Euskaltzaindiaren Hiztegia

21 emaitza tak bilaketarentzat - [1 - 21] bistaratzen.

tak
1 onomat. Kolpe txiki edo arin baten onomatopeia. Ik. taun-taun; kask; tok. Artega eraman du zigarroa hautsontzira, hatzaz, tak, kolpetxoa emanez errautsa botatzeko. Oin puntarekin tak-tak jo du lurra. Aneren logelan kolpeak hasi ziren entzuten, tak, tak, tak.
2 onomat. Gertaera edo ekintza baten bat-batekotasuna adierazten duen onomatopeia. Eta tak!, denboraldi bakarrean Txapeldunen Ligarako sailkatu zen. Badoaz bi lagun espaloian barrena, eta, halako batean, tak, erdikoa erori egiten da.

Aztergaia: tak

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:37 2001-12-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

tak, eta 'kolpea' adierako takada jaso dira; aldiz, tik-tak forma ez da jaso.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu tak soila aurkitu; taka taka tak 1, Ox ("Taka taka tak, bazoan beraz, / Behatzaileak ezin aldaraz"); takada 'kolpea' adierako 1, Erkiag Arran ("Odolaren takadak sekulakotz ez atertutea") // Ik. ap. DRA, tak : Etxba Eib ("tak eta erriala! Kendu eiñ biar izan neban gitxarria"); tak-tak : Garbiz in EEs 1924 ("Erlojoaren tak-takoa"), Amez in Egan 1964 ("Bere orduak astiro pasa ta gabean tak-tak durunditsua egiten dun kutxa luzeko erloju zarrak..."), Dass in GH 1923 ("Lapurdin hola deitzen dute goizetik arratserat taktak eta taktak, mokoarekin zuhaitz eta harroka guzien kontra joka ari delakotz"), taktaka : Dass in GH 1923 ("Kankanote mota bat da taktaka, tipiskoa"), eta tak eta zart : Lurtxuri in GH 1925 ("halako moldez nun, igande batez, tak eta zart, Harrixabaltarreri beren erretorak saminki erran baitzakoten...").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

tak 5: Gte ("Maisuak hitzetan okertzen baziren, tak, han zegoen Iñaki, tximino bat bezala, ateraldi batez maisua barregarri uzteko"), Tiro tartean bertsotan ("Egurra izan ezkero, tak! eta rak! jo ta moztu"), A. Pontesta ("ura irakiten hasi zenean, tak!, arraultze azala erdibitu eta kazuelara bota nahi izan zuen barrukoa"), E. Jimenez ("sujetadoreari eutsi dio, itxuraz, eta atzealdean duen ixteko gakotxoa aurrealdera ekarririk tak askatu du"), Txondorrak ("Siri-sulua, baiña, esta, ola sulo aundixa esta biar iseten, bakarrik arnasia artzeko beste, lartxo badauka ba, tak! tapau pixkat eta andik keia pixkat urtetzen dabela"); tak tak 3: Gurpila 2 (""Tak, tak!", atea jo zuen otsoak", "Txanogorritxo heldu zen eta atea jo zuen: "tak, tak!""), A. Epaltza ("Orduan ere kanpoan, tak-tak-tak-tak, aitaren ordenadorea baizik aditzen ez zela frogatu nuen"); taktak onomat. 2 eta taktaka txori-izena 6, denak ap. Dass-Eliss (DRAn jasotako testuinguruetan, eta "Taktaka [tit] [...] Behin Jainkoak xori guziak deithu bere ganat eta taktaka ez zitzaion ethorri [...] Orai, uste othe duen gaixo taktatak [sic] zuhaitzetan eta harrietan direla ithurriak! Uzkinaxo, phika, kankanote eta taktaka arras hegaztin kalte egileak dire [...] Inguruko uzkinaxo, phika, kankanote eta taktaka guziak harat bilduko dire").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

