Zerrenda osagarriak

EEgunk: "gol, gola sartu (egin), golegile".

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gol eta sartu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

golardatu (eta golardoatu) IE 3: EZ Eliç: "Eta golarda gaitzatzun / liberalki sariaz"; Ax: "Han gaixtoak izanen direla sekulakotzat penatuak, eta onak golardoatuak"; Hm: "Arren golarda gaitzaitzu"; golardo (eta galardo, goalardon, golardoa, gollardo) 58: IE 56, XVI-XVIII. mendeetakoak (E: "Obra honak ukhenen du goalardona frangoki"; EZ 10, adib.: "Nekearen golardotzat deus eztiat galdetzen"; Hm in Harb: "Golardo sainduez / segur zaitu betheko"; Ax 3, adib.: "Badu Iainkoaren zerbitzatzeak [...] mundu hunetan ere zenbeit golardoa, zenbait pagamendu"; SP 4, adib.: "Antzearen saria eta golardoa"; Mong 3, adib.: "Idiak golardoa duenian"; Ch 10, adib.: "Jainkoa leial izanen da eta liberal zure golardoan"; Lg 7, adib.: "Ordean zer behar dugu iguriki gollardotzat?"; Mih 2, adib.: "Zeruan sari eta golardo hautetsiago baten mereziarazteko"; Monho: "Kastoaren golardoa"; Dh 13, adib.: "Ni nerorri izanen naiz zure golardo guziz handia"; Jaur: "Zeruko golardoak"); EB 2 (Arti Tobera, adib.: "Girlandaz eta galardoaz horniturik agertuko da [etxea]"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, Urt Gen 15,1: "Hire golardo haundia nauk ni"; He Apoc 11,18: "Golardoa ematekoa [denbora]"; Lander RIEV 1914-17: "Goresmen hori onhets dakioten, buruzagitasuneko bere kharraz irabazia duten golardo bat bezala"; eta golardogarri , golardotzaile , golardoztu testu-lekukotasunik gabeak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

galardoi EB 1: Hemen 1987: "Oscars 87 zinema galardoien banaketa ospatuko da".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

goalardo(a) : HiztEn (ik. golardo); golardatu : HiztEn (Ipar. golardoa, saria eman); golardo : HiztEn (Ipar. zah. saria) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

galardo : Lh DBF (1 récompense, rémunération, prix d'un travail, d'un service; 2 rémunerateur, qui récompense [cf. esp. galardón]); goalardo(a) : HiruMila (ik. golardo); golardatu : HiruMila (galardonar), ElhHizt (Ipar. galardonar, premiar), DRA (galardonar); golardo : EuskHizt (1627; golardoa 1643; goalardona 1545; galardoi *1562; Ipar. Zah.; Saria), HiruMila (galardón, distinción), ElhHizt (Ipar. galardón, premio), Lh DBF (ik. galardo), DRA (1 recompensa, galardón; 2 papera), PMuj DVC (galardón, premio); golardoatu : HiruMila (recompensar), PMuj DVC (galardonar) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: golardo / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt. (eta aski dira sari bezalakoak).

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. golo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gola, golatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

goloz eritu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: goldaketan .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

goldaketa sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

goldatu, golda, goldatzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

goldatu, golda, goldatzen

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-e/-a-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Naf.

Forma baten adiera(k)

goldeaz egindako ildoa.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: golde(-)nabar .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GOLDE-ETXE (golda-etxe V-gip ap. Iz ArOñ 108; goldetxe Izt C 232, H). Madera del arado. "(G), l'ensemble, tout l'appareil qui constitue une charrue" H. * Golde-etxea autsi zen; zumarra, ta endaitza uztarriarekin deramate. Or Mi 114.

