105 emaitza lur bilaketarentzat - [1 - 100] bistaratzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 |
lur, lu-.
buztin lur; sekain lur; solairu (egurrezkoa), zoru, lur (*lokatibo); ureztalur.
AS: lur-emaile Sin. ehorzle, lur eman, lur jo, lur-lan, Lurra mug. Astron.: gure planeta, Lurra da.
AS gisa gehituz: lur beltz, lur-emate, lur-globo, lur hartu, lur idor, lur-jabe, lur joarazi, lur-jotze, lur-langile, lur-lantze, lurra eman, lur santu, lur-zulo ; eta adibide gisa: lur arina, lur azpikoa, lur errea, lur gizena, lur hutsa, lur jota (egon), lur-mamia, lur mehea; lurreko armada, lurreko paradisua, lurrezkoa, lur sakona.
lur eman, lur-lan, lur jo.
lur erabili beharrean, zoru, zola bezalakoak agertzen dira, oker: gauzak, normalean lurrera erortzen dira, eta lurretik jasotzen (eta ez zorura/zorutik, zolara/zolatik); "lurra konpondu beharra daukagu"; "gelako zorua aldatzekotan gara".
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LUR AGINDU. Tierra prometida. Eta emana hekien aitei lur agindua. EZ Eliç 79s. Nahiz sar-arazi Jainkoaren populua lur aginduan. Lg I 200. Lur-aginduari buruz zoazila Israelitak. Zerb IxtS 40
adib.: lur 3 iz. Lur eremua. Lur berriak ikusteko. Aaron ez zela lur aginduan sartuko.
lur agindu 6: ElCorreo 4 (Lur agindu baten nostalgia? Gaurko gizartean deserrian bizi gara denok), Berria (Israel (berria) sortu zutenean, eredu eta esperantza bihurtu zen gerra galduaren min-zamak nola eraman ez zekiten euskal herritarrentzat, nazioartean estatu berri bat ikustea Washingtonek bultzatua! naufragoaren taula zen Lur Agindua galdu zutenen amets hondoratuarentzat), Argia (Voltairek ere, juduek Lur Agindutik kanpo eman zuten bostehun urteak gogoan, bere Hiztegi Filosofikoan galdetzen du, hainbeste denboraren buruan, lurralde baten gaineko eskubide zilegizkoek ez ote zuten preskribituko).
lur agindu 5: Berria (Munduan juduen aurka izandako garbiketak Lur Agindura itzultzeko ametsa berpiztu zuen sionismoa eta Holokaustoaren ondoren estatu bat izatea lortu zuten, Israel), Jon Muñoz (Gogoan nuen oso hunkitu ninduen argazki bat, 1994ko abuztukoa, Kuban "baltseroen krisia" gertatu zenekoa, orduan milaka eta milaka gizon-emakume itsasoz abiatu baitziren oso ontzi hauskorretan, batzuetan elkarri lotutako pneumatiko soiletan, Floridako hondartzetatik bereizten zituen tarte txikia egin eta Estatu Batuetara, Lur Agindura, iristeko), Xabier Olarra (Oinetako hauek jantzita ezarri nituen nik oinak, 34 urteren buruan, niretzat Lur Agindua izan zen lurrean), Iñaki Mendiguren (Laeti termino teknikoa - eta honekin ezagutzen ziren kolono barbaro haiek - mendebaldeko germaniar hitz batetik dator, atzerriko egoiliar erdijopuak adierazteko hitz batetik; eta etsai barbaro menderatuen ondorengoak zirela ondoriozta genezake, iraganeko eraso-ekintzengatik sarituak edo zigortuak, aurrez beren erasoaldietan suntsitua zuten Lur Aginduan langile baketsu izatera behartuz edo lausengatuz), Fernando Rey (Hemen bizi izaten zen jendea zinean lanean hasten zenean eta, hobera egiten zuenean, hemendik pixkana-pixkana mendebaldera joaten zen, Beverly Hills aldera, Lur Agindura).
Adierazle egokia da, Bibliako terminoa eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur sarreran. Komeni da ohar bidez adieraztea letra larriz idaztekoa dela adiera markatua duenean.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-03-23 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
lur ahulak: fruitu urria ematen dutenak (s.u. ahul)
Esapidea da eta azpisarrera egitea proposatu da.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur eta ahul sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: lurbeltz / LurE: - / ElhHizt: lurbeltz / EskolaHE: -
-beltz.
lur sarrerari dagokiona azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:HBB | 1995-10-24 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS
eman.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z7:LBeh | 2014-11-11 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LUR-EREMU. Terreno. Lur eremuak aintzineko berak dira, bainan goriagoak. Dv Lab 92. Hari esker ziren bada lantegiak usutu, [...] lur-eremu berri gaitzak laakitu, gehienak indar handiko ongailuez hanpatuz. JE GH 1932, 498. Bazituen Iruritan jauregi bat eta lur-eremu pollit bat. Lf Murtuts 50. Territorio. Lur eremu heietarat joaiteko [Colomb]. HU Aurp 51. [Eskualdunek] bere zituzten lur-eremuak / izan gatik ere hertsi. Ox 161. Aita Sainduari lur eremu ederrenak eman. Zerb IxtS 102. Lur-eremu hedatuak beren eskuperatzen zituztelarik herri hartan. Mde Pr 222. Gaztelako lur eremu lauetan dagoan kartzela-eritegirako. Erkiag BatB 203
LBeh (2014-04-03): lur(-)eremu 266: Deia 2 (adib.: Izan ere, lur-eremuak galduko dituzte, batzuk desagertzeraino; sikate are larriagoak jasan beharko dituzte, gosetea iraunkor, jasanezin bihurtuz), Elhuyar 9 (adib.: Lehen esperimentuen arabera, lur-eremu berri horiek emankorrak dira, eta dagoeneko jaso dituzte kotoia, pepinoak, tomateak, sandiak, platanoak, mahatsa eta garia), Consumer 4 (adib.: Ez da behar lur eremu handirik baratzea egiteko..., Poloetako inguruneak lur-eremuko bi poloen inguruan hedatzen dira eta zirkulu polar artikoak eta antartikoak mugatzen dituzte), Berria 142 (adib.: Zorua lur-eremu traketsa izan dute zeharkaldiak iraun duen ia bi hilabeteetan eta atzokoa ez zen salbuespena izan), EiTB 52 (adib.: Suak 455.000 hektareako lur-eremua kiskali du Victoria estatuan), Jakin 3 (adib.: BBK live, AC/DC, Bruce Springsteen, U2, Shakira edo ezin handiagoak diren izarren zeru bilakatu da gure lur eremu txiki hau), Argia 40 (adib.: Elizak bildutako lur-eremu eskergak arazo bihurtu ziren gobernu burgesentzat), DiarioVasco 14 (adib.: Natura Elkarteak ahalegin berri bat egin du aurten Iñurritza, Ihidieta eta Astiko lur-eremu guzti hori naturalizatzeko oinarriak aurkeztuz).
EPG: lur(-)eremu 133: Berria 68 (adib.: Izan ere, aurreko egoitzak hiru solairu zituen eta 540 metro koadroko lur eremuan eraiki zuten), Herria 25 (adib.: Badakigu egin duela lur-eremuaren arabera.), Piarres Xarriton 5 (adib.: Berezgoak ez du bakarrik nahi, doi aberastasun, doi jende buru, doi lur eremu, doi alaitasun), Fernando Rey 3 (adib.: Armistizioaren ondo-ondoko hilabeteetan hil ziren, Ivreatik hurbil gordeleku zuten lur eremu batean, lehenbizi aita, eta gero ama handik gutxira), Jon Maia 3 (adib.: Oihana hazi eta hazi ari zen, eta zuhaitzak gizonen lur eremuetaraino sartu zituzten), Lutxo Egia 3 (adib.: Iparraldeko lur-eremu errepublikarrera sartu zen, Madrilen adostu bezala), Joan Mari Irigoien (Eta jauregiaren aitzinaldeko planotik harat, bertzalde, bi lur eremu errektangular bereiz zitezkeen, elkarri zerraizkionak eta jauregiaren ataria osatzen zutenak), Felipe Juaristi, Juan Garzia, Itxaro Borda, Txema Ramirez de la Piscina, Hasier Etxeberria, Joseba Sarrionandia, Iñaki Heras, etab.
BerriaEL2013: -.
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Elkarketa librea.
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Adibide gisa onartzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Adibide gisa onartzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-07-13 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LUR GIZEN. Tierra pingüe. Lur gizenek abrea laster gizenduko. Hb Esk 189. Lur gizena, sakona, bustintsua naien. Munita 44. Elorriak, lur gizena autatu bearrean, arkaitza autatu zuan bizitzeko. Vill in Gand Elorri 15. v. tbn. Dv Lab 383. Jnn SBi 110. Barb Sup V. Zait Plat 26. Ibiñ Virgil 84
adib.: lur 4 iz. Lurraren azalaren zati gotorra eratzen duen osagaia, eta, bereziki, osagai horren zati biguna, landareak hazteko balio duena. Lurra eta haitzak. Lurrak ematen dituen fruituak. Haziak ernatzeko lur heze emankorrak. Sustraiak lur barruan dituelako. Ardo eta gari lur jorietara. Lurra irauli. Lurrak ongarritzeko. Lur arina, azala. Hazia toki harritsuan, lur mehea zuen tokian erori zen. Lur argaleko landareak lur koipetsuko basora igaro. Gaztainondoak lur harroa eskatzen du. Lur agor edo idorretan. Lur gizenak. Haritz mota horrek nahiago du lur sakona eta buztintsua. Lur mamiari ihes eginik, harkaitza aukeratu zuen. Nafarroako lur gorriak. Lur erre eta lehorrak. Buztin lurrak eta hondar lurrak. Zingira-lur batean gaindi. Lur koloreko nekazariak. Lur landuan ereiten.
lur gizen 1, Berria (Lurra bera nolakoa zen ere arrazoi pisutsua zen; lur gizenak izan behar zuen).
lur gizen 2: Xabier Olarra ("Bake garaian presta ezazu gerra" esaerak ulertu ohi den baino esanahi sakonagoa du; ez du bakarrik esan nahi lurreko gauza guztiek dutela bukaera - aldaketa dela lege aldagaitz eta betiereko bakarra - baizik eta bakearen soroan gerraren haziak usu barreiatuak direla eta erne eta hazteko lur gizena dutela), Elizen arteko Biblia (Hiri babestuak eta lur gizenak hartu zituzten, ondasunez beteriko etxeez eta ur-putzuez jabetu ziren, mahasti, olibadi eta fruta-arbolen sail handiez. Asetzeraino jan zuten, sabela puzteraino; zure ondasun ugariz gozatu ziren).
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: -
NekHizt: Sin. lur handi; lur sakon.
Adibide gisa jasoa dago jada, eta aski izan liteke, lur formarekin osatutako gainerakoak bezala.
lur mardul forma aztertzean azpisarrera egitea proposatu da.
adibide gisa ematekoa, lur sarreran.
Adibide gisa mantentzekoa lur sarreran.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur eta gizen sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-02-12 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: LUR GOSE (V-arr-gip, AN-larr-araq). Ref.: A (lur); Asp Leiz; Iz ArOñ (paga-lurra), Elexp Berg. a) "Tierra pobre, no abonada" Asp Leiz. "Paga-lurra, lur gosia edo abonu asko bear duana" Iz ArOñ. Lur gose ta legor-xamarra bada. Munita 59. Azpiko lur gosea gañera atera, ta gañeko ona azpira sartu. Ib. 149. b) Región pobre, mísera. Aldegin nuen, ene Iainko, Zuregandik, Zure geldi-egonetik ene gaztezaroan, eta lur gose gertatu nintzan. "Regio egestatis". Or Aitork 52. c) LUR-GOSE. Hambre, necesidad de tierra. Lur-gose bat bizi deutse / aukeratu eban arkaitzean. Gand Elorri 74. d) LUR-GOSE. Hambriento, necesitado de tierra. Enbor-gerri-mutur, buru-pillota, / lur gose ordez, egurats billa [gizona]. NEtx LBB 242
lur gose 3: Jakin (Euskal populuak lur gosea zuen eta engantxadoreak herriz herri joaten ziren bidaia txartela eskainiz eta lur eskaintza zabala oparituz), Argia (Lur gose handia dago), Erlea (Urtsuko maldak urrutian ageri dira, laborarien lur goseak gero eta gehiago pentzetuak).
lur gose 4: Itxaro Borda 2 (Bidenabar sentitzen zuen lur-gose ziren mutiko lotsagabeei amore eman beharko zietela noizbait, etorkizun hurbilean menturaz.), Piarres Xarriton (Eta gainera, Pariseko hiri nagusitik zetorren burdinbide berrien sareak deitzen zituen baserritar guztiak Frantzia behereko hirietan metatzera edo eramaten etxetik urrun, beren urte ederrenak soldadugoan gastatzera edo, areago oraino, Nazio Handiaren lur gosea ezin asez, odolaren xahutzera behartzen, kolonietan), Txiliku (Andrzej-k ez zuen denborarik hartu esateko beste hamazazpi urtetan turko haien atzetik aritu zela Sobieski, husarren kasaka gorriek eta haien zilarrezko apaingarri, urrezko brodatu eta ezpaten distirek liluraturik, eta ez zion aipatu bitarte horretan Sobieskiren agintea ahultzen eta berea indartzen aritu zela Prusia, beti lur gose zen Prusia faltsu hura, gauez mugarriak aldatzen aritzen den auzoko maltzur hura...).
Erabilia eta adibide gisa sartzekoa.
