Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza behatz bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: behatz
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau54 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1993-11-25 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:05 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ik. OEH argitaratuan behatz sarrera; horko datuak, formaka: a) 'eri' adierakoak: beatz : OA, Iraz, CatBurg, Cb Eg, ETZ, Añ CatAN, AA, CatB, It Dial, Izt C, Lard, Echn Mt, Ur, Arr GB, Aran SIgn, Legaz, AB AmaE, Xe, Arr May, Urruz Urz, Apaol, Goñi, Ag G, Urruz Zer, A Ardi, ArgiDL, ZA, Jaukol Biozk, FIr, Or Mi, Ol Io, Ldi BB, Ir YKBiz, Ldi UO, JMB ELG, Or Eus, TAg Uzt, Munita, Anab Poli, NEtx Antz, Zait Plat, And AUzta, Anab Aprika, Izeta DirG, Vill Jaink, MAtx Gazt, Lab SuEm, Berron Kijote, Inza NaEsZarr, El, CatAc, CatSal, CatR, Izt C, A Ardi, Munita, Añ EL, Akes Ipiña; beatz-ukaldika : Vill Jaink; esku beatz : Or Eus; begi-beatz : Mok; beatz-txikar : Or Eus; beatxikar: Eston Iz, JMB Mund; beatxingar: Or Eus; beatz andi : Ber Doc, OA; beatzaundi: ZA; beatz-azkal : Urruz Zer; beatz lodi : CatBurg, Añ CatAN, Legaz, Ag AL, Ag G, Ldi IL; beatz-mutur : Mok, Ir YKBiz, Or QA, Anab Poli; beaz-mutur: Or Eus; beatz-pun(t)ta : Lard, Txill Let; behatz : Mb IArg, Mde HaurB, MEIG, ChantP, Lrq; erhi behatz : CatLuz; behatz haundi : HErot; behatz mutur : Mde Pr, MEIG; behatz-punta : Mde HaurB; biatz : CatUt, Aran SIgn, Sor, CatUlz, Ag Kr, Iraola, Ag G, Etxde JJ, CatR, EgutTo, fB Ic II; biatz a(u)ndi : CatUt, CatUlz, KIkG; biatz-aundi: Etxba Eib; biatz koskor : Iraola; biatz-mutur : Anab EEs; biatz txiki : Etxba Eib; b) 'oineko hatza' adierakoak: beatz : Añ EL, Erkiag Arran, Erkiag BatB, Osk Kurl, Etxba; beatz-punta : Bilbao IpuiB; beatz-puntako : Erkiag Arran; biatz : Ag AL, Ag Kr, Etxba; Otx; c) 'hatzaparra, azkazala' adierakoak: behatz : EZ Man, SP Phil, He, Gy, Hb Esk, Hb Egia, Dv Lab, Elzb PAd, Zerb Azk; behatz-arte : Arti MaldanB.
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
a) 'eskuetako hatza, eria' adierakoak 120 dira: beatz G 30 (A. Anabitarte, Orixe, Azkue, D. Agirre, A. Arozena, Arbelaitz, A. Arzelus, I. Zaitegi, A. Sorarrain, J.A. Loidi, S. Salaberria, A. Ibiñagabeitia, B. Iraola, A.M. Labayen, M. Manzisidor, A. Zavala, J. Garmendia, A. Arrinda, B. Latiegi, R. Murua, P.M. Urruzuno, M.M. Apalategi); EgAs 1 (Zer); beatz aundi G 2 (A. Zavala, J.A. Irazusta); beatz txiki G 1 (B. Latiegi); beatz gizen G 1 (B. Latiegi); eskoi-beatz B 2 (J.K. Ibargutxi); behatz IE 1 (Eskualduna); EB 66 (X. Intxausti, Elhuyar, M. Aurrekoetxea, J. Arrizabalaga, Zipristin, I. Azkune, E.J., Erdiko zikloko euskararen programakuntza, J.I. Hartsuaga, M. Mendizabal, L. Fernandez, UZEI, M. Lorda, J. Landa, F. Pelaez Arregi, R. Saizarbitoria, M. Solbes, J.A. Agirre, I. Mendiguren, Ipuinak, J.M. Sarasola, A. Lertxundi, F. Juaristi, L. Dorronsoro, J. Etxaide, K. Navarro, R. Etxezarreta, X. Olarra, P. Zabaleta, J.I. Lasa, Ipuin