LB: 0 / EPG: 0 / ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: golde-etxe estructura de madera del arado; Adorez: 0; Labayru: 0;

golde 1 iz. Lurra iraultzeko lanabesa, burdinazko pieza zorrotz bat edo gehiago dituena eta abereek edo traktore batek herrestan eramaten dutena. Ik. nabar. Goldearen belarriak, muturra, nabarra, hortza, giderra. Golde hortza. Golde etxea: goldearen zurajea. Lurra goldez irauli. Goldearen amoreagatik pot nabarrari (esr. zah.). etxe 8 iz. (Hitz elkartuetan, bigarren osagai gisa). Tresna bati eusteko erabiltzen den egitura. Golde-etxea hautsi zen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa. Baina kontuan izan behar da etxe sarrerako 8. adiera adibiderik gabe geratuko dela.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa golde eta etxe sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GOLDE-LUR (G, B ap. A). Fanega. "Golde-lurra Gipuzkoan eun sagorrondoren lurra da (G-to)" A. Cf. supra (2). Zenbat hazi erain behar den golde lurrean. Dv Lab 55. Golde-lur asko zituan zelaiak. Salav 26. Bertanbera utzitako golde-lur gutxi batzu zituen. Ibiñ Virgil 110. Labra-lur onenetatik golde-lur asko saldu zituan. Berron Kijote 32

adib: golde 2 iz. Lur neurria, egun batean goldatzen den hedaduraren baliokidea. Baiona eta Uztaritzeko barrutietako herrietan goldea 4.200 metro koadrokoa da, eta Sarakoan 2.800 metro koadrokoa. Golde lurra Gipuzkoan ehun sagarrondoren lurra da. Golde bat lur.

golde lur 4: Berria 2 (“Idi pareak egun batean goldatu zezakeena ere neurri bat zen: golde lur bat”), Argia 2 (“Bada estatu burujabe bat, / bost mila arimaz osatua / eta zoragarria derizkiot, / ehun eta laurogei mila golde lur, / Kristoren pila maite dut. / bost dolar ere ez armatan, / horra zer ikusi dudan han”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

golde(-)lur 6: Berria (“Ez dakigu zenbat golde-lur, zenbat mendi, ibai, iturri, bidexka eta etxe desagertuko diren».”), Patxi Ezkiaga 2 (“labore lur onenetatik golde lur asko saldu zituen zalduneria liburuak erosteko”), Elizen arteko Biblia 2 (“Golde-lur bihurtuko da Sion, harri-pila Jerusalem, baso, tenpluaren mendia”), Koldo Biguri (“Hirikoek zaldiki-bolak jaten zituzten euren etxeetan, eta garagardoa eskatzera etortzen ziren Boscacciora, non gehienez ere ardoa katilutan edan baitzitekeen, edota harropuzkeriaz tratatzera hirurehun eta berrogeita hamar azienda, hamabi seme-alaba eta mila eta bostehun golde lur zeuzkaten gizonak, nire aita kasu”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Elkarte lexikalizatua da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da golde sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: †  Ik. goldatu / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. goldatu.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-e/-a-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

golegile : HiztEn, Euskalterm (gol-egile 1; goleatzaile sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

golegile : HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "gol, gola sartu (egin), golegile".

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-egile.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erdaretako batetikoa onartu da, bakarra aski delakoan

bakarra aski delakoan, gaztelaniatikoa hobetsi da, erabilia ere hau denez, frantsesetiko goeleta-ren kaltetan.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. kali(-)joko.

