Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dei egin, deiez.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: dei-hitz , (eliz) dei .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

dei egin, deiez

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa dei eta hartu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa dei eta jaso sarreretan.

Jatorrizko forma

dei(h)adar

Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

lehendiko erabakia berretsi da, nahiz oso hedatua den deadar forma

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: deiadar egin , deiadarrez .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS; azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

deiadar sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

deiadar sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

deiadarka.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa deialdi eta egin sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

deiarazi, deiaraz, deiarazten. Batez ere Ipar. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deiarazi, deiaraz, deiarazten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Numeroa

pl.

Forma baten adiera(k)

(eliz) deiak.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehituz: "adlag. Sin. deika".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu deiktiko , deixi formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

deiktiko (eta deiktiko-erakusle) 6: Gte EEK I (""orain, oraingo, hemen, hau" eta hauen antzeko deiktiko-erakusleekin"), JAMuj ("Ustezko toki-aldaketa hori gorabehera, dena den, garbi dago horrelako egituran "harako"-ren balio deiktikoa ahuldu egin daitekeela"), A. Barreña 2 ("NZ-esaldi hauek osagai bi dituzte: deiktikotzat edo subjektutzat [...] har daitekeen izena NZ-esaldiaren hasieran eta NZ-hitza honen ondoren, esaldiaren amaieran", "NZ-esaldi hauek esaldiaren hasieran erakusten duten osagaia deiktiko formaduna eta mintzagaiaren funtzioa betetzen duenetakoa dela uste dut"), A. Alberdi ("Denetan "hemen" deiktikoa erabilita ere, hemen horren nolakotasuna ezberdina da"), U. Apalategi ("Deiktiko narratiboa #mdash# narrazioa nundik [...] egiten den aditzera ematen digun zantzu testuala"); deixi 3: E. Perez ("Lehena #mdash#Pragmatikaren esparrua#mdash# ezinbestekoa pragmatikaren nondik-norakoak zertan diren jakin nahi duen ororentzat, bigarrenak "deixia" du azterpuntu"), R.M. Pagola ("Horretan ere dialektologia modernoaren mailan jartzen da, bide ona eta deixiarena baino errazagoa dela azalduz"), A. Alberdi ("Horregatik, eduki gramatikaletan, gramatika tradizionalean ohiko diren elementuez gain, ez-ohiko eta "berri" diren batzuk ere sartu behar izan dira: testua, kontestua, deixia, antolatzaileak, koherentzia, kohesioa, testu tipologia, etab.").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

deiktiko : HiztEn (iz. eta izond. Hizkl. Esakunea gauzatzen deneko espazio-denborazko testuinguruan erreferentea duen elementua #mdash# testuinguruaren arabera, bihar, hor, ni bezalako elementu deiktikoek une, espazio edo pertsona desberdinak adierazten dituzte), LurE (adj. Hizkl. Hizketan, zenbait egoera #mdash#lekua, denbora, hiztuna...#mdash# seinalatzen dituen edo haiei erreferentzia egiten dien hizkuntza osagaiaz esaten da; deixiari dagokiona. Deiktiko dira izenordainak, adberbioak, erakusleak, etab.), Euskalterm 2 (hauetan funtzio d.); deixi : HiztEn (Hizkl. Esakunea gertatzen deneko espazio-denborazko testuinguruari egiten zaion erreferentzi multzoa; elementu enklitikoek betetzen duten funtzioa), LurE (Hizkl. Hizkuntzaren zenbait osagaik betetzen duten funtzioa, begien aurrean dagoen zerbait, edo hizketan aipatu den edo aipatu behar den zerbait, seinalatuz. Osagai horiei deiktiko deitzen zaie), Euskalterm 1 (deixis) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

deiktiko : ElhHizt (iz./izond. Hizkl. deíctico), HiruMila (izond. eta iz. deíctico), EskolaHE (izond. Hizkl. Erakusteko, izendatzeko balio duena); deixi : ElhHizt (Hizkl. deixis), HiruMila (deixi) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Hizkl.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

anuntziazio anuntziazione, anuntzazione, anunziazino(e), anon(t)ziazioneAnunciación. * Maria birjinaren anunziazionea. Lç Cal A 4r. Anunziazionearen edo Gabrielen salutazionearen gañean. EZ Noel 41. Andre Birjinaren Anunziazinoa. EZ Eliç L y Harb ? 5v. Angeru san Gabrielen anunziaziñoa. Cap 133. Anuntzazionia, resurrekzionia eta pasione dolorosa. Tt Onsa 48. Anunziazionea. Gç 132. Anunziazioneko egunean, zeina baita Martxoaren hogoi eta bortza. CatLav 49 (V 32). Biryinaren anunziazionea. Lg II 97. Anonziazioneko egüna. CatLan 8. Dator garizuman Anunziazinoeko jaija. Astar II 241. Jesüs-Kristen Anüntziazionia. UskLiB 183. Birjina Saintiaren Anonziazionia. CatS 100. Ama Birjiñaren Berri-on edo Anunziazioko-pesta-aur gabean. Aran SIgn 20. Mariaren Anunziazio edo berriak ekartearen izenaz ezagutzen diran Erlijiosak. Arr May 153. Anontziazioneko eta Bisitazioneko ixtorioak. CatBurg 102. Horra zeri erraiten zaion anontziazionea. Zerb IxtS 82.deikunde 1. (Bera (dai-), BeraLzM) Anunciación. (Neol. creado por AG en 1896, de deitu 'proclamar' y -kunde). " Miren Deikundia, Nuestra Señora de la Anunciación" Ayerb EEs 1916, 191. * [Epalla] 25 egubena. Ama-Birkiñaren Deikundia. AG 992. Ama-Neskutzari Deikundia. Ib. 1463.berriemate Anunciación. * Anonziazionea edo Berriematea. Arb Erlis 375. En DFrec hay un ej. más.

