi hadi dantzara.
dantza askatu iz. Lagunari heldu gabe dantzatzen den dantza. Ik. dantza solte. Arratsaldean dantza askatuko txapelketa egingo dute Konstituzio plazan.
dantza egin Dantzan egin. Ik. dantzatu. Soinua jo dizuegu eta ez duzue dantza egin. Munduaren zer esanagatik dantzarik egiten ez badute oinekin, egiten dute bihotzarekin. || Zibak dantza egin dezan, soka bat lotu behar zaio.
dantza korda, dantza-korda iz. Dantzariek, eskutik helduta edo eskutik eramaten den zapi batez helduta, osatzen duten errenkada. Ik. dantza soka. Hala nola gazteak eskuz esku eztei-eguneko dantza-korda airosean!
dantza lagun, dantza-lagun iz. Dantza egiteko laguna edo bikotekidea. Eder ziren lore gorri eta zuriak, dantza-lagunen zain dauden neskatilen antzera.
dantza lotu iz. Lagunari heldurik dantzatzen den dantza. Gaur egungo dantza loturik ez zuten ontzat hartzen. Dantza lotuan ibili ondoren.
dantzan adb. Dantzatzen. Dantzan ikasi. Dantzan ari zirela. Dantzan hasterakoan. Festan, dantzan eta zorakerietan ibiltzeko. Txistularia soinua jotzen eta besteak dantzan. || Baratxuri bat dantzan ur bero pixka baten gainean.
dantzan egin Gorputz higidura arin eta kateatuen multzoa egin, batez ere doinu baten arabera. Ik. dantzatu. Zuk dantzan egin duzun artean. Sagardoa ez dut gogoko, dantzan —askatuan behintzat— ez dut egiten eta pilotan arras traketsa naiz. Ez daki dantzan egiten.
dantza soka, dantza-soka 1 iz. Sokadantza. Ik. dantza korda.
2 iz. Dantzariek, eskutik helduta edo eskutik eramaten den zapi batez helduta, osatzen duten errenkada.
dantza solte iz. Lagunari heldu gabe dantzatzen den dantza. Ik. dantza askatu. Besteak beste, aurresku eta dantza solteko txapelketa eta aire zabaleko pintura lehiaketa izango dira.
Estekak- HBO
Aztergaia: dantza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:02
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: dantza egin, dantzan egin.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehitzeko eskatuz: dantza-lagun,
dantza lotu, dantzan,
dantza-soka.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
dantza egin, dantzan egin
Aztergaia: dantza egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: dantza-lagun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:006
|
2002-11-13
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz-elkarketa egokia
libre samarra dirudi, baina adierazle egokia da.
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-lagun.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dantza sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: dantza lotu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: adib. / LurE: adib. / ElhHizt:
AS / EskolaHE: adib.
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-lotu.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dantza sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: dantzan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt:
AS / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dantza sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: dantzan egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
1994-02-04
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
Aztergaia: dantza-soka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:27
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: adib. / EuskHizt: adib.: dantza soka / HiztEn: AS /
LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-soka.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dantza sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dantzagarri
adj. Dantza daitekeena. Bederatzi lagunez osaturiko familia honek jai giroko musika dantzagarria lantzen du batez ere. Erritmo dantzagarriz beteriko diskoa.
dantzaldi
iz. Dantza-saioa. Arratsaldean, bertsolarien ondoren, dantzaldia. Dantzaldi bat egiteko eskatu zioten.
dantzaleku
iz. Dantzan egiten den lekua. Bailara guztietan da, erromeria egunerako, dantzalekua. Biltegi zaharra dantzaleku bihurtuz. Dantzaleku eta jolastokiak.
Estekak- HBO
Aztergaia: dantzaleku
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Merkat
|
1994-02-04
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
dantzatoki, dantzaleku
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dantzarazi, dantzaraz, dantzarazten
du ad. Dantzatzera behartu. Iristen da egun handia, lurra ez ezik, zeruko egoitzak ere pozez dantzarazten dituena.
Estekak- HBO
Aztergaia: dantzarazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
dantzarazi, dantzaraz, dantzarazten. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
dantzarazi, dantzaraz, dantzarazten
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dantzari
1 iz./adj. Dantzan egiten duena, bereziki dantza talde batean. Emakume dantzaria. Itsuaren txakur dantzaria. Txistulari eta dantzariak. Dantzari trebea. Herriko dantzari taldea. Dantzari txapelketa. Dantzari eguna. Euskal dantzarien biltzarra. Soinulariaren etxean, oro dantzari (esr. zah.).