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

kali-joko (Ipar.) erabiliarekin batera onartzekoa da

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egin azpisarrera eta azpisarrera berrira eraman golfean jokatu adibidea, eta golfean aritu, jolastu adibideak gehitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 'Jantziaren eta bularraren arteko hutsunea' adierarekin 146 agerraldi jaso dira: kolko aldaera (kholkhu, kolku, kholku) eta eratorriak (kolkokada, kolkope) da nagusia 127 agerraldirekin: B 36 (fB, AB, Ag, Laux, A, Or, Otx, Eguzk, Bilbao IpuiB, Erkiag, Altuna); G 87 (Cb, Ub, It, AA, Izt, Bil, Arr, Lard, Apaol, Alz, EA, Jaukol, Or, SMitx, Ag, Ldi, Mok, TAg, Ill, Zait, Gazt, Vill, Anab, And, Ibiñ, NEtx, Munita, Xe, JanEd, Urruz, Iraola); ZuAm 1 (Etch) eta EB 3 (Osk Kurl); golk(h)o 19 aldiz azaldu da IE-ZuAm (EZ, Ax, Elzb, Dv, O, Tt, Mih, Elzb, Barb, JE); 2 'Norberaren barnea, gogoa' adierako 227 agerraldi jaso dira: kolko (kolku, kholku) da forma nagusia: B 102 (EgiaK, Añ, AB, Azc, Ag, Enb, Altuna, Kk, BEnb, Gand, Bilbao IpuiB, Erkiag, Laux, Otx, Alzola); G 69 (AA, Izt, JanEd, Arr, Lard, EA, Jaukol, Ldi, Or, SMitx, Ag, TAg, Ill, Zait, Uzt, Vill, Etxde, Ugalde, NEtx); ZuAm 1 (Xikito) eta EB 20 (Arti, Osk, MEIG); golk(h)o formak 25 agerraldi ditu: G 1 (Zait), IE 22 (EZ, Ax, ES, Lg, Hb, Elzb, Elsb, Lç, Monho, HU, Ox, Barb, JE, StPierre, Xa) eta EB 2 (MEIG, Arti); 3 'Bi lurmuturren arteko itsas zatia' adierarekin 10 agerraldi jaso dira: kolko da nagusia 9 agerraldirekin: B 5 (Erkiag), G 3 (Zait, Ibiñ) eta EB 1 (MEIG); golko bitan azaldu da EB (Mde) eta G (Berron Kijote); 4 'racimo' adieran behin bakarrik agertu da ("mahats golko", Ox).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1 'Jantziaren eta bularraren arteko hutsunea' 19 ager.: golko 2 (IEn); kolko beste euskalki guztietan azaldu da: B 4, G 6 eta EB-EgAs 7; 2 'Norberaren barnea, gogoa' adierarekin 35 agerraldi: golko IE 1, EB 8; kolko B 7, G 13, EB-EgAs 6; 3 'Bi lurmuturren arteko itsas zatia': agerraldi gehienak EBkoak dira: golko EB 18; kolko 4 (horietan 2 EB); golfo , golgo agerraldi banarekin (EB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: golko-1 (1), golko-3 (11); kolko-1 (6); AB50: golko-1 (1), golko-3 (2); golfo-3 (1); kolko-1 (1); kolko-3 (1); HiztEn: golko: jantziaren eta bularraren artean gertatzen den hutsunea; Norberaren barnea, gogoa; Lurrean barneratzen den itsaso-zati zabala; golkokada; LurE: golko: jantziaren eta bularraren artean gertatzen den hutsunea; Norberaren barnea, gogoa; lurmutur biren arteko itsas zatia; golkokada.

Euskaltzaindiaren Arauak

Geogr.: Bizkaiko golkoa; Liongo golkoa.

Berrestekoa da, nahiz beste bat den bizkaiera eta gipuzkerakoa

nahiz B eta Gkoa k- hasia den, adiera guztietan golko berrestearen aldeko dira batzordekide gehienak, bide aski luzea egina duelakoan, EBaren ikur horietakoa delako, Ipar.an arrotz litzatekeelako k- hasia (eta Heg.an ere ez oso egokia itsasokoa adierazteko); kolko ere jasoko da, "B2 / Heg. / Ik. golko" markekin