Adibide gisa jasotzekoa lur sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:24 | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
lur (h)artu 5: Aran SIgn ("Gaetako kaiyean lur-artu zuen"), Ir YKBiz ("Genesar-errira ziran ta lur artu zuten"), Salav ("Lezoko kanposantuan lur artuak dira"), NEtx LBB ("Buenos Airesko kaietan lur artu zutenean"), Mde Pr ("Engelandatik etorri Normanek Irlandan lur-hartu zuten"); eta, OEH argitaratuan, gainera: J. Goenaga Aita San Inazio (ap. DRA: "Bost egunen buruan lur artu zuten Gaeta deritzaion Italiako erri batean"); lurra artu 1, Lard ("Itsasotik irtenda, [San Pablo eta besteak] lurra artu zuten bazterrak [Publiok bereak zituen]").
lur (h)artu 11: J. Zubikarai ("azken-larrialdi batean egazkiña etxe-ostean egozan basoen galbarrean lur artzeko gai izango zan"), Lab TOE ("Egia esateko, gure bizierak ez zuan asko laguntzen emen Antzerki berriaz lur artu zezan"), B. Latiegi ("Ar dezagun lur, ugartearen egoaldean"), Mde (OEHko testuinguru berean), OinEntz/5 ("Goitik erortzen den katua, lur hartzerakoan, lau hanken gainean eroriko da beti, kolpea arinago dadin"), VozEusk 1984 ("Oraingo honetan larunbatean Euskadi Sondikako aireportu bitartez utzi ondoren, lur hartu zuten Austrian"), Etxde ("haize-bergantin batean ontziratu nintzen eta Santoñan lur hartu genuen"), X. Odriozola ("Ustegabean, hilik Selin 1.520'ko iraila'ren 30, Istambul-en ixilean lur hartu zuen"), J.M. Azurmendi ("Kloresko aireportuan, B714 batek lur hartzen du...."), K. Linazasoro ("Hura kakalarria, pista estu ziztrin hartan lur hartzeko tenorea"), Tutankamon-en hilobia ("iru hegazkin jaitsi ziren Ibarrean, lur hartu eta, altxorrez beterik, leku ezezagun batera joan ziren"); lurrartu 4: Kondairan zehar 2 ("amerikar tropak izan ere, 1942ko azaroaren 8an Marruekos eta Arjelian lurrartu zutelarik, Erresistentziko frantses tropen aldetik, Tripoli, Tunez eta Bizerta menderatu zuten", "Uztailaren 10rrean aliatuek Sizilia lurrartu zuten jazarpenik aurkitzen ez zutelarik inon"), J.M. Suraso ("Mortimer buruz behera jaitsi zen tximiniatik, zarata handia eginez eta estufa barruan lurrartu zuen"), J.M. Irigoien ("Anartean, banaka lurrartzen zuten euliek Xalbaren pupitre gaineko lurreratze pistan"), I. Irazabalbeitia ("Aukeratu lurralde epelen batean lurrartzeko tokia"); lur-hartze (eta lurrartze) 2: Kondairan zehar ("Lurratze honek gertaera guztiz garrantzizkoak ekarri zituen hiriburura"); F. Mendizabal ("Airean-joatea eta lur-hartzea").
lur hartu : AB50 1, Euskalterm (lur-hartu); lur-hartze : Euskalterm 3; lurrartu : DFrec 2, AB38 1, HiztEn; lurrartze : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. LurE.
lurrartu : HiruMila, Casve EF; lurr-artu : PMuj DVC; lurr-artze : PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
EEgunk: "lur hartu († lurra hartu). Hegazkinak eta".
hartu.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
- [K104]: "lur hartu (hegazkinak)? lurrartu badago pare bat hiztegitan, are lurrutzi ere!" (1996-01-10)
- [K201]: "Ez dut beharrik ikusten. Eta gainera adibidetzat "hegazkinak-eta" jartzen badugu, eta lurreratu-n adibiderik ez, berehala kenduko dio lekua, eta "aterrizar" guztiak "lur hartu" itzulita ikusiko ditugu" (2008-01-02)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-idor.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
lehorra, lurra.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:HBB | 1995-10-24 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS
jo.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:004 | 2003-07-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
joarazi.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-07-13 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
LUR MARDUL Tierra pingüe. * Lur mardul eta ezotasun goxoz bustitakoetan. Ibiñ Virgil 86. Euskalerriak lur mardula izan du giza-landare bikañak sortzeko. (In MAtx) Gazt 7.
LB: Oria ibaiari-eta bere ubideak eta sanpiurak eginez, zingira lehortu eta osasuntsu bizi ahal izateko gai egin zuten arte, hango lur mardula lantzeko (DiarioVasco); EPG: Larra ezazu, Jauna, artzain-makilaz zeure herria, zeurea duzun artaldea; bakarrik eta sastraka artean bizi baita, inguruan lur emankorrak dituen arren. Larra bedi Baxan eta Galaadeko lur marduletan, antzina bezala (Elizen arteko Biblia); ETC: 3 Zer langile musika lur mardula dirdaitsu estaltzen zuen zeru urdinaren pean! (Koldo Izagirre).
Elhuyar: mardul 4 izond. [lurra] fértil; Adorez: 0; Labayru: 0;
mardul 2 adj. Irud. Negar malko mardulak. Euri mardula ari zuen. Hirurehun abestiko sorta mardula. Liburu trinko eta mardul batean. Bazuten arrazoi mardulik horretarako. Obra mardula utzi digu. Irabazpide mardulak lortzeko. Jakinduria mardula. Lur mardula: lur gizena.
Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. lur gizen definitzailea ere azpisarrera bihurtzekoa da.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur eta mardul sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:43 | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS: lur santu edo lur saindu / EskolaHE: -
-santu.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
1 hilerria. 2: Palestina edo Lur Santua deitzen duguna.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2007-11-13 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-02-12 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: LUR ZABAL. a) Ancho mundo, toda la tierra. Lurzabaleko osti done guztietan. KIkV 90. Lur zabal guztia baño beste aberririk ez eukan gizona. Eguzk GizAuz 67. Egaztiak ere ugari bitez lur zabalean. MAtx Gazt 15. Olako gutxi da gaur / lur zabalian. Uzt Sas 50. v. tbn. NEtx Antz 119. Basarri 10. Vill Jaink 16.b) Territorio, país. Lurzabal onen asiyerako / emakume ta gizonak / Euskeran eta nekazaritzan / ill arte jardun ziranak. Zapiain Bertsol 1931, 13
lur zabal 10: Elhuyar (zenbat tranpa ezartzen dituzte lur zabaletan), Berria 3 (lur zabalak desagertzen ari dira), Jakin (Lurraldetxo baten buru izan ordez, lur zabaletako finantza guru bilakatu nahi dute. Nola ez?), Argia (inguruan dauden mahastiak eta lur zabalak ikusteko toki ezin aproposagoa).
lur zabal 15: Herria 3 (Lehen horrek hogei mila manifestaldi bildu ditu bere lur zabaletako hegoaldean, gehienak gazte eta ixtudiantak), Berria (Eta urbanisten hiriari bizkar emanez, arintasunezko finkapen berriak ezarri dira han-hemenka, birraurkitutako lur zabalean), Elizen arteko Biblia 4 (Lur zabalean hedatu ziren, eta fededunen kanpalekua eta hiri maitea inguratu zituzten. Jaitsi zen, ordea, zerutik sua eta irentsi egin zituen), Xabier Mendiguren Elizegi 2 (Ingurune erromantiko perfektu harekin ligatzen ez banuen lur zabaleko lerdorik ergel eta inozoena izango nintzela esaten nion behin eta berriz neure buruari, eta hala ere ez nuen eskutik heltzea baino balentria handiagoetarako ausardiarik izan), Xanti Iruretagoiena 2 (Tamainari dagokionez, lur-zabaleraren arabera eta etxean jasoko diren uzten arabera aukeratuko da), Juan Garzia 3 (Tsíui PÍn hil zen; inork ere, haren eskuko izan ziren lur zabaletan, ez zuen labirinto haren arrastorik aurkitu; nobelaren nahasmenak pentsarazi zidan bera zela labirintoa), Pello Salaburu (Dokumentuek diotenez, batzorde honen eskutik 3.000 inguru familia euskaldun sartu zen, eta 131.000 hektarea kolonizatu zituzten Argentinako lur zabal haietan), Xabier Olarra (Irudimenaren lur zabal urrunetan // dortoka bat dut amets tronu guztietan), Rafa Egiguren (Lur zabal bezain emankorra, larre eta fruta-arbolak inguruan, beste etxeetatik aparte samar zegoen, eta lasai ibili nintekeen etxetik kanpo ere), Bernardo Atxaga (Behin batean harritu egiten nindutela esan nien, zenbat r eta zenbat k erabiltzen zituzten, eta berak baietz erantzun zidan, ez al nintzen lehenago konturatu, bera eta osaba bi kilker bakarti zirela Amerikako lur zabalean, eta soinu hura hegoak astintzean egiten zutela), Patxi Ezkiaga, Pello Zabala, Itxaro Borda, Patxi Zubizarreta.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Erabakia (2007-04-19/20): "erantsi egingo zaio foruduna lehengo definizioari ('Bizkaiko lur zabaleko herri foruduna'). Eta kontuan izango da lehen itzulikoetan ageri ez den forudun forma onartu duela horrenbestez Euskaltzaindiak, eta definizio horretan ageri den lur zabal lexia ere jaso beharra egongo dela (seguru asko, lur sarrerako azpisarrera gisa)".
Erabilia da eta adibide gisa sartzekoa.
-zabal.
Adibide gisa jasotzekoa lur sarreran.
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-31) Oraingoz ez da hiztegian jasoko, eta ikusiko da zer proposatzen duten Zuz. arlokoetan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-zuri.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
kaolina, toska.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2022-03-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
LUR-ARRAS a)) (Sal, ap. ; luherras Sc ap. A ). (Adv.). Por el suelo, en el suelo. "Lur-arras lo egin du (Sal, R), ha dormido en tierra" A. -- A ras de tierra. * Zakurra ene sahetsean saingaka eta jauzteka, burua lur arras. JE Bur 16. Zirristan lerratzen lur arras [pilota] . Ib. 30. Xoria lur-arras, uria laster has. EZBB II 134. b)) (Sust.). "Pavimiento de tierrra en una habitación" A. -- En gral., suelo. * Hiru [dupa] kentzen ahal ditugu lur-arrasetik, gain-gainean ezartzeko. Lf Murtuts 16.
LB: 17; EPG: 23; ETC: 94.
Elhuyar: 0; Adorez: lur arrasean lo egin genuen: dormimos al ras de tierra; Labayru: Lur arrasetik kendu eta gainean jarri.
arras2 (Adizlagun balioa duten elkarteen bigarren osagai gisa). Lap. Aipatzen den gainazalaren garaiera berean; aipatzen den gainazala ukituz. Ileak larru-arras moztu dizkiote eta kaskamotz utzi dute. Larru-arras zilizio bat harturik. Lur-arras lo egin du. || Zuhaitzaren gainaldeko adarrak arrasetik mozten dira.
Azpisarrera gisa jasotzea komeni da, larru-arras formarekin egin den bezala. Eta adiera mantendu, baina oharra ezabatuta eta azpiadierako adibidea adierara eraman.
Lap.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:07 | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-r+b-.
-bira.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-06-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
polo, lurburu.
'Lurraren poloa'.
-r+b-.
-buru.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:28 | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-dun.
izond.
lur-jabea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EArau186 | 2018-05-15 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu lurgabe formarik.
lurgabe 1 (izen berezia da), Jakin (Joxe Mari eta Mikel usurbildarrak, Aitor Badiola, Ordiziako Yoloak, Soraluzeko Trio Nubay, Oromiñoko Epetargiak, Elgoibarko Lurgabe, Zorion Egileor, Bizkaian sortu eta gutxi iraun zuen Herrikoi taldea eta al dakit nik beste zenbat holako kantari).
lurgabe 5: Herria 3 (Duela gutti, Xalbat Martinon adiskideak helarazi dauzkigu Pausutik Brasilgo lurgabeen egoeraz artikulu batzu biziki interesantak), Iñaki Mendiguren (Beren erlijio-legearen lanketan gizarte-zementu berria aurkitu zuten eta gurasoen lurraldetik deserriratzearen ondorio ekonomiko tamalgarriak erbestean merkataritzan trebetasun berezia garatuz gainditu zituzten eta, laborantzaren ordez beste hiri-negozio batzuetan, erbesteratu lurgabeek jada ezin baitzuten zertu lanbide hori), Juan Garzia (Bada, hara, Fortinbras gazteak, soberako kemen beroz gainezka, gizon lurgabe bipilezko saldo bat arrantzatu dik).
