Euskaltzaindiaren Arauak

AS: nor edo nor, nor ere 1: nori ere pot eginen baitiot, hura da; 2: nor ere baitzara, adiskidea, barka iezadazu ene bizitasuna, nor izan: ez naiz nor auzi hau erabakitzeko, nor... nor...: herri berean bizi behar dugu, nork batera, nork bestera maite dugun herrian.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Ik. EArauak 11.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa jasoz nor baino nor... -ago esapidea: Bat etorri ziren, nor baino nor amorratuago, Larramendiren kontra.

Adizlagunetikoak

nor edo nor, nor ere, nor izan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NOR BAITZEN ERE Fuera quien fuera. Nor baitzen ere portretaren egilea, ezagutzen zuen haurra. Mde HaurB 68. Ama ezagutu izan dugu; aita, nihork, nor baitzen ere. Zerb Azk 107. Lascorreko jauna, nor baitzen ere, erran gabe doha deitzen zutela herrian "Lascor". Ardoy SFran 34.

Ez dugu aurkitu nor baitzen ere formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nor baitzen ere 3, Eneko Bidegain (“Nor baitzen ere mintzatu zena, ez zuen haren kontrako aiherkunderik”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gutxi erabilia da, baina Eneko Bidegainek erabili du eta fidagarriak dira bere agerraldiak; beraz, azpisarrera gisa jasotzea egoki izan liteke.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nor sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

BizBerba: "noredonor (norbait): alguien".

Lexemen erregulartasuna

edo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nor sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1: nori ere pot eginen baitiot, hura da; 2: nor ere baitzara, adiskidea, barka iezadazu ene bizitasuna.

Lexemen erregulartasuna

ere: gald. + ere + bait-/-en.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nor sarrerari dagokion azpisarrera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

zein eta zein aztertzean proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nor sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NOR GEHIAGO. a) Compitiendo, a ver quién es más. v. norgehiagoka. Perlak, ta rubiak ere, / nork gehiago zebiltzan. "Compitiéndose". Lar Gram 383. Mâi-gaiñean nor-geigo [dantzan] apaltzera arte ekin. Or Eus 13. Nor-geiago ekin zidan. Berron Kijote 130. (Seguido de un vb. al que se refiere gehiago). Enderri guziak tinko, / Jesukristori il-Oparian / nork geiago lagunduko. SMitx Aranz 180. Zenbait urte lenago, Demokreitok eta Aigitoko lokarri-korapilatzaileek nork geiago iakin egina zuten. Zait Plat 14. b) (Sust.). Competencia, pugna. "Norgeixago, competencia. Norgeixagoko indarretan beste indartsu batzuegaz, eten zan" Etxba Eib. Norgeiago ontan, Platon eta iarraileak atera ziran garaile. Zait Plat 23. Klaustro-billerak, letradunen nor-geiagoak, iritzien egokiezak. Gazt MusIx 60.

nor gehiago 11: Argia (“Nor gehiago rock irmo eta jostaria da eta iluntzen badoa ere, taldearen marka oso presente duena”), Berria 10 (“Androidekin nor gehiago ari da sagarraren etxea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nor gehiago 3, Joan Mari Irigoien (“Eta hala sentitzen ditut usu neure baitan bi jaidura edo bi sentimendu kontrajarri horiek, bi zaldi balira bezala, elkarren aurka garaikarrean, nor gehiago”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

norgehiagoka adberbioaren baliokidea da, eta testuinguru morfosintaktikoki jakin batzuetan erabiltzen da. Hortaz, egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nor sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: ez naiz nor auzi hau erabakitzeko.

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nor sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nor sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: norabait, nora edo hara, nora ere: nora ere doan, hara noakizu atzetik, nora ezean: itsasontzia nora ezean zihoan, nora gabe, norako.

Zerrenda osagarriak

RENFE: "Nora: Destino".

Adizlagunetikoak

nora edo hara, nora ere, nora gabe, noraezean / nora ezean.

Atzizkien araberako erabakiak

-ra gald.ekin.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Lexemen erregulartasuna

edo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nora sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

NORA ERE, NORAT ERE (Dv). a) (Con bait- o -(e)n). A dondequiera (que). "Aux divers cas de ce nom on ajoute souvent l'explétif ere: non ere, nondik ere, norat ere" Dv (s.v. non). Tr. El único ejemplo meridional es de Orixe. * Zeren nora ere begiak hedatzen baititut, eztut aurkitzen zureganik kanpoan gauza flakorik eta eztagokeienik baizen. SP Imit III 59, 3.

LB: 0; EPG: “Asteburua La Platan iragan dute, nora ere bilduak baitziren 700 bat dantzari Argentinako alde guzietatik” (Herria), “Fereka egiten diozu, begiaz eta eskuz, haragizkoa balitz bezalaxe; behin eta berriro haren ondora itzultzen zara, gogoan erabiltzen duzu beti, nora ere joaten baitzara, zer ere egiten baituzu” (Josu Zabaleta), “Itsasoak, bere lege itsuan, nora ere ginderamatzan, haraxe joango ginen, eta gero kontuak” (Edorta Jimenez); ETC: 0 .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: nora ere dondequiera que nora ere doan, hara noakio atzetik: allá donde va, yo le sigo; Adorez: nora ere: adb. a dondequiera (que); nora ere doan, hara noakio atzetik: allá donde vaya allá le seguiré; Labayru: nora ere 1 adb. erl. donde, al lugar que;

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: nora ere doan, hara noakizu atzetik.

[nora] nora ere (Perpaus txertatu baten hasieran, aditz jokatuak bait- hartzen duela). Nora ere begiak hedatzen baititut, ez dut aurkitzen gauza flakorik baizen: begiak hedatzen ditudan lekura hedatzen ditudala, ez dut aurkitzen gauza flakorik baizen. || (hara-rekin korrelazioan). Nora ere doan, hara noakizu atzetik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide soil gisa utzi, azalpena kenduta, baina adiera definituta, zein ere azpisarreraren 3. adieraren bidetik. Definitzea ezinezkoa balitz, adibide azaldu gisa mantendu beharko da.