2 (Adizlagun gisa). Izarrez izar dantzari dabiltza. Kantari eta dantzari ari direno. Ostatuetan kantari, plazetan dantzari.
dantzatoki
iz. Dantzalekua.
Estekak- HBO
Aztergaia: dantzatoki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Merkat
|
1994-02-04
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
dantzatoki, dantzaleku
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dantzatu, dantza/dantzatu, dantzatzen
1 da ad. Dantzan egin. Arratsalde osoan dantzatu naiz. Zure anaia ongi dantzatzen da. Hiru orduz dantzatu ziren. Danborraren soinuarekin dantzatzen direnean. Argizagiak dira bozkarioz dantzatzen. Ongi dantzatzen dakienak. Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu.
2 du ad. (Objektua dantza jakin bat dela). Lehenik aurreskua dantzatu zuten. Nork dantzatuko du soinu hori?
3 du ad. Mingainaz, hankez, esku-tresnez eta kidekoez mintzatuz, eragin, mugitu, astindu. Ik. mingaina dantzatu; hankak dantzatu. Batean mutur joka, bestean ezpata dantzatzen. Labana dantzatzen oso iaioak ziren. Eta azkenik, luma hartuta, dantzatu zuen besoa. Arrauna fuerte dantzatzen dute, behera jaitsi eta gora igo.
Estekak- HBO
Aztergaia: dantzatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:05
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
dantzatu, dantza(tu), dantzatzen. da/du ad.:
arratsalde osoan dantzatu naiz (ez *dantzatu
dut); aurreskua dantzatu dut; makila dantzatu dut.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
dantzatu, dantza(tu), dantzatzen
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "Ez ote da komenigarri
adieraztea dantza egin, dantzan egin formak egokiagoak
direla dantzatu baino? Gainera, dantzatuk badu
beste adiera ere: makila dantzatu, mingaina dantzatu..."
(1994-11-10)
- [K104]: komeni da dantzatu
naiz edo dantzatu dut zehaztea" (1994-11-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dantzazale
adj. Dantzaren zalea dena. Gure herria arin, bizkor, zoli eta menditar bezala beti dantzazalea izan da.
Estekak- HBO
Aztergaia: dantzazale
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-zale.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dapa
onomat. Bat-bateko ideia adierazten duen onomatopeia. Zer egingo, zer ez egingo, dapa!, erabaki zehatz eta errotikoa hartu zuen.
Estekak- HBO
Aztergaia: dapa
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
dapa 'voz onomatópica...': A BGuzur
("Goizalde baten bat edo bi ezeze beste guztiok lo gengozala,
dapa, bat batera itzertu nintzen da iretzartu neuzan
lagunek"); Ag Kr ("betekada ederra egin ondoan... dapa
beti leiora, ta auzora begiradatxu bat beti"); Erkiag
BatB ("Eta zer egingo, zer ez egingo, dapa!! erabagi
zetaz eta sustarrekoa artu eban").
dapa B 2 (Erkiag BatB OEHko testuinguru
bera; F. Zubiaga: "Jone, zuen txakurra Linda ala Perla da -
dapa galdetu dautso Mirenek Joneri, Iñakiren utsa uztiatuz");
EB 1 (BAtx Franci: "Kamisoi itxurako zerbait zekarren
eta izterrak ere ikusten zitzaizkion mardul askoak, eta ene
anaia oso atrebitua zen eta dapa bota zion hatzaparra").
dapa: HiztEn. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
AB50, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
dapa: ElhHizt, HiruMila, DRA (1 de pronto, de
repente...), PMuj DVC (1 antuvión, golpe repentino. 2
de repente, repentinamente, súbitamente. 3 B dapa! = ¡ta!,
¡tate!, ¡silencio!). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
daratulu
iz. Zura eta kidekoak zulatzeko erabiltzen den tresna aho-bihurria. Ik. ginbalet; laztabin.
Estekak- HBO
Aztergaia: beraturi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-04-21
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. daratulu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "taraturi, daraturi
[Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
Aztergaia: daratulu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "daraturu nahiz daratulu ez
da ginbaleta, azken horrek zuloak egiten ditu, daraturuak
gehiago zula dezake eta pieza bat hustu eskalanproingintza
daraturua da erabiltzen ez ginbaleta. Birakirkin ginbaleta mota
da"
- [E116]: "forma soila eman zuen
arauak (baita birabarki eta ginbalet formen kasuan ere);
kontuan izanik euskara-euskara hiztegia landuko duen taldea
badugula orain, honek proposatzen dituenak aztertzeko unean
landuko nituzke adiera-kontu berriak. Proposamena: bere soilean
utzi lehen itzulian arautua".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "ok"
Aztergaia: taratulu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau103
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:HBB
|
1996-07-23
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. daraturu (hau onartu genuen, aipatuz).
