OEHko datuak [laburduren azalpena]

su izenaren leku-denborazko kasuetako agerraldiak jaso dira hemen, eta, adieraren arabera, hiru multzotan banatu: a) su, nolabait esan, fisikoari dagozkionak (adib. "eltzea suan/sutan/surtan jarriz berotu") 197 dira (mugatu sg. 137: B 8, G 25, IE 104; mugagabeak 25: B 8, G 13, IE 2, EB 2; -r-dunak 35: B 8, G 20, IE 2, EB 2); a1) suan 53 dira: B 3 (Añ); G 14 (Mb IArg I 8, It Fab, Arr May, Inza Azalp, Ir YKBiz); IE 36 (Lç 2, EZ 3, Ax, O Pr, SP Phil, Gç 4, Hb Esk, Dv LEd, Dv Dial, Dv Lab, Hb Egia 4, ECocin 4, Jnn SBi, CatJauf, JE Bur, Barb Leg, Ox 3, Zerb, Mde Po,Zerb, Larz Iru); sura 29: G 11 (Mb IArg I, JanEd I, Inza Azalp 3, Ir YKBiz 4); IE 18 (Lç 10, EZ Man I, Ax 5, Elzb Po); sutik 55: B 5 (Añ GGero); IE 48 (Lç, EZ, Harb, Ax, SP Imit, Ch, Monho, Dh, Hb Egia, Dv Lab, ECocin, Barb Sup,Iratz); Zu 2 (Tt Onsa, Arch Fab); a2) sutan 25: B 8 (Mg PAb, JJMg BasEsc, fB Ic III,Ur Dial, AB AmaE, Azc PB); G 13 (Lard, Xe, Sor Bar, Urruz Zer, Inza Azalp, JMB ELG, Anab Poli, Zait Plat, Ibiñ Virgil, Azurm HitzB, Berron Kijote); IE 2 (Gç); EB 2 (Arti Ipuin); a3) surtan 16: B 3 ager. (Añ LoraS, Astar II, AB AmaE); G 11 (Gco I, AA III,It Dial, It Fab, Bil, Xe, Ugalde Iltz, Ibiñ Virgil); EB 2 (MEIG); surtara 18: B 5 (Añ LoraS, Añ GGero); G 8 (Mg CC, AA II,AA III, Arr May, Bv AsL, Alz Ram, Zait Plat); IE 2 (EZ Man I, Mde Pr); EB 3 (MEIG); surtatik 1, G (Bv AsL); b) 'suak harturik, erretzen, garretan' adierako adizlagunak 232 dira: suan 28: B 3 (Añ GGero); G 3 (Lard, Arr May, eta maite-suan 1: Gazt MusIx); IE 22 (Lç, Ax, SP Imit, Gç, ES, Ch, Dh, Gy, Hb Egia, JE, Barb Leg, Zerb Azk); sutan 185: B 26 (Añ EL2, Mg PAb, Mg CO,JJMg BasEsc, fB Olg, Azc PB, Ag AL; eta maitasun-sutan 2: Enb; urre-sutan 1: Laux AB); G 60 (Mb IArg I, JanEd I, Lard, Aran SIgn, Bv AsL, A Ardi, Ag G, ArgiDL, Inza Azalp, Jaukol Biozk, Or Mi, Ir YKBiz, JMB ELG, SMitx Aranz, NEtx, Or, Munita, Anab Poli, Uzt Sas, Zait Plat, Anab Aprika, Gazt MusIx, Salav, Ibiñ Virgil, Lab SuEm, Azurm HitzB, Berron Kijote; eta maite-sutan 1: Ibiñ Virgil); IE 86 (Gç, Lg I, Lg II, Monho, Dh, JesBih, MarIl, Jaur, Hb, Dv Lab, Laph, Zby, Elsb Fram, Jnn SBi 7, CatJauf, Barb Sup, Ox, Iratz 21, Lf Murtuts, StPierre, Mde, Zerb Azk, JEtchep, Ardoy SFran, Mattin; eta egar-sutan 1: Mde Pr; zorion-sutan 1: Iratz); Zu 1 (Tt Onsa); EB 12 (MEIG, Mde HaurB, Arti MaldanB); surtan 19: B 2 (Añ LoraS, AB AmaE); G 14 (Ub, VMg, Aran SIgn, Tx B II,Zait Sof,Zait Plat, Ibiñ Virgil); IE 2 (EZ Man II,Volt); EB 1 (MEIG); c) 'haserre bizian, sumindurik' adierako adizlagunak 27 dira: suan 1, G (Cb Eg III); sutan 25: B 2 (Bilbao IpuiB eta gorroto sutan 1: Eguzk GizAuz); G 7 (Or SCruz, Alz Ram, Alz Burr, TAg Uzt, NEtx LBB, Berron Kijote); IE 16 (Dv LEd, Zby, Jnn SBi 9, JE Bur, Barb Sup, Ox, Zerb IxtS, Lf Murtuts); surtan 1G (Ugalde Iltz).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) su fisikoari dagozkionak: suan 9: G 3 (J. Iturria, J.M. Barandiaran); IE 2 (L. Dassance, Nere lehen katichima); EB-EgAs 4 (J. Aizpurua Sarasola, P. Lizarralde, P. Zabaleta; A. Murua); sutan 24: B 2 (J. Artaraz, S. Onaindia); G 7 (F. Urkia, Azkue, E. Olabide, E. Mujika, J.M. Barandiaran, L. Dorronsoro); IE 1 (J. Casenave Harigile); EB 14 (Oihenart Taldea, Fisika, X. Mendiguren Bereziartu, J.M. Arrieta, J.L. Egireun Totorica, X. Galarreta, Itun Berria, J.I. Lasa, X. Etxaniz, Irakasleen Elkartea, Hemen); surtan 1, G (J. Garmendia Larrañaga); surtara 5: G 3 (I. Albisu, Ibiltari, Ayalde); EB 2 (Kristau Ikasbidea, J. Etxaide); b) 'suak harturik, erretzen, garretan' adierako adizlagunak 51 dira: suan 1, IE (P. Larzabal); sutan 42: B 5 (J. Zubikarai, S. Onaindia, L. Baraiazarra); G 13 (F. Urkia, J.M. Barandiaran, I. Zaitegi, B. Latiegi, S. Onaindia, R. Murua, I. Atxukarro, K. Zubizarreta, L. Dorronsoro); IE 5 (J. Etchepare, A. Zarranz Bermejo, D. Landart, Herria; J.L. Davant); EB 19 (F. Juaristi, X. Mendiguren Bereziartu, E. Kortadi, J. Setien, HABE, Erdiko zikloko euskararen..., B. Otaegi, J.M. Zunzunegi, F. Pelaez Arregi, J. Zabaleta, X. Monasterio, M. Altuna, Kirkil, J.L. Lekunberri, E. Xabier, X. Euskitze); surtan 8: G 5 (I. Albisu, I. Zaitegi, E. Olabide, J. Garmendia Larrañaga); EB 2 (J.M. Sarasola, J.A. Arrieta); EgAs 1 (M. Lekuona); c) 'haserre bizian, sumindurik' adierako adizlagunak 11 dira, sutan formakoak: G 2 (T. Alzaga, L. Akesolo); IE 1 (J. Mirande); EB-EgAs 8 (E. Arrizabalaga, A. Lertxundi, I. Mendiguren, L. Izagirre, J.M. Suraso, Hemen; Egin; eta haserre sutan 1: J.M. Suraso).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