Lexemen erregulartasuna

ere: gald. + ere + bait-/-en.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nora sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

gabe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nora sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag. ("nora gabe ari da hegan"; cf. noragabe izlag.).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

norabait azpisarrera da gaur egun, baina sarrera izatea tokatzen zaio.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bait + -ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Sarrera gisa jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NORABAIT ERE. a) A algún sitio. "Norabait ere joan da (B)" Gte Erd 233. "Norabait ere joan bearko dugu (AN-5vill, BN-arb, S)" Ib. 286. Upela dana saltzen zuan, enbotellatzeko, etxetik kanpora norabait ere. BAyerbe 73. Baiña berori norabait ere ezkutatu. AZink 62. Ez badezute ume au norabait ere kanpora eramaten klima aldatzeko, oso gaizki ikusten degu. Albeniz 109. b) De alguna manera. "Hitz horiek aditzearekin norapait ere zabaldu zen haren bihotza, en entendant ces paroles, son cœur se dilata en quelque façon" Dv. Etxean pena guziak dirade kontsolatzen; / etxean zauri minenak noratbait-ere hertzen. Arb Igand 145. c) (Con subj.). "Norapait ere goan dadien, quelque part qu'il aille" Dv.

norabait ere 3: Euskaltzaindia 2 (“Erakusketa hau Euskal Herrian zehar agertzeko eta ikusarazteko pentsatua zenez gogoan dut Donostia eta Baionaz aparte Bilbo, Oñati, Maule eta beste norabait ere eraman zela”), Erlea (“Astelehe¬na eta ostirala jai izaten genuen, eta hondartzara joaten ginen, edo norabait ere, eta jai egunetan beti geunden gonbidatuta hango zerbeza lekuetara joateko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

norabait ere 2: Fernando Rey (“Iradokitzen zuen norabait ere eramanen ninduela lana bilatzera, turkiarrarekin egin zuen bezala.”), Koro Navarro (“Norabait ere beti”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

norabait azpisarrera da gaur egun, baina sarrera izatea tokatzen zaio. Hori egindakoan, norabait ere azpisarrera egitea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa norabait sarrera proposatu berrian.

Sektore jakin bateko informazioa

Bide Seinaleak: gainerako norabideak (160. zk. 'otras direcciones'); norabide guztiak (170. zk. 'todas direcciones'); itzulbidea (22. zk. 'cambio de sentido').

Euskaltzaindiaren Arauak

norabide baten bi noranzkoak.

Formen arteko bereizketa semantikoak

norabide/noranzko formen adiera-banaketa argituko da.

Jatorrizko forma

irudi bat norabideratu; irudi berdin norabideratuak.

Euskaltzaindiaren Arauak

norabideratu, norabidera, norabideratzen. da/du ad.

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

hurrengo pasaldian ikusteko utzia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan nora ez azpisarrera: Berron Kijote ("Eder guziek maite-miña sortu ta berenganatu egingo balute, gogoentzat zoramena ta nora-eza litzake").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

noraez , 5: F.J. San Martin ("Marinetti bera ere noraezerantz doa"), Egunk 1992 ("Noraeza eta ezintasunaren artean ari da mugitzen"), I.V. de Sarasti ("Egoera iraultzea eta noraeza ekar zitzakeen"), MAtx 2 ("Helbideak behar bezala ez finkatzeak ere ekarri du noraezik, zalantzarik eta etsipenik [...] Noraezak barreiatutako abertzaletasun hori").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

noraez : DFrec 1 (Egin: "Bidearen noraeza"), AB38 1, AB50 2 // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

noraez : HiruMila (1 desocupación, rumbo, falta de sitio a donde ir; 2 ocupación mediana por no tener otra mejor; 3 necesidad casi inevitable), Casve EF (désorientation), DRA (1 desocupación, lit. a dónde no, no [saber] a dónde; 2 ocupación mediana por no tener otra mejor; 3 necesidad casi inevitable), PMuj DVC (1 necesidad, precisión, fuerza; 2 necesidad, indigencia, pobreza, falta; 3 ocupación mediana, desocupación, vacación) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu zuzena da, baina zalantzak daude hiztegian jasotzeaz

nahasgarria izan liteke, 'zalantza' adierakoa baita (eta ez, adib., 'ezinbestea' adierakoa; baina cf. noraezean eta nora ezean arautuak).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ez.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: itsasontzia nora ezean zihoan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: noraezeko / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. noraezeko (forma bakarra aski delakoan).

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.: gerra alferrikako eta noragabea.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gabe.

Kategoria

izlag. ("gerra alferrikako eta noragabea"; cf. nora gabe adlag.).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

noragabetu 3: J.A. Arrieta ("Aitortu behar dizut, irakurle pazientziatsu horri, otsail aldean hona etorri berritan bezain noragabeturik nengoela"), P. Zubizarreta ("Gabrielle, aldiz, Marapoli ziutaterantza itzultzen zen, bakarrik eta noragabetu samarturik"), G. Aulestia ("roam v i v t noragabetu, bestetaratu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ez ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm) ez eta hiztegietan ere (EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil (bi idazlanetan jaso da).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: norainoko.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

norainoko.

Atzizkien araberako erabakiak

-raino gald.ekin.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

noraino sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

BEZ: "Norakoa: Lugar de destino".

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -ra-ko.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: noranahiko.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Ik. EArauak 10.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

noranahiko.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-nahi + -ra.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

noranahi sarrerari dagokion azpisarrera.