Ik. EArauak zulagailu
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. . daratulu
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. . daratulu
Lexemen erregulartasuna
d-/t-.
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ulu/-uru.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A204]: Gurean (herrian)
taratulu (2009-12-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardai
iz. g.g.er. Gezia; haga luze eta malgua. Ik. dardo. Mendi mutilak han ziren prest, beren lizarrezko dardai handien erpinetan burdina zorrotzak zituztela.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardai
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-10-29
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
dardai, lardai eta nardai begiratu dira.
Ik. OEH argitaratuan dardai 'flecha; asta de
lanza' (Izt: "Mendi-mutilak an ziran prest Errezilko
zelaiean, beren lizarrezko dardai andien erpiñetan burni
zorrotzak zituztela"; Laux AB "flecha, dardo"
itzuliak: "Zelan joiazan aren uztattik beredin dardai"; "Oi,
egadun aur itsuba, jaurti egixu dardaia, irrijen dardai
sutsuba"; "Garitzetan dardaiz dok argija": 'la luz dardea los
cristales'; (eta corpusean Laux beste 3); Ker Orbelak:
"Ta zure uztai ta dardaiak"; lardai 2 aldiz
agertu da corpusean (Izt C eta Or Eus
'ardagaia' adierakoa: "Nagusiari milika dio aretan saia
daitela; lardai piztua eskuan du, ta lanean asi da beela" /
'tiene una yesca encendida en la mano y al punto comienza su
faena'); nardai formarik ez dugu aurkitu.
Ez dugu dardai, lardai, nardai formarik
aurkitu.
lardai: HiztEn ("Ipar. Gurdiaren osagai
den haga luzea, abereak bertara lotu eta tira egiteko dena").
Ez dugu aurkitu iturriotan: DFrec; AB38; AB50; LurE;
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
dardai: Lh DBF ("longue perche
flexible"); DRA ("1 flecha; 2 larga pértiga flexible"); PMuj
DVC ("1 flecha, saeta; 2 asta de lanza, pica, arma
arrojadiza"); lardai: ElhHizt ("lanza, timón
(de carro), varal, limonera"); HiruMila ("1 varal de carros y
narrias; 2 lanza de carro; 3 izond. esbelto, ta"); Lh
BF ("1 svelte; 2 flèche ou timon de charrette et de
traîneau; timon de voiture"); DRA ("1 varal de carros y
narrias; 2 lanza de carro; 3 esbelto"); PMuj DVC ("1
garzo, agárico (Bot.); 2 camino para el arrastre de leña; 3
varal para estibar la carga de los carros; 4 ventril, vara,
lanza, pértiga, timón del carro"); nardai:
HaizeG BF ("grosse chaîne"); Lh DBF ("1 grosse
chaine qui sert à trainer des madriers; 2 cheville du
timon"); DRA ("1 pedazo de cadena grosera con su herrón en la
lanza que sirve para acarrear maderos; 2 palo ordinariamente
de fresno, que se aplica a la pértiga de la narria para
arrastrar piedras, maderas; 3 palo que se pone sobre la carga
de un carro para estibarlo"); PMuj DVC ("1 balancín,
volea, volantín de carruaje; 2 palo para arrastrar pesos; 3
garrote, varal sobre los carros para estibarlos; 4 cadena de
acarreo o arrastre"). // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve
EF.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Zer esan nahi du? Dardo?"
(1993-02)
- [E301]: [nik zerrendatik kendu
egingo nuke]" (1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (1996-05):
hurrengorako utzi da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaniar
1 adj. Dardaniakoa, Dardaniari dagokiona.
2 iz. Dardaniako herritarra.
dar-dar
adb. Ikaraz, dardaraz. Ezpainak dar-dar eta barrua haserre. Hotzez dar-dar. Hotzak dar-dar narabil. Dar-dar zebiltzan heriotzaren beldurrez. Begia betzuloan ikara eta dar-dar dabilenean. Aurpegia dar-dar, negarra du begian lehen baino ugariago.
dar-dar egin Dardaratu. Larunbat Santuz lur honek bost aldiz dar-dar egin digu. Bihotzak dar-dar egin zion.
dar-dar eragin Dardararazi. Poz handiak dar-dar eragin ohi dio gure bihotzari.
dardara
1 iz. Astinaldi labur eta arinen segida. Ik. ikara. Gure bihotzen dardara. Baretu dira pitin bat gure dardarak. Zuhaitzeko hostoen dardara. Bat-batean dardarak hartu zuen. Laratzeko suaren dardarak.