LB: anuntziazio 0; deikunde 15: Argia (“Leonardo Da Vinciren Deikundea eta Caravaggioren Bako”), Berria (“Deikunde deritzon elizan, adibidez, katolikoak, ortodoxoak eta armeniarrak elkarri beha zeuden ( eta daude !), nor mesfidatiago”), EiTB (“Alabaina, elizkizunak bermaturik daude, Deikundearen kapera txikiari esker”), Elkar 2 (“Argi izpiak beste izpi bat ebokatu dit: Philippe de Champaigneren Deikunde batean, Espiritu Doneari Mariaren aurpegira eskapatzen zaiona”), Espainiako Gobernua 4 (“Burgo de Osma, Soria. Deikundearen katedrala”), Karmel 6 (“Alba de Tormesen dagoen Andre Maria Deikundeko monasterioaren fundazioaz ari da“).ETC: anuntziazio 2: Patxi Salaberri (“Deikunde edo Anuntziazio jaia”), J. Sarrionandia: “(Gabon eguna dela eta anuntziazio zaratatsua egingo da.”); deikunde 18: Josu Zabaleta (“Deikunde batzuk oso dramatizatuak dira (Boticellirena, esate baterako)”), Ignazio Aiestaran (“Aldarte horretan Espainia arrago bilakatu zen, Velázquezek margotutako sutegian bezala, erlijiozko su-deikunde inperialista berrian, non Vulkano eta Apolo borrokatu ziren, non Piztia eta Aingerua gudukatu ziren”), Berria (“Deikunde deritzon elizan, adibidez, katolikoak, ortodoxoak eta armeniarrak elkarri beha zeuden (eta daude!), nor mesfidatiago”), Patxi Salaberri (“Deikunde edo Anuntziazio jaia”), Berria (“Fra Angelicoren Deikunde baterako tokia I eta Deikunde baterako tokia II”), Xabier Amuriza (“Argi-izpiak beste izpi bat ebokatu dit: Philippe de Champaigneren Deikunde batean, Espiritu Doneari Mariaren aurpegira eskapatzen zaiona”), Wikipedia 11 (“Lucasen arabera, Maria, Deikunde eta gero, «arin-arin» joan zen Judeako mendialdeko hiri batera. Kondairak dio, topaketa hau Ein Kerem izeneko herrixkan gertatu zela, Jerusalemdik zazpi kilometrotara mendebalderantz zegoena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

es Anunciación / fr AnnonciationElhHizt: (Rel.) [misterio; día] deikunde /Adorez: (Rel.) Deikunde, (fiesta) Andre Mari Martxokoa / Labayru: [Ref. a la Virgen] Deikunde (neol.). / NolaErran: l'Annonciation (événement) Anuntziazioa; (fête) Andredena Maria Martxoko – Anderedona Maria Martxoko (ZU) – Andre Mari Martxoko (MD) – Ama Birjina Martxoko (MD). // Euskalterm: eu jaunaren gizakundearen adierazpena; deikundea; es la anunciación de la encarnación del señor; fr l'annonciation

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

anuntziazio forma onartzean, deikunde neologismoa ere jasotzea proposatu zen, erabilia denez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deita, deitatzen.

Aditz-erregimena

da eta du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

deitu.

Euskaltzaindiaren Arauak

deitoratu, deitora, deitoratzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deitoratu, deitora, deitoratzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DEITORE EGIN. Dar muestras de pesar, hacer duelo, lamentarse, plañir (en particular, 'hacer duelo a un difunto, cantar elegías fúnebres, endechar'). v. deitoratu. Eresiz kantatu drauzuegu eta eztuzue deithorerik egin. Lç Mt 11, 17 (He nigarrik isuri, TB, Ip, Leon nigar(rik) egin, EvL nahekabetu [sic], SalabBN tristezia erakatsi, Ur adiakatu, Samper negar egin, Or galtzarra jo). Eta nigar eginen duté harzaz eta deithore haren gainean lurreko regék. Lç Apoc 18, 9. Deithore egin darotzuegu, eta etzarete nigarrez egotu. Dv Mt 11, 17. Irakhatsozue zuen alabei deithore egiten eta nork-berak bere hauzoari hilkhexuen egiten. Dv Ier 9, 20. Abraham jin zen Sarari hilots eta deitore egitera. Bibl Gen 23, 2. (Con modificadores). Egizu nigar, deithore min, seme bakharrarentzat bezala; zeren terrepentean ethorriko baita xahutzailea gure gainera. Dv Ier 6, 26.

adib: deitore iz. Auhena, bereziki hil baten aldekoa. Ik. adia; dolamen. Ez dute entzungo deitorerik, auhenik eta negarrik baizik. Eresiz kantatu dizuegu eta ez duzue deitorerik egin. Auhen eta deitore darigula. Deitorezko eresiak. Deitorez egon: deitore egin.

Ez dugu aurkitu deitore egin formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

deitore egin 2: Patxi Zubizarreta (“Abas begiak arranpalo geratu zen, harriduraz eta errezeloz beterik, eta akaberan, deitore eginez”), Imanol Zurutuza (“Zer egingo dut - deitore egin ahalko zukeen berak ere -, edo zer izango da nitaz?”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa deitore sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

deitu, dei(tu), deitzen. du (Ipar. eta Naf.) eta dio (Bizk. eta Gip.) ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

deitu, dei(tu), deitzen (Xarritoni onartzekoa iruditzen zaio dei aditzoina; cf., gainera, deialdi, deigarri, etab.)

Aditz-erregimena

du / dio ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hizkl.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

izena, izendapena.