Atzizkien araberako erabakiak

-rantz gald.ekin.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

norantza 51 aldiz azaldu da, hauetako 46 ager. zientzia-mundukoak dira; 5 aldiz trafikoaren arloan erabili da; noruntzko bitan azaldu da, G.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

norantza a) [zientzietakoa]: DFrec 4; AB38 55; Euskalterm 16; b) [trafikokoa]: AB50 1; Euskalterm 1; HiztEn ("norantza: 1 norbait edo zerbait nora doan adierazten duen lerroa; 2 FIS. norabide jakin batean higitzeko dauden kontrako bi modu edo orientazioetako bakoitza").

norantza iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, norantza-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. noranzko].

norantza 133; noranzko 1322

Beste (edozein) iturritako erabilerak

norantza 24; noranzko 71.

Jatorrizko forma

zuzen baten norantza.

Euskaltzaindiaren Arauak

norantza* e. noranzko.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, osaera okerrekoa denez

osaera okerrekoa da: -rantz kasu-marka ez da izengilea; egokiagoa da noranzko, -ko izengilea duena; eta hau proposatuko du batzordeak, kontu eginik erabiltzaile jakinak izango direla, eta posible dela aldaketa.

Debekua bere horretan uztea proposatu da. noranzko forma finkatu samar dago, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da.

Zerrendako eratorri desegokiaren ordez ematekoa

noranzko.

Euskaltzaindiaren Arauak

norabide baten bi noranzkoak.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-nzk-.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -ranzko.

Formen arteko bereizketa semantikoak

norabide/noranzko adiera-banaketa argituko da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Beste batzorde batek argitzekoa da

Gramatikari dagokio -rat aldaerak euskara batuan zein leku duen argitzea.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ra(t): cf. EGLU-I, 252: "Iparraldeko euskalkietan, halere, -ra horren ondoan -rat ere erabiltzen dute".

Euskaltzaindiaren Arauak

Nora / noratar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu gald.ekin.

Euskaltzaindiaren Arauak

noratu, nora(tu), noratzen. da/du ad. Zah.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

noratu, nora(tu), noratzen.

Diakronia

Zah.

Atzizkien araberako erabakiak

-tzuk (cf. EArauak, 39-40 or.).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

norbanako 102: P. Esnal 2 ("bi mutur horien artean kokatuko da norbanako bakoitzaren motibazioa", "norbanakoaren, harremanen, gizartearen ikuspegitik bildutako datuak"), HezkSaila 1984 ("Ikasturte hasiera guztietan sortzen da Norbanakoen Hezkuntz Eskaria eta Sistemaren Hezkuntz Eskaintza ajustatu beharra"), KLLegea 1984 ("irabazpideak eta aberastasuna Euskal Herrian norbanakoen eta lurraldeen artean eskualdeka eta alorka birbanatzeko..."), UZEI ("Norbanako eta enpresa guztiek tratu-berdintasunaz gozatu eta beren produktuak saltzeko aukera berberak izan ditzaten begiratzen du"), Elhuyar 2 (adib.: "Moneta onak berezko balio bat duenez, norbanako ekonomikoek merkatutik desagerrerazi egiten dute, haren ordez balio gutxiagoko monetak sortuz"), P. Agirrebaltzategi 3 (adib.: "Norbanakoen eta gizataldeen lehen aroa hortantxe datza"), EHAA 1982-1998 bitarteko 17 (adib.: "Oinarrizko Hezkuntza Orokorreko eta Eskolaurreko Norbanako-Jabetzapeko Ikastetxeren aldakuntza eta behin-betiko sailkapena"), DV Zabalik 1987 ("Pertsona honen beste eginkizun bat norbanakoek nahiz erakundeek, euskararen eskubideen kontrako situazioak direla-ta, egingo dituzten protestak bideratzea izango da"), Soin-hezkuntza 1988 ("men egiteko eta men eginarazteko agintzen diet Euskadiko herritar guztiei, norbanako zein agintariei"), OinLegBizk 1990 3 ("ordaindu ditzan norbanako edo Erakundeak bere zergapide-egoitza"), I. Uria 2 ("Nik uste dut, hizkuntzarekiko planteiamendua sarritan ikuspegi indibidualista edo norbanako ikuspegitik egiten dela"), ZerbGidaliburua 1989 ("Herri edo norbanako alorreko erakunde eta beste zerbitzuen ihardunak elkar egokitzea"), M. Navarro ("Merkantzien, zerbitzuen, norbanakoen eta kapitalen ibiltze askea"), M. Arrue ("Legeri barriak norbanakoaren, askatasunaren eta berdintasunaren printzipioak jasotzen ditu"), LEF ("euskalgintzan diharduten norbanako eta lantaldeek puntu jakin baten gainean aski iritzi desberdin eta are kontrajarria izatea"), L.M. Bandres ("abertzaleak norbanakoaren mailan"), Beleko ("Haurrak ez ditugu antzezle erakargarri bezala hartu behar, hezitzen ari diren norbanakoak bezala baizik"); eta L. Erriondo, Rol sexualak, Mundua 1993 2, J. de Txurruka, J. Unsain 2, HIESA 1995, I. Iñurrieta 5, J. Amezaga, BAO 1997 2, ELAO 1997, LanHarreman 1998, Terminologia, Deba, EkonOinarriak 2, J. Sudupe, Dantza, Eskubide errealak 3, X. Erize, Haur eta Gazte, J. Maia 3, Garapen etiko-morala 5, Ingurugiro 1998, F. Rodriguez, J.M. Muxika 2, HerriAdminLegea 1999, ELLegeak 1984-1986 2, Genetika eta Osasuna, Emakunde 1999, X. Mendiguren B. etab.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

norbanako : AB38 2, AB50 61, HiztEn, Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

norbanako : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: individuo / individual.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

berria da, baina oso hedatua, eta onartzekoa izan liteke, gizabanako eta banako formen ondoan.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg.

Erabileremu dialektala

Heg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: personal / propio; norbere arazoetarako lizentzia: licencia por asuntos propios; norbere baliabideak: medios propios; norbere garbitasun; aseo personal; norbere garraiobideak: medios de transporte propios; norbere higiezin: inmueble propio; norbere ibilgailu: vehículo propio; norbere lan: trabajo personal; norbere nortasun eta autonomia: identidad y autonomía personal.