186. araua: Joan Lurgabea
Adierazle egokia eta erabilia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:22 | 2003-07-08 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurgain (eta lur gañ 1, lur-gaiñ 3, lur-gañ 1, lur gain 4, lurgaiñ 1, lurgañ 3) izen oso bezala 17 aldiz jaso da: Mb IArg I ("Larru gorrian ta deus ere bage gatoz guziok emengo lurgañ ontara"), JE Bur ("Etzen norbeit kantuz adiaraztekoa itsasoaren urhuriak, zeruen eder handi izigarria, lur gainaren itxura aldakorrak, gizonaren bihotzean ihalozkatzen diren azturen orroa"), JMB ELG ("Lurgaiñak mosaikoz egiñak zeuzkan, lau urte-aroen irudiz edertuak eta gerka-lerro zuriz, naiz beltzez, berdez, oriz eta gorriz apainduak"), Or Eus ("Ikusi nere esku-gaiña / pagopearen lur-gaiña; / azal-tartean kabitzen ez-ta / gaiñera atera da zaiña"), TAg Uzt 2 ("Estalixe du gaur belarrak lurgaña; baña azal mea zerbait urratu ezkero, itxas-ondarra agertzen da oraindio nunai", "Gandu urratuen artetik, argi-ikara iduri, buruz-buru zearkatu du lurgaña lenengo urre-izpiak"), Zait Sof ("Zuzia eskuetan zuna, gure lur gañaren buruz bilin-balaunka erori ta burrunba entzun zan"), Mde Pr ("Irudimen joriago bat eduki ukan balu, ohartuko zen, behar bada, gaua beltzago zela urteko garai hartan ohi den baino, eta lanpadariek ez zutela aidean dilindan iduri zegoen susko borobil bederaz beste argirik egozten, lurgaina eta lurgainean zebiltzanak ilunpe osoan utziz"), Basarri ("Nai degu baña ezin izan gu / lur gain ontan zoriontsu"), And AUzta 2 ("Larogeita iru urte baditut nire gaztetati onera / lurgain onetan ikusi dira makiñatxo bat goibera", "Lur gain onetan bizitza / Biziro da pozgarria, / Gure errian ez da agortzen / Maitasunezko iturria"), Vill Jaink 2 ("Jakiña, bistan da, gizona ezta beti lurgain ontan bizi izan, bizi izateko bear direnak falta zitzaizkion eta", "Nere egunak, lurgain ontan, esan zion Jakobek, izan dira 130 urte"), Gand Elorri ("Aintxe zenbiltzan Jainko-asmotan / ago-ezpanez leize sakonak, / arau jakiñez, Ardura Zaarrak / inguratzean; aintxe lur-gaiña, / zeruak landuz, txori kantuz ta / egurats argiz mamindutean"), Xa Odol ("lur gain guziak galdua zuen negu beltzeko histura, / ni ganik ere aldaratu zen zahartzearen tristura"), Uzt 2 ("Oiez gaiñera beste klase bat / daukagu ziza oria, / oso aundia ez da ori baiña / perretxiku ugaria, / iñoiz lur-gaiña estalirikan / ikusten da pagadia, / eta eskertzen jakin bear da / orrelako janaria", "erreka aundi bat, etxe ederrak eta eleiza bikañak, / au baño toki ederragorik ez du izango lur-gañak") // Ik. OEH argitaratuan, gainera: Herr 28-11-1963 ("Lur-gainak forni dezake langai oriek, ala nola: ile, larru, esne, arto, ogi eta beste"), Urt Has 2,6 ("Ihinztatzeko lurgaña"); MItziar Txoriak ("Kabia [...] lugaindik urrean egin oi dik"); IPrad EEs 1915 ("Gipuzkoako orube edo lurgaña ain aldepetsu eta arkaitzez josiya izan"); lur gaineko (eta lur gañeko 2, lur-gañeko 2, lurgaiñeko 1) 8: Inza Azalp 2 ("Jaungoikoaren lur gañeko jauntza, au da, bere elizakoa; ta Jaungoikoaren zeruko jauntza, au da, zorionekoa", "Gizonaren lur gañeko bizitza, zirikaldia da, esan du Job santuak"), MEIG ("Eskean dabilenean, ez zebilen arimen batasuna edo lur gaineko zorionaren bila"), Anab Aprika 2 ("Itxura askotako gauza zan an: etxe antzekoak sarrera ta leioekin ederlariek egiñak, ill-arriak tente, landareak lur-ontzietan, kutxatillak jana jartzeko ta beste zenbait gauza lur-gañeko malla batean jarriak", "Etxeek lur-gañeko bizitza zuten bakarrik emen"), Zait Plat ("Onenbestez, gogoa il-ezina dan ezkero, ta lur gainekoak eta beitikoak oro ikasiak dituen ezkero, berriz oroiterazi besterik eztitu egiten gogoak"), Larz Iru ("airekoan, ez omen da phitsik senditzen, treinean baino gehiago, eta gain behera, xeheki ikus omen ditazke lur gaineko goiti behera guziak"), Vill Jaink ("Edozein izaki, lurgaiñeko bizitzara jaio orduko, adimenean bizi da"); lur gainean (eta lur gaiñean 1, lur ganean 1, lur gañean 16, lur-gainean 5, lur-gaiñean 1, lur-ganean 1, lur-ganian 2, lur-gañean 7, lurgainean 1, lurgaiñean 2, lür gañean 1) 47: Lç 2 ("Baina enzun ukhan dituenak, eta ez egin, irudi du fundament gabe bere etxea lur gainean edifikatu duen gizona", "Eta zuen bere eskuan liburutxo ireki bat: eta ezar zezan bere oin eskuina itsas gainean, eta ezkerra lur gainean"), Lar SAgust ("lurperatzen zituela andikan sortu ziraden hereje zital eta herejiya itxusi guziak; batere aien aztarnarik geratu gabe lur-gañean"), Mst ("Jaits erazi ezazü gañetik zure grazia, zelüko ihitzaz busta ezazü ene bihotza, ixur itzazü debozioniaren hurak, lür gañearen trenpatzeko, eta hari frütü ezin hoberik erakharteko"), Mb IArg I 2 ("lur gañean beren garbitegi-purgatorioa dutenak ere berekin dute azpiko purgategiko sua", "lur gañean arkitzen zen andrerik ederrena ta alargun gaztea"), AA III ("Orregatik etxea egin orduko, egin zituan lurpean urre zillarrak, diamanteak, ta arri fiñak; lur gañean beiak, ardiak, eperrak, ollaskoak, ta illez, ta lumaz jantzirik dabiltzan egaztiak, ta gauzak"), It Fab ("Esaten ez dek ik / ez dala lur gañean / arkitzen mutillik, / lasterka i ainbat / joan ditekeenik?"), Lard ("Seigarrenean lurrari agindu zion, abere eta lur-gañean dabiltzan beste bizikari guziak eman zitzala, oiei ere beren gisa, edo antzekoak sortzeko eskua emanik"), JE Bur ("Mintzai bat duk bitxia: lur gainean egundainotik aditu diren hitz guziak bilduak zauzkak, buru buztanak anglesak emanik"), Ag G 2 ("Batere kriseillu gabe, lur azpian ta lur gañean, eguzkirik eztan orduetan, gabaren erdian", "Janari etxean, lastoa ta belar-ondoa ugari, [...] gurtesi, orrazi, kabilla ta uztarriak lur-gañean"), ArgiDL ("Mutiltxoa bazera, egun edo biyar lege-gizon argia, sendagile yaiua, etxegile egokia, arotz, argiñ, nekazari azkarra izatera iritxi ziñezke, baña jakintza ori guziya lur gañean artu ta lurpean bukatzen da"), Barb 4 ("Izitu zen berriz, bainan sosegatu ere laster, ezen bi gizon hek Jesus Jauna bera eta JonDoni Petri ziren, lur gainean ibilki", "Ustez zeruan, eta ez nintzen ilhargian ere, bainan bai lur-gainean, nere ganberan, oraino hazkar eta erdi-gazte", "Orai zonbeit urthe, gure aita hil daukuk lur-gainean", "Jesus Jauna eta JonDoni Petri, lur-gainean zabiltzalarik, unhatuak heldu izan ziren Eskual-Herriko mugarat, eta bide bazterean jarri ziren biak"), Inza Azalp 5 ("izan bedi itxasoko arraien eta zeruko egaztien eta abereen eta lur guztiaren eta lur gañean arrastatzen dan arrastakari guztien jaun eta buru", "lur gañean zuk lotuko dezun guzia, zeruan ere lotua izango da: ta lur gañean askatuko dezun guzia, baitta zeruan ere askatua izango da", "egiz, esaten dizuet, lur gañean lotuko dittuzuen guziak, zeruan ere lotuak izango dira", "lur gañean askatuko dittuzuen guziak, askatuak izango dira zeruan ere"), Ir YKBiz ("Gizaldea lur gañean etzanarazi zuen. Gero artu zituen zazpi ogiak eta arraiak, eta eskerrak eman ondoan, autsi ta bere ikasleai eman zizkien"), Ldi IL ("Arkatz aundi bat, lapitzari esaten ziotek arkatza, eskuan, eta aoan ere maiz, ingia, papera, lur-gañean zabal, marrezka ziarduk"), Laux AB 2 ("Eta ixil dago arratsa / Euzkadi'ko lur-ganian", "Zelan iretargi-izpijai / barre egijen lur-ganian!"), TAg Uzt 2 ("Meakezurrean tinkaturik daramakin saski sabeletik eskukada artuta, ara nola dijoakien oloai, txingor-alea bai'litz, artoa lur-gañean jauzika", "Arkumearenak bezain zailu ta arin dijoaz oinkadak lur-gañean"), Zait Sof ("Polineikel, errukigarri ildakoaren gorpu illotzari, ordea, lurrik ez emateko illetarik ere ez egiteko erritarrei aldarriz agindu omen zien: erostake, ostera, obiratzeke, lur gañean uzteko, ikusten duten egazti arraparientzat yaki-gai ezti"), Etxde 2 ("Beñola, Deba lur gañean ba'zanik ere aztu xamar zeukanean, Beltran eta Migel Azpeitira jatxi ziran, Loiolako gazteluan Gipuzkoako guda-gizonak izan zuten batzar nagusi batera", "Gizon oberik eztuzu arkituko lur gañean"), MEIG 3 ("Gisa horretako asmakizunek nahitaez pot egin behar dutela erakutsiko ez baligute behin eta berriro, ez lirateke laster lur gainean geldituko ezkongaiak eta alargunak baizik", "Lerrorik laburrena lur-gainean, ez da lerro zuzena", "Lur-gainean uranio gehiegirik ezin aurki daitekeenez gero, beldur izatekoa da ez ote litzaigukeen ahituko giza-arraza zeharo akabatu baino lehen"), Mde Pr ("Irudimen joriago bat eduki ukan balu, ohartuko zen, behar bada, gaua beltzago zela urteko garai hartan ohi den baino, eta lanpadariek ez zutela aidean dilindan iduri zegoen susko borobil bederaz beste argirik egozten, lurgaina eta lurgainean zebiltzanak ilunpe osoan utziz"); Or Aitork 4 ("Zure idurira egin gizonak, ez du antzirik artu ortziko argizagien gain, [...]; bai, ordea, itsas-arraiñen, zeruko egaztien, abere guzien, lur osoaren eta lur gaiñean zarralda dabiltzan narrazti guzien gain", "lur-gaiñean egaztiak ugaldu balediz ere, iatorria uretik dute", "Egaztia ere itsas-iende da; baiña lurgaiñean ugaritzen da", "Zor zaie, are egazti-antzo diranez, lurgaiñean ugaltzen diran aien onespenengatik, aien aditzera lur osoan zabaldu baita"), Arti MaldanB 3 ("Ezin geiago, egun baitago, lur gainean infernua", "Amaitu zenean galtzada luze hori, zentzu gabe nintzen lur gainean erori, arrosadi bateko aihenaren kontra", "Gauza haundiak egiten, ditugu lur gainean"), Anab Aprika ("Lur-gañean gutxitan ikusten da ura; lur-azpian, ordea, ur-laisterrak izaten dira"), Erkiag BatB ("Iñoiz, Domuru santuren egunez, arratsaldean, an or emen jasoriko kandela-ondakiñak isiotuta ipiñi bere bai, txoritxuen azurrak zetzazen lur-ganean..."), Gand Elorri ("Gaur lur ganean dana da barri"), Salav ("Inguru artan bazegoan lan-puska bat lur gañean denbora luzean zeuden gizon-pillak lur azpira sartzen"), Ibiñ Virgil ("aren burutik erori lore-aillarak lur gainean zeuden"); lur gainetik (eta lur gaiñetik 1) 3: MEIG 2 ("Gure aldiko haize-erauntsiek urriki gabe astindu badute ere, geroak lur gainetik osoro ura badeza ere, hor daukagu ez atzoko, ez gaurko, ez biharko, bai ordea betiko", "Nonnahi aurkitu baititugu gizonak, gero eta usuago eta ugariago, desestali eta agirian utzi dituen mendeak, eskualdeak, jendeak, kulturak, lurpetik nahiz lur gainetik atereak eta idokiak"), Ibiñ Virgil ("Gure gaiztakeriaren lorratzek baliraute, utsal gertatuko dira, lur gaiñetik beldur oro betiko erauzteko"); lur gaiñera (eta lur ganera 1, lur gañera 2, lur-gaiñera 1, lur-gañera 1, lurgaiñera 1) 7: EZ Man I 2 ("Lekhuaren izenetik deitzen dugu Linboa, / Zeren baita lur gañera hurbiltzen den zilhoa", "Zure gatik altxatu zen gurutzera Mesia, / Eta etzen Sathan gatik lurgaiñera iautsia"), DurPl ("Lonjara eruan da lur ganera bota erremata egin arte antxe egoten da gizon bat deadarka ez dala ez karu amaika marabedi nai dabenak artu"), Munita 2 ("Bere zañak urik inguruan badu, lur gañera ateratzen omen dira", "Laño ta lurrun oiek ura dira, euria ta euri biurtu bear dute ta lur-gañera erori"), Or Aitork ("Agerturik eta lur gaiñera aterarik, Amburusiren Basilikara, bear zan deduz zeramaztela, sendatzen ziran, ez deabru satsuak artuak bakarrik, auek aitortzen zutela, baita aspaldiko urteetan itsu egona, irian oso ezaguna"), Berron Kijote ("Neronek duda-egiten dut, Santxo Panzak, nere baitan ala bait-diot gure Jainkoak lur-gaiñera erresumak euria-lez isuriko balitu ere, bat-bakarrik ez letorkio noski Mari Gutierrezen buruari").
lur gain (eta lur-gain 1, lurgain 2, lurgañ 1) izen oso 6: F. Urkia ("Eskoba: Lurgaña [zorua] garbitzeko tresna"), S. Erramouspe ("Elurrak dauzka mendi mazelak bere jauntziaz gorderik, / Ipharrak aldiz, lur gaina oro hotzarekin hormaturik"), Vill ("Arimako indar guztiak batu eta lurgain ontako irudi, gai ta itxura guztiak errotikan kentzen saiatzen nintzan"), J.G. Etxebarria ("Ludi ontan nenbillela / agintze-jaubetza barik, / nire eskatadun bular au / lur-gain narraz ekarririk"), Barrutia ("auxe da garbi dakusguna: lur gain onetan mundu bi daukaguzala, bata aberatsena ta bestea beartsu ta ez-eukiena"), K. Santisteban ("Dioniso - Astin ezazu lurgaina, o!, jainko astinketa! — Lurrikara bat gertatzen da eta poetak astinketa pertsonifikatzen du"); lur gainean (eta lur gaiñean 4, lur gañean 2, lur gañian 3, lur-gainean 2, lur-gaiñean 1, lur-ganean 2, lur-ganian 1, lur-gañean 2, lurgainean 4) 34: Kk ("Azi ederra erein da atzo Araba'ko zelayetan, erneko da, lur-ganian agertuko da"), Ol 2 (1 Kro 22,8: "nere aurrean lur gaiñean odol asko ixuri duzu", Mt 23,35: "... gañera datorkizuen lur gañean ixuritako odol zindo guzia, Abel zindoaren odoletik asi ta yauretxetik opamairako artean il zenuten Baraki'ren seme zan Zakari'ren odoleraño"), F. Zenarruzabeitia ("Jesus il da: illobiratu be egin dabe; Bere Nekaldia Jainko Semeak amaitu dau... Lur-ganean Bere buruagan artu eban egitekoa ondo burutu dau..."), TAg Uzt ("Meakezurrean finkaturik daramakin saski sabeletik eskukada artuta, ara nola dijoakien oloai, txingor-alea bai'litz, artoa lur-ganean jauzika"), GBarand Ilias 3 ("Piriamakumel hemen etzanik lur gañian ez-nazak Danaotar'en gudakintzat utzi bertan beherat", "norbere odolaz gorritutako lur gañian ustelduten dok, eta egazti okelajaliak emakumiak baño geyago ibilten dozak aren ondoan", "Zeure ondoan igarletzat Seloiak ba-dozuzan ori, egundo oiñik garbituten, eta egundo lotarako lur gañian ez ezik etzaten ez-diran Seloiak"), IrrintziZorn 1961 ("Ba-ekien gizonak madarikatuta bizi zirala lur gaiñean"), Zait Plat ("Ikus-ezinen artean ibil dedinean ere, bere begiz ikusi ta bere belarriz entzun nai izango du, ta lur gainean ikusia ta entzuna, lurrez gainekoekin elkartu ta uztartu nai izango ditu"), J. Gaztañaga ("Yabe zure Jainkoak, lur-gañean diran erri guztien artetik aukeratu zaitu, Beretzat berezitako erri izan zaitezen"), Karmel 1971 ("Jainko-erria lur gaiñean zar-barriztutzerakoan"), X. Amuriza ("Ez dira inoiz eskarmentatzen -esan zuen uniforme berdedun pilotuak, beren