Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

e. bidesari; ordaintoki.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. bidesari; ordaintoki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIMA: Pebble (kultura) / Harluxet: Pebble kultura / Ez dugu aurkitu ap. Euskalterm, ZTH.

Erdaretako formak

es Cultura de los cantos tallados; fr galet aménagé; galet taillé; en Pebble Culture; de Chopper.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Pebble kultura: HiztEn, LurE (historiaurrea / kulturak).

Sektore jakin bateko informazioa

Pebble (kultura): EIMA.

Beste batzorde batek argitzekoa da

Ingelesezko izen arrunta da pebble ('errekarria' eta), eta inguruko hizkuntzek sintagma osoa mailegatzen dute batzuetan (pebble culture) eta itzuli egiten dute besteetan (cf. cultura de los guijarros edo cultura del canto tallado, culture des galets aménagés, etab.) Beste horrenbeste egin liteke euskaraz, lantaldearen ustez: errekarrien kultura.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Aroak.

Euskaltzaindiaren Arauak

pedagogia-metodoa.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “pedal iz. Oinaz eragiten zaion palanka edo bestelako atala. Bizikletaren pedalei eragin. Pianoaren pedalak.”.

LBeh (2016-10-26): pedalkada 47: Elkar 7, Aizu, Deia, Berria 26, EiTB 4, Jakin, Argia 2, DiarioVasco 5.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: pedalkada 14, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: pedalkada.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es pedalada / fr coup de pédale: Elhuyar: pedalari eragite / NolaErran: - / Zehazki: pedalkada / Labayru: - / Adorez5000: pedalkada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta beharrezkoa.

Txostenaren laburpena

OEHn ez da aurkitu; EEBSn pedanteria jaso da 3 aldiz, EB (A. Lertxundi, L.M. Mujika, J. Azurmendi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

pedantekeria: AB38 1, HiztEn-LurE; pedanteria: DFrec 1, AB50 2.

LBeh (2014-04-03): pederastia 96: Berria 36 (adib.: “Pederastiagatik 987 lagun atxilotuta Alemanian”), EiTB 50 (adib.: “Bosgarren postuan kokatu da La duda ustezko pederastia kasu bat kontatzen duen drama”), Argia 9 (adib.: “Roman pederastia kasuren batean nahasita egon dela jakin eta adurretan lirateke, pozak zoratzen!”), DiarioVasco (“Internetekiko mendekotasun arazoak, jazarpena, lapurretak, lo falta, pederastia, nortasun ordezkapenak, irainak, etab., zoritxarrez gero eta ohikoagoak diren errealitateak dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: pederastia 34: Berria 32 (adib.: “Erresuma Batuko Poliziak pederastia sare baten menpe zeuden 100 haur askatu ditu”), Filosofia apaingelan (“Pederastia herri gerlarien bizioa izan da beti”), Koro Navarro (“Avigdorren begiak zabaldu egin ziren; burutik pasatu zitzaion ez ote zuen Anshelek pederastian jardun nahi”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es pederastia / fr pédérastie: Elhuyar: pederastia / Nolaerran: - / Zehazki: pederastia / Labayru: pederastia / Adorez5000: pederastia.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf pederasta arautua.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da, beste gabe jasotzekoa.

Jatorrizko forma

haurtzantza eta pediatria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza).

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "pedigri († pedigree)" / NekHizt.

Mailegu onartzekoa da, forma irentsi-egokituan

forma irentsi-egokituan onartzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-o/-u: -elo.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Bot.

