Euskaltzaindiaren Arauak

1 Vicia faba. 2 (larruazalekoa)

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalpenak honela emateko eskatuz: iz. 1 landarea (Vicia faba). 2 'larruazaleko handitu urtsua, urbatua'. 3 'ardien-eta gorotz-alea' (Sin. babaka ); eta AS gisa gehituz: baba beltz, baba gorri, baba handi, baba zuri .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

baba sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Vicia faba var. minor.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-gorri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

baba sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

babarrun gorria.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. baba zuri.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-handi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

baba sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Vicia faba var. maior.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BABA-LASTO (V, G, AN, R). Ref.: A; Elexp Berg. a) "Tallo de la haba" A. "El tallo, la planta de la alubia" Elexp Berg. Mutil galanta bera, baba-laztoa legez gazterik azia. A BGuzur 117. Leitze-landan jan dukan baba-lasto tantai, / egiñen duk ortz-lana, jartzen badite mâi. Or Eus 147. b) "(V, G, AN), gandul, muchacho grandote" A. c) Tonto. Lotsabaga lotsabagiori, ume gorri, baba-lazto, tentel... A BGuzur 148. Kristiñau-Ikasbideko liburutxua be eztakien babalasto askok, erlejiñoko gauzetan euren buruak maixu andi egiten dabez. Eguzk GizAuz 7. Baltsakeria edo komunismoa orratzetik arako jantzia, labatik arako opilla dala uste dabe babalasto batzuk. Ib. 10. Seme-alabak bata bestie baño txarragoak: semie babalastoa eta alabie babalorie (V-ger). b) Cobarde. "A zer baba-lastoa den ori!, zein oillo, zein txepel" (AN-larr) Inza NaEsZarr 205.

adib: baba 1 iz. Baratze landare lekaduna, urterokoa, haziak handiak, luzangak eta zapalak dituena (Vicia faba). Baba saila. Baba lastoa. Baba lekak jan. Babaren aihenak. || Baba landarea.

Ez dugu aurkitu baba(-)lasto formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

baba-lasto 1, Anjel Lertxundi (“Historiaren seinaleak ez dira sekula garbiak eta, horregatik, ez da harritzekoa Luis XVI.a bezain begi-labur asko eta Bi Sizilietako errege bezain baba-lasto ugari egotea letren errepublikako idazleen artean ere”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa, batez ere irudizko adieran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa baba sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

baba sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BABAK ELTZETIK ATERA. "Babak eltzetik atera, imponerse, poner el mingo, cortar el bacalao; litm.: sacar las habas del puchero (G-to, AN-larr)" A EY III 302. "Orrek eltzetik babak atera dizkik, ése ha hecho fortuna, litm.: ése ha sacado habas de la olla (G-azp)" Ib. 292. Cf. Inza NaEsZarr 1304: Besteen ixipuz garbittu nai dittu uli(a)k, eta eltzetik bestek atera ta jaten babak, 'ez du nekerik den txikiena ere artu nai' (AN-ulz). --Orra bada, ezkondu egiñ nai nuke, eta nola. --Ikusiko litzake! Onek aterako dizkigu eltzetik babak. Moc Damu 16. Onek atera digu ederki / oraiñ eltzetikan babak, / izketan oso azkarra dago, / nork jarri berari trabak? Olea Auspoa 39, 139. Orrek babak aterako ttik (dizkik) eltzetik. (AN-ulz). 'Orrek bizia aterako dik; gauzak argituko dizkik'. Inza NaEsZarr 1913. Ara, berriz! Onek aterako zizkiguk eltzetik babak! TxGarm BordaB 113. Zuk atera dizkiguzu eltzetik babak. Ea zer derizkiogun, Erlijioaren arabera, rock and roll dantza berriaren zilegitasunari buruz? Gu ez gara nor galdera hau erantzuteko. MEIG I 205.