takada : HiztEn (indar handirik gabeko kolpea) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegian antzandobi arrunt fitxaren hustuketa: taktaka : Noval Avifauna, Euzko Gogoa 1950-II; antzandobi arrunt : Galarza Gure hegaztiak, Perez Ollo Navarra; antzandobi bizkar-gorri : Noval Avifauna, Ag Kr-3 Itxas-iztegia; antzandobriya : Euzko Gogoa 1950-II; antzandobui : Puente Amestoy Aves; antzandoi kasko urdina : Euzko Gogoa 1950-II; kardineru-jantzalle : Arzdi Aves, Euzko Gogoa 1950-II; kasko urdina : Puente Amestoy Aves; larrutzalle txori : Puente Amestoy Aves, Euzko Gogoa 1950-II.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

tak : HiruMila (onom. 1 onomatopeya de diversos ruidos no muy perceptibles: corazón, reloj, etc; también se dice de algo repentino; 2 onomatopeya que denota un golpecito, un saltito o una quiebra), Casve EF (onomatopée de bruits: coeur, montre...), HaizeG BF (clac: bruit), Lh DBF (1 onomat. de divers bruits peu perceptibles comme les battements du coeur, le tic tac d'une montre, etc..., ou encore le bruit produit en passant, en effleurant un objet; 2 tak ila gelditu zen: il tomba mort, clac!), DRA (1 onom. de diversos ruidos no muy perceptibles, como el del corazón, como el de un reloj de bolsillo, etc, como también el de palpar o tocar ligeramente un objeto; 2 onomatopeya que denota un golpecito, un saltito o una quiebra), PMuj DVC (1 onom. de ruido poco perceptible: corazón, reloj, toquecito, latido, palpitación del corazón; 2 golpe: onom.; 3 punto ortográfico; 4 tak ila gelditu zan: quedó muerto, ¡clac!); tak-tak : DRA (1 tictac; 2 onomatopeya: picotazo), PMuj DVC (1 tac; 2 palpitación, latido, pulsación, pulso); tak egin : PMuj DVC (tocar, palpar, manosear, pulsar, golpear); tak eta zart : DRA (de repente, de sopetón); takada : HiruMila (1 golpecito; 2 momento; 3 Inform. bit, byte), ElhHizt (golpecito, toque, tocamiento), Casve EF (1 petit coup; 2 moment), HaizeG BF (petit coup), Lh DBF (takada 1: tache; takada 2: 1 petit coup; 2 moment; takada 3: tranchée), DRA (1 golpecito; 2 momento); tak-arrastak : PMuj DVC (punto y coma); taktaka : DRA (pega reborda, pica grega, al caudón) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

onomat.

taka-taka
1 adb. haur. Oinez. Ik. tiki-taka. Gure haurtxoa dagoeneko badabil taka-taka. Taka-taka eskolara joan.
2 adb. Urrats aski labur eta lasterrez. Ik. tipi-tapa. Hasi nintzen korta alderantz taka-taka, hango atetik sartzeko asmoz.

Aztergaia: taka-taka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
taka1
iz. zub. Orbana, narrioa. Taka horiak. Mundura jitean ekartzen dugun taka.
taka2
iz. Bangladeshko diru unitatea. Spectrum Sweaterreko langileek 700 taka irabazten zituzten hilean, nahiz gutxieneko soldata 930 takakoa den Bangladeshen.
takada
iz. Kolpea. Tarte luze batez egon zen lurrean takada sorrak jo eta jo. Zartada batek iratzarri zaitu, oin-hotsak eskaileran, edo txori baten takadak kristalean.