azpian, lur gainean zeuden eskeleto haik seinalaturik"), JMB 2 ("Harpeetan ere ba zituzten bizilekuak. Bai eta lur gainean ere, han hemen sakabanatuak, bizileku asko", "Berezko zenbait almenez gaindi, eguzkiak badu beste bat, gauez lurgainean dabiltzan iratxo kaltegarriak bere argiz aizatzekoa"), A. Albisu ("Lur-gañean luze gelditu dan Xabier'en ezkerreko eskuari muxuka ekingo dio Antonio'k"), Bizia lurrean (1) ("Anfibioak dituzu izaki arraro hauek; beren hatzaparrak lehenengo aldiz lur gainean ipini zituzten itsas-bizidunak"), Elhuyar 2 ("Harbel hau Devoriano harokoa da, eta Apalachetako mendebal muturrean eta Tennessee ekialdean lur-gainean aurkitzen da", "Baina lur-azpian ere aurkitzen da hain zuzen ere lurgainean baina eremu askoz zabalago batetan"), J. Kalzada ("Beste haizkora biaurpegia J.M. Martinez de Agirrek topatu zuen Trebiño-ko hegoan. Lur gainean egon zen eta ehun mila urte inguru omen ditu"), J.J. Bergaretxe ("500'etik 1.000 neurki-laukin luzezabaleko orriak edatzen ditu lur gañean, oxintxo bat lez antolatuta"), B. Carrascal ("Trigonometria launa Topografiaren oinarria da; trigonometria esferikoa, berriz, lurgainean egiten diren neurketa guztietan [mapak edo kartak eraikitzeko, nabigazioan nahiz astronomian] beharrezkoa da"), Onaind ("Zuok galdatu ez-ta ere, neuk aitortzen dizuet, emen ikusten duzuen au giza-gorputza dala; orixegatik eten du lur gaiñean eguzkiaren argia"), J.L. Arriaga ("Granet-ek dionez Txinan urteberrian mutil eta neska gazteak lur gainean batzen ziren horrela lurraren erneindarra piztutzeko ustean"), M. Etxaide ("Hauek dira lur gainean tarteka ikusten ditugun lur-pilaketen egileak"), Agustindarren liturgia ("lur-gaiñean ernetzen diren guztiak, bedeinka ezazue Jauna"), X. Mendiguren B. ("Puntu kardinalek lur-gainean orientatzen gaituzte"), F. Juaristi 2 ("Antzeko egun batetan jakin zuten kurtzetarrek gerra bat, beste bat, libratzen ari zela ordurarte deskantsuan egon zen lur gainean", "Rousseauren esaldia dut buruan, Berriau jaunak goizean irakurri diguna: "Ez dago lur gainean zoriontsu izaterik, gauzetatik urrundu eta norberaren baitara hurbildu ezean""), A. Zamora ("Lur gainean errestatzen direnek, / zerendako behar dute jakin / nundik norat dohan haizea?"), I. Aranbarri ("Jarria da azarotik La Salve beti tristearen zubipean Guggenheim museoaren lehen harria. Lehen, horrela erakutsi izan zaigu, eguneko egunkariak lurperatzen zituzten txanponekin batera harria lur gainean jartzean"), Aretxagazeta 1996 ("Lur gainean, noizean behin, talja izeneko arbola batzuk besterik ez ziren ikusten"), GAO 1996 ("... hor azaldu beharko baitu A lurzatiko ataripea jabari pribatua dela, baina herri onurako zortasuna duena lurgainean"), Kultura klasikoa/DBH ("Etorri zen Urano boteretsua gauaren gidari. Maitasun-irrikaz lur gainean etzan eta toki guztietara hedatu zen"); lur gaineko (eta lur gaiñeko 3, lurgaineko 12, lurgañeko 1) 17: Zubk ("Olan ba, urtean jira oso bat egiten dautzo lurrak eguzkiari eta lurragaz batera lurgañeko guztiok be bardin"), Zait ("Arrezkero, gogoa ez-ilkor dan ezkero, ta lur gaiñeko ta beitikoak oro ikasiak ditun ezkero, birroroitu besterik ez ditu egiten gogoak"), Onaind ("Aratz zekusan lur gaiñeko bizitzaren laburra"), I. Goikoetxea ("Lur gaiñeko abere ta landare, aizetako egazti, eta itxasoetako arraien nagusi, jaun ta jabe, gizona da"), J. Elorza ("Lur gaineko harkaitzena baino masa askoz trinkoagoa da inondik ere"), I. Antigüedad 4 ("iragazten den ura, prezipitazioarena da; hau da, ez dago ez kanpotik datorren lurgaineko isurketarik eta ez lurrazpikorik ere", "Lurgaineko isurpena guztiz aldakorra izan da multzo batetik bestera", "26 laginen azterketa hidrokimikoa burutu dugu [20 iturburu eta 6 lurgaineko ur]" eta izenburu bezala "lurgaineko isurpena"), BAO 1992-1994 bitarteko 5 ("Edozein motatako aireuntziak zein lurgaineko ibilgailu motoredunak erabiltzea", eta bina aldiz: "Lurgaineko ibilgailuetarako aldagailu eta ordezkaien txikizkako merkataritza", "Lurgaineko eta urgaineko ibilgailuak, nahiz aireuntziak eta abar gidatzen irakastea"), Elhuyar ("badago beste parte bat iragazi gabe eta lurrindu gabe aldapan behera grabitatez isurtzen dena, erreka edo ibai baten bila [lurgaineko isurketa]"), J.C. Etxebeste ("Lurgaineko garraioak hain neketsu eta aldrebesak zirenez ibaiak komunikabide azkarrak eta erosoenak bilakatu ziren"), NaturZ 1996 ("Lurrazala lantzen dutenak dira eta lehen aipatutako uraren zikloarekin zuzenean erlazionaturik daude: lurgaineko eta lurrazpiko urak, itsasoa, izotza..."); lur gainera (eta lur gaiñera 1, lur gañera 2, lur-gainera 1, lur-ganera 1) 7: S. Erramouspe ("Larrazkeneko izotzak eihartu duen ostoa / Arbolatik berexirik erortzen da lur-gainera"), A. Urrutia ("Lurpetik lur-ganera etorri gadixan ba eta zer ete dagerkan ikusi dagigun"), J.J. Bergaretxe 2 ("Ameriketako lur gañera erortzen diran euri eta elurteak, irutik bat besterik ez dira ibai edo erreka biurtzen", "Lur gañera erortzen dan euri-uraren kopurua biziro arrigarria da"), B. Aierbe ("an bai omen zegoan, elizako bodegan, Santo Kristo zarren bat alperrik; eta eliz-inguruan lurrean zuloa egin da sartuko zutela, ta arto-ale batzuk nastu lurrari, ta urrengo egunean, txerriak an ibiltzen zirala ta arto-usaian aiek aterako zutela lur gaiñera"), Elhuyar ("Parte bat iragazi egiten da akuiferorantz berriro ere lur gainera azaltzeko [iragazketa]"), J. Errekondo ("Horrek konponbide erraza du: noizbehinka lurra jorratu eta ura, hornidura tututik sartu beharrean, zuzenean lur gainera bota"); lurgainetik 2, Habe ("Lurgainetik, Eusko Trenbideen Bilbo-Plentzia linea moldatuko da", "Metroaren obra hauetan, zati bat lurrazpitik joango da, beste bat lurgainetik eta hirugarrena urazpitik"); lugaiñeratu 1, JMB ("Zerbait egiteko edo eskatzeko arimak lugaiñeratzen diranean, argi, itzal, mukulu-beltz iduripean agertzen dira, edota ots berezi batzuez ezagutarazten"); lur gaiñez 1, Onaind ("Goiz baten zan. Zerua arre... / Euri-tantak lur gaiñez... / Leia biziz eldu giñan, / Guztiok zure miñez"); lur-gane 1, Euzkadi 1934 ("Zegattik ostenduten dok ire arpegija, gure lorraldijaz aztuta? Auzpez gatzaz lur-gane").
lur gain : DFrec 1 ("ez klimaz ez lur gainez edo reliebez"); lur-gain : AB38 1 ('superficie terrestre'); lurgain : DFrec 1, AB38 1 ('superficie terrestre'), AB50 1 (tierra: superficie); lur gainean : DFrec 2 ("lur gaiñean ez da geratuko zuen aztarren gaiztorik", "oinak lur gainean ditugularik"); lurgainean : Euskalterm 1 (lurgainean joan: 'discurrir en superficie'); lur gaineko : DFrec 1 ("lur gaineko giroa ihauteri giroa"), AB38 2 ('superficial'); lur-gaineko : AB38 1 (Bot. 'rastrera'); lurgaineko : AB38 2 (lurgaineko ur: 'agua superficial'), HiztEn, Euskalterm 6 (hauetan 1 lurgaineko parking, 1 lurgaineko planta, 1 lurgaineko propano-biltegi, 1 lurgaineko aparkaleku, 1 lurgaineko silo: meta-silo sinonimoarekin eta 1 lurgaineko ur: azaleko urak sinonimoarekin); lur gainera : DFrec 1 ("gizona lur gainera ateratzen da"); lur gainetatik : DFrec 1 ("nahiz belarra lur gainetatik kendua izan"); lurgainazal : AB38 1 ('superficie terrestre'); lurgaineratu : AB38 2 ('aflorar a la superficie') // Ez dugu aurkitu ap. LurE.
lurgain : HiruMila (suelo, superficie de la tierra), Casve EF (lürgain: surface de la terre), HaizeG BF (surface de la terre), DRA (lurgañ: suelo, superficie de la tierra), PMuj DVC (1 corteza terrestre. 2 superficie de la tierra); lurgaiñean : PMuj DVC (a flor de tierra); lurgaineko : ElhHizt (Bot. epigeo, -a), HiruMila (1 terrestre. 2 de superficie, superficial), PMuj DVC (lurgaiñeko: terrestre, terreno, mundano) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Lh DBF.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
lantaldeari onartzekoa iruditzen zaio forma, nahiz a) postposiziozko eraikuntza libretik oso hurbila den, eta b) adierak zehazteko zailtasunak dituen.
-gain.
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-31) Onartu egin da forma, eta bere soilean aipatuko da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
ik. OEH: lurrune, lurgune.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-gune/-une.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
'elurra urtu den lur-zatia'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurmendu, lurmen(du), lurmentzen. da/du ad.
lurmendu, lurmen(du), lurmentzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-06-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-r+m-.
-mutur.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
(herritarra).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Ik. OEH argitaratuan lurpe sarrera.
lurpean (eta -pian; lurpetan 1, lur pean 2, lur-pean 1) 65: Kk ("lur-pian sustarrak ugaritu"), BAizk Agur ("nire gorpuzkiñak lurpian"), Echta JayM ("Agaton'ek jarri ebazan dirubak lurpian irazkijak ziñuban lez"), Eguzk Itzaldia ("bein-da-betiko eortzi ta lurpean sartu nai dabe"), E. Furundarena ("Txoko ontan daukat lurpean, nere Aita jauna!"), Inza Azalp ("Iru egunez lurpean egongo zala"), Zait ("Ibayen bazterretako iriburuak luzaro lurpean eortziak egon dira"), JMB ("aipatu argiek zenduen arimak lurpean argituko ditutelazkoan"), Nire lehen katixima ("Lurpean: harriak, etxe egiteko..."), B. Otaegi 2 (adib.: "orma eta honelako kondarrak lurpean dauden tokietan"), SGarm Izadia 2 (adib.: "Zinaurriak lurpean bizi dira"), Onaind ("Olako zerbait, egia esan, guztiok daramagu, lurpean azia ernemin bezela"), M. Zarate ("Zeruetan edo lurpetan, ametsetan bizi gaituk gu gehienetan"), A. Albisu 2 (adib.: "Untxiak lurpean egiten ditu bere zuloak"), J. Altuna 5 (adib.: "lurpean egiten dituen zulo eta barnebidetan bizi da"), Andoain'go erriak ("Lurpean desegitzen dan aziak, frutua emango du"), F. Olariaga ("Lurpean daude"), Azurm ("arkeologo batek, antzina-antzinako hiriren baten bila, lurpean zula eta zula"), ZArg 1978 ("orain hauteskundeak pasatu eta lurpean daudela..."), Tom Sawyer/3 2 (adib.: "Zergatik ez dugu lurpean gordetzen?"), Egin 1979 eta 1987 2 (adib.: "Pinochet-en politika basa behin eta betiko lurpean gera dadin"), I. Irazabalbeitia ("Litio-gatzak gatzunetan lortzen dira batez ere, lurpean, sakonera handian"), Lasa ("Besteak besoetatik heldu ta lur pean sartuko ninduken begirada bota zidan"), X. Mendiguren B. 2 (adib.: "Oso sentsazio estrainioa sentitzen da, nonbait, lurpean lan egitean"), NZ/BBB1 ("Ahalbide guztiak agortzearren, lurpean ere haragi-zatiak jarri nituen"), J.A. Mujika ("Lurpean daudela — erantzun zion berriro aitak"), M.A. Unanua ("Lehen hain pozik osaba aurkitu nuelako eta orain lurpean atxilotuta!"), DV 1988 ("Lurpean hiltzen den garia alearen antzera"), J. Gorostiza ("Ordurako gurasoak lurpean geunkazan"), GAO 1990 ("Hala lurpean nola airean"), EHAA 1990 ("Lurpean zeharko pasurako jarria dago"), X. Lasa ("Euskara lurpean gustora ikusiko luketenen aurrean beronen duintasuna defendatu"), Txiliku ("Nire bota-muturra harrotutako lurpean ia ezkutaturik zegoen"), Ekintza/3 ("Lurpean bizi zen, Sugoi bezala, eta kobazuloetatik ateratzen zen"), I. Ugarteburu ("Agian horrek eman dezake azalpena okela lurpean sartzeak eta hiletetara joateak nola ona dirudien ulertzeko"), P. Aristi 3 (adib.: "Inor ez da inongoa hildako bat lurpean ez duen bitartean"), BidaiaZient ("Epe luzera kaltegarriagoak ziren lurpean lan eginda sortzen ziren gaitzak"), J. Errekondo ("Intsektizida sistemiko batez tratatu, hostaila bustiz edo sustraietatik landare osora zabal dadin lurpean sartuz"), Pirinioak 1995 ("Ez da harritzekoa lurpean altxorrak daudeneko ustea"), Pa. Zabaleta ("Lurpean beroari ez zaio beldurrik"), J. Sarrionandia ("hilak urtuko ditu lurpean"), J.A. Ormazabal ("lurpean izkutatu"), Zer 1996 ("ildakoa lurpean sartzeko tokia"), BBarand 2 (adib.: "Gau urak balio dunakin ze etorkizuna sartu zuten lurpean!"), NaturZ/DBH ("kararriak ez ditu lurpean pairatzen zituen presioak jasaten"), M. Garmendia ("Koipe beltzez igurtzi zioten lepoa eta handik beherakoa lurpean sartu"), X. Amuriza ("Lurpean zagozela"), A. Luku ("Funtsean ez zen lur pean baino gaitzago izan behar"), L. Oñederra ("Metroko lehiatiletatik ez da kalerik ikusten, lurpean sartu baita metroa pare bat geltoki lehenago"), H. Etxeberria ("Lurpean egindako arku erdiko hodi luze bat baizik ez baitzen taberna hura"), J. Alonso ("lurpean sartu nahi duela dirudien agure gaixoa"), FranMezaL ("Jesusen izenera belaun guztiak makur bitez zeruan, lurrean eta lurpean").
lurpean : DFrec 8, AB38 3 - AB50 1 (bajo tierra), HiztEn (adib. gisa) // Ez dugu aurkitu ap. LurE, Euskalterm.
lurpean : EuskHizt - ElhHizt - EskolaHE (adib. gisa), PMuj DVC (subterráneamente, debajo de la tierra) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
-pe.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:09 | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurperatu, lurpera(tu), lurperatzen. da/du ad.
lurperatu, lurpera(tu), lurperatzen.
-peratu/-petu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EHL | 2020-04-21 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurperatzaile 86: Argia, Berria 18, EiTB 21, Elkar 45, Jakin.
lurperatzaile 12.
Erabilia eta jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Bigarren mailan onartzekoa |
lurpetu, lurpe(tu), lurpetzen. da/du ad. h. lurperatu.
lurpetu, lurpe(tu), lurpetzen.
Ik. lurperatu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
NekHizt: Ik. ondoztatu.
lur eman (arautua) eta lurra eman, biak erabili dira 'ehortzi' adierazteko, eta biak jasotzea proposatzen du lantaldeak.
eman: -a.
lur sarrerari dagokion azpisarrera.
1 ehortzi. 2 (landarearen oina) lurrez hornitu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-02-23 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurraldatu, lurralda, lurraldatzen. du ad.
lurraldatu, lurralda, lurraldatzen.
-aldatu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-alde.