babak eltzetik atera 11: Berria 7 (adib.: “Igo berriari ezin zaio babak eltzetik ateratzeko eskatu”), EiTB (“Gogorra duk bizitza, eta gu ez gaituk beti hemen egongo, hiri babak eltzetik ateratzeko”), Argia 3 (adib.: “inork ez dizkizu babak eltzetik aterako zeu borrokatzen ez bazara”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

babak eltzetik atera : Berria 2 (“Baina hori ere ez da berria, taldeak hondoa jo duen bakoitzean, etxeko entrenatzaileari dagokiolako babak eltzetik ateratzea”), Iñaki Arranz (“Hortik aurrera, zakurraren salara, pikutara, adarra jotzera eta babak eltzetik ateratzera joango da, besteak beste, mutikoak esandako guztiak hitzez hitz ulertzen dituelako”), Urtzi Urrutikoetxea (“Egun batez haren menpean egon nintzen eta esan dezaket egia zela: gizon onengatik surtaraino joango zen, baina ez zezatela begirunerik espero alferrek ez eta babak eltzetik ateratzea besteen esku uzten zutenek ere - berak, bere hitzekin, lanaren hasieran ohartarazi bezala”), Harkaitz Cano (“Egin kontu aldizkarietako azaletan zirujau honen eskuen argazkiak ateratzen dituztela, arrakasta handiko medikua da, baina gero babak eltzetik ateratzeko orduan bere eskuak ez dira aitari buruan duen tumorea kendu eta ebakuntza behar bezala egiteko gai, eta aita, judutarra, hil egiten da”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da, erabilgarria eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa baba sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sinonimoa(k)

baba.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ardien-eta gorotz-alea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-larru.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

baba, larruazaleko handitu urtsua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

babalarru(tu), babalarrutzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

babatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

Phaseolus vulgaris.

Aldeko arrazoi handirik ez dago

hiztegietan eta baberrun forma proposatu izan den arren, babarrun erabiliagoa da testuetan, eta hau hobetsi du batzordeak, "gaur nagusitua" delako

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

: HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

baba(tu), babatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

(larruazaleko) babak atera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu babero, adur-zapi, lerde-zapi formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

babero EB 1 (X. Mendiguren Bereziartu: "Zer egin dezakete haurrek bazkaria prestatzen laguntzeko? #mdash# Mahaia jarri, haurtxoari baberoa lotu, basoa bete"). Ez dugu adur-zapi, lerde-zapi modukorik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn-LurE, Euskalterm // 'babero' itzulitako besteak: AB38, AB50: ø. Euskalterm: adurzapi 8, lerdezapi 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, DRA, PMuj DVC. // cf. baberu (Lh DBF: 'verveine').

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal babero / bavoir, bavette-ren ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: lerde-zapi, adur-zapi // HiruMila: adurretako, adur-zapi, lerde-zapi, okozpeko, paparo // Casve FE: elderrarzeko, elderroihal // HaizeG FB: helder-oihal, lerdun // T-L LFB: elder-oihal, lepo-aitzineko // PMuj DCV: lepo-aurreko, okozpeko; pantota (b. de los niños) // Azkue Aurkibidea: pantota // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB.

Erdaretako formak

es babero beste erdaretan: fr (DLLF): bavoir, bavette; salopette (pantalón); blouse (bata); tablier (para niños); it (S. Carbonell): bavaglino; ca (DCC): ø; en (Collins): bib; de (Langenscheidts): Lätzchen.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 25 lek. (B 12 / G 13)

Forma saihestekoa

Saih. Ik. adur-zapi, lerde-zapi.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: babes-etxe .

