Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza jazarri bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: jazarri
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau79 | ||
| Lantaldearen proposamena: | Z1:BatHizt | 1995-04-27 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Lantaldearen proposamena: | Z3:EEBS:08 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Corpus eta hiztegietako datuak
jasarri (eta -z-, i-, y-).
OEHko datuak [laburduren azalpena]
a) 'esetsi' adierakoak: a1) du laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y-) G 4 (Lard 3, Ir YKBiz). a2) dio laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y-) 2 ager. IE (Lg II, Dv LEd). a3) ageriko laguntzailerik gabe agertu direnak: jazarkatu B 1 (Otx). a4) ageriko laguntzailerik gabe baina nori sintagmarekin agertu direnak: iazarri G 1 (Ibiñ Virgil). b) 'eraso, oldartu' adierakoak: b11) da laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y-) 5 ager. IE (Zub, Lf Murtuts 2, Lf in Casve SGrazi, Mde Pr). b12) da laguntzailearekin eta -ren kontra sintagmarekin agertu direnak: jazarri (eta jazari behin) IE 3 (Lf Murtuts). jazartu behin B (Ag Kr). b2) du laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y- behin) 2 ager.: G 1 (Ir YKBiz), IE 1 (Mde Pr). b3) dio laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y-, ias-, iaz-) 56 ager. IE (EZ Eliç, Harb, Lg 31, Lg, Mih, Monho 2, Dh 4, MarIl, Gy, Hb 6, Dv LEd 5, Laph, Jnn SBi). b4) zaio laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta i-, y-) 44 ager.: G 11 (Ir YKBiz 8, Or Aitork 3), IE 33 ( Gy, Laph 6, Zby 3, Jnn SBi, Arb Igand, HU 4, CatJauf, JE Bur 2, JE 2, Barb Sup, Iratz 4, Zerb IxtS 4, Lf Murtuts, Larz Senper, Ardoy SFran). b5) ageriko laguntzailerik gabe agertu direnak: jazarri (eta ias-, iaz-) 13 ager. IE (EZ Man I, Sp Imit 2, Dh 3, HU Zez 2, JE Bur, Lf Murtuts, Lf in Zait Plat, Mde Pr, Ardoy SFran). b6) ageriko laguntzailerik gabe baina nori sintagmarekin agertu direnak: jazarri (y-, i-) 54 ager.: G 1 (Or Aitork), IE 53 (Hm, ES 2, Lg 17, Monho, Dh 9, Gy, Hb 3, Laph 2, Zby, Jnn SBi 3, HU 5, JE Bur 2, Barb Leg, Etcham, Iratz, StPierre, Larz 2). c) 'erantzuki egin' adierako ager. bat ageriko laguntzailerik gabe: jazarri IE (Dv Lab: "Ongi begiratzen badugu gure bizi-moldeari, kausituko dugu zertaz jazar gerorren buruei"). d) beste hauek ere jaso dira: jazarri (eta y-) IE 5 (Dh: "Orhoitzen da haren ganik ukhan dituen ezin erran bezenbateko ongiez, orobat bere eskuak haren kontra harmaturik, jazarteko hari zitzajon mement berean egiten ziotzanez", MarIl: "Hura jazarri zangon enganioari, eta biziozko tulubioari pharatu zangon", Hb Esk: "Laphurtarrek ez dute maite estekarik; Halere legek hetan ez yazar beharrik", EuskJok II: "Zeruko Aitak laguntza beti jazarriko du egoki", Larz Senper: "sahetsetik norbait jazar ikhusten baduzue arthalde berari, ordu berean mutu bilhakatzen zarete zuen arthaldearen itzalez"). jazarritu G behin (Aran SIgn: "noizbait Jesukristo gure Erredimitzalle Jaunaren amorez desonratuba ta jazarrituba bazan...").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