Aztergaia: takada

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EOh
Lantaldearen proposamena: Z11:HBOg 2024-11-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

takada. 1 (Ht VocGr 434, Hb, H (BN)). "Tranchée, takada, okhela " Ht VocGr 434. 2. (V, G, BN; Lar (s.v. tacar)), takara (V-gip), txakada. Ref.: A; Iz ArOñ (takara); Etxba Eib. Golpe pequeño. "Golpecito. Takada bat emon, dar un golpecito" A. " Takara bat emon, dar un golpe" Iz ArOñ. "Oiñgo gaixuak, takada aundixa emon desta" Etxba Eib. Odolaren takadak sekulakotz ez atertutea. Erkiag Arran 151. Bildur ixateko dala diñoe danak itxu-itxuan sartzia, barrukuak, ba, txakada txarra ein leio gero! Kk Ab II 87. 3. (V, L), txakada (V) Ref.: A (takada, txakada); Lh . Instante, momento breve. "Momento" A. "Tiempo breve" Ib. "Moment. Takada hartan, à ce moment-là" Lh. Cf. VocNav s.v. tacada. Goreneko geluna (estazioa) urbil da eta takada zenbaitez baizik geratuko ez da bultzia (trena). Ayerb EEs 1912, 19. Lagunak [...] geldi aldi egiten dabe, ta saltzaille ibiltaunaren errezoiak entzuten geratu, batzuk txakada baten, beste batzuk luzarotxuago. Erkiag BatB 174.

LB 5 (Aizu 1, Berria 1, Elkar 3) / ETC: 65 / Dabilena: 75

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: takada iz. golpecito, toque, tocamiento / Adorez: takada 1 iz. golpecito, toque, tocamiento; bigarren takadak eraman du!: ¡el segundo ataque (golpe) se lo ha llevado! 2 momento; zu hemendik hara takada batean helduko zara: de aquí para allá tú lo harás en un momento. 3 (Inform.) bit, byte; gaur egun idazlanak takadaka neurtzen dira: hoy en día los escritos se miden en bytes / Labayru: takada 1 iz. golpecito. Takada bat baino ez dio eman. 2 iz. acometida, intento, tentativa / NolaErran: 0 / Euskalterm: 0.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, bi adierak bereizita: kolpea eta momentua.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: 1- Hitz berria, hiztegiak ekarri beharrekoa. 2- Bizkaiera (Bizk.) euskalki-marka eman. 3- Definizioa ere eman: 'kolpea, egitada'. || 1- Bizkaieraz, maiztasun handikoa.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-10-19) Forma berririk ez da orain erantsiko.

takada batean
adb. Etenik gabeko segida edo aldi batean. Disko honetako kantu ezagunena Martin Larralde da, baina disko osoa da bikaina, takada batean entzuten den horietakoa. Takada batean asmatu zituen erantzun guztiak Amaiak. Egun batzuetara, ordea, irakurtzeari lotu nintzen eta, neure harridurarako, takada batean bukatu nuen.
takada batez
adb. Etenik gabeko segida edo aldi batean. Murad Harbak takada batez jaurti zuen istorioa, gero ondoan zeukan botilatik ura edan zuen.
takar
adj. Zakarra, latza. Zintzoak izan arren, berbetan takar samarrak gara.

Aztergaia: takar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

'zakarra, latza'.

Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. zakar.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: sartzea komeni da zakar hitzaren sinonimo gisa.

 - Erabakia: BAgiria (1999-11-26): sartzea onartu da 'zakarra, latza' adiera duela adieraziz.

takarraran
adb. bizk. Lasterka. Ik. korrika 2. Arnasestuka geratu arte, takarraran.

Aztergaia: takarraran

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 2001-12-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskalkia baino eremu mugatuagokoa

Gipuzkoako bizkaierazkoa da, baina Bizk. marka duela aipatuko da.

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

korrika.

takateko
iz. Kolpea, ukaldia. Azkenik autoa zegoen lekutik ateratzea lortu dute, aurrekoari atzealdean takateko bat emanda.