LBeh (2014-04-03): babes-neurri 38: Elhuyar 13 (adib.: “Mundu osoko banku zentralek eta nazioarteko beste erakunde batzuek babes-neurriak sortzen dihardute”), Consumer 8 (“Sarri-sarri eman produktua haurrari eta babestu kamiseta, txano eta betaurrekoekin. Zaharrekin ere hartu babes-neurri horiek“), Berria (“Hala ere, garapen bidean diren herrialdeek, liberalizazioaren ordez ,euren nekazaritza produktuentzat babes-neurriak eskatu dituzte”), EiTB 12 (adib.: “Espainiako Gobernuari exijitutako babes-neurrien harira, berriz, Chaconek adierazpen garbiak egin zituen”), Jakin (“Nire kezka da ideia horiek gero eta blaitzen ari direla gure subkontzientea eta naturaltzat jotzen ditugu naturaletik gutxi duten gehiegizko babes-neurriak”), Argia 3 (adib.: “Horrek babes-neurriak areagotzera behartu du, beraz diru gehiago gastatzera”); babes neurri 121: Consumer 6 (adib.: “Enpresak jarri dituen babes neurriak erabili behar ditugu: eskularruak, maskak, kaskoak...”), Berria 84 (adib.: “Horien aurrean, poliziek eta zerbitzu sekretuek ustez mehatxatuak izan direnen babes neurriak areagotu dituztela ziurtatu du Blic egunkariak”), EiTB 21 (“Ipar Koreak beste "probokazio" bat egingo balu, "babes neurriak" hartuko lituzkeela ohartarazi du.”), Argia 8 (adib.: “Gogoan izanik zer nolako kalteak eragin zizkion Txernobylgo erradiazioak Ukraina eta Belorrusiako jendeari garaiz egoeraren berri ez jakinarazteagatik eta babes neurririk ez hartzeagatik), DiarioVasco 2 (adib.: “Ernio Gatzume Kontserbazio bereziko eremurako babes neurrien dokumentua egiteko parte-hartze prozesua abian dago”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: babes(-)neurri 51: Berria 46 (adib.: “350 taxilari inguruk pantailak jarriko dituzte taxietan, babes neurri gisa”), Agurtzane Juanena (“Errefuxiatuak lasai ibiltzen ziren garai hartan, lagun artean, ez zen babes-neurri berezirik hartzen”), Irene Aldasoro (“gutxieneko babes-neurriak”), Iñigo Aranbarri (“Artikulu luzea da, eta kazetariak ez du babes neurririk hartu”), Anjel Lertxundi (“inolako babes-neurririk hartu gabe”), Pako Aristi (“oiza izan arren, egun argitan erabat jende normala ikusi arren, beldurra barneratzen zaizu jendeak etxeetan ezarri dituen segurantza eta babes neurriak ikusita”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es medida de protección / fr mesure de protection?: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: babeskuntzazko neurri, babes-neurri.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta erabilia.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa ematekoa da babes sarreraren barruan.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

babes-neurriak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BABESA EMAN. Proteger, dar amparo. Oker egiña ez aitortzearren bere babesa ematen dio Engraziri. Etxde JJ 105. Inguruetara eldu orduko ezagutu zun babesa eman zioten etxea. Ib. 186. Bearbada ez genizuke babesik emango. Ib. 186. Oraindik erriko ateak gabero itxitzen dituzte ta ez diote babesik ematen beren erlijioz kanpoko iñortxori. Anab Aprika 54. Ama Birjiña Itziarkoak / eman zidala babesa. AZink 60

adib: babes 2 iz. Gordetzea, zaintzea edo zerbaitetatik begiratzea. Babes eskubidea. Babesa eskaini, eman, eskatu, ukatu.

babesa eman 1391: Ortzadar 7, Deia 14, Elhuyar 13, Consumer 21, HABE 4, Berria 778, EiTB 410, Jakin 13, Karmel 4, Argia 66, Laneki 14, DiarioVasco 46.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

babesa eman 402: Berria 334, Herria, Edurne Elizondo, Jose Antonio Mujika, Edorta Jimenez, Xabier Olarra, Jenaro Garate, Iñigo Aranbarri, Edurne Elizondo, Koldo Zuazo…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa babes sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

babesgabeko.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gabe.