Lexemen erregulartasuna

noren kasukoa.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

norberarena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

ez da handia tradizioko oinarria; baina egokia da, batez ere subjektu jakinik gabeko perpausetan erabiltzeko: Heg. marka ote dagokio?

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

norberegana, norbereganatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan norberekeria sarrera: EEs 1915 ("Ezjakiña aiztura [vicios] gaiztoen ama da; nagikeriak ostera norberekeria erakartzen du"), J. Ayerbe "Euskeraren egoera" (ap. DRA: "Norberekeri ta setak bere [izkuntzaren] / onagatik aztutzea").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

norberekeria 8: JZale 1914 ("noberekeria, nasaikeria ta gaiztokeria agurtu"), Punto y Hora 1985 ("... prest bortxa dialektikoa erabiltzeko, baina baita fisikoa kausa baten ohorez, inoiz ez, mendekuagaitik edo ta norberekeriagaitik"), R. Garate ("Ze gauza bat da "norberaren maitasuna" eta beste bat "norberekeria""), X. Gereño ("Norberekeriaz portatzen ari zen Kurt-en eta beraren bizitzak salbatu nahi zituenean?"), P. Ituarte 2 ("dirutza horrek orain arte bederen erakarri izan ditu neurri berean nazio kapitalisten zein nazio sozialisten [komunisten] interes ekonomikoa eta norberekeria", "Lehen Munduko nazioak ez daitezela gera beren norberekeria nazionalei begira"), Herr 1992 ("Norberekeria goraipatzen den gure munduan kontzientzia kolektiboen eragina ez da hila eta hilko ere"), Pujana ("Norberekeria, atseginnaikeria, norberagango uste larregia, ikusi-eziña, zapalkuntza, indarkeria, gorrotoa....").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

norberekeria : DFrec 3, AB38 1, AB50 1, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

norberekeria : ElhHizt, HiruMila, DRA (norberekeri), Casve EF (norberekeri), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

osaeraren aldetik, zalantzazkoa da, onenean ere; norberekoikeria egokiagoa (eta Villasantek eta K. Mitxelenak erabilia), berriz, jaso egingo da zerrendan, nahiz berekoikeria eta egoismo aski izan litezkeela aipatu den.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

norberekoikeria 2: Vill Jaink ("Norberekoikeria eta griñak jartzen dituzte zorion orren gaiñetik"), MEIG ("Beharrak eragiten duenean [...] utzi eta baztertu egiten dira [...] norberekoikeriak eta eskualdekeriak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

norberekoi 3: Gte ("Idealismo norberakoi honetan"), Pujana ("Alderdi au bakar-bakarrik begiratzea norberekoia izatea litzake"), M. Olazar ("Oso norberekoiak izaten dira"); norberekoikeria 2: X. Mendiguren B. ("Makroerantzunak proposatzea norberekoikeria mozorrotu batentzat ihesbide bikaina gertatu ohi da"); norberekoitasun 1, R. Zapirain ("Norberekoitasunera daramaten ekintzen aurka gaude").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

norberekoi : AB38 1, HiztEn (norberekeriaz jokatzen duena, berekoia dena); norberekoikeria : DFrec 1 (Deia), Euskalterm 2 (egoismo sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

norberekoi : ElhHizt - HiruMila (egoísta), Casve EF (1 égoiste; 2 individualiste), PMuj DVC (1 egoísta, cómodo, vividor; 2 sujetivista?; 3 particularista, individualista, personalista); norberekoikeria : Lur EG/CE eta EF/FE (egoísmo / égoïsme), Casve EF (norberekoikeri: acte d'individualisme), DRA (norbere[koi]keri: egoísmo) // PMuj DVC: norberekoineria (egoísmo, personalismo, individualismo), norberekoitasun (interés propio, amor propio) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

berekoia, egoista.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

berekoikeria, egoismoa.

biatloi: iz. Kirol. Neguko kirol olinpikoa, iraupen eskia eta errifle-tiroa konbinatzen dituena. Ik. duatloi. 40 urteko eskiatzaileak urrezko domina irabazi zuen atzo biatloian, hamar kilometroko esprintean. // iraupen 3 iz. (Kiroletan, bide luzeko lasterketez edo iraun handia eskatzen duten probez mintzatuz). Iraupen eskia. Urrezko domina eskuratu du iraupeneko lasterketan. Iraupen luzeko, laburreko lasterketa.

nordiko 51 (herrialde nordiko, eski nordiko, martxa nordiko…); Berria: “Aplike diskretuak hormetan, nordikoaren juzkua egin nion zutikako bat sofaren ondoan”.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nordiko 35: Berria 18 (guztiak konbinatu nordiko); besteak lurralde, paraje… nordiko; eta “Estalki-azal nordikoa garbitu egin beharko da.” (Juan Kruz Igerabide).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es nórdico/a, fr nordique: Adorez: 1 ipartar, iparraldeko; (Dep.) nórdico; esquí nórdico: eski nordikoa, iraupen eskia / Elhuyar: 1 eskandivaniar; Europako iparraldeko, Eskandinaviako; 2 (Dep) nordiko esquí nórdico: eski nordikoa / Labayru: Europako iparraldeko, Eskandinaviako, eskandinaviar; esquí nórdico: eski nordiko / Zehazki: 1 adj (del norte) iparraldeko, ipartar; 2 (de los países del norte de Europa) eskandinaviar, Europako Iparraldeko; •esquí nórdico, iraupen eski, landan zeharko eski / NolaErran: Ipar Europako; ski nordique: Iparraldeko eski – eski nordiko.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: nordiko: edredoi nordikoa (TN); eski nordiko ‘esquí nórdico’ (4): ‘Neguko kirolen familia, botaren orpoa eskien zolara finkatu gabeko modalitateak barnean hartzen dituena. Bost dira, guztira, eski nordikoaren modalitateak: iraupen-eskia, eski-jauziak, konbinatu nordikoa, biatloia eta telemarka; azkena izan ezik, olinpiar modalitateak dira guztiak.’ // iraupen-eski ‘esquí de fondo’ (TN): ‘Eski nordikoaren diziplina, gorabehera ugari dituen eremu elurtuan zeharkaldi edo distantzia handiak egitean datzana.’