a) 'esetsi' adierakoak: a1) du laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y-) 6 ager.: G 2 (Zait), EB 3 (Baietz 2. Ikaslearen liburua; Durangoko hiria ipuin lehiaketa, X. Mendiguren). + B 1 (J.A. Goiria) b) 'eraso, oldartu' adierakoak: b11) da laguntzailearekin agertu direnak: jazarri 5 ager.: IE 4 (P. Narbaitz, Eskualduna 1908, Herria1987, 1987), EB 1 (J. Hiriart-Urruty). jazartu EB behin (T. Peillen). b12) da laguntzailearekin eta -en kontra sintagmarekin agertu direnak: jazarri EB 1 (K. Ameztoi). jezarri EB behin (Oihenart Taldea). b2) zalantzazkoak, da/du laguntzailearekin: jazartu EB 1 (Elgoibarko Euskara Mintegia). b3) du laguntzailearekin agertu direnak: jazarri IE 1 (Etxde). jazarkatu B 1 (Barrondo). jazar-azi (eta jazarrazi) 2 ager.: G (S. Onaindia), IE (B. Mendisco). b4) du/dio laguntzailearekin agertu diranak: jazartu EB 2 (X. Mendiguren). b41) dio laguntzailearekin agertu direnak: jazarkitu B behin (Euzkadi 1933). iazarri IE behin (F. Krutwig). jazartu G behin (S. Barandiaran). b5) zaio laguntzailearekin agertu direnak: jazarri (eta y- behin) 18 ager.: B 1 (E. Olabide), G 1 (I. Baztarrika), IE (Lf in GH 1929 eta 1952, P. Duhour, JE in GH 1929, Barb in Piarres, Eskualduna 5, Baionako diosesako katichima, JE in GH 1964, P. Larzabal in GH 1953, P. Narbaitz, Otoizlari 1987 2), EB 6 (Lf in GAlm, J.M. Arrieta, K. Izagirre, J. Apalategi, Herria 1973 2). b6) ageriko laguntzailerik gabe agertu direnak: jazarri 4 ager.: IE 2 (Euskalduna 1924, GH 1936), EB 2 (Lf in GAlm 1970, J. Alberdi). b7) ageriko laguntzailerik gabe baina nori sintagmarekin agertu direnak: jazarri 8 ager.: IE 7 (Eskualduna 1901, 1905, 1909, 1924, JE in GH 1964, D. Soubelet, Iratz in Otoizlari 1982), EB 1 (Otoizlari 1978). b8) beste hauek ere jaso dira: gazartu behin ("Gazartuak " desohorea " bere burutik zintzilik ezarri nahi izan dionari itzultzen dio"). jasarriatu B 1 (F. Zubiaga: "Neure soina baino neure gogoa jasarriatuago ete dan nago").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
jazar egin : DFrec 2. jazartu : DFrec 2 (1 zaio laguntzailearekin, eta bestea ageriko laguntzailerik gabe), AB50 4 (1 "criticar" itzulia, beste 1 "perseguido"; eta 2 "faltar"). jazarri : DFrec 5 (2 da laguntzailearekin, eta 3 zaio laguntzailearekin), AB38 8 (1 "enfrentarse" itzulia, 1 "imponer", eta beste bat "sublevar"; 5 "perseguir" itzuliak), AB50 2 (1 "establecerse" itzulia, eta bestea "impugnar"), HiztEn ("batez ere Ipar.) 1 du ad. Ihesi doanari, harrapatzeko edo atzemateko, jarraitu (...) 2 du ad. Arraza, erlijio edo ideologia jakineko kideen kontra haiek desagertarazi nahian ihardun (...) 3. zaio/dio ad. Eraso, oldartu (...) 4 zaio/dio ad. Erantzuki egin. 5 da ad. Armetan jarri, altxatu"), LurE ("zaio edo dio ad. Eraso, oldartu (...) // Armetan jarri, altxatu (...) // Esetsi. // Erantzuki egin"), Euskalterm 1 ("perseguir" itzulia eta eraso sinonimoarekin).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