Aztergaia: takateko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

taket
1 iz. Batez ere bizk. Hesola; gurdiaren alboetan jartzen diren hesola modukoetako bakoitza. Ik. hesola. Taketa bezala gogorturik. Taketa bezalako gorputz arteza. || Burdin taketak.
2 iz. Ziria. Bi harriren artean taketa sartzen den bezala, salmenta eta erosketaren artean bekatua.

Aztergaia: taket

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

taket(a) (eta burdiña-t., burni-t.) 17 ager.: B 11 (Ag 3: "zotzez, ziriz edo taketez beterikako argi-mutill luze bat", "gizonak taketa baño gogorragoko atzamarren artean zigarro bat egiñaz", "taket batzuk giñan atzekoa ta ni"; A BeinB 3: "Aaur dabil nire senar taketa bere", "taketa legetxez gogorturik topako genduke au", "Mandazain taket baten guraria?"; Kk Ab 3: "biribildu eban gero taketa lakoxe zigarro lodi ta gogor bat", "bedar artian taketa lez zigarro mutxikin amataua", "taketa lakoxe gorputz arteza"; Otx: "laster dozu mutil ori taketa bera baño senduago jarri"; Erkiag BatB: "burdiña-taketok euren tegitik atara"), G 5 (Izt C, zerrendatu batean: "Taketak"; Or Eus: "Narra-ertzean taketarik ez"; Zait Plat: "taketa bezala gogorturik ikusi zuen"; Ugalde Iltz: "Serore etxe aldetik dagon burni-taketako leio beltz-itxusi aretatik begiratu"; Ibiñ Virgil: "ar zak taket bat"), EB 1 (Arti MaldanB: "ahoan sartu urregorrizko taketa"); taketu G 1: NEtx Antz ("bere eskuetan taketu zun bitxia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

taket B-EB 14: Ag Kr (OEHko testuinguruetako batean), Zubk 2 (adib.: "Gizonak, taketa baiño gogorrago..."), Larrak ("Taketari lotu nautsoe"), I. Sarasola ("Honen kideko lekukotasunen data taket artean -[1074]- eman dugu aditzera"), X. Mendiguren B. ("hemen bait gaude taketari loturiko hartzaren modura"), J.A. Garmendia ("Gero taket batetan lotu zuten"), J.L. Lekunberri 2 ("Goizero kaleratu eta bere taketa bilatzen zuen", "Potxingo batetan zegoen, taketetik ez urrun"), Lore kontu ("lehengoan taketa lez, geldi zertu zan"), G. Aulestia ("lemaren taketa"), Txiliku 3 ("Arreta handiz taket bat iltzatuz kakalardoa erori zen leku bere-berean", "taketetik hurbilen zegoen zuhaitz enbor ertzean", "askatu zuen zinta taketa zegoen lekuraino"); eta taketak emon ; taketetik aidean : Zubk ItxasA ("Taketak emon. Burutapena euki" / "Taketetik aidean. Burutik arin samar" - cf. gainera: "Toleta, erramua estrapuagaz lotzeko karel gaiñean egoten dan taketa izaten da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

taket : DFrec 4, AB38 1 (estaca), AB50 2 (1 cuña, 1 estúpido), taketako (estacazo), HiztEn (1 hesola; 2 L zenbait arrainek defentsarako duen bizkar-hegatsa; 3 tentela, motela), LurE, Euskalterm 9 ('estaca' 1, 'calzo' 1 eta taketa jarri, taketa sartu 'calzar'; 'palito de x' 5: arrain-taket, karramarro-taket, legatz-taket, txahal-taket).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ik. Garm LexEV 389: taketa ("Uno de los varales de madera que lleva el carro rural, para sujetar la carga. Se introduce en el taketa-zuloa, o en los taketiek o agujeros de los dos maderos longitudinales de la cama").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