LBeh (2014-04-03): pedofilia 34: Berria 16 (adib.: “Atxilotuen etxeetan, pedofiliarekin zerikusia duten 500.000 artxibo aurkitu dituzte, baita 25 disko gogor eta hainbat ordenagailu ere”), EiTB 12 (adib.: “Horiez gain, beste zortzi lagun auziperatu dituzte eta 100.000 pedofilia irudi baino gehiago atzeman dituzte”), Argia 6 (adib.: “Edukia pedofiliarekin lotuaz Haur besoetakoa bezalako liburu bat errefusatzea, eta atzean dituen balio literario, kultural eta filosofikoak baztertzea, aberrazioa iruditzen zait”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: pedofilia 14: Berria 10 (adib.: “1995ean, Hans-Hermann Groer gotzainak kargua utzi behar izan zuen, pedofilia kasu batekin lotuta egotea leporatu ziotenean”), Jon Arretxe (“Erran dezadan, bidenabar, zeure baitan ezkutatzen diratekeen misoginia, pedofilia, manikeismo, xenofobia, judeomasonismo eta bertze hainbat grina aitorrezin islatzen direla aski ontsa liburuxka ziztrin horretan”), Julen Gabiria (“Ediporen konplexua islatzen ote duen, ustezko pedofilia agerian jartzen ote duen eta antzeko irakurketa morbosoak egin izan dira”), Jon Muñoz (“E, ez zara ba pedofilian amilduko!”), Piarres Aintziart (“Pedofilia ez da aipu, ez da apezen espezialatatea: pedofiloak badira non nahi”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es pedofilia / fr pédophilie: Elhuyar: (Psikiatr.) pedofilia / Nolaerran: - / Zehazki: pedofilia / Labayru: pedofilia / Adorez5000: (Psikiatr.) pedofilia.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da, beste gabe jasotzekoa.

LBeh (2014-04-03): pedofilo 39: Berria 15 (adib.: “2.100 irudi pedofilo izateagatik hasitako epaiketan argudiatu du dokumentu horiek «huts baten ondorioz» zituela”), EiTB 21 (adib.: “Espainiako Poliziak 43 lagun atxilotu ditu Estatu osoan eta eduki pedofiloa zuten milioi batetik gora artxibo atzeman ditu”), Argia 3 (adib.: “Klixe batzuk aipatzearren: apaiz pedofiloak; egunez banketxe batean lan egiten duen gizon errespetagarria, gauez sado-masokismoa praktikatzen duena; gerruntze gorria jantzita larrua jotzen duen egunkariko zuzendaria...”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: pedofilo 11: Berria 3 (adib.: “Haur pornografiaren aurkako erakundeak azaltzen duenez, normalean, pedofiloek gazteentzako solasguneetara jotzen dute adingabeak ezagutu ahal izateko”), Karlos Linazasoro 2 (adib.: “Borreroak poeta pedofilo bat urkatu behar izan zuen behin”), Joseba Zulaika (“Zer zentzu du Alemaniak barkamena eska dezan nazien krimenengatik, edo kristaua ez den Japonia bezalako nazio batek beste horrenbeste egin dezan Txinaren aurkako erasoengatik, edo Eliza Katolikoak bere apaiz pedofiloengatik?”), Karlos Zabala (“Eta homosexuala eta beharbada pedofiloa ere bazela esaten digu Herbert”), Jon Muñoz (“Pedofiloa izan balitz, bederen!”), Ramuntxo Etxeberri (“Xantza pixka batekin, 'pedofilo' bat geldituko da”), Piarres Aintziart (“pedofiloak badira non nahi”), Eider Rodriguez (“Gizon bat haur parke batean bakarrik ikusteak aztoratu egin omen ditu; pedofilotzat hartuko naute akaso, eta ez da gutxiagorako daukadan itxurarekin”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es pedófilo / fr pédophile: Elhuyar: - / Nolaerran: pederasta, pedofilo / Zehazki: pedofilo / Labayru: - / Adorez5000: -.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da, beste gabe jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

pega-pega egin 3: Anab Poli 2 ("Itsasontziak zakurrak bizkarreko azkurea dutenean bezela moallari pega-pega eginda zeuden", "Ta mutil ta nexka koxkorrak goxoak saltzen zituzteneko maieri pega-pega eginda egon bitartean, gaztetxoek dantzari eman zioten, arri zabalak dauden tokian"), Lab SuEm ("Txarrena pentsatu dut, mai gañera igo naiz obeto entzutearren, belarria sapaiera pega-pega egin da").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