suan: DFrec 1; sutan: AB38 1 (eta sutan egon 1; sutan erre 1; sutan goritu 1; sutan ipini 1), HiztEn-LurE; sutara bota: Euskalterm 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS:suan 1 infernuko suan. 2 Ipar. eta Naf.: behar dela artoa suan erre,suak hartu, su(-)arma, su eman, su eta gar, su-eten, su hartu, suko Ipar. eta Naf., su-lama, su(-)leize, sura Ipar. eta Naf., su(r)tako Heg.,su(r)tan Heg.: urrea su(r)tan garbiago egiten da,su(r)tara Heg.: su(r)tara bota papera, su(r)tatik Heg., sutik Ipar. eta Naf., sutan 1 'suak harturik': basoa sutan dago. 2 'haserre bizian': sutan jarri zen gure gizona.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: beheko su, suak, su-argi, su baxu, su egin, su-egur, su-emaile, su eta fu,su eta ke, su-gorrina, su-hauts, su-itzalgailu, su-itzaltze, su-ontzi, sutako egur, suzko arma, suzko errobera .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

su eman; su hartu, suak hartu; suan / surtan (eta sura/surtara, sutik/surtatik), sutan, su-arma, su-eten, su-leize, su eta gar

Erabilera-oharrak

erabilerok proposatzen ditu batzordeak: a) su fisikoari dagozkionetan bitasuna onartzen da: "eltzea surtan (nahiz suan) jarri"; "ikatza surtara (nahiz sura) bota"; "eltzea surtatik (nahiz sutik) atera"; b) sutan forma dagokie beste adieretakoei ("sutan ageri zen mendi osoa"; "sutan jarri zen Pello, berri hura entzutean").

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

su bizian aztertzean, azpisarrera gisa jasotzeko proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su eta apal sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-arma.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrenda osagarriak

su baju: Prestas: 5. gaia; 28 lek. (B 1 / G 27).

Sinonimoa(k)

Sin. beheko su.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-baxu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SU BIZI (V-gip, L, BN, S). Ref.: Lh; Etxba Eib; Elexp Berg. a) Fuego vivo, fuerte. "Ez euki babak su bizixan" Elexp Berg. Zer diot, gathe, presondegi, / zer burreu, zer, su bizia? Gç 195. Zer erretzak egiñen ditu su bizia den purgategiko su andiak? Mb IArg I 255. Jainkoaren aserrezko su bizi illun batek diran gizon, abere, ta beste gauza guziak erre ta auts beltz biurtzen ditu. Cb Eg II 140 (Dv LEd 249 su bizi). Zer egingo dau infernuko su bizi benetakoak. Añ EL1 51. Su bizian Martiri Santuak erre zituztela. Gco II 19. Emon egijozu bada, Jesus maitia, neurrizko-gatz-ozpin oni zeure amodijuaren su bitzija, ixio, ta erre dagizan luurrezko gorputzetako pekatubeen autsak. fB Olg 5s. Eta beretan egiten dabe, su bizi portitzaren bidez, gatza. Izt C 92. Jaungoikoaren Justiziak irazekitako su bizia. Arr May 109. Zure maitetasunaren su bizia oietan piztu. ArgiDL 24. Su biziz dizdiz dagi. Gazt MusIx 125. (Fig.). Cólera. Cf. ejs. de su biziak hartu, s.v. SUAK HARTU. Hura da gure arimako sü bizi bat, zoinek ekartzen baigitu mendekatzera. CatLan 117. b) (Uso adj.). Ferviente. Arima sü biziaguek debozionian egiten ahal dükeie haboruago. Mercy 26. c) "(L; Hb), lanterne" Lh

adib: su 2 iz. Garretan edo txingarretan dagoen erregaia. Alkoholezko su bat piztu zuen. Lasto sua hiltzen den bezala. Ikatz su bat ikusi zuten eta haren gainean arrain bat. Su ttipia, kandela-argia, haize gutik iraungitzen du. Sasi baten artetik argitzen zuen su batek. Su handi baten aurrean berotu ziren. Urrezko aratxea ere su handi batean erre zuen. Edozein haizetxok itzal dezakeen su ahul bat. Infernuko su bizia. || Bakoitzak bere opilari su. // 3 iz. Berotzeko edo jakiak prestatzeko sukaldean pizten den sua. Ik. sutondo. Sukaldeko sua. Katuak suaren ondoan lo egiten du. Irakiten hasten denean, ordu erdiz su bizian eduki. Azukrea esnetan urtu su motelean, gelatina erantsi, eta desegin artean eragin. Bi orduz su txikian egosi ondoren, prest dago hestekia. Errearaz ezazu su eztian. // erretxindu, erretxin/erretxindu, erretxintzen da/du ad. Erretxin bihurtu. Zahartzaroan arrunt erretxindu zen. || Erraz jartzen zen kasketan, erraz tutik erantzun nahi ez eta zapuzten, erraz erretxintzen eta su biziak hartzen. // iragazi, iragaz, iragazten 1 du ad. Isurkari bat iragazkitik igaroarazi. Ik. irazi1. Esnea iragazi eta gatzagia eman. Pare bat minutuz su bizian irakin, eta salda hori beste ontzi batera iragazi. || Airea iragazi. Gas isuriak atmosferara iritsi ez daitezen, CO2a iragazteko eta gordetzeko, proiektuak finantzatuko dituzte.