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta beharrezkoa. Bi adieratan jasotzea komeni da: kirolekoa eta oheko estalkia izendatzeko. Horrez gain, eski nordiko forma azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke. Eta horrekin batera, iraupen-eski adibidea azpisarrera egitea komeni da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: norgehiagokako, norgehiagokan.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

norgehiagokan, norgehiagokako.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka izengilea.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

norgehiagoka sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

norgehiagoka sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

noria 3: Bat-bigaMat 2 ("sugea noria bat bilakatzen da", "Noriaren ariketa honetan bi direkzioetan joateko aukera ematen da"), Fisika/3 ("zaldiz mugitzen ziren antzinako noriak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

noria : AB38 4, HiztEn, Euskalterm 3 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

noria : HiruMila (1 noria, azud, -a, cenia; 2 irud. noria), ElhHizt (1 noria; azud, aceña; 2 noria: de feria), Lur EG/CE eta EF/FE (noria / 1 noria; 2 grande roue, manège) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBBk soildua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta onartzekoa iruditzen zaio lantaldeari, adiera bietan: 'ura ateratzeko tresna' eta '(jolaserako) gurpil handia'.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Norika / norikar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NORK ESAN, ERRAN. a) (Con significado próximo a '¿quién es capaz de decir?', '¿cómo decir?'). Nork erran zertaraino zen dolorez zaurthua. Lg II 94. Nork esan mandamentu onen kontra askok egiten dituzten loikeriak? Mg CC 172 (CO 252 nok esan). Nork esan zenbat kalte alde onetatik datozen? AA II 214. Nork esan aldi onetako Jakob-en biotz-erdiratzea! Lard 376. Nork esan aien lotsa eta errabia? It Fab 60. Nork erran Piarresen Erroman sartzea? Zby RIEV 1908, 604. Nork erran hiru hilabetez harek ukan zituen bihotzminak? HU Aurp 51. Eskual-Herrirat noizbeit ethorri zirenean, nork erran eskualdunen bozkarioa [...]? Barb Sup 166 (v. tbn. Leg 129). Nork esan an egin zan tortilladea? Bilbao IpuiB 167. Nork esan nolako onurak el zitezkean guziontzat! Vill Jaink 170. Nork esan non bukatzen den Fellinigan urrikia, non hasten bihotz gogorkeria? MEIG I 183. v. tbn. Dh 171 (erran). JJMg BasEsc 191 (nok esan). Izt C 122. Hb Egia 53. Aran SIgn 39. Bv AsL 68. AB AmaE 126 (nok esan). A BeinB 76 (nok esan). Ag G 333. Goñi 96. Lab EEguna 92. EA OlBe 74. Munita 71. Zait Plat 2. Basarri 51. b) Quién iba a decir (que), quién diría (que). Nork esan, ikusten diran sedazko jantzi ederrak zor zaizkala ingumari? It Dial 6 (Ur nok esan). Nok esan, jakin ezik, Juana eta Iñazi / baserrian zirala jaio eta azi? AB AmaE 417. Nork esan Isabel ta Eladi aitama batzuen aurrak zirala! A Ardi 19. Nork esan ori asmatu biar zuela Txibiribirik! Alz Txib 95. Nork esan emendik ordu batera gurekin izango ez dala! Alz Ram 40. Ozpiñetan bustitako zatar batzukin lotu zioten bekokia, ta, nork esan, aien bitartez igesegingo zula? Or SCruz 46. Au jazoko zala nok / esan aldi baten? Enb 43. Nork esan alako andereño apaiña alain ederki dantzatu bear zanik? TAg Uzt 295. Nork esan lênengoz ordun entzungo zindudala? Or Poem 544. Bigarrenez orrela artu bear zunik nork esan! Etxde JJ 261. Nork esan, itxasotik iru milla metrotara oinbeste ur? Or QA 52. Nork esan itsaso ura bera zala len ain zitala ibillia! Anab Poli 70. Bainan nork erran holako gaitzik bazagola haren baitan? Xa Odol 143. Nork esan neri orduan [...] neronek antolatu behar nuenik beste gisako bat haren ordez? MEIG I 77. c) Quién lo diría. Guraso beren semeak ta nork esan? Ori dan bizia ta saiatua ta ni naizen epela ta ezereza. ABar Goi 30. Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. MIH 318. d) Quién sabe (si). Nork esan, zuek egunen baten, / piztuko berriz ote ez zeraten / biotz au iltzen danean? Jaukol Biozk 2.

adib.: nor 2 izord. (Galdera erretorikoetan). Nor naiz, beraz, herri oso bati kontuak eskatzeko? Nor harritzen ez da hitz horiek entzunda? Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu.

nork esan 2: Deia (“Nork esan ezetz?”), Berria (“Baina nork esan, bake unibertsalaren utopiak gizonaren natura hobeto interpretatzen duenik, bellum omnium contra omnes teoriak baino?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nork esan : Patziku Perurena (“Nork esan, ordea, nere hementxeko orantza berri honetxek ez duenik argituko egunen batean, gure Orantzaro jainkotuaren enigma?”), Imanol Unzurrunzaga (“Nork esan, ordea, nola eratu diren irudiok, zein zentzumenek hauteman eta barnean gorde dituen agerian egon arren?”), Urtzi Urrutikoetxea (“Nork esan, hainbeste urteren bueltan!”), Anton Garikano (“Eta nork esan, Paul D kanta zalea ere bazenik”), Pello Zabala (“Horrelatsu, horrenbesteko zehaztasunez jardutera iritsi garela, eta esaten nion nere buruari: Nork esan, goiz gorriaren esaerari begira zebilen gure baserritar zaharraren garaietatik, honenbeste zehaztu behar zuela eguraldiaren iragarpen egunerokoak! Ez dago gaizki”).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