taket : EuskHizt (1897; batez ere bizk. 1 hesiak egiteko edo gurdian jartzeko makila moduko atal lodia eta motza; ik. hesola; 2 izond eta iz. 1890; Beh. G. er.; ergela, adimen laburrekoa; ik. kirten), HiruMila (1 estaca, palitroque; 2 jalón; 3 adral; 4 cuña; 5 espina o aleta dorsal de algunos peces utilizada como defensa; 6 estúpido, da; 7 crecido, da; grandullón, na), ElhHizt (1 estaca, várgano; 2 L espina o aleta dorsal de algunos peces que les sirve de defensa; 3 estúpido, -a, tonto, -a, necio, -a, zopenco, -a), EskolaHE, Lur EG/CE (estaca) eta EF/FE (pieu, piquet), Casve EF (1 pieu; 2 coin à enfoncer; 3 nageoire de poisson; 4 verge, organe viril; 5 étai, pieu; 6 stupide), Lh DBF (1 taquet - menuis; 2 nageoire dorsale de certains poissons qui s'en servent comme moyen de défense), DRA (1 estaca; 2 jalón; 3 adral; 4 cuña; 5 espina o aleta dorsal de algunos peces que les sirve de defensa; 6 estúpido; 7 crecido, grandullón), PMuj DVC (1 estaca, chanto, estabuyo agudo, palo puntiagudo, vargano, estaca de empalizada; taketean lotu = estacar, atar a una estaca; taketaz xedatu, mugatu = estacar, señalar con estacas; taketez esi = chantar, cercar con chantos; 2 BG estúpido, necio, zopenco, ignorante; 3 B cuña, calzo, calce, taco de ruedas; taketa ezarri = calzar, acuñar, poner calces o cuñas; taketak kendu = descalzar, quitar calzos; 4 B alzaprima, cuña; 5 piquete, jalón pequeño; 6 palitroque, palote, palo mediano; 7 (pl.) palos verticales en el carro para cargar la leña; 8 B tabicón, tablón, madero, vigueta; 9 jimelga = taketez eutsi = enjimelgar, asegurar con jimelgas; 10 L esquema, espina o aleta dorsal de algunos peces; 11 tenaza, mordaza de algunos instrumentos; 12 L cornamuza; 13 BG taketean egon = estar de murria); taket-hesi : HiruMila (sebe), PMuj DVC (taket-esi = chantado, cercado de chantos) // DRA: taketa-biur (Urkia aipatuz) // PMuj DVC: taketada (estacazo, varzo, varapalo), taketak (paréntesis: - signos), taketa-mailu (acción de golpear entre tres; taketa-mailuetan), taket-arte (paréntesis; taket-artean = entre paréntesis), taket-arteko (paréntesis), taket-aundi (estacón), takete (1 BG necio, estúpido; 2 pilote, estaca), taket-sare (balaustrada, balcón), taketu (reforzar, sujetar con cuñas el poste metido en tierra), taket-ukaldi (palotada, golpe con el palote), taketzar (estacón), taket-zulo (estaquero, agujero de la estaca) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF.

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Bizk.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: 1- Adibidea ere eman: "taketa baino artezago". 2- Azpisarrera erantsi: taketerako egon 'berbetarako gogorik ez izan'.

 - Erabakia: (H2.2 / 2010-10-19) Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia (H1.1 lantaldeari jakinaraziko zaio ohargileak proposatu duen adibidea; baina ez da forma berririk orain erantsiko).

takigrafia
iz. Idazkera-sistema lasterra, ikurrak eta laburdurak erabiltzen dituena. Akademia batean izena eman eta mekanografia eta takigrafia ikasi nituen.

Aztergaia: takigrafia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: sartzea komeni da.

 - Erabakia: BAgiria (1999-11-26): onartu egin da.

takikardia
iz. Bihotz taupaden maiztasunaren lastertze ezohikoa. Gasak itolarria eta takikardiak eragin dizkio hainbat herritarri.