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

golatu IE 1: Gy: "Eta ezta bahi gelditzen / ardi golatu bat baizen"; ik. OEH argitaratuan ap. DRA jasoak: GAlm 1946 : "Ardien golatzeko lanjerra ere ttipitzen da"; golo : Gaxitegi Laborantza: "Pipoila edo goloa [...]. Bizi da gibelaren zain artetan, xurgatzen duela odola"; GAlm 1968: "Zathi arruntenak, hek baitire gutienik atxikitzekoak, hala nola golo, buru, zango eta hezurki batzu eta bertze"; goloki : Miroir de la Soule 9-2-1957: "Zer goloki eta txinkor ederrak"; eta golodun , golope testu-lekukotasun gabeak (eta goladura , golando , golandu , golandura ; orobat, kolas - formakoak).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

golo G 1: A. Zavala: "golua edo kolatxa deritzaion gaitza zuten ardiak galdu zizkioten nunbait artzairen bati".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

golo : HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

golo : EuskHizt (*XVII ea., 1968; Ipar. 1 Kokospeko gizen edo haragizko tolesa; 2 Kokospeko bi alboetan eritasunaren eraginez agertzen diren handitsuak), HiruMila (1 papada; 2 papera), ElhHizt (1 Ipar. papo, papada, mamella; 2 Med. paperas), EskolaHE (1 Kokospeko gizen edo haragizko tolesa; 2 kokospeko bi alboetan eritasun baten ondorioz agertzen diren handitsuak), Lur EG/CE (paperas) eta EF/FE (1 double menton, gras du cou; 2 goitre), Casve EF (gras du cou; fanon), HaizeG BF (goitre), Lh DBF (1 gras de cou, de dessous le menton, résultant soit d'embonpoint, soit d'enflure du ou de maladie; 2 pourriture des bêtes ovines, dont le signe extérieur caractéristique est l'enflure du cou sous la ganache; 3 fanon des taureaux, des boeufs; 4 goitre; 5 scrofule), DRA (1 papada; 2 papera; 3 escrófula), PMuj DVC (1 papera de ovejas; 2 papada de cerdo, de bueyes, marmella, dobladillo del cerdo...; 3 escrófula, puerca; 4 racimo; 5 glándula); golodun : HaizeG BF (atteint de goitre), Lh DBF, DRA, PMuj DVC; goloki : DRA (papada); golope : Lh DBF, DRA, PMuj DVC; golotsu : PMuj DVC; golotxal : PMuj DVC; golotxak : Lur EF/FE (oreillons), Lh DBF, DRA.

Erdaretako formak

a) es papada formaren ordainak: HiruMila: okozpeko, kokospe, girgilo, okotzbiko, (animales) golo, (peces) papar; papada de cerdo: gola / golopea / lepapea // ElhHizt: kokospe, girgilo; (animaliena soilik) lepape, lepamagal // Lur EG/CE: kokozpeko // PMuj DCV: dobladillo de carne bajo la barba = aloza, paparda, garranga, garrangilla, gorgoilo, kokotondo, kokozpe, okozpeko; papada de cerdo = lepape, gola, golope, golaspe; papada del vacuno = lepa-magal; p. de rumiantes = alpe; p. de los bueyes, marmella = golo, gongoila // Azkue Aurkibidea: aloz (g); bidazpi (sc); birakuru (sc); garranga (b); girgillo (b); golu (bn); gorgoillo (b); kirku (bn); kirrinkola (b); kokotondo (g); kokotondoko (g); kokozpe (g); kolats (b); kolots (b); kontrokots (b); okozpeko (b); paparda (an, gc); papada de cerdo = bidaturü (s); golo (s), lepape (r); papada de rumiantes = alphe (bnc, s); b) eta erdal papera(s) / goitre (goître) formenak: HiruMila: lepamin, golo, joare, papo, parotiditis, txori // ElhHizt: 1 Med. pl. hazizurriak, golo; 2 Med. sing. bozio // Lur EG/CE: golo, okaila // Lur EF/FE: golo // XarHizt: lepo-xerri, lepo-sagar, golantura // Casve FE: lepoxerri, leposagar, xerrilepo; (brebis) bidakürü // HaizeG FB: saguak, saiak, trunkoilo, golantura, lepo-xerri, lepo-sagar, golo, (brebis) golando // T-L LBF: golo, lepo-xerri, lepo-sagar, trunkolo // PMuj DCV: 1 bocio = golo, trunkoilo, txori, azizurri, golando, kokalde, okaila, asi-kontxo, golatx, sagu, gorgoillo, lepamin; papera de ovejas = golando, kolatx, golatu, golo, kokalde, okailla, kolo; paperas de los animales = xerri-lepo, xori, gurintxak, xerriak; enfermar las ovejas con paperas = kolatu, golatu; 2 (pl.) escrófulas, lamparones = gangarabil, gingil, gurerda, umorotz, gangail, gangaillen, lupi, plautiri; paperas inguinales = azpi-zorri, azpi-gorri; 3 parótidas = bearri-ondokoak; inflamación de las parótidas = bearri-zorriak // Azkue Aurkibidea: papera de oveja = golando (an, l); golo (anc, bnc, g, lc); kokalde (bn, g); kokoli (b); kolo (an); okailla (b, g); papera, enfermedad de = golatu (an, bn, g); papera, oveja enferma de = golatu (an, bn, g); paperas = asikontxo (g); asikor (b); asikuna (b); asikuren (b); osigoren (b); sagu (an, b, g); urinezur (s?); urinezurri (s); üzürri (s?); paperas de los animales = xori (bn).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Adiera mugatzeko zailtasunak