jazarri jaso duten beste hiztegiak: EuskHizt: "zaio edo dio ad. (1627). 1 Batez ere ipar. Eraso, oldartu (...). 2 du ad. Esetsi. 3 Ipar. Erantzuki egin". HiruMila: "du. 1 atacar, asaltar, acometer, agredir. 2 combatir. 3 producirse, dar contra algo o alguien violentamente (...)4 emprender contra alguien, de obra o de palabra, con inculpaciones o acusaciones (...) 5 castigar (...) 6 vengarse (...) 7 perseguir, acosar (...) 8 (euria, edurra...) caer en abundancia (...) 9 reprender". ElhHizt: "du ad. 1 Hostigar, perseguir, acosar. (...) zaio/dio ad. 2 (batez ere Ipar.) Atacar, asaltar, agredir. (..) 3 (batez ere Ipar.) Reprender, reñir, echar en cara. da ad. 4 (batez ere Ipar.) Sublevarse, alzarse en armas, rebelarse". EskolaHE: "zaio edo dio ad. Eraso, oldartu (...) // Esetsi. // Erantzuki egin". Lur EG/CE: "1 Atacar, acometer, abalanzarse, embestir, acosar. 2 Levantarse en armas. 3 Perseguir". Lur EF/FE: "1 Attaquer, assaillir. 2 Persécuter, poursuivre. 3 Se jeter, se lancer. 4 Contester, protester, se rebeller". Casve EF: "1 attaquer; 2 maltraiter, punir; 3 persécuter". HaizeG BF: "attaquer, assillir, punir, se venger". Lh DBF: "1 attaquer, assaillir. Deabrua mindurik heldu zaio jazartzera (...) 2 v.n. combattre (...) 3 se porter avec violence contre quelqu'un ou quelque chose (...) Itsasoak borthizki jazartzen zion arrokari (...) 4 s'en prendre à q.q. un en le maltraitant de coups ou de paroles. Horra beraz zergatik jazarriren diotan (...) 5 punir, châtier. Jazar diezadazu (...) 6 persécuter. Saulo, Saulo, zergatik jazartzen nazu? (...) 7 se venger. Niri dagot jazartzea (...) 8 en parlant de la pluie, de la neige, de la grêle qui tombe dru et semble attaquer. Euriari, harriari jazarri dio. [Nota: ce verbe se conjugue avec le 2 auxil.: dut, naiz]. PMuj DVC: "1 j. dio = le ha reprendido. 2 GL acometer, atacar, asaltar, agredir. 3 S batir, golpear con violencia, chocar contra, tropezar con. 4 jazarri zaio = se le ha opuesto (...) 5 ANG basurdeari jazarri - acorralar (...) al jabalí. 6 rebelarse, levantarse, amotinarse, sublevarse". DRA: "atacar, asaltar. Deabrua mindurik heldu zaio jazartzera. (...) 2 Combatir (verbo neutro). Lhande. 3 Producirse, dar contra algo o alguien violentamente. Itsasoak borthizki jazartzen zion harrokari (...) 4 Emprender contra alguien, de obra o de palabra, con inculpaciones o acusaciones. Zer jazartzen darotazue? (...) 5 Castigar. Jazar diezadazu. Lhande. 6 Vengarse. Niri dagot jazartzea (...) 7 Perseguir. Saulo, Saulo, zertako jazartzen nazu? (...) 8 Hablando de la lluvia, nieve, granizo, caer en abundancia. Euriari, harriari jazarri dio. Lhande. 9 Reprender. Aitak etzaroen behin ere jazarri (...) 10 (B) Estar sentado. Var. de jezarri, ezarri. (...) 11 Var. de azarri, atzarri. (...) 12 Combate, lucha (...) 13 Tempestad". jasarri jaso duten beste hiztegiak: HaizeG BF: "frapper, battre, s'en prendre à quelqu'un". Lh DBF: 1 frapper, battre; 2 s'en prendre à quelqu'un. Var. jazarri. DRA: "Ataque (...) 2 Atacar. Uriari jasarri dio (...) 3 (B...) Sentarse".
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
jazarri, jazar, jazartzen. zaio/dio ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
jazarri, jazar, jazartzen.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I203]: "jezarri" (1993-02)
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