harrigarriak, Oihanaren deia, A. Sarriegi, I. Tapia, D. Urbistondo, A. Cazabon); behatz erakusle EB 1 (Elhuyar); behatz lodi EB 1 (A. Urretavizcaya); behatz txiki EB 1 (UZEI); eraztun behatz EB 1 (P. Zabaleta); behatz kosko EB 1 (X. Mendiguren Elizegi); behatz marka EB 1 (R. Etxezarreta); behatz mutur G 1 (J. Garmendia); EB 1 (P. Altuna); behatz punta EB 2 (R. Saizarbitoria, X. Olarra); behatz-kliskada EB 1 (X. Olarra); behatz-mami EB 1 (M. Aurrekoetxea); behatz-mutur G 1 (A. Anabitarte); biatz G 2 (J. Artola); biatz mutur G 1 (A. Arozena); b) 'hanketako hatza' adierakoak 9: beatz B 2 (B. Otazua, B. Larrakoetxea); EB 6 (Natur Zientziak, Saioka, M. Aldasoro, T. Peillen, A. Lasa Alegria, J.M. Irigoien); behatzandi EB 1 (F. Mendizabal); c) adiera erabakigaitzekoak dira beste 7: beatz B 1 (B. Larrakoetxea); EgAs 1 (Azkue); behatz EB 2 (UZEI); bietz B 1 (A. Zubikarai); bihetz EB 1 (Egin); burdin behatz EB 1 (J. Casenave).
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
atz : DFrec 5, AB38 1; hatz : DFrec 7, AB38 26, HiztEn ('gizakiaren eskua edo oina bukatzen den bost zatietako bakoitza'), LurE ('eskuetako behatza, eria'), Euskalterm 21; beatz : DFrec 5, AB50 3; behatz : DFrec 29, AB38 32, AB50 7, HiztEn ('eskuko zein oineko hatza'), LurE ('eskua edo oina bukatzen den zatietako bakoitza'), Euskalterm 11; hatz-behatz : HiztEn; Euskalterm-ekoak dira erpuru 4 eta hatz erakusle , hatz luze , hatz nagi eta hatz txiki bana.
Sektore jakin bateko informazioa
hatz, eri bakoitza izendatzeko erabili diren izenak (Ik. gainera Atlas Etnográfico de Vasconia. Juegos infantiles en Vasconia, 72. or. eta GAMINDE, Iñaki: "Umeentzako ehun kantu Bizkaiko", Litterae Vasconicae 6, 76-77 or.): a) anular: atz-nagi (PMuj DCV), beatz nagi (PMuj DCV), erastun-atz (PMuj DCV), hatz nagi (ElhHizt), hatz-eraztun (ElhHizt), eraztun-eri (ElhHizt), nagia (HiruMila, I. Gaminde), sendoa (I. Gaminde), biskorra (I. Gaminde); b) índice: zuku-atz (PMuj DCV), atz erakusle (PMuj DCV), hatz erakusle (ElhHizt, HiruMila), bizkorra (HiruMila), erkina (HiruMila), sendoa (I. Gaminde); c) medio: erdiko (PMuj DCV, HiruMila, I. Gaminde), eri andi (PMuj DCV), biotzeko (PMuj DCV), hatz luze (ElhHizt, HiruMila), asia (I. Gaminde), lusia (I. Gaminde); d) meñique: atxiki (PMuj DCV, HiruMila), beatxikar (PMuj DCV), eri-txiki (PMuj DCV), txikin (PMuj DCV), hatz txiki (ElhHizt, HiruMila), txikia (HiruMila, I. Gaminde), txirkanda (HiruMila), txikerra (I. Gaminde), ederra (I. Gaminde); e) pulgar: beatz lodi (PMuj DCV), atz aundi (PMuj DCV), atz-lodi (PMuj DCV), hatz lodi (ElhHizt, HiruMila), erpuru (ElhHizt, HiruMila), eri potots (ElhHizt), eri handi (ElhHizt), erkoroa (HiruMila), lodi (I. Gaminde).
Bestelakoak
Gipuzkera / Besteak banaketa
G eta GN bakarrik da 'eri, atzamar' adieran
Lexemak daude lehian
atzamar, eri, hatz formak ditu lehiakide.