- Erabakia: BAgiria (1997-03-21): hurrengo bilerarako txostena eskatu da. // BAgiria (1997-04-25): 'Lurralde hitza ere eztabaidarako utzi zen, 'tierra' hitzaren ordain gisa. Suaren Lurraldea gordetzea proposatzen da. Hori omen da, bere urrian, testuetan dabilena. Suaren ala suzko behar ote duen ere galdegin da. Satrustegi jaunak dio dudarik ez dela "del fuego" dela. Horrenbestez, Suaren lurraldea onartzen da. Horrek esan nahi du lurralde hitzarentzat ere adiera hori onartzen dela'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh98 | 2020-10-27 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ez dugu aurkitu lurralde(-)antolamendu formarik.
lurralde(-)antolamendu 277: Aizu 2, Argia 17, Berria 96, Deustuko Unibertsitatea 3, DiarioVasco 14, Europar Batasuna, Euskal Herriko Agintaritza 46, EiTB 36, Elhuyar 5, Elkar, Consumer, Espainiako Gobernua 18, Euskaltzaindia, Goiena, Jakin 4, Laneki 6, Nafarroako Gobernua, Nafarroako Parlamentua, UEU 23.
lurralde(-)antolamendu 92, Berria.
Oso erabilia da eta jasotzekoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11: LBeh50 | 2022-09-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ez dugu aurkitu.
LB: 108; ETC: 487.
Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: 0; NolaErran: 0 / Euskalterm: lurralde-plan partzial, lurralde-plan sektorial (Zuz. TN dira).
Terminoa da eta jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lurralde eta plan sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | EArau | 2011-05-31 | |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:34 | 2000-12-12 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Ez dugu aurkitu.
lurraldetasun 15: I. Irazabalbeitia ("Beraz UEUren helburuetako bat bete nahi bagenuen, lurraldetasuna alegia, derrigorrezkoa zen Iparraldea gureganatzea"), I. Uria 2 ("datu horiek zein pista emango diguten lurraldetasunaren dialektikaren inguruko teoria aurrera eramateko", "Hizkuntzaren beraren arlo honen beste izena lurraldea da, lurraldetasuna"), J. Apalategi ("Herri sistima batek bere lurraldetasun proiekzioa ezinbestekoa baitu"), A. Eizagirre ("euskararen erabileraren berreskurapen pertsonala, soziala, kulturala eta lurraldetasunezkoa"), BideSein ("euskarazko testuaren aukera egiterakoan batzutan ez da ulergarritasuna aintzat hartzen, ezta lurraldetasuna ere"), EstiLib 3 (adib.: "kazetariak lurraldetasun berri bat asmatu behar du"), Egin 1995 ("lurraldetasuna ukatzen digu"), Euskadi Inf 1998 ("subiranotasun eta lurraldetasunean oinarritzen den Lizarra-Garazi Akordioak egoera politiko berria zabaldu du"), K. Izagirre ("Baliabide metaforikoak ematen zizkion herriari, adibide xingle eta zorrotzak, batasuna, lurraldetasuna, naziotasuna aldarrikatzeko argudio gisa"), P. Urzelai ("Autodeterminazioa eta Lurraldetasuna"), Gara 1999 ("Euskal Herriaren lurraldetasuna"), J.M. Zalakain ("euskaraz estableki bizi izaterik izango duen herri antolaketa, lurraldetasun-erizpidean oinarrituko den legedia").
lurraldetasun : DFrec 1, AB38 1, HiztEn, Euskalterm 3 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.
lurraldetasun : ElhHizt, HiruMila, Casve EF (lürraldetarzün), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, DRA, Lh DBF.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
hori da erabili den forma; baina, osaeraz, lurralde-ko-tasun dagokiola uste du lantaldeak, eta aldatzeko garaiz egon gaitezkeela.
-tasun iz. arrunt + zenbakarri + bizigabeekin (cf. arrazakeria formaz adieraziak).
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-31) Onartu egin da forma, eta bere soilean aipatuko da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-azal.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:013 | 2003-07-08 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh160 | 2021-01-19 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EHL | 2021-02-23 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
LUR-AZPI (Añ). (En casos locales de decl. sing.). "Subterráneo, soterraño, lurpekoa, lur azpikoa" Añ. Ta lur azpian / sartu eban opila / ortu erdian. Zav Fab RIEV 1907, 531. Lur-azpira kukuldutzen dan arteraño [erreka] . Izt C 78. Zu zeralako meriyo baldin / juaten banaiz lur azpira. Bil 107. Lur azpiko bide luzeak. Ag G 114. Lur-azpittik ibilten zaran sator orrek. Altuna 100. Lur-azpiko urarekin putzu asko daude egiñak. Anab Aprika 43. Jesukristo emen ibili zan baño leenagoko Jerusalen egoan lur azpian. Gerrika 251. v. tbn. Otx 124. Zait Sof 33. Basarri 68. Vill Jaink 110. MAtx Gazt 17. Salav 83. NEtx LBB 230. Etxabu Kontu 204. BBarand 159. (Como sust. pleno). Billatzen zituzten leiza, kobao edo lur azpiak meza esateko. Mg CC 206
lurrazpi 13: I. Azkune ("Ikusten duzunez, Axel, lurrazpiak iritzi eta eztabaida asko sortu du geologialarien artean"), Gipuzkoako geografia ("Bere ibilbidearen zati handi bat lurrazpian dago"), Kuxkux/2 ("Lurrazpitik doazen hodi batzuren bidez, gure etxeetaraino iristen da"), Habe ("Metroaren obra hauetan, zati bat lurrazpitik joango da, beste bat lurgainetik eta hirugarrena urazpitik"), GAO 1996 4 (adib.: "Luzera: 159 m airean eta 18 m lurrazpian"), Berrietan 1996 3 (adib.: "Uriko zerbitzuak lurrazpitik joateko moduan ipini dira"), I. Galarraga ("Jaiotzeak hainbeste neke eta buruhauste eraman zituen Plaza Berria bermatzen den lurrazpi eta zimendua bortxatu"), Musika ("Hemen ura egon, badago, baina lurrazpian").
lurrazpi : AB38 2, AB50 1, Euskalterm 1 (subsuelo — lurpe sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn, LurE.
lurrazpi : HiruMila (ik. lurpe), PMuj DVC (1 fundamento, cimiento, base; 2 mina, subsuelo, subterráneo); lurrazpiratu : DRA (enterrar, soterrar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.
lur(-)azpi 16: Argia (lur azpi hotzean), Berria 3 (Ingurumen ministroak atzo esan zuen lur azpia ez dela indigenena), Deia (Urak lur azpia jaten jarraitzen zuen, inguru guztia berriz amildu arte, eta horrela sortu ziren sakonune gero eta zabalagoak), EiTB 2 (Eta harrotasunez erakusten ditu gazteluaren lur azpia zeharkatzen duten pasadizoak), Elkar 4 (Ez niri galdetu zer den lur azpi honetan horren azkar ostendu nahi dutena), Consumer (Urak ez du irtenbide naturalik bilatzen baina ezin du lur azpia zeharkatu, akuiferoak ostera betetzeko; beraz, uholde latzak eragiteaz gainera, azkar azkar alde egiten du), Gomylex (Lurrari eta lur azpiari eratxikitako azalera eskubidea), Laneki 3 (Patenteak, markak, lursailak, lur azpia); lurrazpi 167.
lur(-)azpi 2: Berria (Arabako lur-azpiak ez dituela bere sekretu guztiak azaldu ohartarazi dute), Karlos Zabala (Trenbiderik ez dago harribitxizko meatzeetara iristeko, nahiz meatze horiengatik Siberiako alderdi handien lur azpia aberatsagoa izan lur gaina baino).
lur 2 iz. Lurraren azala, eta, bereziki, haren zati gotorra, gizakiak eta abereak daudena (zeru eta aire-ren aurrez aurre). Ik. lehor 10. Zeruan bezala lurrean ere. Zeru-lurrak egin zituena. Hark egin baititu zeru, lur eta argizagiak. Lur, itsaso eta haizeak. Lurreko abere eta piztiak eta aireko hegaztiak. Zeruko ondasunak eta lurrekoak. Lurreko armada. Egunez lurra berotzen delako. Euskaldunen ospea lur guztira hedatzen (Ik. mundu 3). Lur honetako aberastasun igarokorrak. Lurra ikaratzen denean (Ik. lurrikara). Lur azpian (Ik. lurpe). Lur azpiko urak. Lur barnean ehortzia. Kenduko dut lurraren gainetik. Lurrera erori, jaitsi (Ik. lurreratu). Sabelaz lurra joaz ibiltzen diren abereak. Lur bedeinkatu gabean ehortzi zuten.
testu bakarrean jaso da izen-banaketakoa (lurrazpi lematizaturiko besteak postposizio arruntak dira), eta ez dirudi horren premiarik dagoenik, lurpe eskura izanik.
Hurrengo bilerarako datu guztiak bilduko dira; bereiz ageri direnak eta lotuta ageri direnak.
izen kategorian lotuta jasotzea proposatu da, eta adibide egokiarekin hornitzea. Gainera, lurpe sarreraren definitzaile gisa 'lurrazpi' jasotzea proposatu da.
iz.
Lurrazpian gai kutsagarriak aurkitu ditu.
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-31) Kendu lerroa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Adibide gisa onartzekoa |
elkartua vs. sintagma librea.
lur sarreran jasotzekoa, azpisarrera nahiz adibide gisa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-09-21 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
har (gral. (nasal en R); SP, Urt, VocS 144, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H; ar Lar, Añ, Dv, H), aar (V-gip). Ref.: Bon-Ond 146, VocPir 512; A (aar , ar , anra, anr); Lrq; ContR 517; Iz R 297 y 302, Ulz , Als , ArOñ (aar); Etxba Eib ; EAEL 96; Elexp Berg . Gusano. (Empleado frecuentemente en la expr. lurreko har, para resaltar la idea de la insignificancia del hombre ante Dios). "Acarus. Ezkohárra, hartxóa, hartxikia" Urt I 69. "Gusano", "tocado [...] de gusano, arrak joa" Lar y Añ. "Ver; en général tout ce qui offre une conformité de constitution avec le lombric terrestre" H. "Gusano, especialmente de frutas, carnes, quesos, etc. [...] Lurra bigunago, arra barrurago (Vc), [...] fig.: fácilmente se abusa del bueno, [...]. Ar zoroak janda daukazu burua (V-m), tenéis destornillada la cabeza" A. "Anra (R), el gusano de la carne, col, etc." Ib. "Anr (R-vid), lombriz de tierra" Ib. (an- es una notación defectuosa de la vocal nasal). "Gusano, larva. Utsa denboran, arrak eiñ jakoz erosi dozun txarrikixari" Etxba Eib. "Agusanarse. Okeliai arrak ein jako" Elexp Berg. "Arrak jan, comer los gusanos. Aura be azkenian arrak jango dabe" Ib. v. zizare. * Ni naiz zure zerbitzarietan den mendreena eta on guziez gabetuena, ezteusago lurreko harra baiño. Ch III 3, 6. Zer ohore ez diote Lurreko har ezdeusek errendatu behar mundu guziaren Yabe soberanoari? He Gudu 76. Ta ni lurreko ar edo arrastakako abere au onra orretaraño igo nai nazu? Cb Eg II 20. Lurreko har bat baino gutiago [...]; ezdeus phuru bat zinen. Brtc 76s. [Jaunak] dio manatzen / Ozpinari, / Eta egortzen / Gizonari / Erre dezala / Lurreko har bat bezala. Monho 140. Bakust enasala ezpada lurreko ar zantar billau prestuez bat. Añ EL11 120 (EL2 127 artzantar). Ezaunzázu yá orái berére, ta ikusázu, gaixto ta galgárri déla ofenditzea lurréko ar miserábleak Jaungoiko Jaun andía. LE Ong 25v. Ni bekhatoria, ni lürreko har therresta dabilana, ni ezdeustarzüna beno mesperetxagarriago nizana, Jinko saintü horregana hüllent! UskLiB 105s. Zer ausartzia, zer indignitatea, lurreko har bat urguilutan sar dadin Jainko ezeztatu baten bixtan. Jaur 349. Oi nola den aphaldua [Jesus], ez deus batentzat atxikia, lurreko har baten pareko egina! Lap 252 (V 114). Ez nik, lurreko arra naizen onek, ez da auzuetako prinzipe jasuenak be. Etxba Ibilt 477.
LB: 0; EPG: 0; ETC: Diote, hobe dutela Jainkoaren aingeruen bazka bezala finitu, lurreko har zikinen janari baino; zakurrak erien hiltzeko hezten dituzten bertze bat bada haren ondoan (Aurelia Arkotxa), Ongi etorriak, lurreko harrak! (Koldo Izagirre).
Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0
har 2 iz. (lurreko harra esapidean, konparazioetan edo metaforetan, gizakiaren hutsaltasuna eta ezereztasuna azpimarratzeko). Lurreko harra baino ezdeusagoa. Ni, lurreko har herrestatu bat naiz. Lurreko har zantar bilau bat naizela. Nola den apaldua, lurreko har baten pareko egina!
Itxuran Iparraldean erabiltzen den esapidea da, eta, hortaz, azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur eta har sarreretan.
Ipar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Adibide gisa onartzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LURREKO PARADISU. Paraíso terrenal. v. LUR-PARADISU. Iongoikoak Parabisu lurrekoan dadutza. EZ Man I 70. Lurreko parabisuan, lekhu plazerez bethean. Ax 21s (V 12). Eden deitzen zen baratzian edo lürreko Paradüsian. Bp I 52. Zer den lurreko Parabisua. Mih 115. Eman zien lurreko Paradisua. AA III 268. Ez dakit nun, ez dut erraiten zeruan edo lurreko parabisuan, ikusten zuela bere burua. JEtchep 27. v. tbn. Lard 2. Auspoa 97, 67. L. Parabisu: Hm 206. ES 185. He Phil 410. Brtc 98. Monho 130. Jnn SBi 34. CatJauf 22. Zerb IxtS 16. L. Parabizu: Arb Igand 114. L. Paradüsü: Mst III 57, 3. Egiat 195. Ip Hil 7. L. Parauzu: CatLan 116. Parabisu lurreko: Ch III 57, 3
adib.: lur 2 iz. Lurraren azala, eta, bereziki, haren zati gotorra, gizakiak eta abereak daudena (zeru eta aire-ren aurrez aurre). Ik. lehor 10. Zeruan bezala lurrean ere. Zeru-lurrak egin zituena. Hark egin baititu zeru, lur eta argizagiak. Lur, itsaso eta haizeak. Lurreko abere eta piztiak eta aireko hegaztiak. Zeruko ondasunak eta lurrekoak. Lurreko armada. Lurreko paradisua.
lurreko paradisu 3: Berria (1512an hasitako konkistaren ondotik Nafarroak independentzia galdu zuela esan zuen kazetari batek, eta Maria Isabel Ostolazak zehaztu nahi izan zuen ezin dela ulertu Erdi Aroko erreinu bat «lurreko paradisu» gisa), EiTB (Gutariko gehienontzat, ez da izotz zelai mortu bat baino; baina izotzetako animalientzat Lurreko paradisurik ederrena da), Argia (Eden izenak Bibliako lurreko paradisuari egiten dio erreferentzia zuzena, kooperatibaren helburua aditzera emanez).
lurreko paradisu 28: Berria (Agian lurreko paradisua duelako jokalekua, ez zeruko infernua), Aurelia Arkotxa 10 (Bi erreinu ditu, bat eguzki sortzetik Turkestaneko inguruetan hasten dena eta Lurreko Paradisutik jaisten diren lau erreketarik bat den Fison uhaitzeraino doana eguzki sartzetik.), Iñaki Mendiguren 7 (Jainko batengandik oso present dagoen Gizadira aldatuz, honen zerbitzura jar ditzakeelarik bere ahalmen guztiak Lurreko Paradisua lortzen lan eginez), Txiliku 2 (Zuhurregia izango zen, beharbada, eta bazekien odola isuri gabe ez zegoela Espirituaren lurreko paradisua ezartzerik.), Fernando Rey 3 (Bera omen zen nire maisua, nire gidaria, nire Virgilio; baita lurreko paradisu honetako aita guztiahalduna ere.), Jose Morales (Printzea bainintzan, patuak erabakirik zeukaan Lurreko paradisu honen jabe izan behar nuela, eta nik bulego batean lotu diat neure burua, eskribau!), Patxi Altuna (Diot gure arbasoen bigarren bekatua gogora ekartzeko, nola Adan Damaskoko landan sortua izanik eta lurreko paradisuan ezarria), Urtzi Urrutikoetxea (batek edo bestek aitita-amamaren baserrian baitzeukan hiri erdaldun honen beste muturrean zegoen Lurreko paradisua, eta bazen inori esan barik al pueblo joaten zenik ere), Iñaki Heras (Eta neurri horretan, Disneyworld da kontsumo-gizartearen nolabaiteko Meca edo lurreko paradisua.), Piarres Xarriton (Katalina Erreginaren anderauren izanik, nik neuk galdu nuelarik munduratu ninduen ene ama, gogoratu zitzaizun, ene bizimoldea kontutan hartuz, eta begiratuz, zu ene ama izatea, ez merezi nuelakotz eta zu zeu behin baizik ez zintudalarik ikusi, Tolosan gaindi iragan zinelarik gure agramondar andereen lurreko paradisu hartan).