Aztergaia: takikardia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
tako
1 iz. Heg. Zur, metal edo beste material baten puska ez oso handia, bereziki zerbaiti eusteko edo zerbait sestran jartzeko erabiltzen dena. Hiru telebista pantailak eta adreilu itxurako 250 bat egur takok apaintzen dute Asier Zabaletaren azken sorkuntza.
2 iz. Heg. Jaki baten puska, kubo baten forma duena. Bakailao takoa, berakatzak, oliba-olioa eta piper gorriak.
3 iz. Heg. Bloke batean baturiko orrien multzoa; modu horretan argitaraturiko egutegia. Etxean hartzen nuen Arantzazuko egutegia, takoa. ARGIAk lehenengo egutegi takoa argitaratu zuenetik 13 urte igaro dira.
4 iz. Heg. Pilotariek, eskuak babesteko, ahurrean eta hatzetan jartzen dituzten pieza karratuetako bakoitza. Takoak jarrita aritu zen Xala, bere burua gehiegi behartu gabe. Litekeena da takoak jartzeko modu berriarekin sentsibilitate pittin bat galdu izana.
5 iz. Heg. Kirol oinetako batzuek zolan izaten duten pieza puntadunetako bakoitza. Takoak belaunean sartu zizkion, indartsu.

Aztergaia: tako

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z3:IrEm 2001-12-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

tako 2: Tx B III ("Gaztiak jardun dira bertsuetan bapo, / ixildu gabetandik zipla eta tako"), Uzt Sas ("batzuk takua sartutzen zuten / eta bestiak ziria, / aspaldin ugaldutzen dijua / euskaldun bertsolaria"); eta ap. DRA, gainera, RS ("takok deroak dodana neure etxerean zejara" eta "Orok dogu ardura bat ta guztia takoentzat"), eta ogi tako, Etxba Eib ("Eskolatik urten eta ogi tako aundi bat izaten zan meriendia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

tako 2: Egan 1995 ("Euskal Idazleen Elkarteak tako moduko egutegi bat eman du argitara"), H. Cano ("Billar mahaiaren gainean larrutan ari diren / bi emakume / disimuloan non dago takoa? galdetzen duen agure zelatia").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

tako : AB38 7 ('taco' itzuliak; hauetan zur tako 1, zurezko tako 1, tako higikor 1, tako irristakor 1), AB50 1 ('taco: de calendario'), HiztEn, Euskalterm 17 (hauetan adib., aluminiozko takoak: tacos de aluminio 1; haridun takoak: tacos a rosca 1; lakoi-takoak: lacón en tacos 1; zapatila-tako 1 kala sinonimoarekin, irteerako takoak 1 irteera-blokeak sinonimoarekin, etab.; eta beste ager. 1 "eskularien defentsa" definizioarekin); takozko : Euskalterm 1 (takozko mendel: 'orla de tacos') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE // Eta 'taco' itzuliak, beste hauek: uztarri : Euskalterm 1 ("zestarena" oharrarekin); zokor : Euskalterm 1 (turba-zokor, turba-mokor sinonimoarekin: 'taco de turba').

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elexp Berg: " táko 1 (...) pedazo, taco. "Takua ipiñi jat mai ankiai, kojo zeuan da", "Txakurra or doia ogi takua auan dabela" / 2 (...) Pastilla de jabón grande y ractangular. "Illia garbitzeko takua dala onena esate eben", "Jaboi-takua artu ta igurtzi mantxiai" / 3 (...) Egutegi txiki eta potoloa, Arantzazukoa, adibidez (...). "Amandriak oinddio egunero leitzen dau takua", "Aurten eztou artu Arantzazuko takua" / 4 (...) Antzinako papelezko tabako-kaxa karratua (...) "Zuen aittajunak takua erretze juan"".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