Erabileremu dialektala

izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

babesgabe 10: a) izond. 7: Artea eta gizona ("ezkutuan bizi izan behar zuen bere jende xume eta babesgabe haien aurka askatu zen persekuzio edo jazarpenetik ihes egiteko"), J.C. Alonso ("Ezmaitatuak eta ezonartuak defendatuz eta babesgabeak babestuz azaltzen du Jainkoak bere erregetza"), X. Mendiguren B. ("Hirugarren Munduko haur babesgabeentzako aita-amabitxitza [parrainage] eskatzen duten iragarkiak"), O. Larrañaga ("Anitz dartada ilun zetozen nire gainera oldarkor eta babesgabe topatu nuen nire burua"), M. Garmendia ("Leku babesgabea da, galdua"), Kultura klasikoa/DBH ("bide babesgabeak eta igarogaitzak"), NaturZ/DBH ("planeta ezatsegin eta babesgabe hartan"); b) iz. 1, X. Mendiguren B. ("haurraren ahuleziaz eta babesgabeaz baliaturik burutzen diren tratu txar, bortxakeria eta sexu-larregikerien kopurua"); c) adlag. 2, Arrazakeria ("Kanporatu eta baztertzeko baliabidea da lege hori, garbiketa etnikoa egiteko tresna, etorkinak babesgabe uzten dituena"), Arte modernoa ("... babesgabe gelditzen baita haren aurrean, kritika egiteko ezindurik"); babesgabeko 3: S. Aizarna 2 (antzeko testuinguruan bitan, "Babesgabeko jende guzti hura han zihoan, gora eta gora"), M. Ezkurdia ("Bizitza hain injustua datorkizuenez gero, zuen jarrerak ulertezintasunez beterik daudela eta honela jarraitzekotan ia-ia babesgabekoak bihurtzeko larrian zaretela ikusten duzue"); babesgabetasun 1, HizkLiter/UBI ("Idazlearen jarrera eta tonua, bestalde, trikuaren "aldekoak" dira, egilea kirikinoaren defendatzaile bezala ageri da, samurtasunez eta mirespenez azaltzen baititu animaliaren sen naturala, berezko joerak eta automobilarekiko duen babesgabetasuna"); babesgabetu 1, J.M. Sarasola ("Babesgabetuen Arroka bakar bakarrik geratu zen ur debekatuetan, bera ere babesik gabe balego bezala").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

babesgabe : DFrec 1 (Anait: "somaliar babesgabeak"), AB50 1, HiztEn (babesik ez duena), LurE (babesik ez duenaz esaten da), Euskalterm 1 (babesgabetu sinonimoarekin); babesgabeko : AB38 1; babesgabetasun : DFrec 1 (D. Amundarain: "nahas-mahas kronologiko hori pertsonaiaren babesgabetasunaren espresio egitura izan daitekeela..."), HiztEn (babesik eza, babesik ez duenaren nolakotasuna edo egoera), LurE (babesik eza, babesik ez duenaren nolakotasuna edo egoera), Euskalterm 1; babesgabetu : Euskalterm 1 (babesgabe sinonimoarekin).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

babesgabe : EIH (babesik ez duena), EuskHizt (1977, babesik ez duena), ElhHizt (desprotegido, -a; desamparado, -a; indefenso, -a; desvalido, -a), HiruMila (desamparado, da; indefenso, sa), EskolaHE (babesik ez duena), Lur EG/CE (desprotegido, desamparado, indefenso, desvalido) eta EF/FE (abandonné, sans défense, délaissé, sans protection), PMuj DVC (babes-gabe: 1 subst. desamparo, indefensión, abandono; 2 adj. indefenso, desamparado, abandonado, desvalido); babesgabetasun : EIH (babesik eza), EuskHizt (1977, Babesik eza, babesik ez duenaren nolakotasuna edo egoera), ElhHizt (desarrimo, desamparo, indefensión; falta de protección o apoyo), HiruMila (indefensión), EskolaHE (babesik eza, babesik ez duenaren nolakotasuna edo egoera), Lur EG/CE (desprotección, desvalimiento) eta EF/FE (abandon, délaissement), PMuj DVC (babes-gabetasun: desarrimo, falta de apoyo); babesgabetu : EIH (babes gabe utzi), EuskHizt (*1981, babes gabe utzi), Lur EF/FE (1 mettre à découvert, découvrir; 2 délaisser), PMuj DVC (babes-gabetu: desamparar); babesgabetze : EuskHizt (babesgatu ad.-aren aditz izena); babes-gabezia : PMuj DVC (desamparo) // Ez dugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

babesgabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

babesgabe(tu), babesgabetzen.

Aditz-erregimena

du ad.

babesgabetasun iz. Babesik eza, babesik ez duenaren egoera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu babesgabezia formarik.

babesgabezia 86: Berria 2, Deustuko Unibertsitatea 13, Euskal Herriko Agintaritza 47, Elkar 2, Erlea, Gomylex 13, Laneki 8; babesgabetasun 201.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

babesgabezia 2: Xabier Mendiguren Elizegi, Lander Garro; babesgabetasun 16.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: babesgabezia (desamparo), babesgabetasun (indefensión); Iusplaza: babesik ez izatea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa babesgabetasun formarekin egin den bezala. Badirudi beharrezkoa dela es desamparo eta indefensión bereizteko.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.