NORK ESAN, NORK ERRAN a) (Con significado próximo a '¿quién es capaz de decir?', '¿cómo decir?'). * Nork erran zertaraino zen dolorez zaurthua. Lg II 94. Nork esan mandamentu onen kontra askok egiten dituzten loikeriak? Mg CC 172 (CO 252 nok esan). Nork esan zenbat kalte alde onetatik datozen? AA II 214. Nork esan aldi onetako Jakob-en biotz-erdiratzea! Lard 376. Nork esan aien lotsa eta errabia? It Fab 60. Nork erran Piarresen Erroman sartzea? Zby RIEV 1908, 604. Nork erran hiru hilabetez harek ukan zituen bihotzminak? HU Aurp 51. Eskual-Herrirat noizbeit ethorri zirenean, nork erran eskualdunen bozkarioa [...]? Barb Sup 166 (v. tbn. Leg 129). Nork esan an egin zan tortilladea? Bilbao IpuiB 167. Nork esan nolako onurak el zitezkean guziontzat! Vill Jaink 170. Nork esan non bukatzen den Fellinigan urrikia, non hasten bihotz gogorkeria? MEIG I 183. v. tbn. Dh 171 (erran). JJMg BasEsc 191 (nok esan). Izt C 122. Hb Egia 53. Aran SIgn 39. Bv AsL 68. AB AmaE 126 (nok esan). A BeinB 76 (nok esan). Ag G 333. Goñi 96. Lab EEguna 92. EA OlBe 74. Munita 71. Zait Plat 2. Basarri 51. b) Quién iba a decir (que), quién diría (que). Nork esan, ikusten diran sedazko jantzi ederrak zor zaizkala ingumari? It Dial 6 (Ur nok esan). Nok esan, jakin ezik, Juana eta Iñazi / baserrian zirala jaio eta azi? AB AmaE 417. Nork esan Isabel ta Eladi aitama batzuen aurrak zirala! A Ardi 19. Nork esan ori asmatu biar zuela Txibiribirik! Alz Txib 95. Nork esan emendik ordu batera gurekin izango ez dala! Alz Ram 40. Ozpiñetan bustitako zatar batzukin lotu zioten bekokia, ta, nork esan, aien bitartez igesegingo zula? Or SCruz 46. Au jazoko zala nok / esan aldi baten? Enb 43. Nork esan alako andereño apaiña alain ederki dantzatu bear zanik? TAg Uzt 295. Nork esan lênengoz ordun entzungo zindudala? Or Poem 544. Bigarrenez orrela artu bear zunik nork esan! Etxde JJ 261. Nork esan, itxasotik iru milla metrotara oinbeste ur? Or QA 52. Nork esan itsaso ura bera zala len ain zitala ibillia! Anab Poli 70. Bainan nork erran holako gaitzik bazagola haren baitan? Xa Odol 143. Nork esan neri orduan [...] neronek antolatu behar nuenik beste gisako bat haren ordez? MEIG I 77. c) Quién lo diría. * Guraso beren semeak ta nork esan? Ori dan bizia ta saiatua ta ni naizen epela ta ezereza. ABar Goi 30. Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. MIH 318. d) Quién sabe (si). * Nork esan, zuek egunen baten, / piztuko berriz ote ez zeraten / biotz au iltzen danean? Jaukol Biozk 2.