zaila da, idatzizko erabileretan oinarrituz, adiera mugatzea; lexikografia berriak jasotzen dituenak izan litezke egoki-baliagarrienak: 1 'kokospeko gizen edo haragizko tolesa'. 2 'hazizurriak'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

golosina 3, BAO 1994 ("fruitu lehor, golosina, txokolatezko prestakin eta edari freskagarrien txikizkako merkataritza" #mdash# ter).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm; eta 'golosina' itzuliak: litxarkeri : AB38 1; zizka-mizka : AB38 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal golosina / gourmandise, sucrerie formen ordainak: HiztHand: 1 gozoki; 2 litxarreria (cualidad) // ElhHizt: gozoki, litxarreria // HiruMila: 1 manjar delicado gozo, gozoki, mizkeria, golosinas pequeñas litxarreria, golosina de chocolate bonboi; 2 apetito, deseo nahiera, nahi, gogo, gutizia, irrika, irrits // Lur EG/CE: gozoki, litxarreria, gutizia; eta EF/FE: 1 litxarreria, sabelkeria 2 gozoki; gozoki, litxarreria // XarHizt: gormandiza, napurkeria; gozoki, oñoñ // Casve FE: défaut sabelkeria, honkoikeria, gâterie honkeria; mets honttü // HaizeG FB: défaut eztaritasuna, zintzurkeri, mizkeria, mizkinda, mizkinkeri, gâteries onkeri, milikeri, jujuskeri; bonbon goxo, oñoñ // T-L LFB: défaut gormandiza, sabelkeria, gâterie onkeria; bonbon oñoñ // PMuj DCV: 1 manjar delicado, melindre kutixi, kuxakeria, litxarreria, zintzurkeria, mizkeria, mizkinkeria, onkeria, surbizkeria, golisinas, entremeses zizka-mizka, izki-mizki, izkiri-mizkiri, izkirimiri; 2 deseo de golosinas: txibizkeria, milikeria, lixtertasun.

Erdaretako formak

fr (DLLF): friandise, gourmandise manjar delicado; sucrerie dulce; gourmandise gula; désir, envie deseo; en (Collins): manjar titbit, delicacy, dainty; dulce sweet; bagatela bauble, knick-knack; deseo desire, longing; antojo fancy; gula sweet tooth, liking for sweet things; glotonería greed; it (S. Carbonell): golosità, ghiottoneria; cibo ghiotto; appetito, desiderio; de (Langenscheidts): Naschsucht, Nascherei; Naschwerk, Leckerbissen, Delikatesse.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. gozoki.