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Adierazle egokia da, Bibliako terminoa, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
adibide gisa ematekoa, lur sarreran.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EHL | 2022-02-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
LURREKO SU (AN-gip-5vill, B ap. EAEL 123 ). Hogar. Cf. Dh 164 e Itz Azald 109, con el significado de 'fuego de este mundo'. Aurreko baztarrean lurreko sua, kanpana aundi batekin. JAzpiroz 165. Hoguera. Lurreko suan, kafea berotzen ari. Larz Iru 78
LB: lurreko su 4: Berria 2 (Iñigo Astiz: Etxea askoz ere goxoagoa egiten du lurreko suak, gustura egoten da haren ondoan, Lurreko suaren atzetik pasatzen dira berogailuaren tutuak, eta etxe guztira barreiatzen dute gero beroa, gelaz gela dauden berogailuetara), Deia (Ana Telletxea: Baserrietan, antzina, lurreko sua ez zen erabat itzaltzen, txingarrak errautsez estaltzen ziren, sugeldoari haize eginez garra goizean berriz fite pizteko), Euskaltzaindia (Pello Salaburu Hau nire aita zenari bildu nion etxean. Lurreko sua piztua utzi genuen eta herrira joan. Handik itzuli ginelarik sua itzalia zegoen, errekia eman behar zionak ez baitzion deusik ere eman); ETC: lurreko su 70: Gotzon Garate (Gero, ordea, senarraren etxekoek bortxaturik, esandakoa jan egin zuen eta poliziari esan zion sua berak hartu zuela, sukaldeko lurreko suaz konturatu gabe), Patziku Perurena 4 (Lurreko sutan ziuka atzeko muturretik apar zuria zeriela ikusten eta aditzen genituen lizar karrote heze haiek, edo lizar morroek, berriz, Orixeren "Suondoko otsa" dakarkidate gogor), Fernando Rey 16 (Kanpoan, kalean, oraindik ilun; leihoak izotz-geruza lodi batek estaliak zeuden, eta bertan pare-pareko lurreko suaren dirdai horien isla ikusten zen), Xabier Olarra 25 (Han bildu zuen ehizarako behar zuen guztia, lurreko suaren aurrean hartz-larruak ezarri zituen, eta armak, berriz, paretetan, artile zuriz forratutako oholetan, zur ilunez laukiztaturik), Koldo Zuazo 6 (Trebera, lurreko suan eltzeak eta zartaginak jartzeko tresna), Ainhoa Eder 6, Hasier Larretxea 2, Patxi Zabaleta 2, Iñigo Astiz 2, P. Salaburu 1, Antton Luku 1, Elurre Iriarte 1, Jasone Mitxeltorena 1, Ana Telletxea 1, Pablo Sastre 1.
ElhHizt: 0; Adorez: 0; Labayru: 0; NolaErran: 0.
Erabilia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa Batez ere Naf. markarekin.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur eta su sarreretan.
Batez ere Naf.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-02-23 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-03-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-02-23 | Adibide gisa onartzekoa |
Adiera metaforikoa ere badu, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lur eta jaitsi sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | UF (IZE+ADI) | 2023-02-23 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurrerarazi, lurreraraz, lurrerarazten. du ad.
lurrerarazi, lurreraraz, lurrerarazten.
-ra(tu)+arazi.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-06-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:09 |
lurreratu, lurreratze.
lurreratu, lurrera(tu), lurreratzen. da/du ad.
lurreratu, lurrera(tu), lurreratzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: LURREZ. a) "(V, G, L), civilmente. Gu lurrez Elgoibartarrak gera, elizaz aldiz Azkoitiarrak" A. Por territorio. Lenagokoa [eleix-barrutie] etzez zan [...]. Oingoa lurrez da; lurbarru bat dauko ixentaurik. Akes Ipiñ 17. b) Por tierra. Defendatus peligro guzietan ures eta lurres. SermAN 4r. Urez ala lurrez alde batetik bestera gauza eramateari. ForuAG 237s. Zijoan urez ta lurrez. SMitx Aranz 105
adib.: hedadura 1 iz. Zerbaitek betetzen duen bitartea, espazioan nahiz denboran. Itsasoaren hedadura. Haren hedadurak gainditzen ditu lurraren luzetasuna eta itsasoaren zabaltasuna. Hedadura handiko oihanak. Barruti baten hedadura. Hegalen hedadura. Itsasoa lau dago eta bare hedadura guztian. Euskarak ez du gehiegizko hedadurarik izan, ez lurrez, ez hiztunez, eta ez literatura obrez ere.
lurrez 48: Aizu (Itsas milia erdiko (900 metro inguru) distantzia, lurrez 10 bat kilometro, 7 minutuan egin daiteke itsasontziz 1,70 euroren truke), Berria 29 (Siriak ziurtatu duenez, aldiz, airez eta lurrez eginiko erasoan hildako zortzi lagunak zibilak ziren), EiTB 11 (Ordurarte, 540 laguntza tona baino gehiago heldu dira Puerto Principera, hegazkinez nahiz lurrez Santo Domingo eta Dominika Errepublikar lurraldeetatik igarota), Argia 5 (23 egunetan, airez, itsasoz eta lurrez bonbardatu zuen Gazako lurraldea), DiarioVasco 2 (Artikutza, lurrez Nafarroa da, Goizueta, hain zuzen, baina Donostiak erosi zuen).
lurrez 14: Herria 3 (Emazu, irakurle, Europa guzia dugula burutik buru iragaiteko, Frantziatik eta Errusiako itsasaldeetaraino, ez lurrez baina itsasoz, lur-leihorra baino hegoagotik), Berria 7 (Pech bailaran abiatu zuten erasoaldia, lurrez eta airez, iragan asteazken goizaldean), Juan Kruz Igerabide 2 (Nahi baduk, itsasoz joan haiteke; nahi baduk, lurrez), Felipe Juaristi (Stalingradon, ordea, soldaduek sekula ez bezala aritu behar izan zuten, alemanek gogor erasotzen baitzieten egunez nola gauez, airez nola lurrez), Ana Urkiza (Maite dut anitz eremu hori, lau norabide kardinaletara irekia baita lurrez, airez eta itsasoz).
Adibide gisa jasoa dago jada, baina gehitzekoa izan liteke lur sarreran.
Adibide gisa jasotzekoa lur sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.
adibide gisa ematekoa, lur sarreran: "lurrezko kazola".
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
lurreztatu, lurrezta, lurreztatzen. du ad.
lurreztatu, lurrezta, lurreztatzen.
-ztatu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1993-06-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-ikara.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:05 |
OEH: lurrun BG dira; lurrin BG (G nagusiki) eta MEIG; urrin G eta batez ere IE-ZuAm. Erkiag 2 ager. eta MEIG 1; EEBS: lurrin eta lurrun batez ere EBn. BG ager. gutxi. IEn ez dira agertu. 'intsentsu' adierakorik ez da jaso; urrin 'usain' G, EB eta IE.
a) izenak: a1) 'gas' adierako izenak: lurrun (+ lurruñ eta konposatuak) 62 ager.: B 23 (Mg, Ur, AB, Ag AL, Itz, Ag Kr, Enb, Laux, Eguzk, Erkiag, Azurm), G 39 (Arr, Urruz, Ag G, Urruz, Ldi, TAg, SMitx, Or, NEtx, Munita, Basarri, Vill, Salav, Ibiñ, Lasa, Azurm in Elorri); lurrin (+ lurriñ eta konposatu-eratorriak) 23 ager.: G 16 (A, Jaukol, EA, Zait, Or, Ibiñ, Txill, Anab), EB 7 (Osk, MEIG); a2) 'usain' adierako izenak: lurrun (+ lurruñ, llurruntsu, lurrun-ixurka) 11 ager.: B 3 (Kk, Otx, Gand), G 8 (Arr, Basarri, Vill, Uzt, MAtx, Gazt); lurrin (+ lurriñ) 11 ager.: B 3 (AB, Laux, Erkiag), G 6 (Or, Gazt, Netx), EB 2 (MEIG); urrin (+ ürrin, urriñ, eta konposatu-eratorriak) 87 ager.: B 2 (Erkiag), G 22 (Izt, EA, Or, TAg, Etxde, Zait, Ibiñ), IE-ZuAm 56 (Lç, EZ, Ax, O, Hm, Gç, SP, Tt, Gç, ES, Ch, Mst, Egiat, CatLan, Dh, Jaur, Gy, Hb, Dv, Ip, ChantP, CatS, Elsb, CatUlz, JE, Lf, Mde Pr), EB 7 (MEIG, Mde, Arti). Azken hauetan 'usain gozoa' eta 'usain txarra' bereizten saio bat egin dugu: a) 'usain gozoa, atsegina' adierakoak 33 ager.: B 2 (Erkiag), G 14 (Or Mi 2, EA OlBe 2, Etxde JJ, Zait Plat, Ibiñ Virgil 8), IE 12 (Lç 2 , Ax, Hm 5, Gç, Dv LEd, Mde Pr 2) , EB 5 (MEIG 3, Arti 2); b) 'usain txarra' adierakoak 26 ager.: G 1 (Zait Plat), IE-Zu 25 (EZ 3, Ax, O Pr, Gç, ES, Mst, Dh, Jaur, Gy, Hb Esk, Dv 2, Ip Dial, ChantP, Elsb Fram 4, JE 4, Lf Murtuts); urrin on (+ urrin-on, ürrin hon...) 'usain gozoa; perfumea' adierakoa 34 ager.: G 4 (Lard, Or), IE-ZuAm 29 (Lç, Hm, Bp, He, Lg, Mih, CatLan, Dh, MarIl, Ip, CatS), EB 1 (MEIG) eta urriñ on [Izond] IE 1 (EZ); ürrintzu 'usain txarra' adierakoa ZuAm 1 (Mst); a3) 'intsentsu' adierako lurrun B 2 ager. (Ag Kr, Enb); lurrin (+ lurriñ) G 3 ager. (Or, Zait); a4) adiera erabakigaitzekoak: lurrun (+ lurruntsu) 16 ager.: B 7 (Azc, Enb, Kk, Gand, Erkiag), G 9 (Ag G, Basarri, Zait, Vill, NEtx, Gazt); lurrin (+ lurriñ eta konposatuak) G 4 ager. (JanEd II, Or); urriñ IE 2 ager. (Gç, Gy); b) aditzak eta eratorriak: lurrindu 'gas bihurtu' G 1 (Or Eus) eta lurrindu (+ lurrinkai) 'usain onez urrindu' 10 ager.: B 5 (Aitzol in Laux, Otx, Gand), G 5 (Lard, Or, Zait); lurringai (+ lurringei) adiera erabakigaitzekoa 2 ager.: B 1 (AB), G 1 (Ibiñ); lurrinkai (+ lurrinketa) 'intsentsu-usaina (hedatze)' G 5 ager. (Lard, Or); lurrundu 'gas bihurtu' G 1 (NEtx) eta 'usain onez urrindu' B 1 (Erkiag); lurruindu 'usain onez urrindu' G 1 (Arr); urrindu (+ urrinte, urringai) 'usaindu; urrineztatu' 11 ager.: G 4 (Lard, Gazt), IE 6 (EZ, SP, ES, ChantP, Ox), EB 1 (MIH); urrin egin (+ urriñ egin , urriñ in) 'usain egin' IE 3 ager. (Añ, CatSal, CatUlz); urrindatu (+ urrindatze, ürrintatu) 'urrina hedatu; usain egin; usaindu' IE-Zu 5 ager. (EZ, Mong, Const); urrinztatu (+ urrintztatu, ürrinstatu) IE-Zu 3 ager. (Ax, Mst, Lg); ürrintzutu (+ ürruntzütü, ürrüntzütü) Zu 3 (Mst, Casve); ürrin honstatu Zu 1 (Bp).