tako : HiruMila (1 taco, tocho circular; 2 pedazo; 3 cierre, obstáculo que cierra, entapona algo; 4 ark. para [como sustantivo], fin, objeto), ElhHizt (1 taco, tarugo, cuña, calzo; 2 Kir. taco: de las botas de futbolista, etc.), Lur EF/FE (cale), Lh DBF (tako 1: v. takoin; tako 2: baguette, cheville, coin; tako 3: v. tabako), DRA (1 pedazo; 2 tacos, pedazos circulares de madera metidos en tierra sobre los cuales se colocan los bolos en el juego de este nombre; 3 para, usado como sustantivo. ¿Será "fin, objeto"?, 4 corpúsculo que cierra a tetilla de las recién paridas como también el que cierra la punta del divieso), PMuj DVC (1 pedazo, fragmento, trozo; 2 taco sobre el cual se colocan los bolos; 3 tacos de billar; 4 para, fin, objeto, destino; 5 cuña, calzo, takoak kendu: descalzar; 6 cierre de la tetilla, del divieso); takotegi : PMuj DVC (taquera); taku : Lh DBF (v. de takoin), DRA (tacha) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal taco / cheville; crampon formen ordainak: HiruMila: 1 tako; 2 cuña: ziri, taket; 3 tapón: zipotz, tapoi; 4 tarugo: mokil, zokil, mokor; 5 fig. palabrota: birao; 6 fig., lío, embrollo: nahaspila, nahaste, nahasmendu // ElhHizt: 1 ziri, mokor, tako; 2 (de billar) makila, haga; 3 col., referido a personas: mozkote, potolo, potzolo, zaparrote; 4 col/fig., trozo grueso de alimento: zati, puska, kubo; 5 col., palabrota: birao, madarikazio, arnegu; 6 col.: sorta; 7 col.: urte; 8 arm.: baketa; 9 dep., de calzado deportivo: tako // Lur EF/FE: 1 ziri; 2 kabila, orkatila / grapa, kako // XarHizt: ziri, zotz, kabila; (Anat.) aztal beharri, axiroin, txorkatila / krako, mako // Casve FE: (pied) aztalbeharri; (mot inutile) ta, kalanbriata; (pour suspendre) kahaila; (pour le bois) ziri, kabeila; (clochettes) zilde, zildi / hortz, kako, (importun) axegarri, bizkarroi // HaizeG FB: (pied) aztal, aztal-beharri, axiroin, kabila; (bois) xiri, xotx, (de porte) xiribista / krako, mako; (importun) nardagarri, unagarri // T-L LBF: (du pied) axiroin, kabila; (bois) xiri, xotx / hortz, khako // PMuj DCV: 1 t. de billar: tako, makil; 2 baqueta de las armas de fuego: borra, izkillo-ziri; 3 tarugo: mokor, ildoki, ilduki, tostor; 4 cuña: ziri, zipotz, taket; 5 taco de sauco, aguaceta, trabuco, tirabala: poloka, txiringa, zipotz, plausta, popot, tulut; 6 taco de cohetes: mokoilo; 7 trago: txurrut, zurrut, klinkada, zangada; 8 bocado a deshora, comida ligera: otamen, aamen, bazkarin, bazkal-uxu; 9 palabrota: eletzar, iroi, aobesteko berba; 10 juramento, blasfemia: arnegu, aiñeneko, birao, aiñen; 11 embrollo, lío: mordoillo, naspil, istillu, etab. // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Adiera mugatzeko zailtasunak

adiera askokoa da, eta zail da mugak jartzea.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[sartzea proposatzen dut]" (1997-03-04)

 - [A204]: Adierak markatu beharko lirateke: 1 maldizio (hitz “itsusia”); 2 zerbaiten euskarri paratzen den material puska… Bertzela, nahasgarria izan daiteke. (2009-12-03)

takografo
iz. Lurreko ibilgailu baten abiadura eta ibilgailuak egin duen distantzia jasotzen dituen tresna. Aurrerantzean puntuak kenduko dituzte takografoak edo abiadura mugatzeko gailuak manipulatzeagatik.