pega-pega 1, J. Muguruza ("Ilaran, mutilaren ondotik zetorrena, andre txiki bat, pega-pega zihoakion bizkarrean eta tarteka bultzada ttikiak ere ematen zizkion lotsagabeki"); pega-pega egin (eta pega pega egin) 2: M. Garikano ("kargazain batek bezalaxe egin du lo, bai, Johnekin pega pega eginda... branka brankaren kontra biok, gau osoan"), Pyrenaica 1995 ("Neure txanda izan da hurrena eta pega-pega eginik, arnasa hartzeko ere lekurik gabe elkarri bostekoa eman diogu Lhotseko tontor zorrotzean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez eta beste hauetan ere: EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Esapideei dagokien sistematika

egin adizkiekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

pegatu sarrerari dagokion azpisarrera.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tara/-kada.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu pegatina formarik.

pegatina 314; eranskailu 122

Beste (edozein) iturritako erabilerak

pegatina 67; eranskailu 17.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: eranskailu (es pegatina, fr autocollant; Arteak).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es pegatina / fr autocollant: Adorez: eranskailu, pegatina / Elhuyar: eranskailu, pegatina / Labayru: eranskailu, eransgarri, pegatina / Zehazki: eranskailu [#Ber. itsasgarri, itsasteko#] / NolaErran: kolaki – pegatina (MD).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

eranskailu iz. Mezu bat edo ikur bat daukan paper zatitxo itsaskorra. Euskal unibertsitatearen aldeko eranskailua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia. Jaso liteke ‘eranskailua’ definitzailearekin eta Heg. markarekin.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. eranskailu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

pega, pegatzen.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

pega-pega egin.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

1 kutsatu. 2 itsatsi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

1 iz. Ipar. 'huskeria'. 2 izond. Ipar. 'hutsala'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

huskeria.

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

galga, frenoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

peia(tu), peiatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

orgak peiatu.

Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan

-j- grafiaren aldeko botoa agerrarazi nahi du X. Kintanak.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-i-/-j-.

Euskaltzaindiaren Arauak

Zah. edo Jas.: ur peituz zimeltzen den lorea. / AS: peitu izan da ad. 'falta izan': gauza baten peitu naiz.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

peitu izan.