Kategoria

iz. / izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gune.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki izengilea.

Kategoria

iz.

Eratorri-konposatu berria hobestekoa da, lehiakidea baino hedatuagoa baita

babestaile erregularra baino hedatuagoa baita

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le/-tzaile

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-leku.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu babesletza formarik.

babesletza 249: Argia 13, Berria 8, DiarioVasco 2, Euskal Herriko Agintaritza 132, EiTB 5, Elhuyar, Consumer 5, Espainiako Gobernua 5, Goiena 3, Laneki 15, UEU 37.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

babesletza 1, Anjel Lertxundi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: babesletza (patrocinio; protectorado; esponsorización).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa sarrera gisa.

Forma berri tradizioko oinarri handirik gabea

forma berri lantaldeak proposatua, babestorri osaera okerrekoaren ordaintzat.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orri.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. babesle / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. babesle.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le/-tzaile.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-toki.

Euskaltzaindiaren Arauak

babestu, babes(tu), babesten. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

babestu, babes(tu), babesten

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

metxa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

kandela mehe, txiki, babil laburrekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

izenak dira corpuseko eta OEH argitaratuko babilondar 10 (Mb IArg I 6; Dv, Etcheberry, Or MB, Ol) eta babiloniar 3 (Lard, Hb Egia, Ker).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

babiloniar 6 (eta babilonitar 1; izlag. 4 eta izond. 1): Artea eta gizona (“Irabazleek jakin zuten babiloniar artista handiez probetxatzen”), J.A. Agirre (“Han bizi ziren babiloniar gendearen oztopoa izan arren, horma-hesia osoro berriztatua izan zen”), X. Mendiguren B. (“babiloniar kultura”, “literatura ugaritikoak babiloniar eta egiptoar literaturen eragina jasotzen du”); P. Apalategi (“Fisika kosmikoa astronomo babiloniarren behapen medioez eraikitzera beharturik balego bezalatsu da nolabait”); UZEI (“Babiloniak lehenengo assyriarrek gero eta babiloniarrek bigarrenez”), M. Amundarain (“babilonitarren uztarpean zegolarik”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

babiloniar: AB38 2, HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

babiloniar: F. Morillo ("Babel babiloniar"); X. Amuriza ("tapiz babiloniar"; "babiloniar tapiz"); I. Mendiguren / A.J. Toynbee ("babiloniar eremu", "babiloniar gatibualdi", "babiloniar gerra-jaun", "babiloniar probintzia"; eta neobabiloniar); J.M. Lekuona ("babiloniar gatibualdi") // EAB (86 ager.; adib., "babiloniar gudaroste" 5, "babiloniar herri" 3, "babiloniar herrialde", "babiloniar soingaineko"). // ZTC: Elhuyar ("herrien artean sumeriarra, babiloniarra…", "astronomo babiloniar"), Urrezko abarra ("Iraganaren lekuko ditugu babiloniarrak"), A. Ibarra ("zalantzak sortarazi asiar, babiloniar eta pertsiarren historiaren inguruan").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

babiloniar: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; babilondar: DRA. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal babilonio / babylonien, -enne formen ordaina: babiloniar: ElhHizt (eta Babiloniako), HiruMila. // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoriak aipatzea komeni da: «iz. eta izond. edo izlag.»

Esapideei dagokien sistematika

-tar/-ar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

babuino : HiztEn ("Zerkopitezidoen familiako eta Papio generoko primateen izen arrunta"), LurE, Euskalterm 1 (eta gainera papioi forma). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. babuino, papioi (la Papio) fitxa Izendegiko hustuketan: babuino : J.A. Agirre, Animali basatiak; J. Aldazabal, Animalien umeak; X. Kintana Hizt80; UEU Antropologiazko ikastaroa; papioi : X. Kintana Hizt80; Aramendi, Animali mundua.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

babuino forma eman dutenak: HiruMila, ElhHizt, EskolaHE. // Ez da ageri hiztegiotan: EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sinonimoa(k)

Sin. papioi.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Papio sp.