esan1 2 du ad. (Esapideetan). Hitzik esan gabe. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik. Horrela, ez goaz inora; errekara goaz, hobeki esan. Hemen ezer ez; hobeki esan, Jainkoaren bakea. Bestela esan, batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian. 1922an euskaltzaletu nintzen, nolabait esan. Azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. Nork esan, itsasotik hiru mila metrora, horrenbeste ur? Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak. Lehen esan bezala. [nor] nork esan 1 (Esaldi hanpatuetan). Nola esan, nola adierazi. Nork esan haien lotsa eta errabia! Nork esan nolako onurak hel zitezkeen guztiontzat! 2 (Esaldi hanpatuetan). Nork pentsatu behar zuen, nork imajinatu behar zuen. Nork esan hemendik ordu batera gurekin izango ez dela! Nork esan hori asmatu behar zuela! Eta azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide lexikalizatua da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa adibidea lehendik azpisarrera gisa jasoa dagoenez nor sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nor eta esan sarreretan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da esan sarreran ere.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NORK DAKI. a) Quién sabe (si), a saber (si). Nork daki, mehatxatu bagaitu ere geure Iainkoak, [...] itzuliko denz bertze aldera. Ax 70 (V 46). A! Ta nork daki bat-batean illko nazan? Cb Eg II 90 (Dv LEd 164 nork daki). Nork daki ez othe den heretiko bat? Laph 82. Nork daki, ama, ez ote zaigun oraindik gaur etorriko! Zab Gabon 35. Nork daki, ian ez othe dugun Jesus maitea hekien artean kausituko. Jnn SBi 81. Nork daki ezkonduko dirala ere ez ote dezun amets egin! Alz Ram 54. Nork daki andik etortzerako gauzak zuzentzen ez ote diran. Etxde JJ 63. Nork daki etzuten nunbeit aditua Larrunen badela urre? Zerb Azk 39. v. tbn. Goñi 108. Urruz Zer 139. Ill Pill 11. A Ardi 120. Lf Murtuts 4. b) (Seguido de un adverbio interrogativo). A saber. Ezkutaturik eguzkia eta illargia, nork daki non. Lar SAgust 9. Begira erderari, ta ekusiko dezu [hitz] gehienak latin hitzkuntzarenak dituala, ta oez gañerakoak nok daki nongoak eta norenak. Ub 3. Ekusten zituela nork daki zenbat neke, pena eta gogortasun. AA III 297. Nork daki bertze zenbat gisetako profanazione sakrilejoz. Dh 135. Beste landare bat ezagutu izan da Oñatiko baratza batean, zeñari deitzen zitzaion minosa sensitiva, nork daki nondik eta nola eskuratua. Izt C 161. Aurthiki zituzten khurutzefikak orga tonberoetarat, eramaiteko nork daki norat! Elsb Fram 163. Mendiska hori, nork daki noizdanik, deitzen dugu Santa Barbara. Ox 17. Nork daki noizko iguzkiek apur bat horailduak, harri hek ere! JE Ber 19. Beste satelite bat bota ei juek oin be, nork jakik zenbat bidian. SM Zirik 23. v. tbn. Mb IArg II 301. Aran SIgn 203. Xe 274. AzpPr 50. Muj PAm 21. Mde Pr 139. (Con bertze). Haren ganat ethorri ziren bertze nork daki zenbat aingeru. Jnn SBi 13. Baduzu orotarik: arrosa, julufrei [...] eta nork daki bertze zenbat, eskuaraz izenda ez detzazkegunak! JE Bur 83. Penaren pasioz nork daki zer esan ta zer egin zuen. Cb Just 40. Gogobetekoaren zañ egon balira, nork daki zer izango zirean zartzara orreik emakume biok! Ag Kr 161. Nork daki zer pasatzen den horren baitan! Larz Senper 124. Nork daki zenbat anima zintzotu ta zeruratu zitun! MAtx Gazt 102. c) (Exclam.). Menturaz bai. Nork daki? Dv Lab 219. Nork daki! Sor Bar 71. Geroxeago ezarriko zutela ministro eta, nork daki? beharrez oraino zerbeit gehiago. HU Aurp 65. Erabili duke oraino bertzerik gogoan, nork daki, komisario dohakabeak. JE Bur 194. Nere begiak bereetan josi al banitza... nork daki! Alz Ram 81. Sinesteko da latinaren ikasten ere hasia zerala [sic, ¿por zela?], bai etxean, hango apezekin, bai Sanguesako eskolan, bai eta ere, nork daki? Tafallan eta Iruñen. Ardoy SFran 80. v. tbn. Ag G 158. FIr 138. Lab EEguna 64. Etxde JJ 54. Txill Let 28. Larz Senper 114. Osk Kurl 45. SM Zirik 107. NEtx LBB 235.

adib.: ahal izan 1 da/du ad. (Ezkerrean duen aditz bati dagokiola). Aipatzen dena gertatzeko edo egiteko eragozpenik edo ezintasunik ez izan. (Era burutu gabeak). Erraz egiten ahal dut: erraz egin ahal dut, erraz egin dezaket. Gaur joaten ahal naiz: gaur joan ahal naiz, gaur joan naiteke. Ozta-ozta entzuten ahal nion: ozta-ozta entzun ahal nion, ozta-ozta entzun niezaiokeen. Nahi zuen guztia jaten ahal zuen: nahi zuen guztia jan ahal zuen, nahi zuen guztia jan zezakeen. Aurkitzen ahal badu: aurkitu ahal badu, aurki badezake. Nork daki non gelditzen ahal den: nork daki non gelditu ahal den, nork daki non geldi daitekeen. // aztalka 2 iz. Zilipurdia. Nork daki nolako aztalka eta zilipurdiak egin dituzten euskararen etsaiek!

nork jakin : HABE (“Niri aukera asko suertatu zaizkit modan egotearren-edo, eta nik aprobetxatu egingo ditut. Nork daki? Hemendik urtebetera, igual, inork ez nau lanerako nahi izango. Hori gertatu egiten da!”), Aizu (“Uste dut labela egin denetik arriskua txikiagoa dela, baina nork daki!”), Karmel (“Mur-murzer edo zer erranez belarrira;nork jakin maite-irrits ezala haserrez... Badirudi kortejatzera datorrela, inguru-minguru,bitxi gori xarmantaren ertzera”), Elkar (“Eta nork jakin zer gerta daitekeen?”), Deia (“Nork jakin, bizitza izan baitaiteke poema surrealista bat, eta poema surrealista bat etor baitaiteke hitz lauz idatzia”), Elhuyar (“Ziur gaude etorkizunean distantzia luzeagoak eta informazio-kopuru handiagoak teleportatzeko gai izango garela, baina non dago muga? Nork jakin”), Berria (“Nork jakin, akaso Mourinhoren bisitaren beldur izango zen”), EiTB (“Enuke nahi, baina nork daki…”), Goiena (“Nork daki, agian egunen baten nire musika ibilbidea Euskal Herrian egiten jarrai dezaket!”), Jakin (“Krisia, itxaropenik eza, herrimina... nork daki!”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nork jakin : Herria (“Elizondo aldean ikusten baduzue emazte bat ixopak eskuetan margolan baten tindatzen, nork daki, behar bada Aña Mari Marin izango da!”), Berria (“Eta, nork daki, agian autokritikara”), Eneko Bidegain (“Gero, nork daki, orobat mutiko hori arras gustatuko zaio, gehiegi ere...”), Matias Mugica (“Agian, nork jakin, agian bazitekeen Tsarrari bizia salbatzea ere!”), Edorta Jimenez (“Beste batzuk mahaietan ziren, edanean, jolasean eta, nork daki, aukeraren zain”), Josu Zabaleta (“Nork jakin hura ba ote datorren - esan zuten neskek.”), Joxemari Urteaga (“Hara, Justo, nire ustez - moztu zion Albertok -, zeruko konstelazio bat izan daiteke triangelua, baita trafikoko seinale bat ere, edo musika talderen baten ikurra, nork jakin”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa gehitzekoa da, batek jakin bezala. Baina bi azpisarrerek ohar bidez azaldu beharko lukete nork daki eta batek daki formetan bakarrik erabiltzen dela.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoak.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka izengilea.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: normalean.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