Aztergaia: takografo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z8:LBeh 2017-03-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2016-10-26): takografo 28: Berria 7, EiTB 17, Argia 4.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: takografo 4, Berria.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu takografo formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es tacógrafo / fr (chrono)tachygraphe: Elhuyar: - / NolaErran: - / Zehazki: takografo / Labayru: - / Adorez5000: -.

Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da

Aski nazioartekoa da forma, eta onartzekoa.

takoi
iz. Zapata-orpoa. Guztiok ezagutzen ditugu bizitzatik hanka-puntetan pasatu beharrean, takoi luzeak jantzi eta tok, tok, tok oihartzun eginez bizi direnak.

Aztergaia: takoi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

1 Ipar. 'orpoa'. 2 'zapata-orpoa'.

takoidun
adj. Takoia duena. Gona estu ñimiñoa eta zapata takoidunak.

Aztergaia: takoidun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:003 2003-12-16 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

takoidun 3: A. Erkizia ("Amak ezin izango zuela malda haietatik ibili zapata takoidunez"), A. Iturbe 2 ("Zapata zuri takoidunak [...] Takoidun zapatak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm // Ik. 'de tacón alto' itzulia Euskaltermen: takoi altuko 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

takoidun : PMuj DVC (taconado, -a) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal de tacones (altos) / à talons (hauts) formen ordainak: aztaldun : Casve FE (), HaizeG FB, T-L LFB; orpo luzeko/altuko : HiztHand; takoindatu : PMuj DCV; takoindun : HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

ez da Hegoaldekoa bakarrik, J-L. Davantek dioenez.

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zapata takoidunak.

taktaka
iz. Ipar. g. er. Antzandobia.

Aztergaia: taktaka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:EEBS:27 2001-12-12 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. tak.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

antzandobia.

taktika
1 iz. Gerra-ekintzak zuzentzeko eta bideratzeko antzea. Armadaren taktika militarrak arriskutsuak dira.
2 iz. Helburu jakin bat lortzeko erabiltzen diren bideen multzoa; estrategia-planak egoera jakin batera egokiturik gauzatzea. Beti taktika hori erabili ohi dugu. Etapa politiko jakin bati dagokion estrategia eta taktika. Futbol talde baten taktika.

Aztergaia: taktika

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
taktiko
adj. Taktikarena, taktikari dagokiona. Hutsegite taktikoa.

Aztergaia: taktiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau103
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1996-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
taktikoki
adb. Taktikaren aldetik, taktikari dagokionez. Taldeak taktikoki hobeto prestatuta daude.

Aztergaia: taktikoki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z6:LBeh 2013-11-12 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Lantaldearen proposamena: Z10: LBeh101 2020-11-24 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2011-03-03): taktikoki : Deia (“Ez dakit taktikoki zeozer ikutuko dauen”), Berria 36 (adib.: “Bi taldeak ari ziren serio, taktikoki zelaian bikain jarrita, eta aurkariari zirrikitu gehiegi eman gabe”), EiTB 5 (adib.: “partida taktikoki apurtuta gelditu zen”), Argia 2 (adib.: “teknikoki edo taktikoki prestatzen den bezala prestatu behar da mentalki”). // taktikoki 101: Argia 3, Berria 80, Deia, EiTB 7, Elkar 4, Consumer, Goiena 2, Laneki 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: taktikoki 28: Berria 26 (adib.: “Motibatzen maisua da eta taktikoki ere oso ona”), Joan Mari Irigoien (“horrek erakusten du don Justiniano ez zela hura kargutik botatzera ausartu, neurri hura ere taktikoki komeni ez zitzaiolako”), Xabier Kintana (“Onar ditzagun 25 tesi aristotelikoak, eta horiei gehi diezaiegun, taktikoki, hipotesi bat, hogeita seigarren baiespena: mundua betierekoa da”).

Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

Eraikuntza librea da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Maiztasun handikoa eta jasotzekoa.

 

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus