Euskaltzaindiaren Hiztegia

318 emaitza eman bilaketarentzat - [1 - 100] bistaratzen.

eman1, eman, ematen
1 du ad. Norbait zerbaiten edukitzaile egin; zerbait norbaiten esku ezarri. Bere soineko bat eman zion behartsuari. Lehen saria eman zioten. Ez zioten afaririk eman. Emango zidala esan zidan, baina saldu egin zidan. Ematekorik ez du. Zerbait beste zerbaiten truke eman. Ordainetan eman. Erdi prezioan eman. Agintaritza eman zioten. Jainkoari aintza emanaz. Zertarako eman zigun Jainkoak adimena? Lanbide horrek ez dio bizitzeko adina ematen.
2 du ad. Kolpe bat edo kideko bat harrarazi. Masaileko bat eman zion Pedrori. Erasoa jasan zuen andreak esan zien astinaldi bat eman ziola gizonak.
3 du ad. (Ikuskizun bat edo kideko bat) jendaurrean aurkeztu. Azkaindarrekin emateko dugu Orreaga pastorala. Europan eta Amerikan hainbat ikuskizun eman dituzte, baita telebista saioetan ere.
4 da/du ad. Jarri. (Modua adieraziz). Haren oinetan ahuspez emanik, hasi zitzaion otoizka. Zurubia eman zuen murruari kontra. Hamaika gai, esaera, ipuin eta gertakari hartu zituen eta euskaraz eman.
5 du ad. Lurraz, diruaz eta kidekoez mintzatuz, fruituak edo emaitzak sortu. Ik. ekoitzi. Gutxi ematen duen lurra. Ezarri zuen diruak ehuneko hamar eman dio.
6 du ad. Denboraz mintzatuz, igaro. Zenbat ordu eman dituzu lan horretan? Hiru egun eman zituen Bordelera heltzeko.
7 du ad. Sentimenduez edo sentipenez mintzatuz, eragin. Ik. poz(a) eman; amorrua eman;  + inbidia eman; beldur eman; atsekabe(a) eman; atzerakoa eman; azkura eman; hozkia eman; lotsa eman; min eman...
8 da/du ad. Zerbaitetan halako lehiaz hasi; (jarduera edo ohitura txar bati) neurri gabe lotu. (Dagokion osagarriak -i edo -ra atzizkiak hartzen dituela). Ik. lotu 9; ekin1. Jokoari eta tabernari eman dio. Jende guztia tzarkeriari eman zen. Jainko gezurrezkoetara eman ziren. Eman zaitezte gauza umilak egitera.
9 Zalea, atxikia. (Izenondo gisa, dagokion osagarriak -i edo -ra atzizkiak hartzen dituela). Ardoari emana. Irakurtzeari oso emana da. Emakumeetara oso emana. Armetara emanagoak letretara baino.
10 du ad. Irudi izan. Horrela jantzita gizona ematen duzu. Den baino azkarragoa ematen du. Tontoa ematen du. Erortzera zihoala ematen zuen. Ezjakin batek gaizki ematen du, gauzak nolanahi esaten. Gizonak ez du ondo ematen, mozkortuz gero. Beste soineko batekin gazteago emango luke. Margotzen dutenean, berria emango du.
11 du/dio ad. Zerbait (ondo edo gaizki) egokitu, joan, norbaiti edo zerbaiti; norbaitek edo zerbaitek egoera jakin bati (ongi edo gaizki) doakion itxura edo irudia izan. (nor osagarririk gabe). Gona beltzak oso gaizki ematen din blusa horrekin. Pisua galtzeak ez zion ongi ematen. Oso ondo emango zenuke kamera aurrean. Gizona ohartu zen zerbaitek ez zuela ongi ematen mutilaren kontakizunean.
12 du ad. Soinekoez, sokez eta kidekoez mintzatuz, nasaitu, luzatu. (nor osagarririk gabe). Ik. amore eman 2. Oinetakoek, erabiltzeaz, eman egiten dute.
13 du ad. Itzuli. Latinetik euskarara eman.
14 du ad. Adierazten dena uste izan, iritzi. (Dagokion izen sintagmak -tzat atzizkia hartzen duela). Hau guztia gezurtzat ematen dut.
15 du ad. Eraikinez eta kidekoez mintzatuz, norabait begira egon. Etxeak mendialdera ematen du.
16 (eman dezagun, demagun esapideetan, perpaus osagarri bat ondoren duela, argudio edo gogoeta baten abiapuntu gisa). Eman dezagun horrela dela. Demagun atezaina dela erailea. Demagun bi esfera diametro berekoak ditugula.
[Oharra: Euskaltzaindiak, neska-mutikoen artean ematen diren liskarrak esapideak eta kidekoek euskara idatzian izan duten erabilera kontuan harturik, esapide horien ordez, neska-mutikoen artean gertatzen diren liskarrak eta kideko esapideak erabiltzea gomendatzen du].
Azpisarrerak

Esaera zaharrak

Berandutzen zaionari ematen agindua, dago aginduaz damutua eta garbaitua. Dakienak hartzen, dakike ematen. Egiok egileari eta emaiok emaileari. Emaiozu arloteari egositik, eskatuko dizu errekitik. Emak burutik [=mukuru], dukek arrada. Ematea handizuren, hartzea mingarri. Ez zaio eman oin orori oski gorri. Fereka ezak astoa, emanen dik uztar. Zelarik nahi ez duenari eman bekio basta.
eman2
1 iz. Kopuru handia; euriaz eta kidekoez mintzatuz, erauntsia. (-en atzizkiaren eskuinean). Hau da euriaren emana! Euriaren etengabeko emana. Hauxe da sagarraren emana!
2 iz. Jendeaz mintzatuz, kopuru handian etortzea. (-en atzizkiaren eskuinean). Jendearen etorria eta emana mende honetakoak ditugu, Errenteria hazten eta zabaltzen hasi zitzaigunez gerozkoak.
abala eman
dio ad.-lok. zuz. Abal bidez bermatu. 20 milioi euroko abala eman beharko dio. 18 milioi euroko kreditua eskatzeko abala eman zuen Nafarroako Gobernuak.

Aztergaia: abala eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-02-25 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abal sarrerari dagokion azpisarrera.

Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak
abisu eman
du ad.-lok. Zerbaiten berri eman, zerbait jakinarazi; ohartarazi. Hamabiak ziren Poliziari abisu eman zionean. Etxetik alde egin zuela inori abisurik eman gabe. Jaun-andere horiei buruz abisu eman nahi nuke. || Deituko diezu abisua emateko?

Aztergaia: abisu eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:35 1997-03-11 Azpisarrera gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABISU EMAN (Urt). Aconsejar, advertir; avisar. "Adhortari" Urt I 166. [Lehenbiziko parte hunek] zer begitarte izaiten duen eta nor nola mintzo den abisu eman diazadan. Ax 16 (V 6). Elkharri hel gakizkon, elkharri irakhats diozogun eta batak bertzeari abisu eta konseillu demogun. SP Imit I 16, 4. Jesu-Kristok abisu ematen dio penitentari. Gç 109. Hargatik San Frantses Salesek abisu ematen deraie yende prestuei. Dh 47. Konfrarioa establitu den phondutik hartaz abisu emanen da Errumako kongregazioneko sekretarioari. JesBih 465. Jaun-andere orier buruz / abisa eman nahi nuke. Bordel 93. Zelan [burdiñezko garrikoa] apurtu bere abisu / emonik francotarrari. FEtxeb 32. De Rijk-ek abisu ematen digu galdegaiaren aurreratzea ez dezagun 'ezker aldera destokitze' [...] moduko zerbait bezala har. MEIG VI 160. v. tbn. Ch III 32, 2

adib.: abisu 1 iz. Oharra, kontseilua. Itsasturi irakurleari abisua. Ez luke ez, berriz haserretzeko, beste abisuren beharrik. Gogoan erabili konfesorearen abisuak. 2 iz. Gaztigua, ohartaraztea. Afaltzera etortzeko abisua. Abisua hartu. Hamabiak ziren poliziari abisu eman zionean

abisu eman 114: Consumer, Berria 89, EiTB 15, Argia 4, Laneki 3, Erlea 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: abisu eman 39: Berria 11, Herria, Josu Zabaleta 3, Joxean Agirre 3, Jon Alonso 2, Koro Navarro 2, Anjel Lertxundia, Koldo Izagirre 2, Elena Touyarou, Pablo Sastre, Juan Martin Elexpuru etab.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa, adibidea azpisarrera eginez.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abisu sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'eztabaida luzearen ondoren honako hau onartu da: abertitu Herr. h. ohartarazi, jakinarazi, abisu eman; abertimendu Ipar. eta Herr. h. abisu'. Erabakia (2001-04-27): 'abisu eman azpisarrera ez ematea erabaki da. abertitu sarreran berriz, abisatu ere emango da adieren artean'.

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. abertimendu.

adieraztera eman
ad.-lok. [Oharra: Euskaltzaindiak, adieraztera eman-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, esapide hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aditzera eman].

Aztergaia: adieraztera eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-03-12 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Forma baztertua

Bazt. Ik. aditzera eman.

adietan eman
du ad.-lok. bizk. Aditzera eman.

Aztergaia: adietan eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-03-12 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Forma baztertua

Bazt. Ik. aditzera eman.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'MA andreak dio ez duela OEHn aurkitu. Nik ere ez. Baina Añibarrok badakar: 'adietan emoteco'. Esku liburua (1845eko argitaraldia), 86' (2001-04).

 - [E123]: 'arrazoi du HK jaunak. OEHko corpusa begiratu eta ohartu naiz Añibarrok adibide mordoa duela, eta Otxoluak eta Kardaberazek ere (Eusqueraren Berri Onac) erabili dute. Arrazoi gehiago, nik uste, aipatu gabe uzteko, edo sartzekotan, batez ere Bizk. 'aditzera eman' egiteko, eta ez izartxoa eman eta aditzera eman utzi batasunerako aukera bakar moduan'.

 - Erabakia: Erabakia (2001-06-29): 'aipatzearen aldeko agertu dira hamabi euskaltzain 'aditzera eman' esanahia duela adieraziz'.

aditzen eman
du ad.-lok. bizk. Aditzera eman.

Aztergaia: aditzen eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-03-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

aditzera eman.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [A105]: "aditzen eman / aditzera eman: Bigarrena hartuko nuke baturako, zabalduagoa eta baturako hartu diren arauekin batago datorrelako" (2001-03)

aditzera eman
du ad.-lok. Jakinarazi, azaldu, jendaurrean zerbait agertu. Alkatearen aginduz aditzera ematen da (...). Ez dugu esaten Aita nirea, ezpada Aita gurea, aditzera emateagatik ez diogula Jainkoari eskatzen guretzat bakarrik. Ezin sumatu zuen zer aditzera eman nahi zion hark. Ezin aditzera eman daiteke hari dagokion handitasuna.
[Oharra: jakitera eman baino egokiagoa da].

Aztergaia: aditzera eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Lantaldearen proposamena: Z3:EEBS:04 1993-09-29 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

aditzera eman (jakitera eman baino egokiagoa da)

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
Eraikuntza okerra da, osagaiak zuzenak izanik

korritzen duen "jakitera eman" baino egokiagoa da

adore eman
dio ad.-lok. Izu-ikaraz dar-dar zegoen gorputzari adore eman nahirik. Elkarri adore emanez. Kristoren zerbitzuan aholku eta adore emateko. Herriz herri ibili zen ahul zenari adore emanez.
Ohiko lexiak

Aztergaia: adore eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:39 1997-03-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

adore sarrerari dagokion azpisarrera.

agindua eman
du ad.-lok. Ik. agindu2 3. Hi hiltzeko agindua eman zidatek. Agindu zehatza eman nizun.
Ohiko lexiak

Aztergaia: agindua eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-10-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

ahala eman
dio ad.-lok. Ahalordea eman. Lege horrek, halabeharrez, behin-behineko gobernuari ahala emango dio larrialdi egoera indarrean jartzea ebazteko. || Hor ere auzapezari eman zaio ahala, sinatzeko behar direnak.

Aztergaia: ahala eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EOh Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuan ez zaie azpisarrerarik eman ahala eman, ahala egin eta 'por poder / par procuration' adierako ahalez, ahalordez modukoei.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahalorde 9: L. Aldoy 3 (adib.: "Jasotzat emanik aurreko idazkia ... eta berebat behar bezala askietsitako ahalordearen kopia"); GAO 1993 4 (adib.: "Besteren izenean agertzen direnek edo proposamenak sinatzen dituztenek horretarako duten ahalorde nahikoa aurkeztu behar dute"); UZEI 2 (adib.: "Ahalorde-eskrituraren kopia").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahalorde : HiztEn (1 ahaldundua 2 pertsona batek beste baten ordez iharduteko duen ahalmena); Euskalterm 7; ahalordedun : Euskalterm 2 (apoderado; poderhabiente); ahalordetze : Euskalterm 4 (apoderamiento); ahalordetu : Euskalterm 3 (apoderar); ahalordea eman : Euskalterm 1 (apoderar); ahalorde-emaile : Euskalterm 2 (poderdante); ahalordez : Euskalterm 1 (por poder) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Admin. eremukoak: esku-emate : AgAld hitz-bilduma (delegaci#mdash#n de poderes); eskuz : AdminEL (por poder); ahalorde : KoopHizt (apoderado; ahaldun sinonimoarekin); ahalordetze berezi : KoopHizt (apoderamiento singular); ahalordetze orokor : KoopHizt (apoderamiento general) // Ez ditugu aurkitu ap. AdmHizt, AdminMila, HezkAdmin, LurraldeAntol, EurItune, TokiJaurb, LHH, AdmProz.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ahalorde : ElhHizt (Zuz. #mdash# poder que se otorga a alguien); HiruMila (poder); Lh DBF (mandataire); DRA (mandatario); ahalordedun : ElhHizt (Zuz. #mdash# poderhabiente); ahalorde-emaile : HiruMila (poderdante); ahalordetari : Lh DBF (mandataire); ahalordetu : ElhHizt (Zuz. #mdash# apoderar) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal (por) poder(es) / (par) procuration formen ordainak: HiruMila: poder: facultad para actuar en lugar de alguien: ahalorde, eskuorde, manu, mandatu, esku; poder otorgado por escritura: eskrituraz egiletsitako ahalordea; poder para pleitos; auzietarako eskuordea; por poder de X: X-ren eskuordez / X-ren mandatuz / X-k ahaldunduta // ElhHizt: ahalordez // XarHizt: procurateur: ahaldun, eskudun, mandatari, ordezkari // Casve FE: procuration: ordarigoa, ordegoa, eskübide, ordaieskü // HaizeG FB: procuration: ordain-esku, mandatu, botere // T-L LBF: procuration: ordain-esku, mandatu, bothere // PMuj DCV: poder: autorización, mandato: manu, mandatu, mezu, eskubide; dar poderes: aldundu; poder, representación: ordain-esku // Ez ditugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Azkue Aurkibidea.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. ahal 1.

ahalmena eman
dio ad.-lok. admin. Zerbait egiteko ahala edo eskua eman. Gainera, ahalmena ematen zaio epaileari eskubide batzuk muga ditzan. Horiek horrela, Konstituzioak negoziazioak hasteko ahalmena ematen dio lehen ministroari.

Aztergaia: ahalmena eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-05-06 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ahalmenik ez eman osaerako 2: Inza Azalp ("Bittartean ez zion Jaungoikoak iñori ortarako eskubiderik edo almenik eman"), Mde Pr ("Argi goibelak ez zigun ahalmenik ematen ondoa ikusteko").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahalmena + eman (eta aalmena eman) osaerakoak 10: M. Pagola ("Askatasun formalek teorian ez dute txakur txiki balio, baina totalitarismoaren tentaldiaren kontrako ahalmen itzela ematen die"); M. Onaindia ("Ez da ohartzen honela, tipiagotu beharrean, haundiagotu egiten duela pertsonaia hori, historia unibertsalean parerik ukan ez duen iniziatibarako ahalmen bat emanaz"); Egoeraren definizioa ("Euskararen errekonkistaren aldekoek, berriz, beste zeinahi hizkuntzak adinakoxe ahalmena ematen diote euskarari mezuak komunikatzeko"), OrdenadoreP ("Ordenadoreari datuen irteera eta / edo sarrerako ahalmena emateko gailua"), EHAA 1988 ("Industria eta Merkataritza Sailburuari Dekretu honen garapen-erabakiak emateko ahalmena ematen zaio"), Bizi OEO/5 ("Maitatzeko, pentsatzeko, sortarazteko eta aske izateko aalmena eman zizunak"), I. Aldabe ("Bere fenologia bereziak, izozte berantei aurre egiteko ahalmena ematen dio"), Mintzo eta kantu 1989 ("Jainkoaren seme-alaba izateko eskubidea eta ahalmena eman dizkigu bere nekaldi-piztueraz"), AAO 1989 ("Hirigintza eta Arkitektura Saileko Foru Diputatu Jaun Txit Argiari, Arabako Foru Aldundiaren izenean eta ordezkaritzan, delako Hitzarmena izenpetzeko ahalmena ematea"), I. Aizpuru ("Ezaguna da bestalde, nola Rhizobium jeneroko bakteriek, lekadun familiako landareei atmosferako nitrogenoaz baliatzeko ahalmena ematen dieten"); ahalmenak + eman osaerakoak (eta aalmenak eman) 15: A. Arrinda ("Oietako bide bat eskua ematea da; batez ere ilzorian dagoen sorgiñari; il eziñik egoten bait dira beste aalmenak eman arte"), EHAA 1984 ("legeek kontratazio-organoari ematen dizkioten gainerako ahalmenak"), ArauErab 1988 ("Ahalmenak ematea jakineko pertsonei, egitekoa betetzeko eta baltzu-zuduen aldezpena egin ahal izateko eritzi diezaion bezain zabal, Legeak eta Araudi honek jartzen dituzten mugen barruan"), NPAO 1994 ("1992ko martxoaren 31ko Foru Aginduak ematen dizkidan ahalmenak erabiliz, ebatzi dut"), Arrazakeria ("Funtsean, lege arrazista da, poliziari neurriz gaineko ahalmenak ematen dizkio, nahi duen eran iharduteko"), BAO 1996 8 (adib.: "abenduaren 21eko 134/88 Foru Dekretuko 26.4. artikuluan emandako ahalmenak direla bide, hauxe ebatzi dut"), ELAO 1996 ("Bestetik, Koruko Aizarna Rementeria anderea, Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Diputatua eta Odon Elorza González jauna, Donostiako Udaleko Alkatea, bakoitzak bere Erakundearen izenean diharduela, ... emandako ahalmenak erabilita"), HerriAdminLegea 1999 ("Horretarako, aurrekontu-araudiak ematen dizkien ahalmenak errespetatu, eta ezarrita dauden izapideak bete beharko dituzte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahalmena eman : AB50 2 ('dar posesión' eta 'autorizar' adierakoak), Euskalterm 1 (ahalmendu sinonimoarekin); ahalmenak eman : Euskalterm 1 (aginpideak eman sinonimoarekin); ahalmenak emate : Euskalterm 1 (ahalmen-delegazio, ahalmen-eskuordetze sinonimoekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

almena eman : PMuj DVC (adib. gisa: delegar) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: facultar.

Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea da: eman bezala, kendu, berritu, etab. egin daiteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, jakintza-arloa zehaztuta.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Admin.

ahalordea eman
dio ad.-lok. Norbaitek beste norbaiti bere ordez jarduteko ahalmena eman. Beharrezko zuzemen guztiak egiteko ahalordea eman zion.

Aztergaia: ahalordea eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ahalorde-emaile forma aztertzean adibidea azpisarrera egitea proposatua.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ahalorde eta eman sarreretan.

aholku eman
du ad.-lok. Gure lana, aholku eman eta ahal dugun neurrian laguntzea da. Guztiei aholku ematen zien Jainkoaren begirunean bizi zitezen. || Aholku onak eman zizkion. Kontsumobide-k finantza-produktuen inguruko aholkuak emateko zerbitzu bat zabaldu du.
Ohiko lexiak

Aztergaia: aholku eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

ahora eman
dio ad.-lok. Norbaiti zerbait ahora eraman, ahoratu. Esponja ozpinetan busti zuen, eta makila luze bati erpinean ipinita, ahora eman zion.

Aztergaia: ahora eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AHORA(T) EMAN. a) Dar a la boca. Ama batek [...] asukre bihiak bata bertzearen ondoan ahora eman liotzokeon bezala [haurrari]. SP Phil 481 (He 487 ahora eman). Esponja ozpiñetan busti zuen, eta makilla luze bati erpiñean ipiñita, aora eman zion. Lard 462. Zurda-sokiaren puntia emon nitxan agora [basurdeari]. And AUzta 93. (Fig.). Larroque arras ongi arizan da bainan soberaxko pilota eman diote kontrarioeri ahorat. Herr 25-2-1960 (ap. DRA). b) Poner en boca, dar (las palabras). Yainkoak agora ematen zizkien esan bear zituzten itzak. Ir YKBiz 198.

ahora eman 8: Elhuyar 2, Berria 3, EiTB, Erlea 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ahora eman 12: Berria, Patxi Zubizarreta 3, Joan Mari Irigoien, Jon Arretxe, Xabier Montoia, Anton Garikano, Edorta Jimenez, Juan Martin Elexpuru, Ramon Saizarbitoria, Iñigo Aranbarri.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa aho sarreran.

aintzakotzat eman
du ad.-lok. Kontuan hartu. CIAk aintzakotzat eman ez zituen zantzuen artean 2001eko uztailean FBI Poliziak ondutako txosten bat dago.

Aztergaia: aintzakotzat eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-05-07 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -tzat.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aintzakotzat sarrerari dagokion azpisarrera.

aitor eman
dio ad.-lok. Onartu, ezagutu. Egiari aitor emanez eta orain arteko gezurrak deitoratuz.

Aztergaia: aitor eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
aitzakia eman
dio ad.-lok. Errua egotzi. Errazena aitzakia besteri ematea izaten da eta.

Aztergaia: aitzakia eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AITZAKIA EMAN. (No se han incluido en este apartado ejs. del tipo aitzakiak eman 'dar excusas, excusarse'). a) (Con complemento en dat.). Echar, achacar la culpa (a algo, a alguien). "Atxikia eman (B) echar la culpa a alguien" A. Cf. supra (2). Eztugu bertzeri zer atxakia emanik, eta ez zer hoben egotzirik, geureak ditugu faltak. Ax 563 (V 360). Eta neurk dut falta, eztu bertzek parterik: ezin demaiot bertzeri atxakiarik, neurk neure burua galdu dut. Ib. 595 (V 383). Ezlitzake bada kalterik orain ere, anziñaeran bezala baleude Podagiñak matsdiak ifinteko [...]. Ez du bada iñork ere zer atxakiarik eman Gipuzkoaren mugapeko lurrai. 'No se haga pues ninguna acusación a las tierras de la jurisdicción de Guipúzcoa'. Izt C 148s. Zenbatek galtzen duten bizia / ezin diteke sinistu, / Batak besteri aitzeki eman, / baña illik ezin piztu. / Kamioetan gabiltzan danok / beti gaude arrixkutan. Basarri 169. Ta begirok arduari ur-tantorik sekulan bota neri aitzakiya eman ez dizadatekan. Anab Poli 42 (palabras de un tabernero al sirviente). Aspalditxuan ikusten zaitut / lan egitiaz mindurik, / jatekoari atxaki emon ta / geldi egon gurarik; / ezer ein bage jan eta edan, / ez dozu gura besterik. Benb NereA 102. Orduan an etzegoan iñori aitzaki ematerik. Alkain 125. Errezena aitzakia besteri ematea izaten da eta. Insausti 125. Ez daukat eguraldiari aitzakirik ematerik. Albeniz 266. v. tbn. Uzt Sas 337. (Precedido de gen.). Zure aitzaki ematen du ark / zerala biyotz gogorra. Lizaso in Uzt Noiz 108. b) Poner pegas, quejarse. Cf. supra (2). Baña bein Zarautzko arotz batekin aserretu omen zan. Beti aitzakia ematen ari omen zan da aspertu zan entzuten. [...] egur neurtzen zebilkian zinta utzi omen zuan. Berak neurtzeko esan omen zion. Uzt Sas 337

aitzakia eman : Ortzadar, Deia 4, Berria 20, EiTB 10, Jakin 2, Argia 6.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aitzakia eman 26: Berria 10, Ramon Saizarbitoria, Xabier Amuriza, Koldo Izagirre, Juan Garzia, Iban Zaldua, Edurne Elizondo, Josu Zabaleta…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa aitzakia sarreran.

akuran eman
dio ad.-lok. Errentan eman. Etxeko nagusi batek mahasti bat landatu zuen; gero langile batzuei akuran eman zien eta bera urruti joan zen luzaroko.

Aztergaia: akuran eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-03-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

akuran hartu, eman: errentan hartu, eman (s.u. akura)

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa, errentan eman azpisarrera arautua bezala.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa akura eta eman sarreretan.

alamena eman
dio ad.-lok. bizk. Norbaitek beste norbait gogaitu. Hobe zenuke goru makila hartu eta goruetan ekin, inori alamenik ematen etorri barik. Ondo eman zigun alamena bi hilabete haietan, alajaina.
albiste eman
dio ad.-lok. Abisatu, gaztigatu. Albiste eman zion zein egun eta zein ordu erabakiak zeuzkan bidean abiatzeko.

Aztergaia: albiste eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALBISTE EMAN. Dar noticia de, comunicar; avisar. Haren ama joan zen bezain sarri, lehiatu zen Am-Eskolastikari albiste ematerat. Birjin 132. Sorterriko laguntza / eraman deiegun / ta albiste eman esanaz / nola bete degun / berenez ezin zuten / promesa Arantzazun. SMItx Aranz 234s. Lengo batian Seguratikan / eman ziaten albista. Olea 110. Albiste eman zion bere ezkutari Santxori zeiñ egun ta zeiñ ordu erabakiak zeuzkan, bidean abiatzeko. "Avisó a su escudero". Berron Kijote 88. Utsa litzake noski albiste-ematea. "Más gran simpleza es avisarte desto". Ib. 157. Ta ala zai ta zai noiz itzuliko / zeudela... aiek baño len / Mirariaren albiste emanaz / euri mardula ari zuen. SMitx Aranz 64. Gabaz lo egin zutenari're / beren albixta emana. Uzt Sas 178. Albistea eman zien bentariak, bentan zeuden guztiei, etxe-lagunaren eroaldia. "Contó el ventero a todos". Berron Kijote 53

albiste eman 30: Elhuyar, Consumer 11, Berria 8, EiTB 5, Jakin 2, Argia 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albiste eman 17: Berria 4, Anjel Lertxundi 7, Hasier Etxeberria 3, Patxi Ezkiaga 2, Juan Garzia.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa albiste sarreran.

alto eman
dio ad.-lok. Norbaiti gelditzeko agindua eman. Herrira iristean, agente batek alto eman zigun. Handik gutxira, alto emanda, ibai ondoko kuartel txikira eraman gintuen. Iristen zen lehenengo automobilari alto ematea erabaki genuen.

Aztergaia: alto eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:003 2002-09-11 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alto sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): alto interj. // AS: alto eman

amaia eman
dio ad.-lok. Amaiera eman. Lanari amaia eman arte. Lehen gerra punikoari amaia eman zion ituna.

Aztergaia: amaia eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-09-12 Adibide gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AMAI(A) EMAN. Dar fin. Etxe oni amaija emotia. "Terminarlas [las obras]" (1862). BBatzarN 197. Lan oni azkenengo amaija emotian. (1866). Ib. 223. Presto nintzan ene buruari amai txar ematera. Etxde JJ 51. Eta Leblancen aginduz goizeko lanari eman zioten amaia. Izeta DirG 67. Eguerdi eguerdian eman zioten amaia. Ib. 96. Bere edestiari amaia eman zionean. Mde Pr 121. Joku ergel horri amaiaren emaitekotz. Ib. 164. Xalupek bere bilaketa alferrari amaia eman ziotenean. Mde HaurB 108

amaia eman 2: Berria (“Nestor Basterretxearen kripta moldatua aurkeztuko dute, 25 urte luzez iraun duen gatazkari amaia emanda“), Erlea (“istorio latz honi amaia emango diot”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

amaia eman 5: Iñaki Iñurrieta 3, Xabier Mendiguren Elizegi, Josu Zabaleta.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, amaiera eman arautua askoz ere erabiliagoa bada ere.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa amai sarreran.

amaiera eman
dio ad.-lok. Amaitu. Ik. azkena eman; bukaera eman. Jardunaldiei amaiera emateko egun osoko egitaraua prestatu dute. Erabakiak prozedura judizial luze bati amaiera emango dio. Etorri garen guztiok adierazi nahi dugu bidegabekeria honi amaiera eman behar zaiola.
amore eman
1 du/dio ad.-lok. Gogor egiteari edo buru egiteari utzi, onartu. Aspalditik datorren ohiturari amore emanez. Pilatok herriaren eskariari amore ematea erabaki zuen. Baina, tentazioa bizia baino biziagoa izan arren, ez diot amorerik eman. Alferrik zabiltza, ez du amore emango. Badaki ezin duela beldurraren aurrean amore eman.
2 du ad.-lok. Soinekoez, sokez eta kidekoez mintzatuz, eman. Ez du amore ematen oihal honek.