2 iz. Oreka-puntuaren inguruan errepikatzen diren higidura azkar eta txikietako bakoitza. Hari tinkatu baten dardarak.
dardaran adb. Ipar. Dardaraz. Oraino zuri-zuria, hortzak dardaran.
dardaraz adb. Dar-dar eginez. Ik. dar-dar; dardaraka. Sutondoan hotzez dardaraz zeuden agure eta atsoak. Belaunak jartzen zaizkizu kargapean dardaraz.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardara
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1994-02-04
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:06
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: dardaraz.
Informazio osagarria
Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita
hori da forma nagusia; cf. Ipar. daldara
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
dardaraz
Aztergaia: dardaran
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:36
|
1998-07-15
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa
dardara izanik forma hobetsia, hori oinarri duen
eratorria onartu da, nahiz "Ipar." marka daraman eta hor
erabili dena batez ere dal- hasia izan.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
dardara sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
dardaraz.
Aztergaia: dardaraz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:10
|
1994-02-04
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaragailu
iz. Zerbait dardararazteko erabiltzen den tresna.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardaragailu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:003
|
2002-11-13
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
dardaragailu 3, Elexp EskuB (adib.:
"Zakila gogortzen ari zitzaiola ohartu nintzenean, zakar
atera nion dardaragailua ahotik", "Dardaragailua atera nuen
zegoen tokitik eta, horrela, neure zukuez labandua, ipurditik
sartu nuen").
dardaragailu: Euskalterm 1 (vibrador) //
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaragarri
adj. Dardararazten duena. Ikara dardaragarri batek eraginda. Eliz kanpaiaren soinu dardaragarria.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardaragarri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
dardararazten duena.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
ikara dardaragarri batek eraginda.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaraka
adb. Dardaratuz, dardaraz. Ik. dardarka. Beltzez jantzi zen zerua, hasi zen dardaraka lurra. Hotzak eta beldurrak dardaraka.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardaraka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Sin. dardarka.
Informazio osagarria
Sinonimoa(k)
ik. dardarka
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarakor
adj. Dardaratzeko joera duena, erraz dardaratzen dena; dardartia. Zuhaitzen hosto dardarakorrak. Laster entzun genuen berriro neskaren mintzo dardarakorra.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarakor
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-kor.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
dardaratzeko joera duena; erraz dardaratzen dena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaraldi
iz. Astinaldia; dardara.
dardararazi, dardararaz, dardararazten
du ad. Dardaratzera behartu. Jaunak itsasoaren aurka luzatu du eskua, erreinuak dardararazi ditu; Kanaango gotorlekuak desegiteko agindu du.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardararazi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
dardararazi, dardararaz, dardararazten. du ad.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarati
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, dardarati-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. dardarti].
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarati
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
HM dira dardarti 7 (Ldi 2; Zait Sof;
Etxde JJ; Azurm in Elorri; Onaind in Gazt
MusIx; MIH) eta dardarati 2 (Ldi
BB; Erkiag Arran).
dardarti EB 5 (J.M. Sarasola; Ugalde; P.
Ezkiaga; J.G. Etxebarria; X. Mendiguren B.);
dardarati 2, G-EB (Onaind Virgil;
Emakume olerkariak).
dardarti: AB38 1; HiztEn ("ik. dardarati");
dardarati: DFrec 1; HiztEn; LurE (dardaraka ari
denaz esaten da. ik. dardaratsu) // Ez dugu
aurkitu ap. AB50; Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Beste hiztegietako formak: dardarti: XarHizt;
DRA (Ldi IL; Ldi, Argi-egidazu); PMuj
DVC (convulso, atacado de convulsiones);
dardarati: EuskHizt; ElhHizt; HiruMila;
EskolaHE (dardaraka ari denaz esaten da. ik.
dardaratsu); PMuj DVC (azogado, agitado,
tembloroso, trémulo, trepidante); // Ez ditugu aurkitu
besteotan: Lur EG/CE eta EF/FE; Casve
EF; HaizeG BF; Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz
zalantzak aitortuz, erabilixeagoa dena hobetsi da, nahiz
erregulartasunak dardarati -a-duna eskatuko
lukeen.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. dardarti.
Atzizkien araberako erabakiak
-ti.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaratsu
adj. g.er. Dardartia.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardaratsu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:29
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardaratu, dardara/dardaratu, dardaratzen
1 da ad. Dardaraz egon, dar-dar egin. Ik. ikaratu. Harresirik sendoenak turuta hau entzun eta dardaratzen dira. Habiak haltzaren abarretan dardaratzen ziren. Eguzkia ilundu egin da, eta lurra dardaratu. Maria negarretan ari zela ikustean, dardaratu zen bere baitan eta bihotza erdiratu zitzaion. Asko dardaratu naiz. Horra non dagoen hor bihotz hori dardaratua eta inarrosia.