a) izenak: a1) 'gas' adierakoak: lurrin (+ lurriñ eta konposatu-eratorriak) 38 ager.: B 6 (Kuxkux 3B; Karmel), G 1 (V. Iraola), EB-EgAs 31 (Elhuyar, Filosifia Saila, M. Gartzia, J. Lekuona, Txillardegi, I. Mendiguren, J. Elorza, K. Santisteban, B, Hidalgo, K. Navarro, J. Iturbe, J.L. Aramendi, UZEI, A. Ugidos) eta lurrun (+ konposatu-eratorriak) 48 ager.: B 2 (A. Zubikarai, J. J. Arrizabalaga), G 6 (T. Iakakortexarena, TAg, I. Unzurrunzaga, Etxde, M. Ugarte, L. Dorronsoro), EB 33 (Saioka 7, R.M. Pagola, M.P. Ormaetxea, Saioka 1, P. Alkain, Elhuyar, J. Setien, E. Garmendia, J.L. Aramendi, J. Butron, J.M. Mendizabal, J. Belmonte, I. Zubiri, I. Azkune, J.M. Irigoien, Euskaltzaindia, X, Goia, Zeu zeutara), EgAs 7 (J. Zarautz, J.I.U. L. Unzueta, Gure Erria, "Lumentza", E. Bustintza). a2) 'usain' adierakoak: lurrin (+ lurriñ eta konposatuak) 14 ager.: B 1 (X. Kaltzakorta), G 4 (I. Zaitegi, A. Arozena, NEtx), EB-EgAs 9 (A. Sagarna, Irakasle Elkartea, X. Kintana, I.A. Berriotxoa, I. Zaldua, J.A. Arrieta, Kirkil, Egin, A. Urretavizcaya); eta lurrun 'usain' adierakoa 2 ager.: G 1 (S. Onaindia), EB 1 (A. Ugidos); urrin (+ urriñ, urrintsu) 9 ager.: G 2 (F. Mendizabal, T. Iakakortexarena), IE 3 (JE, P. Saragüeta), EB 4 (I. Borda, X. Mendiguren Bereziartu, J.A. Agirre, UZEI). Azken hauetan 'usain gozoa' eta 'usain txarra' bereizten saio bat egin dugu: a) 'usain gozoa, atsegina' adierakoak 4 ager.: G 1 (JKort Erl II), IE 1 (P. Saragueta), EB 2 (UZEI, X. Mendiguren B.); b) 'usain txarra' adierako ager. bat (JE Bur); a3) adiera erabakigaitzekoak: lurrin (+ lurrintsu) EB 3 (G. Garate, P. Berasategi, X, Galarreta, J. Belmonte); lurrun 4 ager.: B 1 (S. Onaindia), G 1 (J.B. Eguzkitza), EB 2 (J. Belmonte, R. Egiguren); urrin EB 1 (M. Dupac); b) aditzak eta eratorriak: 'lurrin bihurtu' adierako lurrindu (+eratorriak) 42 ager.: B 1 (Traducciones Algorta), G 5 (G. Garriga, JJ. Bergaretxe, A. Albisu, E.J. Zubillaga), EB 36 (8 Elhuyar, 4 J.I. Iglesias, A. Sagarna, I. Irazabalbeitia, Fisika. Irakaskuntza Ertainak, Txillardegi, I. Mendiguren, I. Aldabe, J.I. Abrisketa, K. Navarro, Egin, F.M. Ugarte, UZEI); lurrindu (+ lurringai) 'usain' onez urrindu adierakoa 3 ager.: G 2 (J.M. Barandiaran, J. Garmendia), EB 1 (G. Nazabal); lurrundu 'lurrin bihurtu' adierakoa (+ eratorriak) 'lurrin bihurtu' 12 ager.: G 2 (JJ. Bergaretxe, L. Dorronsoro), EB 10 (I. Antiguedad, Saioka 1, P. Alkain, Elhuyar, Natura arakatzen. OHO 6-7-8, P. Sastre, M.P. Ormaetxea, J. Butron); lurrundu 'usain' onez urrindu adierakoa EB 1 ager. (J.A. Agirre); lurrineztatu usaina hedatu adierakoa EB 1 ager. (R. Etxezarreta); lurrinkatu B 1 (K. Egileor); lurrin-erazpen EB 1 (Arantzadi/Jakin): "Gorputz bakun nahiz konposatuak deitzen dira hola , helpide fisiko hutsaz (soluketaz , eskrezioz , zurgapenez , dialisiz , destilazioz , lurrin-erazpenez, etab.) izaki organikoetatik aska daitezkeenak."
lurrin edo lurrun : LurE; lurrin 'gas': DFrec 1, AB38 24, HiztEn , LurE, Euskalterm 44; lurrin 'intsentsu': LurE 1; lurrin 'usain': DFrec 1, AB38 4, HiztEn, LurE; lurrindatu : HiztEn, Euskalterm 1; lurrindegi 'perfumeria': AB38 2; lurrindu : DFrec 1, AB38 7, AB50 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 8; lurrineztatu : Euskalterm 1; lurringai 'usaina ematen duen gai': HiztEn, LurE; lurringailu : HiztEn, LurE, Eterm 5; lurringarri : AB38 1, HiztEn, LurE; lurrinkatu ik. lurrindatu: HiztEn; lurrinkortasun : Euskalterm 1; lurrintsu : AB38 1, AB50 1, HiztEn, LurE, Euskalterm; lurrintzaile : Euskalterm 1; lurrintze : AB38 6, LurE, Euskalterm 3; lurrun ik. lurrin: HiztEn; lurrun 'gas': AB38 49, AB50 4, LurE; lurrun 'intsentsu': LurE; lurrun 'usain': DFrec 6, LurE; lurrun-gai 'extracto etéreo': AB50 1; lurrundu : AB38 12; lurrunketa : AB38 2; lurruntze : AB38 2; urrin ik. urrun HiztEn; urrin 'usain': AB50 2, HiztEn; urrindatu 'perfumatu': HiztEn; urrindatu 'usaindu': HiztEn; urrintsu 'usaintsu': HiztEn.
lurrin-aldi : PMuj DVC; lurrin-antzeko : PMuj DVC; lurrin-arazle eta lurrin-arazteko : PMuj DVC; lurrin-aska : PMuj DVC; lurrin-batel : PMuj DVC; lurrin-indar : PMuj DVC; lurrin-mai : PMuj DVC; lurrin-makina : PMuj DVC; lurrin-neurkin : PMuj DVC; lurrin-ontzixka : PMuj DVC; lurrin-sendabide : PMuj DVC; lurrin-toki : PMuj DVC; lurrin-usai : PMuj DVC; lurrin-zale : PMuj DVC; lurrin : EuskHizt (1 gasa; 2 usaina; 3 intsentsua), HiruMila (perfume, aroma, colonia, olor agradable), ElhHizt (1 vapor; 2 vaho, aliento; 3 fragancia; 4 perfume), Lur EG/CE (1 vapor, vaho; 2 aroma, perfume), Lur EF/FE (1 vapeur, buée; 2 arôme, essence, parfum), XarHizt (1 parfum, arome, odeur agréable; 2 buée, vapeur), Casve EF (lürrin: 1 parfun; 2 encens), Lh DBF (var. de urrin), DRA (1 vaho; 2 vapor; 3 incienso; 4 perfume; 5 olor; 6 fetidez; 7 sahumerio), PMuj DVC (1 vaho, vapor; 2 sahumerio, humo de sahumar; 3 timiama, incienso; 4 aceite esencial, aceite volátil; 5 fragancia, aroma, perfume, buen olor, olor suave); lurrinarazi : DRA; lurrinbera : PMuj DVC; lurrinbide : PMuj DVC; lurrindari : PMuj DVC; lurrindatu : HiruMila, ElhHizt, Casve EF (lürrundatü), DRA, PMuj DVC; lurrindegi : HiruMila, XarHizt, Casve EF (lürrindegi), PMuj DVC; lurrindenda : ElhHizt; lurrindu-azi : PMuj DVC; lurrindu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, XarHizt, DRA, PMuj DVC; lurrindun : DRA, PMuj DVC; lurrindura : DRA, PMuj DVC; lurrineztapen : HiruMila, Casve EF (lürrineztapen); lurrineztatu : HiruMila, Casve EF (lürrineztatü); lurrineztu : PMuj DVC; lurringabe : PMuj DVC; lurringai : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, DRA, PMuj DVC; lurringailu : HiruMila, ElhHizt, PMuj DVC; lurringarri : ElhHizt, PMuj DVC; lurringile : PMuj DVC; lurringin : DRA; lurringintza : HiruMila, ElhHizt, Casve EF (lürringintza); lurringozo : PMuj DVC; lurrinkai : HiruMila, Casve EF (lürrinkai), DRA, PMuj DVC; lurrinkara : PMuj DVC; lurrinkari : PMuj DVC; lurrinkatu : HiruMila (ik. lurrindatu), Casve EF (lürrinkatü), DRA, PMuj DVC; lürrinkatz : Casve EF; lurrinkatze : PMuj DVC; lurrinketa : HiruMila, ElhHizt, DRA, PMuj DVC; lurrinkoitasun : PMuj DVC; lurrinkol eta lurrinkor : PMuj DVC; lurrinkor : EuskHizt, ElhHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE; lurrinkortasun : ElhHizt, PMuj DVC; lurrinontzi : EuskHizt, HiruMila, Lur EF/FE, DRA, PMuj DVC (lurrin-ontzi); lürrintegi : Casve EF; lurrintsu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, Casve EF (lürrintsü), PMuj DVC; lurrintzaile : PMuj DVC; lurrintze : EuskHizt, HiruMila, PMuj DVC; lürrinztatü : Casve EF; lurrontzigintza : EuskHizt; lurrun-antzeko : PMuj DVC; lurrun-eltze : PMuj DVC; lurrun-galdara : PMuj DVC; lurrun-gela : PMuj DVC; lurrun-makina : PMuj DVC; lurrun-neurkin : PMuj DVC; lurrun-ontzi : PMuj DVC; lurrun-turbina : HiruMila; lurrun-urtze : PMuj DVC; lurrun-urtzeko : PMuj DVC; lurrun-zaldi : PMuj DVC; lurrun-zapailu : PMuj DVC; lurrun : EuskHizt (lurrina), HiruMila (vaho, vapor), XarHizt (vapeur, buée; ik. lurrin), Casve EF (lürrün), Lh DBF (var. de urrin), DRA (1 vaho, vapor; 2 perfurme, olor; 3 incienso; 4 sahumerio; 5 fig. indicio), PMuj DVC (1 vapor, vaho; 2 inhalación; 3 sahumerio; 4 aceite esencial; 5 indicio, señal; 6 ez neban ez itzik ez lurrunik = no hablé ni hice demostración; 7 gas ??); lurrundatsu : DRA; lurrundu : HiruMila, XarHizt, Casve EF, DRA, PMuj DVC; lurrundun : DRA, PMuj DVC; lurrundura : HiruMila, Casve EF, DRA; lurruneztagailu : HiruMila; lurruneztapen : HiruMila; lurruneztatu : HiruMila, Casve EF; lurrungailu : PMuj DVC; lurrungarri : HiruMila, Casve EF; lurrunketa : HiruMila, Casve EF, PMuj DVC; lurrunkin : PMuj DVC; lurrunkor : HiruMila, Casve EF, PMuj DVC; lurrunkortasun : HiruMila, Casve EF, lurrunkortu : HiruMila, Casve EF; lurruntsu : HiruMila, Casve EF, DRA, PMuj DVC; lurruntza : HiruMila, XarHizt, Casve EF, DRA, PMuj DVC; lurruntzapen : HiruMila, Casve EF; lurruntze : PMuj DVC; lurruntzi-belar : PMuj DVC; lurrununtzi : HiruMila; urrin-denda : PMuj DVC; urrin-ontzi : PMuj DVC; urrin-saltzaile : PMuj DVC; urrin : EuskHizt (1 batez ere Ipar. eta Naf.: usain ona edo gozoa, perfumea; 2 usaina; 3 G. er.: usain txarra), HiruMila (1 perfume, fragancia; 2 olor; 3 mal olor), ElhHizt (1 buen olor, aroma; perfume; 2 olor; 3 mal olor, hedor, tufo), Lur EG/CE (aroma, fragancia, perfume, olor), Lur EF/FE (arôme, odeur, parfum), XarHizt (parfum), Casve EF (ürrin), HaizeG BF (odeur, mauvaise odeur), Lh DBF (eta ürrin: 1 odeur, en gén.; 2 mavaise odeur p. oppos. à usain, terme générique), DRA (1 olor; 2 olor, fig. esperanza o promesa de una cosa), PMuj DVC ( 1 olor (en general); 2 hedor; 3 vaho, vapor; 4 deje, gustillo); urrindaka : DRA; urrindatu : EuskHizt, ElhHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, XarHizt, Casve EF (ürrindatü), HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; urrindatzaile : PMuj DVC; urrindatze : PMuj DVC; urrindu : EuskHizt, ElhHizt, XarHizt, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; urrindun : XarHizt, Casve EF (ürrindün), HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; urrindura : Casve EF (ürrindüra), HaizeG BF, Lh DBF, DRA; urrineztatu : EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE, Lur EF/FE, PMuj DVC; urrineztaze : EuskHizt; urringai : EuskHizt; urringile : PMuj DVC; urringintza : PMuj DVC; urrinon : Casve EF (ürrinon), DRA; urrinontzi : DRA; ürrinstatü : Casve EF; urrintasun : Lh DBF; urrinte : DRA, PMuj DVC; urrintegi : PMuj DVC; urrintsu : EuskHizt, ElhHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve EF (ürrintsü), HaizeG BF (urrintsu), Lh DBF, DRA, PMuj DVC; urrintsutu : PMuj DVC; urrintze : PMuj DVC; ürrintzitü : Casve EF; urrintzu : DRA, PMuj DVC; urrintzutu : DRA; urrinztatu : DRA, PMuj DVC; urrinztatu : HaizeG BF, Lh DBF (eta urruinstatu), DRA; urriñoneztatu : DRA.
lurrin, urrin.
lurrin, bapore; ur lurrin.
1. 'usain gozoa'. 2* e. lurrun.
Euskaltzaindiak Batasunaren hiztegian proposatu zuen lurrin berretsi da 'bapore' adierakoarentzat, ordukoa aldatzeko arrazoi sendorik ez dagoenez: hori da erdialdekoa (cf. 31.241 irizpidea), lurrun adinatsu erabili da tradizioan, eta erabiltzen da gaur; 'usain on' adierakoarentzat, berriz, urrin proposatuko da.
- [E208]: "Euskaltzaindiaren merkatalgo hiztegian, Mitxelenaren kontseiluz, lurrin jarri genuen 'usain gozoa' esanguraz. Euskal Herriko Unibertsitateko Fisika Sailean egindako liburu guztietan 'bapore' adieran Bizkaiko lurrun erabili izan da, 'usain ona'rekin inolako konnotaziorik ez duena. Banaketa hau praktikoa gertatzen da, eta errealitatean oinarritua. Mitxelenak zioenez, urrin hitzak ez du beti 'usain ona'ren esangura, txarra ere izan daiteke eta. Bestalde, Bizkaiko leku batzutan urrin 'urrun' da. Nik hor banaketa mantentzea proposatuko nuke: lurrin 'usain ona', lurrun 'baporea'. Georgieraz ere ba da antzekorik suli 'arima' eta suni 'usaina', bi-biak erro berekoak" (1993-01-18)
- [E210]: lurrin usainaren ingurukoak eta lurrun baporeari buruzkoak adierazteko.
- Erabakia: BAgiria (1998-06-26): ongi ikusi da bi formen arteko banaketa egitea. lurruna 'gasa' izango da eta azpisarrera gisa, lurrun(-)makina izango du. Lurrin-en sarreran, berriz, 1 usain gozoa; 2 e. lurrun emango da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | 1995-10-24 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HitzIrud: "lurrindegia = perfumería".
forma berri ongi eratua.
iz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1995-10-24 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 |
lurrindu, lurrin(du), lurrintzen. du ad.
lurrindu, lurrin(du), lurrintzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-gai.
iz.
lurrintzen duen gaia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
'lurrina edukitzeko ontzia'.
-ontzi/-untzi auzia konpontzean erabakitzekoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:35 | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-tsu.
izond.
usaintsua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z7:LBeh | 2014-11-11 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
LBeh (2014-04-03): lurrintzaile 39: Consumer 38 [aromatizatzaile] (adib.: Zukuari eransten zaizkion gaietatik, lurrintzailea da garestienetakoa, eta, agian, hori da halako aldeen arrazoia), Berria [es ambientador] (Pinuen itxurako aire lurrintzaileen munduko ekoizpen osoa Iruñera bideratuta, akaso...).
EPG: ez dugu aurkitu lurrintzaile formarik.
BerriaEL2013: -.
es aromatizante / fr aromatisant: Elhuyar: lurrintzaile; aromatizatzaile; lurringarri / Nolaerran: - / Zehazki: lurrintzaile, urrintzaile / Labayru: - / Adorez5000: -.
Adierazle egokia eta beharrezkoa. Adierarik aipatu gabe jasoko da.
iz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-ontzi.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-gintza.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
NekHizt.
-hotz.
iz.
Nekaz. (hots: nekazaritzako teknizismoa).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
'gasa' / AS: lurrun(-)makina.
Ik. lurrin.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1995-10-24 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Ik. lurrin-makina.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 |
lurrundu, lurrun(du), lurruntzen. da/du ad.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
NekHizt.