Aztergaia: amore eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau46
Lantaldearen proposamena: Z1:BatHizt 1993-10-28 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

amore, -rio (amore eman)

Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren proposamena berrikustekoa da
Hainbat irizpide gurutzatzen dira

(cf. 31.231) amor eman ageri da beti, baita Ipar. ere; (cf. 31.132) EBak hautsi du bideratua zen batasuna; (31.3) amore eman nagusitu da gaurko erabilera zainduetan: ba al dago atzera egiterik?; Iparraldeko iritzi-emaileek onartuko balute, amore eman hobetsiko luke batzordeak

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]:  amore eman proposatu du.

 - Erabakia: EArau (1995-10-27): onartu egin da.

amorrua eman
dio ad.-lok. Zerbaitek norbait amorrarazi. Horrelako gauzek amorrua ematen didate. Amorru handia ematen zion Landaburu salbatu zela ikusteak. Ba ez dakizu nolako amorrua ematen duen.

Aztergaia: amorrua eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AMORRUA EMAN (a. emon V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). Dar rabia, enfurecer. "Amorrua emoten zetsan, bestiak zerbaitt izatia, le daba rabia el que fuesen algo los demás" Etxba Eib. "Amorrua emoten dosta Hendaiara juateko pasaportia erakutsi biarrak" Elexp Berg. Nola iges-erazoko ez dio [deabruari] Jesu-Kristo ber berak? Nolako amorroa emanez? Mg CC 236. Orixe izan da Karlosi amorru geien emon deutsan gauzea zugaz aserratzeko. Echta Jos 46. Amorru bat emoten eutsen, amorru bat etxe-ondoko pozuko igelak! Bilbao IpuiB 245. Amurru geien ta damu geien emoten eutsana Etxabelar-eri [...]. Erkiag BatB 41. Batetik ba, eiñ eban utsak emoten zetsan tristura itzala, eta bestetik, ez amorro gitxiago Zaldunan zuzentasunak. Etxba Ibilt 478. AMORRU EMAN. Amorru ematen zidan guziz ere ene asmoaren alde batek. Txill Let 57. Bañan amorru ematen zidana au da: atzeraka asten ziran aiek, kale-zuloan berak ibiltzen zirala aurreraka. Alkain 135

adib.: amorru 1 iz. Haserre bizi eta oldartsua. Esetsi zioten elkarri gogortasun eta amorrurik handienarekin. Amorru bizian elkarrekin sesioan. Begirada zital eta amorruz betea. Hartu zuen gorroto eta amorru hain handia non ez zen egunetan sosegatu. Horrelako gauzek amorrua ematen didate. Amorruz begiratu zion. Hau ikusirik, amorru gogorra zeriola jarri zen.

amorrua eman 106: Ortzadar 2, Deia 3, Consumer 1, Berria 33, EiTB 43, Jakin, Argia 20, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: amorrua eman 48: Berria, Bernardo Atxaga, Jasone Osoro, Aitor Arana, Iban Zaldua, Lourdes Oñederra, Josu Zabaleta, Txillardegi, Julen Gabiria, Lopez de Arana, Mikel Hernandez Abaitua…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa amorru sarreran.

animoa eman
dio ad.-lok. beh. Adore eman, adoretu. Animoa ematen diola. Otoitzak gauza onerako indarra eta nekeak eramateko animoa ematen ditu.

Aztergaia: animoa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ANIMOA EMAN (Urt V 306). Dar ánimo, animar. "Cohortari ad pacem, bakera etsortatzea, [...] animatzea, bakerako kuraiea, animoa, bihotza ematea" Urt V 306. Animua emaiten deusala, eta konsejua. Cap 101. Jesu Kristoren fedean indar eta animo gehiago guri emanez. CatLav 227 (V 115). Jainkoak ematen diotela emaztekiei, gizonei bezala, indarra eta animoa egiteko handiei buru emateko. Lg I 204. Egin zuen lehenbiziko mirakuilluak eta eman zioen animo handia ez ziren aski haren izpiritua deskantsuan ezartzekotzat. Ib. 208. Erregeren aintzinean / Gerlan ari den soldadua / Kausitzen da bihotzean / Handizki kuraiestatua: / Animo handiagoak / Emaiten ditu Jainkoak. Monho 148. Onetarako da bada Extrema-unzinoeko Sakramentuba; erijotzako ordu estuban arimiari indarra ta animua emoteko. fB Ic III 277. Emanen ziotela indarra, alimua, kharra bere Jainkoaren loriakotz gauza guziei lotzeko. Jaur 197s. Orazioak gauz onerako indarra eta neke-trabajuak eramateko animoa ematen ditu. Arr GB 136. Eztuela utziko zuri laguntzea, biotz on eta animoa zuri ematea, eta zu maitatzea. Arr May 88. Gaixoai osasuna animoa zarrai, / Eman zien eskatzen zutena dan danai. AB AmaE 334. Jeupaka animoa / emanda alkarri. Insausti 186. ANIMO EMAN. Birjina Saindua, zure ontasunak alimu emaiten daut, eta heldu naiz zure oinetara, nigarrez nagolarik ene bekhatuen azpian lehertua. MarIl 177. Saindu haren loriak zeruan eta lurrean alimu emaiten derauku. Jaur 406 (v. tbn. 408).

animoa eman 3: Berria 2 (adib.: “Horrela bukatzen dira langabeei zuzendutako webgune batetik (www.portalparados.com) harpidedunei egunero bidaltzen dizkieten mezuak animoa emateko”), Erlea (“Gainera, sentidu batean animoa eman zion aurrera jarraitzeko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

animoa eman 4 Berria 2 (adib.: “Garaipen hura kanporaketakoa izan ez bazen ere, «animoa eman digu», adierazi zuen Aitor Senosiainek”), Xabier Olarra (“Nahiz eta Chrisek uste izan Stephenek ez zuela "irakaste"rik behar, ahalik eta gehien saiatu zen, ereduak eta animoa emanez, Stepheni marrazketan laguntzen”), Agurtzane Juanena (“Ez dakit nahitara ekarri ote nuen irudia gogora, neure buruari animoa emateko, edo inkonszientea izan zen, baina oso garden eta zehatz oroitzen dut: mahai baten gainean eseria, duela ordu batzuk bezala, poliziek inguratua”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa animo sarreran.

antza eman
dio ad.-lok. Antza hartu. Ez dakizuela bere janzkera horrekin eta bibote horiekin noren antza ematen diodan? Zeru txiki baten antza ematen nion nik Manuelen ostatuari egun hartan.

Aztergaia: antza eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ANTZA EMAN Cf. antzeman. a) (Precedido de gen.). Reconocer. "Zer tajukoa zan, edo zer janzkera zuen, topatu dezuten gizon orrek?"; "Illez jantzia, eta ubal batekin gerrian lotua", esan zioten. Okozias-ek Elias-en antza bereala eman zion. Lard 235. Encontrar parecido con, encontrar un aire de. "Besuak bere antza emun xaok" (en el bautismo) Iz ArOñ. "Aren antza eman nion (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 113. "Arantzari izeba Pakitaren antza ematen diot (G-azp)" Ib. 113. "Abogadoen antza eman nion (B)" Ib. 172. Ez dakizutela bere jazkera orrekin eta bibote oiekin noren antza ematen diodan? Alz Ram 72. Gañerakoan oso gizon jatorra zan komandante Ollo au. Baserritar baten antza ematen nion nik. Salav 105. Zeru txiki baten antza ematen nion nik Manuelen ostatuari egun artan. Ib. 47. Darse cuenta de. v. antzeman. Zerbaiten antza eman eta bat-batean leio guztiak itxi zituzten. Anab Aprika 96. b) (Con on, txar, etc.). Encontrar buen o mal cariz. Egite onari antz txarra emonagaz. Itz Azald 110. Gogorapen onekin ari nintzala, ez nion ala ere antz onik ematen oraingo joanari. Anab Aprika 20

adib.: antz1 1 iz. Aztarrena, kutsua. Bekatuaren antz guztiak garbitzeko. 2 iz. Agertzen dituzten ezaugarri berdin edo berdintsuengatik, izaki bi edo gehiagoren artean gertatzen den lotura. Ik. eite. Aitaren antza du. Bi hizkuntzaren arteko antza. Ez dute elkarren antz handirik. Amerikarren antz gehien duten linguistika liburuak sobietarrenak dira, hain zuzen. Esku iletsuek anaia zaharraren antza eman zioten.

antza eman 10: Elhuyar 2, Consumer 2, Berria 2,EiTB, Karmel, Argia 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: antza eman 12: Berria, Rafa Egiguren, Jose Morales, Koldo Izagirre, Itziar Otegi, Joseba Sarrionandia, Patxi Ezkiaga, Ramon Saizarbitoria, Ibon Uribarri, Josu Zabaleta, Anjel Lertxundi, Anton Garikano.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa antz sarreran.

arazoak eman
du ad.-lok. Hozte sistemak berriki arazoak eman ditu.
Ohiko lexiak

Aztergaia: arazoak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-07-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

ardura eman
dio ad.-lok. Kezka sortu, kezkatu. Esan dezatela nahi dutena; horrek ez dit ardurarik ematen. || Janzteak ez zion ardura handirik ematen; izan ere, etxean sartuta egon ohi zen ia beti.

Aztergaia: ardura eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARDURA EMAN. Preocupar, producir preocupación. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en Urruzuno y Basarri. Sabelak emoten deutsu ardura geijago arimako gauzak baño. Mg PAb 69. Gauza astun ta arduria emoten dabenetan zelan gabilz? Mg CO 17. Auzi arduria emoten dabeenetan, billatuten da letradurik onena. Ib. 287. Ala ere, ez zidak ardura andirik ematen ire ezten txaarrak ateratzen bazidak odol apur bat. Nere gañean dijoan Mandazai onen zigorrak beldurrago egiten naitziak. VMg 33. --Zer egiten da infernuan? --Kitututen da bekatuen ordea ta kaltea, zeinek orain ain ardura gitxi emoten deuskun. Añ EL1 52. [Gurari txarrak] bijotzian mina, ta arduria sarri emoten deuskubeenak. fB Ic II 259. Egiñ eban aitak testamentuba, ta erabagi zituban bere gauza gustijak. Ez zituban gura izan itxi arazu oneek, arimakuak ardurarik asko emon oi dabeen azkeneengo geisorako. JJMg BasEsc 277. Egija esan nai badozu, ezteutsu zuri ardura andirik emoten baserrikuari egiten jakan kaltiak. Astar II 74. Eta ain ardura gitxi emoten deust salbaziñoiak, edo argiruago esateko, uste dot ain ziur daukadala? Ur MarIl 12. Baiña egiaz, ematen zien ardura apurtxo bat [...] ikusi bearrak. Ib. 86. Orretariko umekeriak ezeutsen ardura ta aizola andirik emoten. A BeinB 43. --Zure gurasoak zarrak badira ta [...]. --Ezteust, andrea, añbeste ardura orrek emoten. Ag Kr 159. Etxeko arazoak baño auzokoak ardura geiago emoten deutsen asko. Echta Jos 62. Esan deiela nai dabena; orrek ezteust ardurarik emoten. Ib. 66. Ardurarikan eztit ematen izenak, kontua daukakigu gauzaren izanak. Urruz Zer 103. Eta oneek ikusi ta yakitiak ardura geiago emon biar dausku. Kk Ab II 137. Entzun-gorrak, Jaungoikoak ardura gitxi emoten eutsienak. Bilbao IpuiB 217. Jazteak ez eutsan ardura aundirik emoten Mautsari. Izan bere, etxean sartuta egon oi zan ia beti, bere loditasuna zala-ta edo. Erkiag BatB 137 (92 ardura esatekorik emon ez). Ardura gutxi ematen die nunai lanean asteak. Basarri 136.

ardura eman 71: Deia 2, Elkar, Consumer, HABE, Berria 45, EiTB 10, Eusko Legebiltzarra, Jakin 3, Karmel 2, Argia 2, Laneki 2, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ardura eman 38: Berria 14, Herria, Anjel Lertxundi, Itxaro Borda, Joan Mari Irigoien, Javi Cillero, Iban Zaldua, Jose Antonio Mujika, Janbattitt Dirassar, Fernando Rey, Fernando Morillo…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa ardura sarreran.

argi eman
dio ad.-lok. Argi egin. Beti argi emanaz, lehen bezain handia, egun oro ikusten dugu eguzkia. Zilarrezko argimutilek biziki argi motela ematen zuten. Pasabidea bukatzen den tokian, teatro alderantz zoazela, argi ematen dion kriseilu bat dago.

Aztergaia: argi eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:22 1997-10-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

argi sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

argi egin.

argibideak eman
du ad.-lok. Zerbaiten berri emateko edo zerbait ulertarazteko azalpenak eman. Herri eta hiri gehienetan daude bisitariei argibideak emateko bulegoak. Bake-epaileak, berriz, hiru egun ditu argibideak emateko.

Aztergaia: argibideak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa argibide eta eman sarreretan.

argitara eman
1 du ad.-lok. Izkribuez edo diskoez mintzatuz, argitaratu. Eta ezagutuko badira, argitara eman beharko ditu norbaitek. Dotrina berria, jaun apezpikuaren baimenarekin argitara emana. Su Ta Gar taldeak apirila hasieran emango du argitara disko berria.
2 du ad.-lok. Erditu. Bazekien Andre Mariak haurra argitara emateko muga heldu zela.

Aztergaia: argitara eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau46
Lantaldearen proposamena: Z3:EEBS:04 1993-10-28 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
arima eman
1 dio ad.-lok. Pertsonez mintzatuz, hil (heriotzarekin Jainkoari arima ematen zaiola aditzera emanez). Hau esan eta Jaunari bere arima eman zion.
2 du ad.-lok. Norbaitek, zerbaiten alde edo zerbaiten truke, duen guztia eman, onena eman. Arima emango nuke, zure ondoan une batean egotearren.

Aztergaia: arima eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARIMA EMAN Entregar el alma (a Dios), morir. Errazoena [= -oẽa] zer dan iakin dagianerean eta Iaungoikoari Arimea emon degion artean. Cap (ed. 1893), pról. Beraren besoetan anima eman, ta Aingeruak zerura betiko eraman zuten. Cb Eg II 180. Au esan ta Jaunari bere anima eman zion. Ib. 207. Bere Esposo Jesus maitearen Biotzean bere anima eman zuen. Cb Eg III 219. Aiteari, deadar zoliagaz eta negar andiakaz bere arimea emoten deutso. Añ EL2 222. Laztan bero, gozo, luzearen bitartez ematen dio Joanesek Egille Altsuari anima. Ag G 362

adib.: arima 1 iz. Gizakiaren osagai espirituzkoa, gorputzetik bereiz daitekeena eta hilezkorra dena. Arimaren ahalmenak. Arimako gaitzak. Norbaiten arimaren alde otoitz egin. Arima joanak: hilen arimak. Arima ezkilak. Txerria ematen du, arima apartatuta. Gizon lohi eta arima galduko bat. Hau esan eta Jaunari bere arima eman zion. Arima hortzetan eduki: hil hurran egon.

arima eman 7: Elkar, Berria 3, Jakin, Argia, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: arima eman 10: Berria, Jon Muñoz, Rataplan, Jose Morales, Xabier Kintana, Koro Navarro, Jon Maia, Juan Garzia. .

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa arima sarreran

arnasa eman
1 dio ad.-lok. Arnasa bota. Ahoarekin berotu zenituen, arnasa emanda, eskuak. Arnasa ematen dio Jaungoikoak aurpegira.
2 dio ad.-lok. Adorea eman, indarra eman. Behar zituen babesa eta arnasa eman zizkion, etengabe lanean ari zedin. Hantxe zegoen ipuina, proiektuari arnasa ematen ziona.

Aztergaia: arnasa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:24 1997-10-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

arnasa sarrerari dagokion azpisarrera.

arrapostu eman
du ad.-lok. Ipar. Erantzun, ihardetsi. Hiri arrapostu ematera etorri nauk.

Aztergaia: arrapostu eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARRAPOSTU EMAN Responder. Axeriak arrapostu emaiten du ederki lehoiñari. Tt Onsa 68. Arrapostu eman zian, haren arrandak hura lo zantzala jitan zirela. Tt Arima 109. Emazü arraposta enegatik. Ib. 9. Hiri arrapostü emaitera / Orai huna jin nük. Xarlem 764. Harmoniak zelütik / beteizie arrapostü emaiten. Ib. 1179. Ardüra erraiten dizü: Jauna dela zieki... Arrapostü emaiten derozü: Bai eta zure ezpiritiarekila ere. UskLiB 30. Dürollantek diozü eman arrapostü; / Sohütako herrian laket izan nüzü. Etch 568. Errepostu eman nion / entzun bezain fite. Bordel 125. Arrapostu eman zautan: "Zuhaurek badakizu; / Ene nigar ororen sujeta zira zu". ChantP 398. Trebeki arrapostü emaiten die egia horietan gañen. CatS V. Jeannak galthatzen dü egün baten thermañia arrapostü emaiteko. Ip Hil 42. Gure amak errepostu / Nola eman bai daki. LuzKant 18. Nahi diot egun eman / arrapostu koplaka. Etcham 52. Behiek etzien aldi huntan arrapostü eman, bena luze luzaz ere so egin eni. Mde Pr 133. Arrapostü eman zeitan: "zihauk badakizü". Canc. pop. in Casve SGrazi 44. Errepostu eman nakon: --Behar bada, berdin! Etchebarne 72. (Con -rik, en contextos negativos). Orhit zire Pilatuseganik Herodesegana eraman ziela eta haren interrogazioner arrapostürik etziala eman. UskLiB 56. Benitak ez dio erreposturik ematen. Larz Iru 108. Etxerat heltü nintzanian bertan "bonjour" egin nian. / Ihur ere arrapostürik enian emaiteko etxian. Casve SGrazi 108. Apalki zereitan arrapostü: Ene buruzagia etzitiala lotsa. Egiat 179. (Con el vb. no explícito). Maria Soltek arrapostü: / Santa Elisabet badüzü. Etch 422. Alabak errepostu, / gazte izanik ere, / borondate hunian / segurki alere: / nundik izan daiteke / hura ene jabe? Bordel 124. Mariak arrapostü ordian. UNLilia 5. Aphezak arrapostü eiheazañari / Beharrez bai khausitü arnegat txar hori. Xikito 5. Haizeak arrapostu: / "Zertan naiz ni nausi?". Etcham 115. Bordaxurik errepostu: / "Hek gure xerriak dira!". Ib. 244. --Bai, gogo hunez --harek arrapostü. Mde Pr 124. Aneak errepostu: --Han da ba. Etchebarne 53. v. tbn. Errepostu: LuzKant 55. Larre ArtzainE 83.

adib.: arrapostu iz. Ipar. Erantzuna, ihardespena. Arraposturik ez dut ukan. Hiri arrapostu ematera etorri nauk. Arrapostu ukan du zitroinak ez direla ondu

arrapostu eman 5: EiTB, Euskaltzaindia, Argia 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: arrapostu eman 15: Herria 3, Patxi Zubizarreta 2, Xabier Olarra, Filipe Bidart, Iñaki Iñurrieta, Karlos Zabala 2, Aingeru Epaltza, Menane Oxandabaratz, Hasier Etxeberria, Michel Oronoz, Jokin Urain.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta sartzekoa azpisarrera gisa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa arrapostu sarreran.

arrazoi eman
dio ad.-lok. Heg. Norbaiti arrazoiz edo argudio egokiz ari dela onartu. Lehenbizikoari ematen diot arrazoi, batere zalantzarik gabe. || Gorenak arrazoia eman zion otsailaren 12an. Agertzen ari diren datuek arrazoia ematen digute.

Aztergaia: arrazoi eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:18 1997-11-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

B-G dira guztiak: a) 'egia dela aitortu' adierakoa 8 aldiz jaso da: arrazoi eman 2 (Uzt Noiz: "Saiua akabatzia ez genduke kalte, nik arrazoi emango nizuke, Lasarte, luzaroko langintza guk ez degu maite, oraingo aski degu ta bostak alderarte"; MEIG: "lehenbizikoari ematen diot arrazoi, batere zalantzarik gabe"); arrazoia eman 6 (Añ GGero: "ezta erraz jakitea, ezta erraz errazoia emotea ta idorotea"; Etxba Ibilt: "Beti ondo pentsaua, emaztiak errazoia emon zetsan ontan senarrari"; Bilbao IpuiB: "Ziur nago arrazoia emongo deustana"; Arrantz: "Antonek arrazoia emanagatikan: etzazutela egin orrelakorikan"; ABar Goi 2: "Nik Juliani ematen zioat arrazoia", "Neskari arrazoia eman zaiozu"); b) 'x-ren berri eman' adierakoa beste 8 aldiz: arrazoi eman 2 (Balad: "Baldin nik gaizki itzegin badet arrazoi eman ezazu"; Vill Elorri: "Eta orain ez naute ba jarri poema aundi baten arrazoi ematen?"); arrazoia eman 6 (Añ GGero 2: "Eta, zelan Jangoikoak eztaben iñor iños kastigetan bide-bagez, emoten dau errazoia Jeremias Profetak ea au zegatik egin eban Jaunak, esanik...", "Onen errazoia emoten dau Santo Tomas jakitunak"; fB Olg: "Ta onen errazoia emongo da zortzigarren errespuestaan"; DurPl: "Kontu ta arrazoia emon biarko dau zerura juango bada gure arima au"; Itz Azald: "Gauza guztien gañetik euki egizue maitetasuna edo karidadea, zein dan ontasun osoaren lokarria, eta San Agustinek emoten dau errazoia"; Vill Elorri: "gure mundutik lekora aurkitzen gera, onelako lan baten arrazoia eman bear dugunean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

HM dira a) 'egia dela aitortu' adierako 14: arrazoi eman 7 (A.M. Labayen: "lana ikusi dezutenok arrazoi emango didazutela uste dut"; B. Latiegi: "Eta arrazoirik ez dutenean arrazoi ematea gaitz aundia egitea da"; J. Azurmendi: "Erromak abertzaleei arrazoi eman zien"; Egin 1987: "Auzitegi Nagusiak bere emazte ohiari arrazoi eman ondoren..."; Hemen 1988: "lehen erakunde horrek egin duen ikerketa lan batek homeopata eta medikuntza tradizionaleko zenbait adarri indar eta arrazoi ematen baitio"; F. Etxeberria: "Au etzala Araudiaren errua, erriarena baizik esan nionean, arrazoi eman zidan"; J. Arostegi: "Zaar eta esperientziko gizon izateak, ez damaigula beti arrazoi"); arrazoia eman 7 (A. Zubikarai: "Roger berberak esandako ondoko onek, gauza askotan errazoia emoten dautsa emazteari"; J.J. Arrizabalaga: "Nai dozu jentiai errezoie emotie...?"; J. Eizagirre: "Ori den, emaion arrazoia oraindik"; G. Aresti: "Josepek arrazoia ematen dio"; M. Martinez: "haren argudioei arrazoia ematen die gure ustean"; Egin 1984: "Beira, horretan arrazoia ematen diat"; I. Irizar: "Arrazoia ematen diat horretan"); b) 'x-ren berri eman' adierako arrazoi eman 1 (M. Aurrekoetxea: "Gorputzeko atal guztiak minberatasun berdinekoak al dira? Arrazoi eman ezazu zure esperientziaren arabera").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec-en 'egia dela aitortu': arrazoi eman 2 (eta arrazoin eman 1); arrazoia eman 3; 'x-ren berri eman': arrazoi eman 1 // AB50ean arrazoi eman 1, 'dar razón' itzulia. // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ez dute jaso arrazoi(a) eman esapidea beste hiztegiotan: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Lantaldearen irizpideak
Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

gaztelaniazkoaren kalko nabarmenegia ote den aipatu da; baina onartu, Mitxelenak eta Villasantek erabili izana aski berme delakoan.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

arrazoi sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Heg.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-07-12): a) Isildu egingo da sarrerako oharra, "arrazoia daukazu h. arrazoi(a) duzu dioena; eta b) hirugarren azpisarrera Euskaltzaindiak erabakitako forman eskainiko da: "arrazoi eman Heg.".

arreta eman
1 dio ad.-lok. Arreta jarri. Muskuluak dioenari arreta eman eta erantzun.
2 du ad.-lok. Arreta piztu. Arreta eman zion lurreko orbain zuri batek. Disko honetan arreta ematen duen lehenengo gauza.
3 du ad.-lok. Artatu, zerbitzua eman. Ume lapurtuen biktimei arreta emateko. Ahalegina egitea herritarrei bakoitzak aukeratutako hizkuntza ofizialean arreta emateko. Lehen mailako arreta ematen duten osasun zentroak.
arta eman
1 du ad.-lok. Artatu, zerbitzua eman. Ik. arreta eman 3. Astean hirutan joaten da Zaballako espetxera, hango presoei arta ematera.
2 dio ad.-lok. Arreta jarri. Ik. arreta eman 1. Zer denbora, zer arta eman diot egiteko horri?

Aztergaia: arta eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-10-10 Adibide gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARTA EMAN. Ocuparse (de), preocuparse (de). "Observer" Ht VocGr. Bakhotxak bere artha prinzipala eman behar du, Jaiñkoak partikularrean galdegiten diotzan gauzen konplitzen. He Gudu 38. Hari zure lagunzen eta arthen emateko. Mih 52. Zer denbora, zer atentzione, zer artha eman diot [salbamenduko egitekoari]? Brtc 137. Yakizu bada gauzak balio duela ematen zaioen artha. Dv Dial 91 (It arreta, Ur arduriagaz, Ip axola). Landa ilhinditsua nahi da baitezpada garbitu gisuz eta artha emanez. Dv Lab 54. Baduzu untzi bat ur erakitu suaren gainian; hauts zaitzu arroltze freskuak barnerat, artha emanez gogor ez diten. ECocin 27. Erier eta presunerer artha berak emaiten zituen, amodio bera erakusten. Laph 200. Eta zunbat nahi artha eman dian lan horri, ezta nahi bezala burutan joan. UNLilia 2

arta eman 2, Berria (“Astean hirutan sartzen da Zaballako espetxera (Araba), hango presoei arta ematera”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

arta eman , Herria (“Alor eta kabaler arta emaiteko”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta adibide gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, arreta eman formarekin egin den bezala.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa arta sarreran.

askatasuna eman
1 dio ad.-lok. Askatu, aske utzi. Jopuari askatasuna eman. || Epaileak baldintzapeko askatasuna eman dio gaixo dagoen presoari. Behin-behineko askatasuna emateko, hainbat baldintza bete behar dira.
2 dio ad.-lok. Jokabidea aukeratzeko, askatasunez jokatzeko eragozpenik ez jarri. Gazteei askatasuna eman behar zaie. || Gurasoek askatasun handia eman zieten haurrei. Erabateko askatasuna eman ziguten testua aukeratzeko. Guk geuk kudeaturiko proiektua izan da hasiera-hasieratik, eta horrek sekulako askatasuna eman digu.

Aztergaia: askatasuna eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzezkoa, adierak bereiziz: 1 zerbait egiteko askatasuna eman (askatasun handia ematen die seme-alabei modukoak); 2 askatu.

astia eman
1 dio ad.-lok. Zerbaitetarako denbora izan. (nork osagarririk gabe). Oharkera batzuk egingo nizkion astirik eman balit. Astia ematen zion goizean joan eta itzultzeko. || Ez dio bere eginbideak betetzeko aski asti ematen.
2 dio ad.-lok. Zerbaitetarako denbora eman. Loaldiak egiteko astia ematen zaie. Pentsatzeko astia emango diot.
astoari konfiteak eman
dio ad.-lok. Norbaitekin estimatzeko gai dena baino fintasun gehiago erabili. Hori astoari konfiteak ematea da.

Aztergaia: astoari konfiteak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-10-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 0 ; EPG: “"Hau bai, hau ez; arrosak bai, geranioak ez; konfiteak bai, astoak ez".” (Bernardo Atxaga); ETC: “Zure moduko baldarren artean ibiltzeko? Hori astoari konfiteak ematea bezala da..“, “Bai! Astoaren konfiteak! Atarramendu onak aterako ditiztek gure gurasoek ordenadorearekin!“, “Ez, Alizia, arretatsuago portatu behar nuen, baino astoa konfite artean baino baldarrago jokatu nuen” (Goenkale), “Pedante jarrita: zibilizazioa irudimenaren fruitua da.>>Iragarri dutenez, zientzialari talde bat imajinazioaren barrunbeak deskubritzeko zorian omen dago, laster jakingo omen dugu nola funtzionatzen duen, nola lortzen den astoa eta konfitea bezalako bi kontu muturrekoak lotu eta astoaren konfiteak! asmatzea.” (Anjel Lertxundi).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

Bestelakoak

konfite 2 (astoari konfiteak eman,ez dira astoarentzat konfiteak eta kideko esapideetan, norbaitekin estimatzeko gai dena baino fintasun gehiago erabili dela adierazteko). Hori astoari konfiteak ematea da.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. konfite 2 adiera erabat ezabatzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da asto eta konfite sarreretan.

atentzioa eman
dio ad.-lok. Norbaiti zerbait deigarria edo bitxia iruditu. Horren edertasunak atentzioa eman dit. Ez da erraz Londresko metroan atentzioa ematea. Izkina ez oso argitsu batean, koadro bat ikusi nuen, atentzioa eman zidana. Atentzioa ematen dute museoko erakusketa-geletan dauden sabai-leihoek.

Aztergaia: atentzioa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-12-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

atentzio sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

horren edertasunak atentzioa eman dit.

atsegin eman
dio ad.-lok. Norbaiti edo zerbaiti atsegina sorrarazi. Emakume haiei atsegin emateagatik. Han egon ginen pixka batean begiari atsegin ematen ezin asperturik.

Aztergaia: atsegin eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

atsekabe(a) eman
dio ad.-lok. Norbaiti edo zerbaiti atsekabea sorrarazi. Ongile edo laguntzaileei atsekabe emateko beldurrez. Ez diete beren buruei atsekaberik eman nahi. || Bere etxekoek atsekabea ematen zioten.
atzea eman
dio ad.-lok. Bizkarra eman; ez jaramonik egin. Jesusi atzea ematen diozula lurreko ondasun galkorrak begien aurrean edukiz gero. Ez noa nire asmoari atzea ematera. Inoren erantzunik entzun nahi gabe, atzea eman eta etxean sartu zen.

Aztergaia: atzea eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

atze 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

atzerakoa eman
1 du ad.-lok. Atzerakuntza eragin. Atzerakoa ematen du inoren lanetan sartzeak.
2 du ad.-lok. Nazka eman. Haren kiratsak atzerakoa eman eta botalarria eragiten dio.

Aztergaia: atzerakoa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2021-10-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da; bi adiera bereiziz.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa atzerako eta eman sarreretan.

aukera eman
du ad.-lok. Zerbaitetarako ahala edo egokiera eman. (-tzeko edo -rako atzizkia hartzen duen osagarri batekin). Ondo pasatzeko aukera ematen dute barnetegiek. Trebezia gutxien dutenei ez zaie aukerarik ematen hobetzeko. Udaleku eta kanpaldiek aukera ematen dute 24 orduko elkarbizitzarako. || Uztaberri Egunak berebiziko aukera eman zigun Lapuebla de Labarca ezagutzeko. Banbuak sorkuntzarako aparteko aukerak ematen ditu.

Aztergaia: aukera eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-10-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa aukera eta eman sarreretan.

aurpegi(a) eman
dio ad.-lok. Buru egin, aurka egin. Hainbat etsai bortitzi aurpegi emanik. Premia sortu berriei aurpegi emateko. Hotzari aurpegia emateko eran.
aurpegian eman
dio ad.-lok. zah. Aurpegira eman. Erregeari aurpegian eman zioten zergatik gizon hura han zeukan.

Aztergaia: aurpegian eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-12-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -an.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aurpegi sarrerari dagokion azpisarrera.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

aurpegira eman.

aurpegira eman
dio ad.-lok. Erantzuki egin. Aurpegira ematen zeniola bere hutsegiteren bat.

Aztergaia: aurpegira eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

aurre eman
dio ad.-lok. Aurre egin. Egunean eguneko premiei aurre emateko gai izan zitezen.

Aztergaia: aurre eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:17 1997-12-10 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Lantaldearen proposamena: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-10-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

aurre eman (eta aurre emon) 3: Kk Ab ("Orregaitik, mikeletien uste andirik euki ez da, burdidunak alegintzen ziran alkarregaz batera ibilteko, alan indar geiago egiñik lapurrai aurre emon al ixateko", "barrua ondo berotuta Naparroa'ko edari baltzaz, aupadaka ebiltzan, inguruetan ez egoala eurai aurre emoteko gizonik, eta iñok urten gura baeban urteteko..."), MEIG ("Euskara eta euskal irakaskuntza egunean eguneango premiei aurre emateko gai izan zitezen egin direnez ari naiz, testugintza eta irakasle prestaeran, adibidez"); aurrea eman 2: MEIG ("Hitzak, bai, nondinahikoak dira, baina halaz ere mingain eta ikutu aukeratu ditu: hau da, gipuzkerari, ia bakarrik dagoenean ere, aurrea eman dio [Olabidek] beste euskalki guztien gainetik"), Anab Poli ("Bonbollo zan len ere Juanbeltzekin asarretuta aurrea eman zion kaietar bakarra").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aurre eman (eta aurre emon 4, aurre-eman 1) 21: M.A. Urreta ("Eriotzari aurre-eman bear dion gudariak nai duena egin dezake"), M.A. Mintegi ("Era haretan aurre emon neutsan ordura arteko nire eskaladarik garrantzitsuenari"), Bizkaiko herri iturriak ("Holan azaltzen dabe Balmasedako zinegotziak behintzat gerrako zorra kitatu arte iturrien arloari aurrerik ezin izan deutsiela emon dinoenean"), P. Ibarmia 2 ("Amagandik, ostera, buru argia eta bizitzari aurre emoteko adorea ta kemena hartuko ditu", "Esperientzia sakon honeri esker, aurre emongo dautso Teresak jansenismoz kutsaturiko espiritualitate latzari"), X. Mendiguren B. 2 ("Politiko arazo gogor baten aurrez aurre aurkitzen dira eskualdeak: autonomiaz desjabetzen dituen zentralismo itotzaileari aurre eman beharrean", "Berehalaxe eman behar diogu aurre"), Jaunaren Deia 1973 ("Gure garai historikoari aurre ematera deitzen gaitu"), Bizia lurrean ("hotzari aurre eman zioten"), UZEI 2 ("... arazo konplexuei eta gardentasun formalez tratatu ezin diren edota inplikazio ideologiko edo politiko desatseginak dituztenei aurre ez emateko", "errealitateari aurre ematean"), Zutabe 1985 ("lehenbizi aurre eman behar zaie hizkuntza minoritarioari buruzko jarrera ezkorrei"), Beasain ("kultur modu bat bakarra besterik ez kontutan hartzeak duen arriskua salatu eta aurre eman behar diogu"), A. Lertxundi ("Ezustekoei aurre eman nahi dien edozeinen jarrera atezuan Tomax, lemaren aurrean zut"), J. Olazabal ("istripuei aurre emateko xentimorik ere ez gastatu"), M. Altuna ("goiko olatuei aurre eman!"), Zelina ("Erabaki dut neu naizela, beste inor gabe, auziaren iltzeari aurre eman beharrekoa"), AAO 1989 ("gastuei aurre emateko diru laguntzak eskatzen dituzte"), J.M. Artzalluz ("ekintza askori aurre eman bear izan diegu"), O. Peña ("Arrosak ere tente zeuden, ekaitzari aurre emateko"), BAO 1999 ("enpresa berria martxan jartzeari arrakastada lortzeko berme handiagoekin aurre eman ahal izan diezaioten"); aurrea eman (eta aurrea emon) 4: J. Arenaza ("inguruko inperialkeriari aurrea emonaz eta Arana Goiri'ri jarraituz, geroago ta bizkaitarrago, izango gara"), X. Gereño 2 ("kuraiaz eman zioten aurrea Konbentzioaren soldaduei", "Beldarrain komandantearen gudariek aurrea eman zien kontra-atakatuz"), BAO 1997 ("Erabilera pribatuzko hirigintzaz kanpoko aldeek, aurrea ematen dieneko gune publikoen errasante eta mailak mantenduko dituzte beraien perimetroan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aurre eman : DFrec 4 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aurre eman : HiruMila (arrostrar, afrontar, encararse, dar la cara), DRA (aurre emon: dar frente); aurrea eman : Casve EF (faire face); aurreman : PMuj DVC (enfrentarse) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

aurre eman 13: Deia 2, Berria, EiTB 7, Laneki, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: aurre eman 17: Berria 2, Migel Angel Mintegi 5, Elizen arteko Biblia 2, Joseba Zulaika, Xabier Olarra, Lopez de Arana, Karlos Zabala, Joan Mari Lekuona, Bernardo Atxaga, Juan Garzia, Pello Zabala

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

lantaldeak ez daki esapide honi zein leku dagokion, tradizio hobekoak diren aurre egin, buru egin, buru eman bezalako esapideen ondoan. Onartzekotan:

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

badu lehiakide hedatuagorik eta arautuak (aurre egin, buru eman...) eta aski dira.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa aurre sarreran.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): kendua.

aurreabisua eman
du ad.-lok. zuz. Alderdi batek hitzarmen bati dagokion aurreabisua beste alderdiari helarazi. Aurreabisua ematen denetik, eta grebak iraun bitartean. Enpresaburuak aurreabisurik ematen ez badu, kalte-ordaina izango da aurreabisua emateko epean langileak jaso behar zituen alokairuen araberakoa. || Enpresaburuak artistari eman behar dio kontratuak duen iraupenaren araberako aurreabisua: 10 eguneko aurreabisua, 3 hilabete baino iraupen luzeagoko kontratuetan; 15 eguneko aurreabisua, 6 hilabete baino iraupen luzeagoko kontratuetan.

Aztergaia: aurreabisua eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, dagokion jakintza-arloarekin.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Zuz.

aurrerabidea eman
dio ad.-lok. Bide eman. Borrokarako aurrerabidea ematen zion. Seigarren aginduaren kontra bekatu egiten dute euren berbaldiekin eta apaingarriekin bekaturako aurrerabidea ematen dutenek. Akusatuek salatu dute Auzitegi Nazionalak jarraitzen duela Guardia Zibilak eginiko instrukzio bati aurrerabidea ematen.
aurrerapausoak eman
du ad.-lok. Garrantzitsua izango litzateke orain arte lankidetzarako, partaidetzarako eta adostasunerako egin diren ahalegin horietan aurrerapausoak ematea.

Aztergaia: aurrerapausoak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da. Orain autoedizio sarreran dago adibidea.

auzi eman
dio ad.-lok. g. g. er. Auzitara eraman. Semearenganako utzikeria argudiatuz, Kristinari auzi eman eta Unairen zaintza eskatzea ibili zitzaidan, istant batez, gogoan.

Aztergaia: auzi eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-01-13 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS: auzi(a) e. / LurE: - / ElhHizt: AS: auzi(a) e. / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa, auzi sarreran.

Maiztasuna

g.g.er.

azalpenak eman
1 du ad.-lok. Zerbait azaldu, hura ulertarazteko edo ezagutarazteko. Entzunaldien aurretik azalpenak ematen zizkien ikasleei. Ikasleak eurak izango dira azalpenak emango dituztenak, gaia hobeto ulertu eta errealitatea hurbilagotik ezagutu ahal izateko. || Diputatuak onartu berri den planaren azalpenak eman zituen atzo.
2 du ad.-lok. Ekintza bat edo jokaera bat azalpen bidez zuritu edo arrazoitu. Arrazoitu gabeko diru sarrera batzuei buruzko azalpenak eman ditzan. Defentsa ministroak azalpenak emateko eskatu du. Sentitzen dut, baina orain ez dut azalpenak emateko astirik. Ez daukat zuri azalpenak eman beharrik.

Aztergaia: azalpenak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-10-10 Adibide gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-10-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AZALPENA (AZALPENAK, etc.) EMAN. Dar una explicación. Asieran Asteteren azalpena ematen asi nintzela. Inza Azalp 6. Museoetan edo harri zaharren artean Theresa seriosa, oroitzapen eta antze-lanei begira, hark ematen zizkion azalpenei beha. Mde HaurB 74. Ori duk nik ematen dudan azalpena. Txill Let 99. Ondorenean ematen ditugu gure azalpenak. Ib. 73. Berba labanak eta azalpen zeatzak emon deutsaz gudu-gizonak. Erkiag BatB 163. Liburua agertu da azkenean eta liburuan ageri den laburpena beste azalpenik emateko modurik ez dut aurkitu geroztik hona. MEIG VI 138

azalpenak eman 912; azalpena eman 76.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

azalpena eman 28; azalpenak eman 328.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta adibide gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da. Pluralean erabiltzen dela adierazi.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa azalpen eta eman sarreretan.

azken arnasa eman
du ad.-lok. Hil. Bizkor joateko, apaiz baten eske zegoela-eta, azken arnasa eman aurretik. Burua makurtuz, azken arnasa eman zuen.

Aztergaia: azken arnasa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-10-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

arnasa sarrerari dagokion azpisarrera.

azken sakramentuak eman
du ad.-lok. (Hilzorian dagoen gaixoari) elizakoak eman. Ik. sakramentuak eman 2. Azken sakramentuak gaixoari ematerakoan, auzoak laguntzen dio apaizari.
azken ukituak eman
dio ad.-lok. Lan bati azken konponketak, aldaketak edo orrazketak egin. Orain, pazientzia handiz, azken ukituak emango dizkiot eta epaimahaikoak noiz etorriko zain geratuko naiz. Taldea estudioko lan berriari azken ukituak ematen ari da. Azken aste honetan lana izan dute lokalari azken ukituak ematen. Arrain zopari azken ukituak ematen.

Aztergaia: azken ukituak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2023-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ukituak eman aztertzean azpisarrera gisa proposatua.

azkena eman
dio ad.-lok. Amaitu, bukatu. Iritsi dituen on eta mesede guztiak bat banaka kontatu behar bagenitu, sekula ere sail honi azkena emango ez genioke.

Aztergaia: azkena eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-01-13 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS: azken(a) eman

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS: azken(a) eman / LurE: - / ElhHizt: AS: azken(a) eman / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azken sarrerari dagokion azpisarrera.

azkura eman
dio ad.-lok. Azkura sentiarazi. Artile batzuek azkura ematen didate.

Aztergaia: azkura eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-01-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ez dugu testuetatik jaso, baina horrela esaten dugu (adib.: artile batzuek azkura ematen didate).

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azkura sarrerari dagokion azpisarrera.

babesa eman
1 du ad.-lok. Eraso edo arrisku batetik gorde, zaindu. Ik. babestu 1. Itsas zabalean, babesik ematen ez zidan txalupa txiki batean sartuta. || Eskatu zeruko Jaunari zuetaz erruki dadila eta bere babesa eman diezazuela.
2 du ad.-lok. Norbaiti laguntza eman edo elkartasuna adierazi; norbaiten edo zerbaiten aldeko jarrera erakutsi, adostasuna edo onespena adierazi. Kataluniari babesa ematea geure burua babestea da. Alderdi horrek hiru baldintza jarri zituen aurrekontuei babesa emateko. Proiektua bikaina da eta kokalekua, ezin hobea; bestela ez nion babesik emango. Auzipetuei babesa emateko. || Alderdiko zuzendaritzak, ordea, erabateko babesa eman zien Azpeitiko hautetsiei.
3 du ad.-lok. (Egitasmo edo ekimen bat) diruz lagundu. Fundazioak eskerrak eman dizkie babesa eman duten erakunde publiko eta pribatuei. Astero-astero babesa emanez harpidetza mantentzen dutenei eskerrak emateko lekua izango da ARGIAren gunea.

Aztergaia: babesa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-10-10 Adibide gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-10-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BABESA EMAN. Proteger, dar amparo. Oker egiña ez aitortzearren bere babesa ematen dio Engraziri. Etxde JJ 105. Inguruetara eldu orduko ezagutu zun babesa eman zioten etxea. Ib. 186. Bearbada ez genizuke babesik emango. Ib. 186. Oraindik erriko ateak gabero itxitzen dituzte ta ez diote babesik ematen beren erlijioz kanpoko iñortxori. Anab Aprika 54. Ama Birjiña Itziarkoak / eman zidala babesa. AZink 60

adib: babes 2 iz. Gordetzea, zaintzea edo zerbaitetatik begiratzea. Babes eskubidea. Babesa eskaini, eman, eskatu, ukatu.

babesa eman 1391: Ortzadar 7, Deia 14, Elhuyar 13, Consumer 21, HABE 4, Berria 778, EiTB 410, Jakin 13, Karmel 4, Argia 66, Laneki 14, DiarioVasco 46.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

babesa eman 402: Berria 334, Herria, Edurne Elizondo, Jose Antonio Mujika, Edorta Jimenez, Xabier Olarra, Jenaro Garate, Iñigo Aranbarri, Edurne Elizondo, Koldo Zuazo…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa babes sarreran.

bahian eman
du ad.-lok. Zordunak hartzekodunari, zorraren ordainketaren berme edo seinaletzat, ondasun baten behin-behineko edukitza eman. Bahian emandako bestelako balore higigarriak, bai eta hipotekatutako ondasun higiezinak ere, jendaurreko enkantean salduko dira, aurretiaz tasazioa eginda. Hamar mila pezeta utzi nizkion, eta erlojua eman zidan bahian. Bahian emandako gauza.

Aztergaia: bahian eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-05-16 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, Zuz. markarekin.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Zuz.

baiezkoa eman
du ad.-lok. (Eskaera edo proposamen bati) baietz esan. Ik. onartu. Ganberako 60 senatari demokratek baiezkoa eman dute aho batez. Jesusek berehala baiezkoa eman zien, "zoazte" esan zien. Baiezkoa eman zion proposamenari. || Ezin baiezko biribilik eman, ezta ezezkorik ere.

Aztergaia: baiezkoa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ezezkoa eman forma aztertzean sartzeko proposatua.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa baiezko eta eman sarreretan.

baimena eman
dio ad.-lok. Norbaiti zerbait egiteko eskubidea aitortu. Afalondoan Ikastetxetik irteteko baimena eman ziguten.

Aztergaia: baimena eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

bainua eman
dio ad.-lok. Bainatu, bainua harrarazi. Ama semeari asteroko bainua ematen.

Aztergaia: bainua eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-12-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BAINUA EMAN. "Mainhu bat ematea, faire prendre un bain" H. Zeña zetorren iturritik sulla bat urekiñ; sartu zion Porroti burutik bera sulla, eta eman zion mañu ederra. Urruz Urz 30. Baiñu beroa emateko eta manta jartzeko. Egin genduan eta beia bereala sendatu zan. BAyerbe 101. Behar zazko fite fitea egunean hiru aldiz mainuak eman. Etchebarne 58. Biurrikadaren bat egiten badu, idortzi ur beroarekin ta baiñoak eman. Ostolaiz 25.

bainua eman 4: Deia 3 (“kobrezko txanponak limatu eta axal axaletik zilarrezko bainua eman, balio faltsoa zortzikotuz”), Berria (“Ama semeari asteroko bainua ematen espaloian”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bainua eman 1, Ramuntxo Etxeberri (“Mesedez... - ihardetsi zion bere aitak ogi xerra bati kafesnezko pizinatxoan bainua emanez”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Bi adiera jasotzea komeni da beharbada: 1 orokorra, ‘bainatu’; eta 2 Teknol.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bainu sarreran.

baja eman
1 dio ad.-lok. Heg. Sendagileak gaixo dagoen edo lesioren bat duen pertsonari gaixo-agiria eman. Sei asteko baja eman dio medikuak. Lehen mailako arretako medikuek emandako bajak aztertzen ari dira.
2 du ad.-lok. Heg. Elkarte edo erakunde bateko kide izateari utzi; enpresa batekin (argindar, telefono konpainia eta kidekoekin) zerbitzua jasotzeko hitzarmena eten. Hamabost egun lehenago erabakia jakinarazten badu, baja emateko eskubidea du erabiltzaileak. Aseguruan baja eman nahi baduzu (...). Egun 6.280 pertsona daude erregistroan, 1.500 inguruk baja eman ondoren.
3 dio ad.-lok. Heg. Ibilgailu bat, aldi baterako edo behin betiko, zirkulaziotik kendu edo zirkulaziotik kendu dela jakinarazi dagokion erakundeari. Debekatuta dago segurtasun eta ingurumen eskakizunak betetzen ez dituzten ibilgailuei behin betiko baja ematea, beste herrialde batera eramateko.

Aztergaia: baja eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2023-05-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

bakea eman
dio ad.-lok. Bakean utzi. (Batez ere ezezko eta aginterazko esaldietan erabiltzen da). Piarresek ez dio bakerik ematen, non zer gaitz duen aitorrarazi artio. Bere kontzientziak bakerik ematen ez zion. Goiz eta arratsalde ez didate bakerik eman. Zoazte hemendik!, emazue bakea!

Aztergaia: bakea eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:34 1998-01-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bake sarrerari dagokion azpisarrera.

barreari eman
dio ad.-lok. Barrez hasi. Bat-batean barreari eman zion algara handiz.

Aztergaia: barreari eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:003 2002-10-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

barreari emon (etaaldaerak) 8: Cb Eg III ("Adio nere botoiak, esan, a farrari eman zion"), Lard ("Sara ate-atzean itzketa au aditzen zegoanak, beregan farrari eman zion" #mdash# cf. Has 18,12), Zab Gabon ("guztiak parreari eman zioten"), Bv AsL ("Bat batean ematen diote denak algara aundiaz parrari"), Ag AL ("Emon eutsen barreari etxeko guztiak"), JAIraz Bizia ("Parrari eman nion"), Bilbao IpuiB ("Ta barreari emon eutsen"), SM Zirik ("Uezabak emon zetsan barriari").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

barreari eman (eta aldaerak) 10: X. Amuriza 2 ("Parreari emanen zion Leninak, ia nigar egitekotan egon izan ez balitz", "Irakasleak barreari emon eutson eta ikasle guztiek algarari"), Aginaga ("Izatekotz, ordu genuke parrari emateko"), J. Goiekoetxea ("Etxol-barruan zegoen Sara eta, hori entzunik, farrari eman zion, zahartua bait zegoen haurrik izateko"), X. Mendiguren B. ("Begiratu Karlosi eta bapatean barreari eman zion"), I. Mendiguren ("Hasieran ez zuen ulertu zer esan nahi zuen eta barreari eman zion"), X. Galarreta ("haiek barreari eman zioten"), Ataño MLanak 2 ("Arrebak dena entzun zuen eta parrari eman zion", "Berriro parrari eman zion"), J.M. Arzalluz ("Eta barreari eman zion izu-ikara besterik eragin ez zezakeen moduan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

barreari eman : LurE (adib. gisa, s.u. barre) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

barreari eman : EuskHizt (adib. gisa, s.u. barre eta algara), EskolaHE (adib. gisa, s.u. barre), PMuj DVC (barreari emon: adib. gisa; echarse a reir) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -ri.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

barre sarrerari dagokion azpisarrera.

bazterrera eman
1 du ad.-lok. Bazterrera utzi. Jainkoaren hitza bazterrera ematen dute.
2 du ad.-lok. Erreserbatu; aurreztu. Sos bat ez diat oraino bazterrera emanik.

Aztergaia: bazterrera eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau54

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

bedeinkazioa eman
dio ad.-lok. Bedeinkatu. Abade hark eman zion bedeinkazioarekin, entzutea eta ikustea biak batera etorri omen zitzaizkion.

Aztergaia: bedeinkazioa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-12-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEDEINKAZIOA EMAN. Dar la bendición. Baita ere ematera beste bedeinkazio ta grazia asko. Mg CC 240. Emon eutsanian bedeinkazinoia D. Juan de Austria kristinauen ontzidijaren buru ta egintarijari. Ur MarIl 51. Patriarka santuak oitura zuten bezala, bere azken bedeinkazioa semeari eman nai izan zion. Lard 32. Abade arek emon eutson bedeinkaziñuakin, entzutea ta ikustea biak batera etorri ei jakozan. Alzola Atalak 37. (Fig.). Dar un golpe. Auzuekaz bakerik izango bazan, nai-ta-naiezkua izan zan Matxini "bedeinkaziño" sendo batzuk emotia. Kk Ab II 122.

bedeinkazioa eman 7: Berria 4, EiTB, Argia, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bedeinkazioa eman 27: Berria (“Aldiz, «herritarren interesen aurka eginiko itunari baiezkoa ematea, berriro ere gauza bera egiteko prest direnei bedeinkazioa ematea» dela dio ELAk”), Elizen arteko Biblia 8, Asisko Frantzizko 8, Jose Antonio Mujika 3, Iñaki Mendiguren 2, Oskar Arana, Agustin Otsoa, Txillardegi, Xabier Etxabe, Koro Navarro.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bedeinkazio sarreran

begi eman
du/dio ad.-lok. Begiratu, so egin; kontuan hartu. Atzera begi emanez. Zuk eginei begi eman nien eta harritu nintzen.

Aztergaia: begi eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

begi(e)tara eman
dio ad.-lok. Ikusarazi. Begietara eman zion zein zen handia egin zuen gaizkia.
begietan eman
dio ad.-lok. Gaizki iruditu. Egiten dituzu Jesusi begietan ematen dioten zenbait hutsegite.

Aztergaia: begietan eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-12-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEGIETAN EMAN (b. emon Lcc). a) Hacer daño en los ojos, parecer mal. "Zaherir, begietan emon" Lcc. "Zaherimiento, begietan emaitea" Ib. Egiten dituzu Jesusi begietan ematen dioten zenbait uts egite. Mb JBDev 190. Orien galgarri oriei begitan ematen die besteen birtuteak. Mb IArg I 163. Begietan ematen digu burua arro, bekoki edo kopeta goi, begiratua zorrotz eta aginduz bezala iñor eskera etortzeak. Inza Azalp 126s. b) (H; b. emon A Apend). Poner ante los ojos, mostrar, hacer palpable. "Begietan ezartea ou emaitea, placer sous les yeux, représenter" H. "Begietan emon (V), hacer palpable" A Apend, que cita el msOch. Ondo zail da Donibane Gurutzen olertitza --batean mistiku ta olerkari danez-- idazkera aldetik begitan ematea. Gazt MusIx 164. BEGITAN EMAN (H). Echar en cara, reprochar. "Reprocher. Asitzen badira zuri begitan ematen egin ez dezuna, si on commence à vous reprocher, attribuer, une chose que vous n'avez pas fait (Mb). Syn. gain ematea" H. Zeren [...] begitan ematen zien beren gaistakeriekin, artu zuten begitan ta etziran gelditu gurutze batean ilzez josirik illa ekusi arte guzian. Mb IArg I 344. Bera baño gutiagokoa izanagatik jaiotzez, adimentuz, dotez ta diruz aren andrea, begitan orrelakorik ari ez ematea. Ib. 181.

begietan eman 1, EiTB (“Denok erreparatzen diegu plastiko txatal handiei, begietan ematen digute-eta hondartzan edo ibaietan“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

begietan eman 1, Urtzi Urrutikoetxea (“Beste batean begietan eman zidaten papar puztu eta ibilera harroko gizon baten mahukako letrek; berehala ezagutu nuen: Auschwitzeko ofiziala zen”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa begi sarreran.

begiratu bat eman
dio ad.-lok. Begiraldi bat eman. Ik. so bat egin. Nahikoa da azkeneko mende hauei begiratu bat ematea. Utziko didazu begiratu bat ematen? Dendariak begiratu bat eman die bitxiei eta balioa kalkulatu du.

Aztergaia: begiratu bat eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:EHL 2019-10-02 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta so bat egin forma aztertzean hau ere azpisarrera gisa jasotzekoa dela ikusi da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa begiratu3 sarreran.

belarria(k) eman
dio ad.-lok. Zerbait entzuteko belarria adi jarri, zerbaiti edo norbaiti arreta ipini. Haien erasia aditurik, belarria eman nien.
beldur eman
dio ad.-lok. Beldurra sentiarazi. Ik. beldurtu. Etxeko garbitasunak eta zuritasunak beldur ematen zioten mutikoari. || Askotan egiak beldurra ematen digu. Gerrak beti eman izan dit beldurra. Etorkizunak ematen dizu horrenbeste beldur? Gure aitari esan beharrak lotsa eta beldur handia ematen dit. Horregatik, niri beti beldur gutxiago eman dit plaza batean kantatzeak.

Aztergaia: beldur eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:20 1998-04-21 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

beldur eman, beldurra eman eta beldurrik ez eman aditz-esapideak begiratu dira, alde batera utziz, adibidez, beldur + {adjektibo, determinatzaile} + eman kateak (cf. Mog: "korputzeko peligroak beldur geiago ematean animoak baño"; Ch: "beldur gehiago eman"; edo EEBSko X. Monasterio: "beldur handia ematen diete"; A. Ormaetxea: "txakurrek beldur handia ematen didate"). Ik. ondoan testuinguruak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuan (s.u. beldur adibideetan) eta corpusean (bilaketa arin baten ondoren) jasotakoak BG-EB dira eta FIr, Mde: beldur eman 11 (eta ez bildur eman 1): Lard, Or 4, Kk, JAIraz, Bilbao, Mde 2, Anab, Vill ("Ertigille Aundiari desordenuak eztio bildur ematen"); beldurra eman 11: Ag, Astar, TAg 2, Etxab, MAtx, NEtx, Salav, Uzt 2, Berron; beldurrik ez eman 5: FIr, Ldi, Anab, Mde, MEIG; beldur-emaile : Mde.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beldur eman 6: Elizondo, E. Bustintza, Euzkadi 1931, S. Onaindia, A. M. Labaien eta X. Gereño; beldurra eman : 11: Hitz 1974, D. Izpizua, Baietz/2, J.M. Sarasola, X. Galarreta 2, I. Zubiri, X. Mendiguren E., A. Aizpuru, Gaur express 1989, Kezkak 1987; beldurrik ez eman 5: Zabal 1976, Herria 2000 Eliza 1988, El Día 1936, B. Latiegi, M. Arrieta.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beldurra eman : DFrec 1 ("horrek bildurra ematen dit"); beldurrik ez eman : DFrec 3 ("kapitainaren pistolak beldurrik ematen ez ziola adieraziz"; "arriskuak eta eragozpenak ez diote beldurrik ematen"; "ez zidaten bildurrik ematen"). Ez dugu aurkitu iturriotan: AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. Cf. beldurra (...) eman kate ez-jarraikia, DFrec: "murriztasun horrek beldurra ere ematen du".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beldurra eman : EuskHizt (adib.: "Beldurra ematen dio"). // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 25 (II.1.b): "bereiz idaztekoak [dira (...)] egin, eragin, eman eta hartu-rekin osatzen diren aditz-elkarteak: (...) beldur eman, hitz eman, kontu eman, su eman (...) Loturik idazten diren salbuespenetarako, ikus AAAren 6. atala".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

berba eman
dio ad.-lok. Hitzeman, agindu. Beharbada, berba emanda egongo zara beste batekin ezkontzeko. Berba ematen dizut leiala izango naizela.

Aztergaia: berba eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:38 1998-04-21 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

berba sarrerari dagokion azpisarrera.

bere (neure...) burua urari eman
dio ad.-lok. g. g. er. Bere (neure...) burua uretara bota, itota hiltzeko asmoz. Erabaki zuen urari burua eman eta itotzea. Urari emango diot neure burua.
bere (neure...) onena eman
du ad.-lok. Zerbaitetan eginahal guztian saiatu. Nik neure onena eman diat, den-dena. Pekingo Olinpiar Jokoetan, edozein kirolarik bezala, bere onena ematea izanen du helburu.
berea eman
du ad.-lok. Zerbaitek edo norbaitek bere gaitasunaren edo ahalaren arabera eman. (Hirugarren pertsonan aipatzen direnekin soilik erabil daiteke). Lanean ari diren guztiek berea eman ahal izan dezaten.

Aztergaia: berea eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-11-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEREA EMAN. a) (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). Dar su fruto. v. BEREA ERAMAN. Joan ziren urtiak: lanak eman zian beria. Dominika Haritxabaletako seme apez geiak sakolan zian lati gramera. Horrek erran nahi beitü hari nausitürik zela. Const 17. "Bererik ez eman, no dar ganancia alguna, provecho alguno. Pinuak ez du bererik ematen" Asp Gehi. Dar según su capacidad. Langilleai lana opatzeari buruz emanak dauden aginduak eta lanean ari diran guziak berea eman al izan dezatela lortu nai degu. "Dar plena eficacia". EAEg 29-12-1936, 674. Beribiltegi landolak berea eman dezaketen eraz eraberritu nairik. "Reorganización eficaz". Ib. 4-11-1936, 214. Ezkio-Txikik nere ustetan etzuan bererik eman, eta etzuan Tolosara joateko bear adiña puntu lortu. Insausti 332. b) Acabar. Egunak eman du berea. Euskal sukaldean, argia itzali zaigu. NEtx LBB 156.

adib: bere2 3 (Dagokion izen sintagmarik gabe). Bakoitzari berea zaio zor. Jainkoaren jauntasuna ezagutzen duenak badaki nori berea ematen. Berea zuen baserria, bereak lurrak, berea basoa.

berea eman 77: Deia, Consumer, HABE, Berria 43, EiTB 8, Jakin 5, Karmel 4, Argia 8, DiarioVasco 6.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

berea eman 69: Berria 26, Herria 13, Imanol Unzurrunzaga 4, Elizen arteko Biblia 2, Patxi Ezkiaga 2, Aingeru Epaltza 2, Juan Ignacio Perez 2, Iñaki Heras 2, Piarres Xarriton, Xabier Olarra, Iñaki Mendiguren, Jon Alonso, Pello Salaburu, Jon Muñoz, Joxerra Garzia, Esteban Antxustegi, Iñaki Iñurrieta, Xabier Kintana…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa gehitzekoa bere eta eman sarreretan.

bereak eman
dio ad.-lok. Norbaiti merezi duen zigorra eman, dagokiona eman. Neskari bereak ematera joan zen. Ohoinari bereak emango dizkiotela.

Aztergaia: bereak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-04-22 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman: -ak.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bere sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

neskari bereak ematera joan zen.

berebizikoak eman
dio ad.-lok. Kolpe handiak eman. Makila bila joan eta berebizikoak eman dizkio.
berri eman
dio ad.-lok. Zerbaiti buruzko informazioa eman. (Dagokion osagarriak -en edo -ko atzizkia hartzen du). Gertatutakoaren berri eman zion. Nafarroako berri eman dizuegu. Atzoko istripuen berri eman du egunkariak. Akademiak 2016an egin zituen lanen berri ematen duen txostena da Oroitidazkia. || Etxepareren bizitzaren berri urri bezain zehatzak eman dizkigute.

Aztergaia: berri eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau55

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: berri eman: atzoko istripuen berri eman du egunkariak.

bertsoak (bertso bat...) eman
du ad.-lok. Bertsoak jarri. Beste sei bertso hauek eman nituen, eta lehen bezala, Herria aldizkarian publikatu.
besarkada eman
dio ad.-lok. Besarkatu. Irribarre egin eta besarkada ematen dio. || Besarkada beroa eman zion. Besarkada estua ematen diote elkarri. Bilbotik etorritako arreba Mirenek besarkada luzea eman zion. Uste dut inoiz ez ditudala hainbeste besarkada eman. Sekulako besarkada eman zidan.

Aztergaia: besarkada eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa, musu eman formarekin egin den bezala.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa besarkada eta eman sarreretan.

beta eman
du ad.-lok. Batez ere gip. Zerbaitetarako astia eman, aukera eman. Hilabeteko egonaldiak leku eta pertsona asko ezagutzeko beta ematen du. Beste ezertarako betarik eman gabe alde egin zuen. Ez zien arnasa hartzeko betarik ere eman aurkariei.

Aztergaia: beta eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

astia hartu aztertzean beta sarreran beta eman, beta izan eta beta hartu azpisarrerak egitea proposatu da.

bide eman
dio ad.-lok. Zerbait egiteko aukera, era edo arrazoia eman. Gaitzerako bide ematen duena demonioaren banderapean jartzen dela. Mundu herri guztiak ere, baldin zerorrek biderik ematen ez badiozu, ezin egotz zaitzake infernura. || Gaizki hitz egiteko bidea emanik.

Aztergaia: bide eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau56

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

bideari eman
zaio ad.-lok. Bideari ekin. Eman zitzaion, gau hartan berean, bideari.

Aztergaia: bideari eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2018-01-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIDEARI EMAN (G ap. A EY III 257). (Con aux. intrans., bipersonal y, modernamente, unipersonal). "Ponerse en camino" A s.v. eman. Naaman ez zitzaion hain laster eman bideari. Lg I 372. Eman zitzaion, gau hartan berean, bideari. Lg II 120. Hirur erregeak edo magoak, eman zitzaizkon bideari. Ib. 113. Bideari ematen zaizko. Mih 96. Bere-bereala Jerusalenerako bideari eman zitzaion. Lard 467 (v. tbn. 74). Lotsorkerian, uskurki bideari ematen banaiz, ez naiz helduren. Dv LEd 238. Xutituren naiz, eta emanen naiz zure bideari. Ib. 18. San Maore berriz ere eman zen bideari. Jnn SBi 108. Eta Kain eman zen bideari, bidearen gainean bizia galdu arte. Zerb IxtS 12. Berritz bideari eman ziren. Ib. 40. (Aux. trans. tripersonal). Onela gauzak, eman zion berriro bideari. NEtx LBB 188.

bideari eman 6, Berria (“Bideari ematen zaio jakin-minez, eta orrialdez orrialde topatzen ditu animaliak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bideari eman 9: Herria (“Nahiz azken urtetan haütetsiak mintzatzen diren treinbide ala itsasuntziz kamioen iganarazteaz, kolektiboak ikusten dü lehentarzüna bideari emaiten düala... eta ez dü kanbiamenik ikusten logika hortan”), Josu Zabala 3 (2 Eta gaua baino lehen bideari eman zitzaion”), Pello Lizarralde 2 (“Neke keinu bat egin du bideari emateko prest dagoela adierazten duen jarrera hartu baino lehen”), Koldo Biguri 2 (“On Camillok itzultzeko bideari eman zion”), Edurne Elizondo (“Itoizko Koordinakundeak epaitegietako bideari eman dio lehentasuna, eta bide hori oztopa zezakeen edozer bazter uzten saiatu da beti”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa bideari ekin, bideari lotu bezala.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bide sarreran.

bihotz eman
dio ad.-lok. Adore eman. Horrek bihotz ematen dit. Beharko, karlistei bihotz pixka bat emango bazien.

Aztergaia: bihotz eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau56

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

bihotzak eman
1 dio ad.-lok. Susmoa izan. Bihotzak ematen dit bihar etorriko dela.
2 dio ad.-lok. Barrenak agindu. Bakoitzari une hartan bihotzak ematen dizkion hitzak esatea.

Aztergaia: bihotzak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-11-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIHOTZAK EMAN. "(El) corazón me lo decía, gogoak emoten eustan [...], biotzak emoten eustan" Añ. Biotzak ematen zidaken gaur mendira azalduko intzala. Lek EunD 14. Ark zerbait argituko ziola biotzak ematen bait zion. Loidi 151. Dictar (palabras. etc.) el corazón. Beti ele ona, buruak eta bihotzak emaiten zion bezala. HU Aurp 116. Asmatu zuten gorputz-aurrean / biotzak eman ziena. "Cuanto les sugería el corazón". Or Eus 414. Euskaldunoi, lendik egositako esaerak guztiok berdin esatea, eztigu barruak agintzen. Bakoitzari une artan biotzak ematen dizkion itzak esatea, jatorrago deritzagu. NEtx Nola 50. Itzak neurtu gabe bota oi zitun, biotzak eman-ala, norekin ari zen eta zer esaten zun batere oartu gabe. Etxde JJ 242.

adib: bihotz 2 iz. Organo hori sentimen eta zirraren egoitzatzat hartua. Ik. bihotzondo. Joan zatzaizkit lurretik, baina ez gogotik, eta ez bihotzetik. Bihotzak dioen aldera itsu-itsuan daudenak. Bihotzeko arra. Bihotz-gogortasuna. Mariaren bihotz eztia. Bihotz handiko, zabaleko gizona. Bihotz suharra, amultsua. Ona zen, baina bihotz hilekoa. Bihotz onez. Bihotz osoz eskatu. Bihotza hunkitu, hautsi, erditu, beratu. Gogoeta bihotz-hunkigarri eta gogo-aberasgarriak. Bihotza erori. Bihotz eroria hitz on batek altxatzen du. Emakume hark bihotza ebatsi dio. Haren bihotza irabazteko. Bihotzak ematen dit bihar etorriko dela. Baina bihotzak dio, zoaz Euskal Herrira. Bihotz ukaldia. Bihotz ikara. Badu eleberri honek halako bere gisako bihotz isuri xamurra. Bihotz-erraietatik dariola mintzatu beharra. Atseginago zaizkigula sarritan, bihotz-bizigarriago, horrelako ardi galduen ibilerak. Dirdaiz eta liluraz jantzirik azaltzen zaigu, bihotz-begien betegarri.

Ez dugu aurkitu bihotzak eman formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bihotzak eman 5: Patxi Ezkiaga (“bihotzak eman oparotik mintza ohi baita mingaina”), Jon Muñoz (“; bihotzak ematen zidan amoltsuak eta presatuak izan behar zutela, eta behakook balia ahal izateko eran kokatu nintzen”), Iñigo Aranbarri (“Bihotzak ematen dizu zergatik azpimarratu nahi den atzerritarrena”), Joxemari Urteaga (“Bat-batean, eskaileretako argia piztu zuen norbaitek; kontadorearen danbatekoa eta Justoren bihotzak emandakoa bat izan ziren”), Anjel Lertxundi (“Bidean Antxonpeillo izenekoren bat aurkituko bazenu, agur ezazu bihotzak ematen dizun kemen guztiaz, berme pitzadurarik gabea ziurtatuko baitizu xalotasunaren bi pertsonifikazioez osaturiko graziaren jabeak”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bihotz sarreran.

bihotzekoak eman
dio ad.-lok. Bularreko angina izan. Ik. bihotzekoak jo. Ez egin berriro holakorik, entzun?, bihotzekoak eman dit ia. Bihotzekoak emanda hil zen.