Mailak

forma hori dagokio maila neutroari; eta euskara mintzatuan (cf. elkarrizketak) onartzekoa da ba forma

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: badaezpada ere, badaezpadako.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BADAEZPADAN (V, G, AN, L, S ap. A). a) Por si acaso. Tr. Empleado por autores vizcaínos. --Eta zer egin biar da seiña yaioten bada il-etxuriagaz, edo ezeri eragiten ezteutsala? --Batiatu bada-ezpadan. CatLlo 59. Aserretzake illundu, trumoi gabe goibeldu, maitero aldendu, bada-ezpadan urrutiratu. Ag G 143. Istarra ebagiteko astija gero be eukiko dogu-ta, bada-ezpadan lenengo ikusi biar da neuk aspaldijan daukodan uste bat. Kk Ab I 21. Bidaldu ebazan esanaz bijaramon goixian, bada-ezpadan, eldu eitezala, baldin txartuago baeguan, bakarrik eta gexorik bere buruba ikusi ezegijan. Ib. 44. Mutillak, orraiti, bada-ezpadan, luzarotxo erriratu barik egon ziran. Kk Ab II 41. Bada-ezpadan gorde apellidu ori ta bigarrena erabilli egik. Ib. 183. Neu be zure gela onetan sartzaittian bada-ezpadan atze-atzeka sartu ixan naz. Otx 61. Gela baten sartu eban emaztia ta bada-ezpadan giltza emon eutsan atiari. Ib. 150. Itaundu eiozue bada-ezpadan. Bilbao IpuiB 105. Bada-ezpadan ez daigun jaso / larregi geure burua. BEnb NereA 172. Ausiki eginen luken zalantzik gabe, hau egiztatzen, bada ezpadan, iñor ezpazan ausartu ere. Osk Kurl 139. Bada-ezpadan, udabarrian ez itxi txoriari berak gure dabelez ibiltzen. EgutAr 12-2-1962 (ap. DRA). Nai baldin ba dozu, ta bada ezpadan, mutiko onek lagundu legizu. Erkiag BatB 74. Baietz uste dot. Bada ezpadan, gauzak euren zerean utzi nai ditut. Ib. 164. b) En duda, dudando. Cf. BADAEZPADAN EDUKI, BADAEZPADAN IPINI. Sinistu bozu zerbait, Elexa Santeak egia sinisgarritzat daukenen kontra; edo egon bazara borondatez bada-ezpadan, alan danez. Añ EL1 126s. Begira, egin badozu juramentu guzurrezkorik; edo bada ezpadan, ziur jakin baga alan zan ala ez. Ib. 128. Konzienzia dudazkoa, bada ezpadan edo balanzan legez geldituten dana. Añ MisE 146. Umezurtz errukarria, astiro astiro, lerden lerden, oinkadea bada-ezpadan jaurtigiaz, ate aldamena eskuz idoroaz, Manuelen besotik aurkeztu da. Ag G 360. "(A la) ventura [...], bada [...] ezpadan" Añ. "Ez niz nolanahika ari (BN-arb), alitzi ean diot (G-azp), horrek ez ditu gauzak baezpadan esaten (G-azp)" Gte Erd 144. Eta zelan erantzun zerbait bear eutsan, / Eskerrekoa, eutsan bada ezpadan esan. AB AmaE 306. c) "Baezpadan así así, no muy bien. Fabrika ori be baezpadan ei dabill ba" Elexp Berg. "Bakaziñotara joan da baezpadan ibiltzekotan obe juau etxian gelditzia" Ib.

badaezpadan 7: Deia 2 (adib.: “Badaezpadan, ez dau argitu Athleticen eskaintzea jaso ezkero bere erantzuna baiezkoa izango dan”), Berria (“Gau hartan, badaezpadan, Canal Plus jarri nuen, zeren, kondaira urbano batek zioenez, batzuetan, ahaztu egiten zitzaien film pornoak deskodifikatzea”), EiTB (“ez dakit zer daukagun / bake ala gerra / bainan nik badaezpadan / egin dut puzkerra“), Jakin (“Eta aitak eta Pedrok pentsatu zuten zergatik ez jendeari erakutsi bertsotan edo bertsotara ohitu, eta tabernako sukaldean hasi ziren irakasten, badaezpadan, eta gero tabernan bertan”), Argia 2 (adib.: “Nik ez dut kioskoetako bildumarik egiten, baina inoiz irakurriko ote ditudan ere ez dakidan liburuak erosten ditut, ikusi gabeko pelikulaz gainezka daukat etxea, prentsan agertzen diren albiste eta elkarrizketa interesgarriak gordetzen ditut badaezpadan, nire inguruko gertakari gehienei buruzko estatistikak egiten ditut, eta etorkizunean gogoratu nahiko nituzkeen gauza guztiak apuntatzen ditut”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu badaezpadan formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta sarrera gisa jasotzekoa badaezpada bezala, baina Batez ere Bizk. markarekin.