su bizi 37: EiTB 4 (“Lehenik, poliki-poliki, berdura botatzen dugu; gero, haragia su bizian erregosi; dena ondo batu; ardo beltz pixka bat bota; salda pixka bat; eta poliki-poliki maneiatuko dugu, haragia samur egon arte”), Argia (“Zu sugeldoan, su bizian beste batzuk”), Berria 25 (“Su bizia du, eta konstantea, gainera, eta, horregatik, egur ezin hobea da halakoetarako”), Consumer 3 (“Modu tradizionalean egin nahi badira, su bizian egosten eduki ondoren, apaldu egiten da suaren indarra, mantso-mantso irakin dezan eta estali egiten da eltzea, baina ez erabat“), Elkar 4 (“Ikustekoak don Marianoren begiak, su bizi batek hartuak iduri…!“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

su bizi 39: Elizen arteko Biblia 8 (“Atenobiok ez zuen hitzik erantzun. Haserreturik, erregeagana itzuli eta Simonen erantzuna adierazi zion, bai eta haren handitasuna eta ikusitako guztia ere. Erregea ere su bizitan jarri zen”), Karlos Zabala 4 (“Su bizi batek bularreko hutsunea erretzen zion orain ere; eskuak gainean ipintzen zituen behin eta berriz, zuloa estali nahirik, bere izana handik ihesi zihoakiola iruditzen baitzitzaion”), Asisko Frantzizko 4 (“Antzina su biziko labean sartutako hiru gazteek izaki guztiak unibertsoaren Kreatzailea gorestera eta ospatzera gonbidatzen zituzten bezala, era berean, Jaunaren Espirituaz beteriko gizon honek ere izaki eta sorkari guztietan denen Sortzailea eta Gobernatzailea etenik gabe ospatzen, goresten eta bedeinkatzen zuen”), Xabier Amuriza 3 (“Badago bero hura gogoan ere, honek suminez irakitean eta begietatik su biziagoa txinpartatzean erakusten duena”), Agustin Otsoa 2 (“Benetan su bizian landu balute bezalako distira zuen orain”), Iñaki Mendiguren (“Beheko su bizi-biziaren aurrean eseri ziren hirurak, piztia kuxkuxero eta susmagarrien kasu ospetsuei buruzko liburukote hautseztatuen orrialdeak astiro pasatuz; tarteka elkarri jakinarazten zioten zerbait interesgarria aurkitutakoan”), Juan Garzia (“Su bizia zen hura; baina, hala lehenago igotzen zela esan ziotenez, zanga-zanga edan zuen, airea botaz ahoan alkandoraren barrenarekin”), Koldo Biguri (“Baina etxe zaharra, su biziz, garretan zegoen”), Ramuntxo Etxeberri…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

SU BIZI (V-gip, L, BN, S). Ref.: Lh; Etxba Eib ; Elexp Berg. a) Fuego vivo, fuerte. "Ez euki babak su bizixan" Elexp Berg. * Su bizian Martiri Santuak erre zituztela. Gco II 19.

LB: 32 “Su bizian eduki 4 minutuz alde batetik, eta gorritzean, bestetik beste 4 minutuz” (Berria); EPG: “Benetan su bizian landu balute bezalako distira zuen orain.” (Agustin Otsoa); ETC: “Likidoa loditzen hasitakoan, ur hotz-hotzean tanta bat ipiniko duzu: urtu egiten bada, segi egosten; osorik geratu bada, irakin hiru bat aldiz marmelada su bizian eta itzali.” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: su bizian: muy enfadado (hecho una furia); Adorez: su bizian zebilen: andaba muy enfadado; Labayru: 0.

[su] su bizi iz. Indar handiko sua. Infernuko su bizia. Ikustekoak on Marianoren begiak, su bizi batek hartuak iduri! || (su bizian esapidean, jakiak prestatzeko suaz mintzatuz). Irakiten hasten denean, ordu erdiz su bizian eduki.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea komeni da, eta adierak bereiztea: 1) sukaldekoa; 2) oso haserre. Forma honekin batera, su txikian, su motelean eta su apalean ere jasotzekoak dira. su bizi azpisarrerako azpiadiera ezabatzeko da, beraz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su eta bizi sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 25

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

eman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

su ta fu 1, SMitx Aranz ("Amorru beltzak artzen du / ta an doa Mari su ta fu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

su ta fu 3: Azurm ("Prosan gerra ideologikoa su ta fu, poesian gerraren nekea"), Aingura/4 2 ("Aurrean labe aundi bat, su ta fu", "Jo ta ke, su ta fu, dingi-danga, txinparta jario bizian, galanki astinduz, estutu, garbitu, leundu ta apaindu dute agoa"); sutafu Egin 1980 ("hor inguruan ari dira Hissen Habre, Defentsa ministroaren soldaduak ere Wadel Kamugue teniente koronelaren tropen kontra sutafu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

su eta fu jarri : Euskalterm 1 (poner el grito en el cielo) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

su ta fu : SMitx AmaS (IG 438: "danak ao-batez ari zaizkigu ango mirariak goraltzen eta auspotzen su ta fu galda bizian, askirik gabe").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eta.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

eta

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

su eta ke (eta su ta ke, su ta kei, su-ta-ke) 6: a) 'su eta gar' adierako 3: Iratz (izenburu gisa: "Su eta ke"), Bilbao IpuiB ("Ta geroago ta gogotsuago, su ta ke, bere gorputz-eskueri eragin eta eragin"), Etxba Ibilt ("Su-ta-ke an geldittu zan gari astintzen"); b) 'sua eta kea' adierako 3: Tt Onsa ("Leze haren zolan, dragon terrible, eta horrible bat, ahotik, su eta ke, urtikiten ziala"), Lard ("Mendiari su eta kea zeriozkan"), Or QA ("Su ta kei darion alkian").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

su (e)ta ke 4: a) 'su eta gar' adierako 3: PAlt ("Nere Irakaslea su ta ke ari zitzaidan"), Iratz ("Mendiz heldu dire / dena su ta ke / Aterbe, laguntza / eta lan eske"), F. Olariaga ("Babiloniako kanpa-zelai haundi hartan etsai guzien kaudiloa itxura izugarri eta ikaragarrian, su eta ke aulki haundian"); b) 'sua eta kea' adierako 1: A. Arozena ("Su ta ke arteko orma-erortze").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

su eta ke : DFrec 1 (Anait: "Su eta ke errepika eta errepika"), HiztEn (AS, jo eta ke), LurE (adib. gisa: su eta gar) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

su eta ke : EuskHizt (adib. gisa: 'su eta gar' azaldua), ElhHizt (AS; a sangre y fuego; encolerizado, -a; con mucho empeño), EskolaHE (adib. gisa: su eta gar), DRA (su ta ke: adib. gisa), PMuj DVC (su-ta-ke: ardorosamente, fervorosamente, celosamente; su ta ke adib. gisa: a sangre y fuego) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib. gisa