Aztergaia: bihotzekoak eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2023-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

bihotzekoak jo aztertzean azpisarrera gisa jasotzeko proposatua.

bira eman
1 dio ad.-lok. Leku baten alde batetik bestera joan, ertzetik inguratuz. Ik. inguratu 2. Herriari bira eman eta ostera zubi beretik ateratzen da bidea. Elkanok munduari bira eman ziola lau mende bete direnean. Javiergorosabel asteroideak 3,47 urte behar ditu eguzkiari bira emateko. || Espazio-ontziak, egunean, hamalau edo hamabost bira ematen dizkio munduari.
2 du ad.-lok. Zerbait edo norbait, bere buruaren inguruan eginiko higiduraren bitartez, aurkako aldera begira geratu. Ik. biratu 2. Baina orduan, zerbaitez oroitu eta bira ematen du.
3 dio ad.-lok. Jirarazi. Aulkiari bira ematen dio eta atzeko paretari begira geratzen da. || Banan-banan ixten dituzte burdinazko ateak, giltzari hiru bira emanik.

Aztergaia: bira eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:18 1998-06-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

bira eman aditz-esapide soila 11 aldiz ageri da: Anab Poli 6 eta Aprika 4; Enb; bira + det. osaerakoak (bira bat eman, bira osoa eman, bira batzuek eman...) 9 aldiz: JMB ELG 3, Vill Jaink 1, Anab Poli 3, Txill Let, NEtx LBB.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bira eman (bira emon) aditz-esapide soila 14 aldiz: B 1 (I. Etxeberri), G 4 (A RIEV, Garit, El Día 1932, ZArg 1929), EB 9 (I. Sarasola, X. Goia, J. Iturralde, A. Sarriegi, M. Etxezarreta 2, X. Mendiguren Bereziartu 3); bira + det. osaerakoak 19 aldiz: B 1 (J. Legarreta), G 6 (E. Mujika, Zumalabe, F. Zubiaga, Garm Bidasoa, YAzp, GAO 1989), EB 11 (Elhuyar 4, X. Arregi, HezkSaila, I. Mendiguren, J. Lasa, M. Altuna, JMB, Egin 1990), IE 1 (HerrizH 1988); biradera 7 aldiz: TeknolMekan 6, M. Dupac 1; biragune EB 5 (K. Igea, J.L. Aramendi, X. Olarra, N. Azurmendi, I. Tapia: "biragune sistema").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bira eman : AB38 2, HiztEn (adib.), LurE (adib.: determinatzailearekin); biradera : AB38 9, HiztEn, Euskalterm; biragune : HiztEn, AB50; Ez dugu aurkitu ap. DFrec.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bira eman : EuskHizt (adib.: aditz-esapide soila eta determinatzailearekin), ElhHizt (adib.), EskolaHE (adib.: determinatzailearekin); biradera : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, PMuj DVC; birader : DRA; biragune : HiruMila, ElhHizt, Lur EF/FE, Casve EF, PMuj DVC. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, HaizeG BF, Lh DBF.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

g.er. Ik. bira egin.

Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bira sarrerari dagokion azpisarrera.

bizia eman
1 du ad.-lok. Zerbaiten edo norbaiten alde egiteagatik hil. Guregatik bizia eman zuen.
2 dio ad.-lok. Biziz hornitu. Hilei bizia ematen. Arima da espiritu bat gorputzari bizia ematen diona.

Aztergaia: bizia eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-11-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZIA EMAN (G-azp-nav, AN-gip, BN-arb ap. Gte Erd 65). a) Dar la vida, ofrecer la vida. Añhitz pena pairaturik azkenean zeuen biziak eman ditutzuenak. Mat 303. Eman baizinduen zeure bizia ene amoreagatik. Ber Trat 59r. Guregatik bizia eman zuen. Ax 134 (V 88). Non bekhatuen khasatzeko / Bizia bainuke emaren. Gç 106. Bere bizia emanaz gañera. OA 156. Kurutze orretan zeure semiak / emon biar dau biziia. Urqz 83. Egia hunen sustenguan ene biziaren ematera. Brtc 69. Urkamendian bizia eman bear duenai. AA I 538. Artzái onak bere bizia ematen-dú bere ardien-gátik. LE Io 10, 11 (He, TB, HeH, Dv, EvS, Ol, Leon, Or, IBk bizia eman; Lç bizia ezarri; IBe bere bura eman). Hortarakotzat bere bizia eman behar balu ere. Dh 143. Betaniara joan zan, eta iru illabete urrean emen egin zituen, bere bizia emateko ordua bete-zai. Lard 420. Euren bizia eman biarra / itxasuaren erdian. Arrantz 145. Bere odola ixuri beitü eta bizia eman bekhatoren salbatziagatik. Ip Hil 121. Harrentzat gure biziaren emateko zoriona balin badugu. Jnn SBi 145. Ainbeste milla ta milloi martirik Jesukristorengatik beren bizia eman zuten denbora gogor aietan. Goñi 95. Eskubidiok aldeztiarren / emonik bere bixija. Enb 60. Feniandarren buru batek baño geiagok bizia eman bear izan zun urkamendian. Ldi IL 170. Siñismenaren alde emona / Japonen zure bizia. BEnb NereA 251. Bere asmoen alde bizia ematearren. Zait Plat 101. Bere Aitari zer-nahitan obeditzeko, bizia eman behar bazen ere. Ardoy SFran 196. Antxe bizia eman bear bazan ere ez leku ura uzteko. AZink 78. v. tbn. Harb 312. Cb Eg II 108. Mih 52. Ub 114. Gco II 86. Hb Esk 38. Dv LEd 210. Arr May 25. A Ardi 120. Inza Azalp 45. ArgiDL 44. Ir YKBiz 446. ABar Goi 68. Munita 154. LuzKant 105. Mde Po 101. Vill Jaink 81. Bizia emon: Ayesta 78. b) Dar vida (a), animar. Ezen berak emaiten drauztela guziei bizia eta respirazionea eta gauza guziak. Lç Act 17, 25. Karitatea, zeñek [birtute] guziei ematen baitiote bizia. Ber Doc 168r. Uriak bizia emaiten deraue ferdedurarik duten landarei. SP Phil 486. Oiei ematen baitiete bizia. El 88. Illai bizia ematen. Cb Just 131. Jainkoaren ogi munduari bizia ematen dioena. Lg II 165. Gorphutzeko bizia eman diozuete; eta burhaso barbaroak, hekien arimak sekulako heriotzerat botatzen ditutzue. Dh 230. Madarikatuak izan ditezela niri bizia eman darotan aita, ni jaio nauen ama. Dv LEd 192. Aurtxo au zuk eman didazu, zuk berari bizia eman diozu. Arr GB 23 (dirigiéndose a Dios). Arima da izpiritu bat gorphutzari bizia emaiten dioena. CatJauf 53. Orduan zuri nork eman dizu bizia? Inza Azalp 20. Baserriak bizia eman-da, / mendiak ninduan azi. Lek EunD 41. Zelula delakoari ere etzaio bizia eman gorputzeko goi-bizia zaitzeko baizik. Vill Jaink 174. Zure gorputzeko zati auek ez bai dira besteri bizia emateko bakarrik. MAtx Gazt 42. Badezu anima illezkor bat zure gorputzari bizia ematen diona. Ib. 23. Orduko irudiei pisua eta bizia ematen. MEIG III 138. v. tbn. Harb 143. Egiat 167. Monho 136. It Fab 137. Arch Fab 201. NEtx LBB 355. Bizia emon: Auspoa 39, 105. Dar vivacidad, dar animación. Bizpahirulau erraile galde-ihardespenka ari baitziren, erakuspenari bizi gehixeago eman nahiz. Lf in Casve SGrazi 8.

adib: bizi 5 iz. Landareen eta animalien oinarrizko nolakotasuna, hazteko, eraberritzeko eta ugaltzeko ahalmena ematen diena. Bizia eman zionari. Bizia kendu, galdu. Bizia barkatu. Bizia bihurtu. Biziaren eta heriotzaren artean. Guregatik bere bizia ematera. Bizia itsasoan sortu omen zen. Landare-bizia. Ez da gizonarentzat maitasuna baino gai nagusiagorik, ez bizi oinarriei atxikiagorik. Bizi arnasa. Bizi arriskua: hiltzeko arriskua. Biziaren azpian (agindu...): heriotzaren, heriotza zigorraren azpian.

bizia eman 230: Aizu 4, Deia 9, Elhuyar 2, Consumer 11, HABE 3, Berria 99, EiTB 46, Jakin 3, Karmel 3, Argia 29, Erlea 4, DiarioVasco 17.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizia eman 223: Herria 17, Berria 38, Elizen arteko Biblia 54, Asisko Frantzizko 10, Fernando Rey 7, Iñaki Segurola 6, Felipe Juaristi 4, Joan Mari Irigoien 6, Bernardo Atxaga 3, Iñaki Mendiguren, Joxean Agirre, Imanol Unzurrunzaga, Txillardegi, Agustin Otsoa, Ana Urkiza, etab.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi sarreran.

bizitza eman
1 dio ad.-lok. Bizia eman, biziz hornitu. Oilalokak bere hegalpeko beroarekin bizitza ematen die arrautzen barnean direnei.
2 du ad.-lok. Bizia eman, zerbaiten edo norbaiten alde egiteagatik hil. Jesu Kristoren doktrinagatik bere bizitza eman zuen.

Aztergaia: bizitza eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-12-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZITZA EMAN. a) Dar vida, animar. Animari bizitza ematen digona. OA 39. Jaungoikuak bizitza emoten badeutsa. JJMg BasEsc 18. Izan dedilla alabatua nere Jauna anai aiziaz, airiaz, odeiaz ta lañuaz, otz garbiaz ta denbora guziaz, zeñekin ematen diezu bizitza biziya dutenai. Bv AsL 399. Ollo kolokak bere hegalpeko beroarekin bizitza emaiten du arroltzen barnean diren xita gaieri. Zub 122. Il ziran erromesak / --otoitz eta abesti-- / ia bizitza emon / eutsien zure arri / landu lakarrari. Gand Elorri 126. b) Entregar la vida, morir (por). Zure odola ta bizitza emateraño enpeñatu zinduen. Cb Eg II 46. Zelan euki onelanguak bizitzia emoteko prestasuna onra apur bategaiti. Mg CO 90. Gizon egin ta gurutzean bere bizitza eman zuana. AA III 299. Ija bizitzia emon gura leuke Jesus gaiti. fB Ic II 288. Eldu zanian gizonak gaitik bere bizitzia emoteko denporia. JJMg BasEsc 64. Gizonakaiti bizitzea emoten. Añ EL2 191. Gure amorez krutzean bizitzea emon ebana. CatBus 44. [Eskritura Sagraduko liburuak] dakarzkiguten egi edozeñen alde bere bizitza emateko prest zegoala txit. Aran SIgn 28. Gizon gaztiak gaiti / bizitzea emona. Azc PB 36. Aitak ezin goiza ta laguntasuna erakarri, bere bizitzea emonda be. Ag Kr 91. Jesus gizonen Artzaia zan, ardi galduak gatik bizitza eman zuan Artzai Ona. Ag G 205. Jesukristoren dotriñagatik / bere bizitza eman zuna. Uzt Noiz 23.

adib: ardi1 iz. Ugaztun hausnarkaria, iletsua, gehienean talde handietan zaintzen dena; abere horren eme heldua (Ovis aries). Ardi zain ibili. Ardi bideak. Ardi-moztailea. Garai horretan izaten da ardi-moztea. Ardiak jetzi. Ardia arkara egon. Ardi jantziko otsoa. Otso goseak ardi otzan bihurturik. Bestela, maiz gertatu zaigunez, ardi galduak izango gara berriz ere, otso harraparien artean. Jesus Artzain Ona zen, ardi galduengatik bizitza eman zuena. Ardi errebelatua: ardi galdua. Ardi beltza bilatzeko gaua: gau iluna. || Esr. zah.: Ororen ardia otsoak jan. Ardi bat doan lekutik, oro. Ardia ahuntzari ile eske. Ardi txikia, beti bildots.

bizitza eman 123: Aizu 5, ElCorreo 2, Deia 7, Consumer 2, HABE, Berria 59, EiTB 20, Euskaltzaindia 3, Jakin 4, Argia 16, Erlea, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizitza eman 68: Berria 16, Joseba Zulaika 13, Josu Zabaleta 3, Filosofia apaingelan 3, Markos Zapiain 3, Elizen arteko Biblia 2, Anton Garikano 2, Matias Mugica 2, Imanol Unzurrunzaga, Pako Aristi, Juan Garzia, Josu Zabaleta, Joan Mari Irigoien, Anjel Lertxundi, Lourdes Oñederra, Joseba Sarrionandia…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizitza sarreran.

bizkar(ra) eman
1 dio ad.-lok. Zerbaiti edo norbaiti bizkarraldea erakutsiz jarri. Atea itxi eta ateari bizkarra emanaz gelditzen da.
2 dio ad.-lok. Norbaiten edo zerbaiten aurrean, hura ez balego bezala jokatu; norbaiti laguntza ukatu. Baina horixe da errealitatea, ezin diogu bizkarra eman. Europako gobernuek, baina, mugak itxiz eta bizkarra emanez erantzun diote errefuxiatuen etorrerari.
botagura eman
du ad.-lok. Botagura ematen du ametsak, badakit. Ospitaleko usainak botagura ematen dio.
Ohiko lexiak
botalarria eman
du ad.-lok. Ikuste hutsarekin botalarria ematen zuen ahiak. Anestesikoak batzuetan botalarria ere ematen dizu.
Ohiko lexiak
botoa eman
du ad.-lok. Bozketa batean norberaren nahia adierazi. Ik. bozkatu; boza eman. Herritarrei bihar botoa ematera joateko eskatu zien. Emakumeek ez zuten botoa emateko eskubiderik. || Alderdi guztiek aldeko botoa eman zuten osoko bilkuran. Europako Konstituzioari ezezko botoa emango ziola adierazi zuen.

Aztergaia: botoa eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:021 2002-11-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

botoa eman (eta botua emon, emon erain bana) 9: AB AmaE 2 ("Orrexegaitik nago oso sinistuta, / On Kaixok dakarrela burua galduta, / Botorik emongo nik beintzat eneuskio, / Zergaitik diputautzat ez daben balio", "Orduan enijoa botorik ematen, / Ez danari Euskaldun uts utsik agertzen"), KIkG 2 ("Geren izenak auteskunde-izendegian ezartzeko ta auteskunde-egunean autarki edo botoa emateko beartuak al-gaude katolikuok? Bai jauna, geren izenak auteskunde-izendegian ezartzeko ta auteskunde-egunean autarki edo botoa emateko bearturik gaude katoliku guztiok"), Enb ("Eztau Madrid'en gixonik, / Bixer baltz ez zuridunik, / Liga-kuari botua emon / Eraingo dauskunik"), Eguzk GizAuz ("Langillen Batz Orokarrak bere autarki edo botoak sozialis