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BADAEZPADAN ERE. Por si acaso. Baiña ezpaleukake bere, bada-ezpadan bere, eroan dau Pedro Marik beste eginkizun bat. Ag AL 16. Kotor txikiari agindu zion badezpdan ere kanturen bat ikasteko prosesiorako. Urruz Urz 66. Bada-ezpadan be, oba lenengo eztarria ondo-ondo gertu. Bilbao IpuiB 142. Bada-ezpadan be, jakin oba...! Ib. 166. Bada-ezpadan be, iak-eta erdi-illuntzia zan ezkero, batu nabazan pintatzeko tresnak, eta goitik berantza asi nintzan astiro astiro. Alzola Atalak 47.

badaezpadan ere 1, Deia (“Kontuak kontu eta ikusitakoa ikusita ea finalaurrekoa erabagita geratzen dan lehenengo zatirako. Badaezpadan be”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu badaezpadan ere formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa Batez ere Bizk. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa badaezpadan sarreran.

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

lok.

Erabileremu dialektala

batez ere Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

hala ere, dena dela.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

lok.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bada ere.

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

forma zaharra baia da, baina badia nagusitu da gaur; lehen formak, gainera, ahoskapen-arazoa sor lezake, silaba bitan ebaki baledi. Gehiengoz hobetsi da bigarrena.

Zerrenda osagarriak

MilaHitz

Erdaretako formak

OfQuLF: sport de raquette || Badminton || nom d'un château d'Angleterre où l'on pratiquait un sport semblable.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari oreka-osotasunak emateko egokia dena)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bafatu 7 aldiz jaso da: A. Ugidos 1 ("#mdash#Ez ezazu aurkakoa egin #mdash#Urgl-ek bafatu zuen"); H. Knörr 6 (adib. "Sua? #mdash#bafatzen du herensugetxoak"; "Baina herensugeak bafatzen du pozaren pozez").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bafatu : HiztEn ('bafadak egin'). Ez dugu aurkitu ohiko hiztegi-iturriotan: DFrec; AB38; AB50; LurE; Euskalterm.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

bafatu : ElhHizt ('echar bocanadas; resoplar'); HiruMila ('exhalar, resoplar, expulsar aire, vapor... a ráfagas'); Lur EF/FE ('exhaler'); PMuj DVC ('avahar, calentar con el vaho, vaporear, resoplar'); pafatu : HaizeG BF ('exhaler'); Lh DBF ('exhaler, lancer des bouffées'); DRA ('exhalar, alentar, soplar'); PMuj DVC ('1 exhalar, alentar, soplar, vahear, resoplar, bufar; 2 espirar, exhalar, despedir olor'). Ez dugu aurkitu besteotan: EuskHizt; EskolaHE; Lur EG/CE; Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

tradizioan erabili gabea, baina egokia, lantaldearen ustez.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bafa, bafatzen.

Aditz-erregimena

du ad. (nor kasurik gabea da jasotako testuetan).

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bafada jaurti.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bafle EB 1 (X. Mendiguren E: "Bafleari tiro egin eta musika ixiltzen da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bafle : AB50 2, HiztEn ("1 Bozgoragailu bati atxikitzen zaion xafla zurruna. Bozgoragailuaren mintz bibratzailearen bi aldeetako soinu-uhinak bereiztea du helburu. 2 (hed.) Bozgoragailuak eta honen kaxak osatzen duten multzoa"); baffle : AB38 1, Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bafle : ElhHizt. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal bafle / baffle formen ordainak: ElhHizt: bafle, bozgoragailu. // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es baf(f)le formaren erdal ordainak: fr (DLLF): baffle; it (S. Carbonell): ez dugu aurkitu; ca (DCC): bafle; en (Collins): speaker, loudspeaker; de (Langenscheidts): Lautsprecherbox, Hi-Fi-Box.