Esapideei dagokien sistematika

eta.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SU EZTI Fuego lento. Egosaraziko duzu bi orenez su ezti batean. ECocin 3. Errearaz zazu su eztian. Ib. 40. Theresaren haragiaren azal-pean irraida bat bezala forogatzen zuen su eztia ez zen gai geroaren beldurrak gorputzean ezarri zion izotza urt-eraztekotz. Mde HaurB 87.

adib: su 3 iz. Berotzeko edo jakiak prestatzeko sukaldean pizten den sua. Ik. sutondo. Sukaldeko sua. Katuak suaren ondoan lo egiten du. Irakiten hasten denean, ordu erdiz su bizian eduki. Azukrea esnetan urtu su motelean, gelatina erantsi, eta desegin artean eragin. Bi orduz su txikian egosi ondoren, prest dago hestekia. Errearaz ezazu su eztian. // [s.u. juliana] juliana eran (ebaki, zatitu eta kideko aditzekin). Barazkiak zatitzeko moduez mintzatuz, zati luze eta mehetan. Barazkiak juliana eran ebaki eta gurin apur batekin su eztian eduki. Tipula txikituko dugu lehenik, juliana eran. // [s.u. oren] oren erdi, oren-erdi Ipar. Oren erdi bat bazuen izerditan hola ari zela. Utz ezazu irakitera oren erdi bat su eztian.

su ezti 24: Aizu (“Gurrutxagak ez du ahaztu bluesa azken lan honetan, baina oraingoan lekua dago funk doinuentzat, kontrabaxu eta hammond organo distiratsuak dituen balada batentzat, folk erreferentzia garaikideentzat eta su eztian erretako rock aleentzat”), Consumer 13 (“Baina badira, eta ez gutxi: entsaladak erabil daitezke, berdura erregosiak, su eztian frijituak, su bizian eginak edo plantxan eginak (kalabazina, berenjena...), piper gorriak edo berdeak, txanpinoiak eta perretxikoak, patata-purea, arroza, ilar erregosiak..“), Berria 7 (“Ezarri berriz kazolan, su eztian; irakin bertan minutu batzuetan“), Argia 2 (“Sotil-sotila, zurruna, intentsua, tentsioz betetako nobela su eztitan ondu”), Laneki (“Egosketa tradizionalak erabiltzen dira (janaria erreta, parrilan, su eztitan egosita, salteatuta, frijituta edo erregosita egitea, eta abar), eta horrek ezaugarri organoleptikoak babesten dituenez, bezeroek gogo onez onartzea lortzen da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

su ezti 1, Irene Aldasoro (“Izarren su eztien antzera piztu zitzaizkion elkarren arteko bizitzako momentuak, inork ez zekizkienak eta inoiz jakingo ez zituenak, eta memoria argitu zioten”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SU GORI (V-gip ap. Iz ArOñ). Fuego vivo (sentidos prop. y fig.). "Sugórittan agúro egósi" Iz ArOñ. Gehiago tormentatzen du hango su goriak. EZ Man I 121. Ifernuko su gorian. Gç 181. Iskiribatzaille katholikoak behar du izan [...] ikatz biziaren kharra baino su goriagoa. ES 152. Baina sarauban emoten jakue aragijari ta luxurijari su gorijagua. fB Olg 117. Su gorijak ta Erregerik gogorreenaren agiñdu ta berbiak zematuten zituban. JJMg BasEsc 145s. Txakurrari deadarrez / dirautso, baita su gori asarrez. Zav Fab RIEV 1907, 543. Ixiotu egizue nire bijotza zeubenen su gorijan. Ur MarIl 121. Ezta su goritik yaso ere, bide zanez, lor samiña. Zait Sof 41. Diztira utsa biurtu da dena arrezkero: esmeralda belarra, zillarra urmaelaren ura, su gori zeru goibela. Txill Let 61.

adib: gori 3 adj. Galdan dagoena; kartsua. Eguzki izpi zorrotz goria. Infernuko su gorian. Bihotz gori eta amodio kartsu batekin. Negar malko goriak. Odol goria zainetan. Gori-gori egon.

su gori 2: Elkar (“Su gorian nuen bularraldea”), Karmel (“zure hitzen su goritan sendatzen bait nauzu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

su gori 3: Felipe Juaristi 2 (“Karol Schultzi, ordea, berrogeita hamar zigorrada eman zizkioten eta gero, zauriak su gori, zauriak gorri, zauriak odolbide, zauriak min-huts, zauriak leize sakon zirelarik, gatzez, gatz arruntez, gatz usainik gabekoz, gatz itsasorik gabekoz, estali zituzten denak”), Patxi Zubizarreta (“Aspaldiko oroitzapenek eraginik, amari egindako azken ikustaldiak bultzaturik, nire barrenean ehundaka, milaka sumendi piztu dira bi egunotan; erraiak sutan, su goritan sentitu izan ditut, harik eta, laba guztia isuri ostean, nire barrunbeak hozten hasi diren arte”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