2 da ad. Fis. Oreka-puntuaren inguruan higidura azkar eta txikiak egin. Ik. bibratu. Hari batek, dardaratzean, sortzen duen hotsa.
3 du ad. Dar-dar eragin. Ik. dardararazi. Haizeak dardaratzen dituen zuhaitzak. Makila dardaratu dut.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardaratu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
dardaratu, dardara(tu), dardaratzen. da/du ad.:
asko dardaratu naiz; makila dardaratu dut.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
dardaratu, dardara(tu), dardaratzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarikatu, dardarika, dardarikatzen
da/du ad. Batez ere Ipar. Dardaratu.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarikatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
dardarika, dardarikatzen.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
batez ere Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarizo
iz. Heg. Dardara. Dardarizo bortitz batek inarrosi zuen. Jaka erantzi zuen, suak hartuta, dardarizo batean.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarizo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:19
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: "dardarizo iz.
Heg. Beh. Ereduzko prosa gaur corpusean 14 liburutan
ageri da izen hau; besteak beste Karlos Linazasorok, Jon
Alonsok (Harreman Arriskutsuak itzultzean), Irene
Aldasorok (Dublindarrak itzultzean), Juan Garziak edo
Anton Garikanok erabili dute. Nahi bada Heg. eman
dakioke, baina ez dut uste Beh. marka zuzena denik,
gaurko erabilera ikusita"
- [E116]: "OEH argitaratuko lekukoei
begira, ez da okerra Beh. marka (M. Soroa, T. Alzaga, A.
Anabitarte, Imaz, A.M. Labaien eta J. Etxaideren testu bana
aipatzen da hor); EEBSk bildu dituen testuen egileak, berriz,
ondokoak dira: P. Aristi, A. Lertxundi, J.M. Mendizabal, L.M.
Mujika, K. Navarro, P. Zabala, M. Zalbide (eta administrazioko
testuren bat edo beste). Ken liteke Beh. marka, MAk nahi
duen bezala; baina ez nuke kenduko Heg. marka, eta
'dardara' markatu gabea erantsiko nuke azalpen gisa".
Proposamena: "dardarizo iz. Heg. 'dardara'".
- Erabakia: Erabakia
(2005-11-25): "OK".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarka
adb. Heg. Dardaraka, dardaraz. Kandelaren argia dardarka hasi da. Hotzez dardarka zegoen. Begioi malko isil bat dardarka darie.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Araua:
|
Z3:EArau61
|
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:10
|
1994-02-04
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Heg.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Maiztasuna
gaur erabiliagoa da dardaraka baino
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarkari
adj./iz. Hizkl. Kontsonanteez mintzatuz, mihia edo aho gingila bezalako organoren bat dardararaziz gauzatzen dena. Euskal kontsonante dardarkariak r biguna eta r gogorra dira.
dardarkari anizkun iz. Hizkl. Dardara bat baino gehiagoz gauzatzen den dardarkaria. Euskal dardarkari anizkuna rr idazten da.
dardarkari bakun iz. Hizkl. Dardara bakarrez gauzatzen den dardarkaria. Zubereraz, dardarkari bakunik ez da agertzen gazteen ahoskatzeko moldean.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarkari
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardarti
adj. Dardaraka ari dena. Esku dardartia. Argi egidazu, izarño dardarti. Zuhaitz lagunak hiri begira isilik, erroak dardarti, adaburua geldirik.
Estekak- HBO
Aztergaia: dardarti
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:28
|
1998-07-15
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: Ik dardarati / LurE: - / ElhHizt:
- / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Formarik hedatuena da hobestekoa
erabilixeagoa da -a-duna baino (hau, berriz, sistemaz
erregularra da).
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ti.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "dardarati grafia
proposatzen dut" (2004-06-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
dardo
1 iz. Lantza laburra; lantza. Ik. dardai. Ikusten du herioa bere dardo zorrotzarekin kolpe hilgarria ematera doakiola.
2 iz. Aurrealdean punta zorrotza eta atzealdean hiruzpalau hegaltxo dituen jaurtigai txikia.
daressalaamdar
1 adj. Dar es Salaamgoa, Dar es Salaami dagokiona.
2 iz. Dar es Salaamgo herritarra.
darginera
iz. Dagestanen mintzatzen den hizkuntza.
Oharra: azken eguneraketa 2022-07-08