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

baldintza minimoa betetzen du, baina ez da nazioartekoa, eta hobeto ikustekoa da horren premia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

alferra, nagia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bagaia 1 (Gy: "Ez baita aise bidaiatzen, / haiñbertze kargarekin, / Ez athe hertsitik sartzen, / haiñbertze bagaiekiñ") eta OEH argitaratuan beste 1 (Urt Gen: "de interpr. no clara"); bagaje 1 (Xarlem: "Moruen bagajiak eraiki behar dütügü, haien muianez eliza eraginen dügü"); bagaieria ES 3 ("Eta hekien tresneria, eta bagaieriak harturik, gabaren laguntzarekin batean..."; "hillak gelditu ziren, eta bagaieriak galduak..."; "eta oihan itsuak direla kausa, oldartzen zitzaitztelarikan gain-aldetik bagaierien azken parterainokoan...").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bagaje : DFrec 1; Euskalterm 2. Ez da azaldu ohiko iturri-hiztegiotan: AB38; HiztEn; LurE; AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: bagaia : HiruMila; bagaje : EuskHizt. Ez dugu aurkitu ondokoetan: HLEH; ElhHizt; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; DRA; Lh DBF; PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal bagaje, bagage(s) formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: 1 ekipaje; 2 (fig.) baliabide, ahalmen; jakinduria, ezagutza // HiruMila: 1 (Mil.) bagaia, hatu, bagaieria, fardeleria; 2 bestia de carga: zamari, zamabere // Lur EG/CE: hatu // Lur EF/FE: hatu, puska // Casve FE: hatü; (train de-) kargeria // HaizeG FB: puskak; (voyage) bide-orniak; Plier bagage: puskak // T-L LFB: puskak // PMuj DCV: axe, atu, matratzu, tresneria, puskak; bagajero: soinkari, axelari.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (DLLF): bagage, bagages pl, matériel d'équipement (militar); it (S. Carbonell): Mil. salmerie; Mil. bestia requisita (per le salmerie); ca (DCC): bagatge; en (Collins): a) (Mil) baggage; equipment; luggage, baggage (US); b) animal beast of burden; c) (fig) knowledge, experience; de (Langenscheidts): Gepäck; fig. (intelectual) geistiges Rüstzeug.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma nagusia da gaur

.1: Zah. eta g.er. markak dagozkio, berez (edo lantaldearen irizpideen arabera); gero, berriz, ekipaia saihestekoaren ordaintzat proposatu da.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-soka.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

soka lodia.

Euskaltzaindiaren Arauak

bagdadar (herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

bagil h. ekain.

Euskalki mailako forma, hobetsia aipatuz jasotzekoa

ik. ekain

Txostenaren laburpena

bagina 'ematutua' adierakoa aztertu da; ik. dagokion informazioa s.u. magina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Agerraldi banakoak dira bagina (Kuxkux 5), baginabarneko (UZEI. Medikuntza/3) eta magina (E. Antxustegi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bagina : HiztEn; LurE; Euskalterm 14; baginitis : HiztEn; LurE; Euskalterm 2; magina : DFrec 2; AB38 6; HiztEn ("ik. bagina"); LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietako formak: magina : EuskHizt, EskolaHE, XarHizt, Casve EF, Lh DBF, DRA; bagina : ElhHizt, EskolaHE (+ baginitis) // HiruMila: bagina: ("vagina, vaginal"); magina ("1 Anat. vagina. 2 vaina de espada. 3 Bot. vaina, túnica de algunas simientes"). // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG BF, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko vagina / vagin eta vaginitis / vaginite-ren ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: bagina // HiruMila: magina, ematutu, alu; maginitis, magina-min // Lur EG/CE: ematutu // Lur EF/FB: alu, ematutu, magina // XarHizt: magina // Casve FE: alü, emabide, motxa; emabidemin // T-L LFB: emabide // PMuj DCV: ema-bide, ema-tutu, tutu; tutu-min // Azkue Aurkibidea: alu // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG FB.

Erdaretako formak

es vagina / vaginitis formen ordainak: fr (DLLF): vagin / vaginite; it (S. Carbonell): vagina / vaginite; ca (DCC): vagina / ø; en (Collins): vagina / ø; de (Langenscheidts): Scheide / Scheidenentzündung.