esapideok 55 agerralditan jaso dira; horietako bitan bakarrik, da motako lag.ekin (S. Pouvreau-renak biak: "... zeinen ere bihotza hain biziro suakartzen baita"; "gure bihotzek (...) berehala suakhartzen dire haren aldera"); 32tan du motako lag.ekin (edo/eta ergatiboa agerian dela) eta 21etan lag. gabe; su (h)artu 25 aldiz agertu da; 17 aldiz dumotako lag.ekin ("etxeak su hartu du" edo "gau batean etxeak su hartu eta erre zen" modukoetan): B 8 (fB, Astar, Enb, Altuna, Azurm Elorri, Erkiag BatB), G 7 (It Dial, Ag G, Or Mi, Etxde JJ, Munita, NEtx Nola), IE 2 (Dv); eta 8 aldiz lag. gabe ("haren gorrotoan su hartuta egon" modukoetan): B 2 (fB Ic, Gand Elorri), G 1 (Gazt MusIx)IE 2 (Dv Lab, Etcham); suartu bitan: du lag.ekin behin, B (Enb), eta lag. gabe beste behin, IE (FIr); sua (h)artu 7 aldiz, du lag.ekin 6tan ("txondorrak sua hartu du" modukoetan): B 3 (AB AmaE, Bilbao IpuiB, Alzola Atalak), G 2 (Mb IArg), IE 1 (SP); lag. gabe behin, B (Altuna); suak artu 18 aldiz; du lag.ekin 8tan ("hartzen du urlia suak, eta..." modukoetan): B 2 (Zav Fab, Kk Ab), G 6 (Cb Eg, Ub, AA, TAg Uzt, Zait Plat); lag. gabe 10etan: B 4 (Añ GGero, AB AmaE, A BGuzur, Ag Kr), G 6 (Ag G, Ldi IL, Urruz Zer, Berron Kijote, Or Aitork); suak(h)artu 5 aldiz, IE (SP: bitan da lag.ekin eta hirutan lag. gabe); sukartu behin, G (Etxde JJ), lag. gabe.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

su (h)artu 7 aldiz agertu da, lautan du motako lag.ekin: G 1 (Izar baten dirdira), EB 3 (Saioka 3, J. Azurmendi, Zeu zeutara); eta hirutan lag. gabe: G (A. Zubikarai), EB 2 (Elhuyar, J. Azurmendi); sua-artu 2 aldiz, du motako lag.ekin, B (J.B. Eguzkitza).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

su (h)artu :DFrec 2; su-hartu :AB38 1; sua hartu :AB38 1, AB50 3; suak hartu : DFrec 1; suak hartu [du ad.]: DFrec 2, HiztEn.

Jatorrizko forma

su hartu, suak hartu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

hartu. Cf. lo hartu, loak hartu, lo(a)kartu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

etxeak su hartu du. Cf. suak hartu .

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adiera jasoz: 'infernua'.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-leize.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

leize sarrerari dagokion azpisarrera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

su bizian aztertzean, azpisarrera gisa jasotzeko proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su eta motel sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SU-PINDAR (-ph- L, BN, S; -pinttar B; -pinter B). Ref.: Lh; Inza Eusk 1928 (II), 106; Izeta BHizt2 (pinter). Chispa (sentidos prop. y fig.). "Su-pinttarra dariola dago ikatz ori (B), ese carbón está chisporroteando" Inza Eusk 1928 (II), 106. "Su-pinterrak sartu ziren nere etxean" Izeta BHizt2 (s.v. pinter). Su pindar bat lastora erorten denian, [...] su handi bat pitzten baitu. AR 359. Ostatutik yohan ziren, [...] khaldan kasik su phindarrak atheratzen zeztela sudur puntatik. Elsb Fram 148. Dena boztua beraz, eta begietarik su pindarra zariola. Jnn SBi 137. Eder da Eskualdun lerdena, / su pindarrak begian, zalurik dohana. Arb Igand 44. Su pindar, iguzki su-azau ikaragarrien bortuan. SoEg Herr 19-12-1957, 1. Iguzki horren su pindarra. JEtchep 64. Harri gresak bere sabeletik su pindarrak jauzarazten dituen bezala. Ardoy SFran 63. Haize burrunba, ortzi karraska, Larrungo gaina su-pindar... Iratz 132. Begia su-pindar. Ib. 113. Goizeko argia su-pindarretan. Iratz 50.

adib: su 1 iz. Zerbait erretzen denean gertatzen den bero eta argi jalgitzea. Suak erre eta kiskali zituen Sodoma aldeko bost herri handi. Su pindarrak. Begietatik sua zeriola. Su egiteko egur gabe. Pagoaren egurra, nahiz ikatza nahiz sua egiteko, onenetakoa. Hain handi eta bizia zen labe hartako sua, non berrogei beso altxatzen ziren garrak. Behin ere itzalia egon ez den hauspeko sua. Baina zeri zaio gehienik sua lotzen ez bada sugai idorrari? Bolborak ez du behar ez su handirik ez denbora luzerik kalte handiak egiteko. || Esr. zah.: Odolak su gabe diraki. Su gaberik ez da kerik. // pindar 1 iz. Ipar. Txinparta. Su pindarrak. Harri bat joz, pindarrak atera. Pindarrak ilaundu direnean. Pindar batez egin daiteke laster gar bat ikaragarria. Pindar bat erori zen bolbora-meta baten gainera.

su(-)pindar 4: Elkar 2 (“Isilean daude, su pindarren hotsa besterik ez da entzuten”), Berria (“Ele labur, eleberri, kantu eta mintzaldiak, bere euskarazko obra osoa plazaratzea inportanta zitzaion elkarteari: Etxea, euskara eta etorkizuna hondatzen zaizkigularik, su pindarrez denen berotzekoa baitu, liburuko azken orrialdeak dioenez”), Argia (“Hori izan zen lehen su-pindarra, eta hortik landa, anitz gogoetatuta eraiki dut ene nortasun abertzalea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

su(-)pindar 6: Herria 2 (“Su pindar hori, hats espantagarri hori,”), Aingeru Epaltza (“Etxeko atarian lehenbizi eta etxebizitzako eskailburuan gero, txirrina zanpaka egin nuen denborak epeldu zizkidan haserrearen su-pindarrak”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Su pindar bat ikusi nuen haren begiradan, eta une batez beldur izan nintzen ordotsak urrixari erasoko ote zion, basurdeak bere eskularru finak erantziko ote zituen”), Oskar Arana (“Teresaren aria hegalariek ez dute berarengan su pindarrik ere pizten; bere ahotsaren melodia bera, iluna, bihurrikatua, Teresa albora utzita igarotzen da, gainetik igarotzen zaio”), Xipri Arbelbide (“Su pindarrak begian, zalurik dohan”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