-gailu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
NekHizt.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
NekHizt.
forma berria da, eta egokia, lantaldearen ustez (orobat -gailu eta -pen osaerako eratorriak).
lurrunezta, lurruneztatzen.
-tu/-ztatu.
du ad.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh50 | 2020-10-27 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu lurrungailu formarik.
lurrungailu 50: Berria, Consumer 7, Laneki 42.
lurrungailu 1, Berria.
Euskalterm: lurrungailu TN da (es evaporador; fr évaporateur).
Terminoa da, baina sarrera gisa jasotzekoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
NekHizt.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 |
'lurrunez dabilen ontzia'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:004 | 2003-07-08 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
-tsu.
izond.
lapiko lurruntsuz josia zegoen sukaldea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | 2002-06-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ez dugu aurkitu corpusean. Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko lurruntz (Alth Bot, Zerb GH 1933, Arzdi Plant1, Arin AEF 1955; eta AS gisa, ap. Arzdi Plant1 jasoak: lurruntz-belar eta lurruntz txiki) eta lehuntz , eta ap. DRA, luhuntz : Lurmaite in GAlm 1946 ("Belhar tzar zonbait ere errotik atheratzen da ber denboran, hala nola luhuntza, gramena eta bertze"), Ouret in GH 1936 ("Maltsoago ere haritz luhuntz-ostoz bethiaren barnian gorderik dagotzin phika, bele, buzoka eta gaineatiko ihizieria guzia"), Herr 1963 ("Laster luhuntzak [zubia] hartuko duelarik, ez da ageriko ere hunkitua izan dela").
Ez dugu aurkitu.
lurruntza : HiztEn (ik. ezkerte) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.
Ik. Izendegian odolur (Polygonum aviculare) fitxaren hustuketa: adar : PMuj DCV; eltur-belar : PMuj DCV; eun morapillo : PMuj DCV; korregela : Lcq, Guinea Vizcaya; korrejela : Carreras y Gandi GGPVN; lur-huntz : Bouda-Baum (oharra: 'corregüela'); lurruntz : Bouda-Baum (oharra: 'corregüela'); odak : Azkue DVEF, Lh DBF; odarra : Lcq, Guía PlantMed, Font Quer PlantMed, PMuj DCV; odol belar : G. Larrañaga LandareJak; odol-berar : PMuj DCV; odol-ur : Bouda-Baum; odolur : Guía PlantMed, Font Quer PlantMed, Lh DBF; odorra : Guinea Vizcaya; piper-belar : M. Aizpurua; txoridimi : Carreras y Gandi GGPVN; txori-mii : PMuj DCV; xori-bazka : PMuj DCV.
lehuntz : Lh DBF (liseron, renouée ou campanule), DRA (corregüela o campanilla), PMuj DVC (leuntz: campanilla, correhuela mayor, enredadera); luhuntz : Lh DBF (liseron), DRA (lu(h)untz: 1 albohol, correhuela; 2 hiedra); lurruntza : ElhHizt (h. ezkerte: Bot. correhuela), HiruMila (1 Bot. corregüela, campanilla, planta parásita del trigo y del maíz; 2 gran cantidad de vapor), XarHizt (lur(r)untza: Bot. liseron), Casve EF (lürrüntza: liseron), DRA (corregüela, campanilla, planta parásita del trigo y maíz, tiene flor y raíz blancas), PMuj DVC (campanilla, correhuela mayor, enredadera, altabaquilla); luruntz : Lh DBF (lurhüntz: liseron, var. luhuntz), PMuj DVC (ik. lurruntza) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.
Erdal correhuela; enredadera / liseron formen ordainak: HiruMila: Ø / aihenbelar // ElhHizt: 1 ezkerte; 2 odolur (Polygonum aviculare); correhuela mayor: ezkerte zuri, Calystegia sepium; correhuela menor: ezkerte beltz, Convolvulus arvensis) / 1 planta trepadora: igokari; 2 aihen-belar // Lur EG/CE: Ø / Ø; eta EF/FE: Ø // XarHizt: aihen-belar, txori-bazka, ezkarte-zuri, lurruntza (BG) // Casve FE: pipila, lürrüntz // HaizeG FB: (des haies) ezkarte, lehuntz, luhuntz; (des champs) ezkarte-beltz // T-L LBF: (des haies) ezkarte xuri, lurhuntz; (des champs) ezkarte beltz, pipila // PMuj DCV: 1 centinodia: odol-belar, eltur-belar, xori-bazka; 2 enredadera, campanilla: txori-bazka, ezker-aien, lurruntza, txurrutx, txildurka, ziurda, birigaiña, txilin-bedar, zurruntza, aien-belar; correhuela mayor: ezkerte-zuri, txorimats, irutzarbi.
testuetan ez da jaso, baina lekukotasun lexikografiko onak bermatzen du.
iz.
ezker-aihena.
- [E302]: ik. oharra s.u. suge-belar eta txilin-belar (1997-04-16)
- [E204]: utzi behar da, ezaguna da.
- [E115]: Lurruntz Iparraldean Convolvulus species, Ezkerte beltza da, ez esker aihen Ezker aihen, Ipar. beste bat da Lonicera species
- Erabakia: (H2.2 / 2010-06-07): Bere horretan onartu da lantaldearen proposamena.
- Erabakia: 2011-05-27: Osoko Bilkuran sarrera horrela uztea erabaki zen: lurruntz iz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2022-05-10 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
fusio(-)puntu aztertzean lurruntze(-)puntu jasotzea proposatu da, baina horrek lurruntze sortzea eskatzen du.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2022-05-10 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
fusio(-)puntu aztertzean sartzeko proposatua. Fisika markarekin jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa lurruntze eta puntu sarreretan. Horretarako, lurruntze sarrera sortu beharko da.
Fis.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:18 | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
iz.
hartzuloa, harpea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
NekHizt.
grafiak eragin du zalantzarik; baina sektorekoek proposatu duten forman berretsi du lantaldeak.
-ustel.
iz.
Nekaz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:Merkat | 1993-06-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
patatak, (lursagarrak).
batez ere Ipar. 'patata'.
-r+s-.
-sagar.
- [E109]: zergatik ez lusagar? Gainerakoan, lutsagar aski arrunta Iparraldean.
- Erabakia: BAgiria (1998-05-29): ez da onartu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | 2000-12-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
lur-sail 3: Eguzk GizAuz ("Lur-sail guztien jabe estadua zan"); Munita ("osasunarentzat oso nolabaitekoak ziren lur-sail aundiak orain aberats eta osasunagarri biurtu dira"); Erkiag BatB ("Lur-sailla erosi dau").
lur sail 8: Saioka/5 ("lur sailak ttikiak direlarik"); OinEntz/5 2 (adib.: "Lur sail librea eta kanpinga"); Egin 1984 2 (adib.:"lur sail hori erosi egin zuten"); D. Urbistondo 2 (adib.: "landu gabe iruditu zitzaien lur sail hura belardia zela ohartu ziren"); A. Urcelay ("Bergarako lur sailen luze-zabala [...] ondorengo azpisailetan banandu dugu"); lur-sail 11: Lurgintza ("lur-sailak hain zati txikitan zatituak daude"); EHAA 1982 2 (adib.: "Barne-Konponketarako Zati-Egitamuko 9garren lur-saila"); UZEI ("europarrak biltzen ditu hiribide zabal, loratsu eta lur-sail handiko auzoetan"); Y. Lekuona ("Lur-sailletan geien bat lantzen dena, garagarra da"); Azurm ("neure hankak Altzaako lur-sailetan sustraiturik neuzkala"); Mundua 1993 ("lur-sail asko eta asko [...] gobernuen zein norbanakoen erakundeen baitan gelditu direla"); J.M. Iturralde ("Maskaradek Zuberoak osatzen duen lur-sail geografikotik ere hanka egin dute aspaldion"); J.M. Lertxundi ("lau errotarri, lur-sailla nunai"); DNoticias 1994 ("nekazariek dituzten lur-saillen arabera"); lursail 115 (horietan 100 buletinetan: AAO 38, GAO 26, NPAO 14, EHAA 11, BEO 8, BAO 3): F. Larrea ("nekazariek lursail zabalak behar zituzten"); A. Valdes 2 (adib.: "hamar mila metro lursail erosi ditut"); Onaind ("jauregiak zitun ondasun eta lursail guztiekin"); UZEI ("Lursaila. Sin.: Terrenoa. Lur-zati gutxi-asko zabala, helburu jakin baterako erabiltzen dena"); I. Mendiguren ("John, osaba zaharrenak, lursail bat utzia zidan ondaretzat"); J.C. Etxebeste 2 (adib.: "Altza izena ez zegokion, hasiera batez behintzat, lursail zabal bati"); I. Murua ("Bideak bigiztak egiten ditu lursail mailakatuen artean zelai txiki batera iritsi arte"); Elhuyar 2 ("Etxea, lursaila, etab. errentan ematen duena"); I. Aranbarri ("Zuzen egiten zuen bideak, lursail malguberriek lagundu zioten parkineko emakumearen irudia buruan izan zuen bitartean"); DV 3 (adib.: "Beste lursail batean, saiak eta belatzak daude hurbiltzen direnei so"); AAO 38 (adib.: "6.500 metro karratu inguruko lursail bat erreserbatzea erabaki zuen", "sozietateek lursailaren behin-betiko esleipena eskatzen dute"); EHAA 11 (adib.: "onuradunek gehienez lursailen %10aren erabilera gorde dezakete", "Lursailak lantzeko eskubidea lortzen dutenentzat, nekazaritza iharduera nagusi izan behar da"); GAO 26 (adib.: "Lursail pribatuen itxiturak kalatuak izango dira", "Iparraldeko lursailaren transformadore propio baten instalazioa baimenduko da bere barnealdean"); BEO 8 (adib.: "Lursaileko balioak: lurzoruak lursail edo finka jakin batetan duen balioa lortzeko balioko dute"); NPAO 1994 14 (adib.: "gauza berria da ureztalur bihurtu beharreko lursailen erregimena", "lursail horietan sortutako gainbalioarekin espekulatzea galaraztearren, 'ureztalur bihurturiko lursail'en araubidea ezarri da" ); BAO 3 (adib.: "urbanizazio obrek eta aurrealdea ubiderantz duten lursailen itxidurek aipaturiko legerian ezarritakoa beteko dute"); lursailbilketa 1, A. Urrutia ("ez dezagun ahaztu lursailbilketa eta abarrekoak ezagutzen dituzten lurretan ere, Bizkaiko Foru Zuzenbideak dituen lanabes juridiko zenbaitzu [...] ezarri direla"); nekazal lursail 1, EHAA 1989 ("nekazal lursailen azalera zabalduko lirateke"); oin-lursail 1: AAO 1989 ("oinlursailen enparatua Santa Barbara errekaren babeserako berdegunean").
lursail : AB38 4 (lur-sail 1), AB50 2, HiztEn, Euskalterm 12 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.
lursail : HezkAdmin, LurraldeAntol // Ez dugun aurkitu ap. AdmHizt, AdmProz, EurItun2, LHH, TokiJaurb, NekHizt.
lursail : EuskHizt (lur sail), ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE (lur sail), Casve EF (-ü-), PMuj DVC (lur-sail) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
E210: "lursail, lurzati, lurzoru. Halakoak hamaika aldiz azaltzen dira edozein arlotan, hirigintza, nekazaritza zein bestelakoetan, eta euren inguruan argibideren bat ematea komeni da". // BAgiria (1998-06-26): ados, baina datuak aztertu ondoren erantsiko lirateke hitz horiek, geroago.
HezkAdmin: parcela.
HLEH-EuskHizt: lur-sail — adib. / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
adiera zehazteko, cf. lurzati, lurzoru.
-sail.
iz.
- [E301]: [falta da eta sartzea proposatzen dugu] (1996-01-08)
- [E210]: sartzea eta argibideren bat ematea eskatu du.
- [E210]: 1- Sinonimoa eman: Sin. lurzati. || 1- Zuzenbidearen ikuspuntutik, "lursail" eta "lurzati" sinonimoak dira, ez baina "lurzoru".
- Erabakia: BAgiria (1998-06-26): ados, baina datuak aztertu ondoren erantsiko lirateke hitz horiek, geroago.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-06-07): Bere horretan utziko da oraingoz lantaldearen proposamena, adierak-eta H1.1 lantaldeak argituko baititu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-12-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
iz.
Zub.
luizia.
- [E204]: lur mandotze, litatze da. || luizia ez dakit zuzen zer den bainan lurtadura éboulement da.
- [E115]: Ez. Idatziz eta ahoz lurta da besterik gabe
- Erabakia: (H2.2 / 2010-06-07): Bere horretan onartu da lantaldearen proposamena.
- Erabakia: 2011-05-27: Osoko Bilkuran sarrera horrela uztea erabaki zen: lurtadura iz. 'luizia'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau88 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-10-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2008-02-12 |
lurtar 35 (13 izond.): J.A. Mujika (emazte lurtar xume horrek); J. Artaraz (Bizidun lurtar gehienak lurzoruaren gainean edo lurzoruaren barruan bizi izaten dira), I. Antiguedad (edozein gai lurtar), I. Segurola (kristau herri lurtarra eta ez-lurtarra, Osagai zeru-lurtarren mataza), Gipuzkoako flora (Ugaztun lurtarrak, zona geografiko itsastar eta lurtarraren barruan), UZEI (animalia lurtarra), BiolGeol/DBHO (Egun lurtarrak 24 orduko iraupena badu, Animalia lurtarretan), Zipristin/6 (zeru lurtarreko errege), UZEI (izaki lurtarren bati), X. Mendiguren B. (Horren azkar itzali nahi al duzu, zeure esku lurtarrez, dariodan argia?). // Agustindarren liturgia (Lurtar guztiok), Emakume olerkariak (ni, lurtar eta deslai, ikusten segi dezaanean), B. Oihartzabal (lurtar bilakarazi zuen herri hura), J. Urkixo (beste lurtar guztiek baino lehenago), Mde (gure «ni» lurtarra da), Zipristin/3 (Ni ez naiz lurtarra, aldebarandarra naiz), UZEI (Lurtarra; Lurrekoa), X. Goia (Bera da hori lortu duen lehen lurtarra), Ovniak (Izaki estralurtarrek lurtarra bahitzeari «abdukzio» hitzaren bidez adierazten da, Estralurtarrei buruzko ikasketak egiten dituztenen artean, estralurtarren eta lurtarren arteko kontaktu fisiko dagoenean «hirugarren faseko kontaktu» gertatu dela esaten dute), X. Arregi (Lurtarra, sentipenezkoa eta berekoia den orotik urrundua dago), KarmArgia (... Andra Maria'k sortzetik garbia izan zala lurtarrai adirazteko artu eban neskato barruti ta apala), Ker Barri Ona (Jaungoikoak bere Semea lurrera ez dau lurtarrak epaitzeko bialdu), M. Ariztia (lurtarrak, urtarrak edo zugaiztarrak), J. Setien (Horregatik deitzen ditugu anfibio edo ur-lurtarrak), JM. Irigoien (baita lurtarrak ere), Euzko Deya (Bere naia ontzat etsitako lurtarrei... pakea), Bizizaletasunaren alde (Lurtarrok, gure burua salbatzeko ongi dagokigun aurrerapen hori lortu arte).
ZTC: lurtar 12.
-tar osaerakoak.