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'beheko hatza'. 2 Gip. eta Naf. 'hatza'. 3 Lap. 'azazkala'.
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
Zein dagokio EBri irizpideen arabera? Hatz proposatu izan da, baina ez da inon esaten, eta arkaismo bat izan al daiteke EBrako proposatzeko irtenbidea? Etimologiaz arduratzen ez denak zein arazo du behatz onartzeko? Irizpideak gorabehera, hau proposa liteke: hatz eskaini forma nagusitzat, eta sarrera eman beste hiru formei, honetarako bidalketak eginez, hots: "eri (Ipar.): ik. hatz"; "atzamar (B): ik. hatz"; "behatz (G-GN): ik. hatz"
Informazio osagarria
Ikusteko dago beste zein forma onartuko den
nola izendatzen da horietako bakoitza? Zerk korritzen du, ikastolan eta?
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E202]: "bi adierak bereiziz [eman beharko litzateke, samur bezala; ik. oharra, s.u. samur]. (1995-01-09)
- [K204]: "ez da "eri" erran behar bainan "erhi"; "eri", gaixoa da, iparraldean. Eta Baxe Nabarren behintzat "behatza", azazkala da" (1995-03-03)
- [A106]: Azalpenean "Etimologiaz arduratzen ez denak zein arazo du behatz onartzeko?" planteatzen da. Nik neuk ez dut arazorik "oinetako hatzak" adieran onartzeko. Baina, egia esan, "Horrek behatz guztiekin jotzen du pianoa" erako esaldia xelebrea gertatzen da, bizkaitarra ez den bati "Itxi atea zabalik" bitxi egiten zaion moduan" (1994-07-21)
- [E124]: hitz hau Bizkaialde osoan 'oinetako erhi, orteil' da. Hatz eta erhi izan daitezke irtenbideak, behatz adiera berezi horretan utzirik, ingelesez eta frantsesez ere egiten den bereizketa eginik (finger/toe, doigt/orteil). Bizkaian hatzak betean, hatz guztiak hor utzi dituzu, hatz-begiak moduko esaldiak normalak dira, eta mundu guztiak ulertzen ditu. Bide batez, ez dirudi oso zentzuzkoa hatz-en ondoan atzamar jartzea, hatzamar ordez" (1995-01-25)
- [E302]: atzamarrak : Hamarrak, bi eskuak adierazteko ez ote da hitz egokiagoa? Kostaldean horrela erabiltzen dela uste dut. | Eria : Iparraldean ez izanik ez ote da nahiko gogorra egiten? | Hatz/behatz : Bizkaitarren aspaldiko borroka, neba/anaia-rekin batera. Aberasgarria ote da bereizketa hori jasotzea?" (1994-07-22)
- [I102]: berba honek daukan problema ez duzue konpontzen egindako proposamenduarekin, behatzak bizkaitarrontzat bederen beheko hatzak direlako. Kasu honetan, halandaze, proposamenduak behatz kendu beharko luke zentzu orokorrean. Honetara jarriko nituke orduan gauzok: orokorrak hatz eta eri. Goikoak hatzamarrak, behekoak behatzak" (1995-01-10)
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: 'behatz | EArau: 1 'beheko hatza'. 2 Gip. eta Naf. 'hatza'. 3 Lap. 'azazkala'. behatz koskor sartu AS gisa'.
- [E116]: 'Arazo bat ikusten dut hemen. Gure hiztegian hola jarri dugu: behatz 1 'beheko atza'. 2 Gip eta Naf 'hatza'. 3. Lap 'azazkala'. Bestetik, OEHn 'behatz koskor' hola definitzen da: 'estando el puño cerrado, las extremidades de las articulaciones'. Ez dakit hori den AI-k eman nahi dion adiera edo beste bat den. Beste bat baldin bada, arazoak. Hori baldin bada, arazoak ere, zeren ez dakit nola egin dezakegun 'beheko atzekin' 'puño cerrado' bat. Orduan 2. adieran eman beharko genuke AS, baina hori egitea ere... nik bakean utziko nuke lehen erabakitakoa, besterik gaineratu gabe'.
- Erabakia: Erabakia (2005-01-28): '1 'beheko hatza'. 2 Gip. eta Naf. 'hatza' behatz-koskorrak hantuak ditut. 3 Lap. 'azazkala''.
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