su bizian aztertzean, azpisarrera gisa jasotzeko proposatua; adierak bereiztea komeni da: eta adierak bereiztea: 1) sukaldekoa; 2) poliki.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su eta txiki sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: SU-TXINGAR (Añ (G)). a) Chispa (tbn. fig.). "Centella de fuego" Añ. Doblaturik ta erredoblaturik milla millón áldis, estiréla Jangoikoaren miserikordiain aurkintzean yágo ezi su txinarbát itsasoain érdian. LE in BOEanm 1674 (voc.). Bere onbiurtze zorionekoaren su txingar biziyak sentitzen asi zan. 'Centellas'. Aran SIgn 12. b) (su-txinkar R-uzt ap. Iz R 293). Brasa (tbn. fig.). Birbiztu egitten jakezala egunaro alkarren biotzetako su-txingarrak. Echta Jos 239s. Iakite sendoaren su-txingarrek auspean zirauten. Zait Plat 42. Su-txingarrak estali ta urez busti ditu amak. NEtx LBB 155. Marsellesaren doiñu zoliaz / pizten du [Iparragirrek] Frantzin su-txingar. Ib. 286.

def: suontzi iz. Ontzi biribila, gehienetan metalezkoa, su txingarrez beterik berogailu gisa erabiltzen dena. Hotzak zegoen eta suontzia esku artean zekarren. // adib: txingar 1 iz. Gori-gori dagoen egur edo ikatz zatia, garrik gabea. Txingar goriak. Su txingarrak estali. Eskuan erortzen zaidan geldo edo txingar bat ezin pairatu dut; sugar betikoa nola eramango dut? Begiek txingarrak diruditela. Txingarra baino gorriago jarri zen.

su txingar , Argia (“Nik gehiago estimatzen ditut uda beroko tomateak, festetan entzierro ostetik piper biziekin su txingarretan erreta egiten dituzten tomate puska horiek, baina garaian garaikoa behar”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

su-txingar 4: Elizen arteko Biblia 2 (“Ondoren, aingeruak intsentsu-ontzia hartu, aldareko su-txingarrez bete eta lurrera bota zuen. Berehala, trumoiak, danbatekoak, tximistak eta lurrikara izan ziren”), Jose Morales (“Liuba berriro inarrosi zen, bere zoriontasun basatian erretzen, su-txingarretan bezala”), Fernando Rey (“Denbora tarte luze baten ondoren, pasha bat-batean gelditu, burua goratu eta Ismail Agari begiratu zion su-txingarren pareko begiekin”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su sarreran.

Txostenaren laburpena

Ik. informazioa s.u. sutantz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: suargi / LurE: - / ElhHizt: suargi / EskolaHE: -

Forma garden-ulergarria da

sutargi baino argi eta ulergarriagoa da, lantaldearen ustez.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-argi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 56; ETC: 136.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: su-eragile incendiario, -a ; Adorez: 0, Labayru: 0, NolaErran: 0 / Euskalterm: bonba su-eragile, munizio su-eragile (Herrizaintza; termino onartuak dira).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa su eta eragile sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan suabe sarrera: OA ("Bere itzegitean afable eta bere kondizioan suabe"), Iraz ("Remedio erraza eta suabea nire pekatuen barkazioa alkanzatzeko"), Cb EBO ("T suabeago egiteko tt bi orobat eskribitzen dituzte"), Cb Just ("S. Luis txit suabea"), BOEans ("Aitzea musika bat ain suabea"), Gco II ("Eranzuera suabe batek besteren kolera autsiko du"), AA III ("Kanta suabeak"), BOEanm 1299 ("Zeren den suabea nire uztarria eta arina nire karga"), Bil ("Auxen [biyotza] eskeintzen dizut / guztizko suabe"), Mdg ("Sua du suabe"), Zuzaeta ("Beste batzuk dagoz suabe, manso, bigun eta agradu onekoak"), EusJok II ("Suabe artu ditu / Alonsok idiak"), Uzt EBT ("Berriro ere baserritarrai / itz egingo'iot suabe"), Lopategi in Uzt Noiz ("Bertsotan gogor eta / lanian suabe, / bertsolariyak ola / ibiltzen gerade").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

suabe (eta xuabe) 23: T. Ureta 3 (adib.: "biziki leunagoa da eta suabeagoa", "txit leuna ta suabea"), Batx Franci ("Baina irrifar ere egiten zuen, irrifar xuabe bat bere lankide gertuenaren ohorez"), J. Sarrionandia ("haizea suabea eta hotza"), P. Sastre ("lerro batean hasi ziren gorputza suabe astinduz"), Hizkilimin/3 ("Orain egin lehenengo froga doinu suabeakaz"), ap. I. Gaminde ("lurre ifinten dotzu asukere moduen suabe"), Lasa Denboraldi ("Dena zen anehunka gizakume xarmant, kontzertu espiritual xuabea, indarra eta bakea, anbizio zindoak, zer dakita?"), BertsoPaper 2 ("oso suabe suabe"), Egunk 1993 ("Suabe ibiltzen naiz, gorputzari egur handirik eman gabe"), Joxe M. Lertxundi ("goxo ta suabe"), J. Otaegi ("Euria badator leun eta suabe zuhaitzaren orrietan behera"), J.A. Mujika ("esan diot suabe-suabe"), Musika/6 ("Diapasoia hartu eta dardarrean jarriaz, soinu suabe bat somatu zen"), Perretxikuak 1995 ("Mamia elastikoa da, larruaren antzekoa, zurixka eta perretxiko usainekoa, zaporea suabea edo azido samarra du"), Arte modernoa ("Pinturako obra baten ertzen trataera lauso, desdibujatu edo xuabeari ezar dakiokeen deitura"), Amonaren botika ("puntu horietan masaje suabe bat egin"), J. Osoro ("Nik ez nekien nola egiten zen baina berak suabe eraso zidan"), X. Gereño 2 (adib.: "Danborra jotzen hasten da, xuabe..."), Esaizu/4 (" euri xuabeak"), Bapatean/98 ("Seme suabeago").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

suabe : AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

suabe : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CEeta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Onartzera eragiten du errealismoak

aski erabilia da, lehen eta orain (baina Hegoaldean bakarrik), eta nekez saihestuko da Hegoaldean (zaporeez mintzatzean, adibidez).