normal(du), normaltzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-izatu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

eguraldia normaltzen hasia da, aurreko egunetako haize zakarra baretu ahala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko normalean eta normalean ibili azpi-sarrerak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

normalean 308: G. Nazabal, ZArg 1978, X. Intxausti 2, J. Jauregi, Elhuyar 18, B. Bakaikoa, I. Azkune 2, F.M. Ugarte, I. Antiguedad 2, EkonHastapenak, Ijitoaren "poleoiak", L. Oñederra, J. Etxeberria, K. Altonaga 5, M. Zalbide, LMuj, UZEI 20, J. Iturria, Atalase Maila, J. Kortabarria, Programazioa 1983, A. Pagola 2, J.M. Agirre, P. Esnal, B. Urkizu 3, P. Salaburu 2, J. Urrutikoetxea, Txill 4, A. Sarriegi 3, J.A. Irabien, S. Goñi 3, Zinetika, J.M. Torrealdai, M. Mendizabal, F.J. Juanes, HizkLiter/BBB/1 2, Hizkuntza/7/OHO, Zientzia eta teknika 1986, Idazleen II Ihardunaldiak, KontsumHeziketa 1986 3, X. Mendiguren B. 3, J. Agirre 10, Deia 1986, Gizartea/4, U. Larramendi 10, OrdenadoreP, Beasain, A. Lertxundi, EGLU 4, I. Zubiri, M. Ugalde, Aizu! 1987, M.A. Elkoroberezibar, J. Madariaga, M. Lorda, B. Uraga, F. Juaristi, Hemen 1988, J. Ortaraz, A. Lasarte 3, Susa 1989 2, J. Bergara, Anai elkarte bat, J.C. Alonso, X. Kintana 2, J. Zabaleta, M.A. Unanua, Jauntxoak, DV Zabalik 1989, Argia 1989 2, ArrPress 1989 4, MarrazTekn 2, GizarteZ/OHO, TeknolMekan 4, Kuxkux/6, J.A. Berriotxoa 4, I. Aldabe 2, Zeu zeutara, I. Aizpuru, Fisikaren historia, J. Sarrionandia, J. Belmonte, X. Gereño 2, M. Lopez 3, A. Aizpuru, Ene Bada! 1990 2, Eguna 1990, J.R. Aizpurua 2, BiMailMorfol, Sirimiri 4, EUSTAT 1991-1993 6, P. Iztueta, LISP ProgrLengoaia 2, J.M. Elortza 2, A. Cazabon, Egunk 1991-1997 2, LEF 3, Hitz-ordena, Fdz. de Larrinoa, J. Gabilondo, EstiLib 2, F.J. San Martin, A. Iturbe, I. Mendiguren, X. Mendiguren E., A. Iban 3, J.R. Aihartza 2, Amoroto, J. Artaraz 2, KatuenTest, Eutsi/1 2, Ingurunea/3, Hizkuntza/7, AEK 2, J.K. Igerabide 2, R.M. Pagola, GaztEntz/7 2, Jugoslavia, P. Barrena, A. Martinez, HezkSaila Barnet 1993 2, E. Lopetegi, Mundua 1993, J.R. Bengoetxea 3, EHAA 1993, B. Kortabarria, B. Arrizabalaga, Elgoibarren 1993, A. Diaz de Lezana, Baietz/6 2, Erreologia, I. Eguren 2, Ingurua/3 2, Xuxen 2, S. Ott 4, FisKim/BBB, BidaiaZient, P.Zubizarreta, NPAO 1994 2, E.Otamendi, Santa Mariñe 1994 2, A. Basurko, M. Karrera, 15 gertaera, HIESA 1995, KirolEntrenamendua, NekHizt, Pirinioak 1995, EstiLib, G. Aranguren, J. Garzia, G. Markuleta, DNoticias 1995, Galtzaundi 1995, Baietz ba! 2, U. Ruiz, A. Alberdi, OinElektr/BBB 2, J.M. Beltran 2, HD kulturak 3, Jorge de Oteiza 2, DV 1996, Aretxagazeta 1996 2, F. Ibargutxi, Berrigara 1997.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

normalean : DFrec 15, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

normalean : HiruMila (normalmente, en general), ElhHizt (normalmente, habitualmente, generalmente), PMuj DVC (normalmente) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBBk soildua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

berria da, dirudienez; baina oso hedatua, eta idazle onen lanetan ageri dena; hori bai, Hegoaldean bakarrik, nonbait, eta Heg. markarekin eskaintzekoa izan liteke, zorrotz jokatu nahi bada, lantaldeak markarik gabe proposatzen duen arren.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

normal sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

normalizatu, normaliza, normalizatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

normalizatu, normaliza, normalizatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-izatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

normalizatzaile 7: B. Urkizu 4 (adib.: "Horrela profil biko pertsona sortzen zen: normalizatzaile filologoa eta normalizatzaile soziala"), Euskararen Unibertsoa ("Neurri normalizatzaileak aplikatuko dituztenek berauen diseinoan parte hartzen ez badute, nekez lortuko da sektore horiek guztiek planaren gauzatzean inplikatzea"), NPAO 1999 2 ("Banan-banakako tratamendu normalizatzailea [...] Egoitza hauetan hartutakoekin burututako banan-banako tratamenduei eta helburu normalizatzaileak finkatu izanari esker").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

LB: 51; ETC: 93

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: normalizatzaile adj. normalizador/a, el/la que normaliza / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil (-tzaile osaerako erregularra da; hiru idazlanetan jasoa).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, baina gaur izen gisa ere erabiltzen da, lanpostu zehatz bat adierazteko. Bide batez, normalizatu ere berrikustekoa da, ez baita ‘normal bihurtu’ bakarrik, ‘normaren araberakoa’ ere adierazi nahi da (ikusa eta adibideak hemendik gertuago daude ‘normal bihurtu’tik baino).