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Heg.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

hartu. Cf. lo hartu, loak hartu, lo(a)kartu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

suak hartu du mendi-hegal osoa. Cf. su hartu .

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 infernuko suan. 2 Ipar. eta Naf.: behar dela artoa suan erre.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an/-tan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

su sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

eltzea surtan (nahiz suan) jarri du amak; ikatza surtara (nahiz sura) bota du; eltzea surtatik (nahiz sutik) atera du. Cf. sutan .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 61; subalternotasun 8 / ETC: 108; subalternotasun 11.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: 0, NolaErran: 0. / Euskalterm: 0.

EHn ez dago subalterno.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Espezializatua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Erl.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mus.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Geol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

suberaketa 8 (eta birkristaltze-suberaketa, s.-egitura, s.-tratamendu): Elhuyar (titulu batean: "Suberaketa"), MetalurFisi 1993 7 (adib.: "Suberaketa azpikritikoan, hotzetako konformaziorako xaflei aplikatzen zaien birkristaltze-suberaketa kontsideratuko da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

suberaketa : DFrec 3 (J. Gonzalez eta E. Lazaro), AB38 2, HiztEn, Euskalterm 22 (suberaketa zuri, s.-instalazio...) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

suberaketa : ElhHizt (recocido, destemple del acero), HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Teknol.

Euskaltzaindiaren Arauak

suberatu, subera, suberatzen. du ad. 'altzairua-eta berriro berotu'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

suberatu, subera, suberatzen.

Forma baten adiera(k)

altzairua-eta berriro berotu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

subersione bat bakarrik jaso da, Lç (2 P 2,6: "Eta Sodomako eta Gomorrhako zibitateak ilhaundurik subersionetara kondemnatu ukhan ditu, eta egin ukhan du exenplu liraden gaixtoki bizi liradenen").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira subertsio (G. Nazabal: "Argazkilariek diote: jadanik ezin daiteke originaltasunik eman, alegoria, parodia, subertsioa baizik jabetzapeneko kontzeptu berriaren bidez") eta subersibo (F. Zubiaga: "Deskuidoan burrukariak honagino etorri eta neure lan "subersiboa" ohartuz, bortatzea-edo otu ez dakien, ia osatu daukadan lehen kuadernoa kurtxoian gorde eta beste hau hasi dot").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

subersio : DFrec 1; subertsio : DFrec 2, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 2 ("subertsio-ahalegin" 1); eta EEgunk; Elhuyar Hiztegia; subersibo : DFrec 3; subertsibo : AB50 3, HiztEn, Euskalterm 3, eta EEgunk; Elhuyar Hiztegia; 3000 Hiztegia.

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

batzordean bada horren premia ikusten duenik; eta baita jazarri-ren bidetikoez aski dela dioenik ere.

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

ik. oharra s.u. subertsibo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

sub- osaerakoak: cf. azpi- osaerakoez aipatuak.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

subgenero 1, Azurm ("bertsolaritza, euskal literaturan, ez bait da forma bat gehiago, subgenero bat —vulgoaren arte poetikoa—, baizik eta oinarrizko forma bat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

subgenero : HiztEn (Biol.), Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

subgenero : ElhHizt (Biol.) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBB (1999-06): hurrengo itzulirako.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aro.

LBeh (2011-03-03): subiranismo 34: Berria 30 (adib.: “Baina ez dago legez kanpo independentziaren edo autodeterminazioaren edo subiranismoaren defentsa”), Argia 4 (adib.: “Eskema horiek indartsuak dira, subiranismoaren aldeko indarrak bideratzeko benatako eskemak herri mailan garatzen diren horiek dira”); subiranotasun 603: Deia 13, Consumer, Berria 286, EiTB 119, Jakin 58, Argia 119, DiarioVasco 7.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: subiranismo 2, Berria (“gure herriaren etorkizuna subiranismoan bermatuta”, “subiranismoak praxi erreal batean sartu behar du”); subiranotasun 481: Berria 396, Herria 1, Joseba Zulaika 44, Koro Navarro 8, Filosofiako gida 6, Xabier Arregi 6, Piarres Xarriton 4, Iñaki Heras 4, Andres Urrutia 4, Amaia Lizarralde 2, Esteban Antxustegi 2, Karlos Zabala, Markos Zapiain, Bernardo Atxaga, Pello Zabala.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: “subirano, subiranotasun, subiranismo, subiranista (subirautza*).”

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es soberanismo / fr souverainisme: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

subirano, subiranotasun arautuak.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, onartzekoa.

LBeh (2011-03-03): subiranista 447: Berria 363 (adib.: “Polo subiranista ez da Lizarra-Garaziren oinordekoa, beste gauza batzuen artean Lizarra-Garazi elkargune askoz zabalagoa izan zelako”), EiTB 7 (adib.: “behin eta berriz bilgune subiranista baten alde egiten duela”), Argia 76 (adib.: “Guk polo subiranista eratzea beharrezko ikusten dugu, baina eraginkorra izateko hainbat pauso asumitu behar dira lehenik”), DiarioVasco (“Deban ere, ezkertiar, abertzale eta subiranisten arteko indar bilketa eman behar da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: subiranista 67, Berria (adib.: “Aralarrek «ezker subiranista zibila» egituratzea izango du xede”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: “subirano, subiranotasun, subiranismo, subiranista (subirautza*).” BerriaEL2013: “soberanista* e. subiranista.”

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es soberanista / fr souverainiste: Elhuyar: - / Nolaerran: subiranista / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, onartzekoa.

Txostenaren laburpena

ik. informazio-oharrak s.u. soberania.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-je(k)t-.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-je(k)t-.

Izenondo erreferentzialak

-ibo izond. erref.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-je(k)t-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sujet- hasiak 140 dira, suiet- 137; suiekt- 4 , subiekt- 1 eta subiet- 1; a) 'gaia, motiboa' adierakoak 131 dira, IE-ZuAm: subiekt 1 (EZ Eliç); suiekt 2 (EZ Man); subiet 1 (EZ Eliç); suiet(a) 54 (horietan suiet 26, suieta 3): G 1 (Etxde JJ), IE 49 (Lç, EZ, Harb 7, Gç, Hm, Ch, He Gudu, Mih, Bordel 10, Gy, Ox, Etcham, Mattin 5, Xa 12), ZuAm 4 (Tt); sujet 73 (horietan süjet 29): L-BN 40 (EZ, SP Phil, Mih, Dh 10, Jaur 8, ChantP, Etcham, Ox, Balad 4, Xa), ZuAm 33 (Mercy 3, Etch 18, AstLas, Xarlem, UskLiB 6, Casve SGrazi 3); b) 'gizabanakoa, mendekoa' (eta 'mendeko izan') adierakoak 125 dira: b1) iz.ak 57: suiet (eta suiet(a) 3, suieta 1) 19: L-BN 18 (Lç 8, EZ, Gç, Bordel, Elsb Fram, Mattin), ZuAm 1 (Tt Onsa); sujet (eta sujeta 1, süjet 15) 30: L-BN 13 (Gç, Dh 6, Jaur, ChantP, Balad, Zerb Azk), ZuAm 17 (Etch 14, Xarlem, AstLas, CatS); sujeto (eta sujetu 1) G 8 (Xe, JanEd, Tx 5, Noe); b2) izond.ak 68: suiekt 2 (Lç, EZ); suiet 63: L-BN 57 (Lç 54, Harb, SP Phil, He Gudu), ZuAm 6 (Tt Onsa 3, CatLan 3); sujet (eta 2 süjet) 3 (EZ; CatS); c) 'perpausaren arartegabeko osagaia' adierako sujeto 4 (MEIG); d) besteak: suietatu 1 (Mong) eta sujetatu 21: G 19 (Cb 11, Xe, JanEd, AzpPr, Ud, EusJok), IE 2 (EZ, Bordel); subiekzione 1 (Lç Ins), suiekzione 34 (Lç 33, EZ); sujeto [adlag.] 1, G (Cb Just).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

suiet- 1, sujet- 70, subjet- 45, subjekt- 50; a) 'gaia, motiboa' adierakoak 11 dira: suhet 1 (P. Bordazarre); suiet 1 (Herriz Herri); sujet (+ süjet) 9: IE 7 (E. Inchauspe, P. Bordazarre 3, Casve 3), EB 2 (Vill, J. Apalategi); b) 'gizabanakoa, mendekoa' adierakoak 55: subjekto 1 (E.J. Hezkuntza Saila); subjektu EB 16 (J. Sierra 2, X. Mendiguren B., L.M. Bandres, S. Goñi 3, UZEI 3, M. Haranburu 2, Ekonomiaren hastapenak 4); subjetu EB 2 (J. Azurmendi, M. Haranburu); sujet EB 5 (Saioka-7, J. Apalategi, X. Kintana); sujeto 17: B 2 (Y. Elorriaga), EB 15 (J.M. Lasagabaster, A. Azkargorta, J. Erzibengoa, A. Lertxundi, K. Aldalur, K. Izagirre, J. Agirre, Larrun, El Día); sujetu EB 14 (M. Pagola 5, J. Azurmendi 5, Ipuinak, Larrun 1990, BEO); c) 'perpausaren arartegabeko osagaia' adierakoak 42: subjektu EB 12 (J.M. Goñi 3, A. Eguzkitza 4, J. Ortiz de Urbina, UZEI 4); subjetu EB 10 (J. Ortiz de Urbina 6, Gramatika batzordea 4); sujeto 19: B 2 (Y. Elorriaga), EB 17 (P. Goenaga 8, J.M. Larrarte 2, J. Bergara, J.A. Agirre 6); sujetu EB 2 (M. Etxeberria); d) besteak: sujetatu 1 (J. Gartzia); subjektibismo EB 2 (UZEI), subjetibismo 4: G 1 (Filosofiaren kondaira 1965), EB 3 (M. Pagola, L.M. Mujika, G. Barandiaran); subjetibista G 1 (Filosofiaren kondaira 1965); subjektibitate EB 2 (Jakin 1989, Lan Kide Aurrezkia), subjetibitate EB 5 (J. Zulaika, X. Iturpe, J.M. Lasagabaster, Larrun 1990, Euskal kulturaren urtekaria 1985); subjetibizatzaile 1 (X. Mendiguren B); subjektibokeri(a) 1 (E. Etxezarreta); subjetiboki EB 2 (Larrun 1990, G. Garate); subjetibotasun 2 (Jakin 1967; Euskal hizkuntza eta literatura); sujetutasun 1 (B. Gandiaga); subjektibo EB 15 (Jakin 1989, X. Mendiguren B, EUSTAT, Kalakari IV, UZEI, N. Balluerka, B. Urkizu, Sinisterik ezak zer?), subjetibo EB 18 (J.L. Davant, E. Etxezarreta, I. Zuazo, A. Azkargorta, Larrun 1990, J. Azurmendi, E. Kortadi, B. Bakaikoa, G. Garate, L.M. Mujika, La Voz de Euskadi, Hemen), subjetibu 1 (X. Lete), sujetibo 1 (Jaunaren Deia 1972), sujetibu 1 (J. Azurmendi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

subjektu : DFrec 5, AB38 1, HiztEn, LurE ("ik. subjetu"), Euskalterm 42; subjektibatu: Euskalterm 1; subjektibismo: HiztEn, Euskalterm 5; subjektibista: Euskalterm 2; subjektibitate: HiztEn, Euskalterm 1; subjektibo: DFrec 5, AB38 2, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 25; subjektibotasun: DFrec 8, HiztEn, Euskalterm 3; subjektukeria: DFrec 1; subjektutasun: Euskalterm 1; subjetibo : DFrec 8, AB38 1, AB50 1, LurE; subjetibismo: DFrec 1, LurE; subjetibista: LurE; subjetiboki: DFrec 1, LurE; subjetibotasun: DFrec 2, LurE; suieto : AB38 4; sujet : DFrec 5, AB50 3, HiztEn-LurE; sujeta 'gaia': AB38 1; 'gizabanakoa': AB38 4; sujetu : AB50 1, HiztEn ("ik. subjektu"), LurE; sujeto: DFrec 7, AB38 3.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-je(k)t-: cf. adjektibo.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-bj-.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ik. 154. arauan, "Transkarpatia / Rutenia Transkarpatikoa (-a) / Ukraina Subkarpatikoa(-a)".

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.