Mailak

Zah. edo jas.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

PEITU IZAN (Dv, H (L, BN, S), A), PEIT IZAN, PEITA IZAN (Lar H) Tr. Hay peit izan en Olabide, Zaitegi (en éste junto a peitu izan ) e Ibiñagabeitia. La forma de futuro es peituko en Zaitegi y Orixe.a) (Intrans. unipersonal; precedido de gen.). Tener falta de, estar falto de. "(Te) falta una cosa,gauza baten peita aiz, zera " Lar. "(Una cosa has) menester,gauza baten peita aiz, zera " Ib. * Gauza baten peitu aiz. Lç Mc 10, 21 (He, TB gauza bat eskas duzu, IBk falta zaizu). Eta baldin anaiea edo arrebá billuziak badirade eta peitu eguneko bitanzaren [...]. Lç Iac 2, 15 (He eta peitu eguneko bizikaiaren; TB eta falta badute [...] premia dutena). Ez naiz minzo deusen peitu izanez. Lç Phil 4, 11 (He ez dut hau erraten deusen behar izanez, Dv zerbaitez eskas banintz bezala). Lessing jaunak dio oraingo izkuntza berriik esaera eder orien peittu direla. Or LEItz 36. Ezina eta oigabezkoa iduri zitzakidan, alako zaldun ona gizon yakintsu baten peitu ote zen, egite arrigarri oriek idazteko. "Que a tan buen caballero le hubiese faltado algún sabio" . Or RIEV 1929, 6. -- Ikhasi dut ase izaten eta gose izaten, eta abundant izaten eta peitu izaten.Lç Phil 4, 12 (He gabea pairatzen, TB izaiten eskasian). -- Aski du hon - errekeitu, etxean deus eztenak peitu. "À qui rien ne manque en sa maison" . O Pr 45. -- "Bajar, disminuir, faltar, desprender" A, que cita el ej. de Oihenart. * Nik zupertuz, / badut gertuz / maitazarre zugana, / zer profeitu, / balin peitu / bazara zu nigana? O Po 3. b) (Intrans. unipersonal de 3.ª persona). Faltar. * Eta konpli dezagunzát zuen fedean peitu dena. Lç 1 Thess 3, 10 (He zuen fedeak eskas dukena, IBk zuen fedeak falta duena). Bihia peitu den etxeko gauza guziak dira saltzeko. "Où la provision de grain manque". O Pr 100. Zer gaitz peit da? '¿Cuál de los crímenes está ausente?'. Zait Sof 98. Oso egun gutti ziran peitu mahasketa arorako. Or Aitork 212. Ez da emen besterik peit. Ibiñ Virgil 56. c) (Intrans. bipersonal). Faltar, estar falto de, tener falta de. "Peituko zaio hatsa, l'haleine lui manquera" H. d) (Trans.). Tener falta de, estar falto de. * Ale bakanak dakartzi / bide gañeko mâstiak, eta / ortziak peitu du iguzki. 'En el firmamento falta el sol'. Ldi BB 146. e) (Ejs. sin auxiliar). "Peitutzea, peitu, peitutzen, faire défaut, manquer. [...] Indarrak peitu eta ezin xutitu ere zen, les forces lui ayant fait défaut, [...]. Bihia peiturik, le grain ayant manqué" H.

LB: 0; EPG: 3 “Peitu zuten herria, peitu zuten aberria, peitu zuten atzerria” (Felipe Juaristi); ETC: “Ogia peitu zen gurean, eta negarra eta dolua, aldiz, naro” (Gotzon Hermosilla).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: gauza baten peitu naiz: me falta una cosa; Adorez: gauza baten peitu naiz: estoy a falta de una cosa; Labayru: Amodioaren peitu naiz: Estoy falto de amor.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: da ad. 'falta izan': gauza baten peitu naiz.

[s.u. peitu] peitu izan 1 da ad. (Osagarritzat -en atzizkia hartzen duela). Falta izan. Gauza baten peitu naiz: zerbait falta zait.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide soil gisa mantentzekoa, azalpena kenduta.

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

peitu sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. Zah. 'urritasuna, gabezia'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. 'orina'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'oilagorra'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. oilagor.

Landare eta animalien taxonomi izena

Scolopax rusticola.

Euskaltzaindiaren Arauak

Tayassu sp.

Landare eta animalien taxonomi izena

Tayassu sp.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg.

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

pekazto (Bizk.).

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Euskaltzaindiaren Arauak

e. bekatu.

Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. bekatu.

Lexemen erregulartasuna

b-/p-.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'pekatsua'.

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

pekatsu.

Atzizkien araberako erabakiak

-zto.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

pekindar: Harluxet-LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ez dugu aurkitu ap. NekHizt.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

pekindar: J. Garzia (“pekindar txakurrak eta artzanor alemanak edo daniarrak”), J. Elosegi (“Yvanen zerri pribatua nintzen ni, beste batzuek pekindar bat edo boa bat duten bezala”); pekines: K. Izagirre (“egun pekinesen eta huskyen kakarik edukiko ez balu bezala noan espaloian”); Berria.info (“Txakur eskasa katuaren etsai da, edo bere buruaren: ez da galgo, San Bernardo, Pekines, Boxer, Fox Terrier, Husky siberiar”); pekin-txakur: J. Garzia (“Villegas Haedo-k oparitu zion pekin-txakurrarekin”).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Forma osoa ez dena

txakur pekindar sintagma osoan aipatuko da.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'azpikoa, mendekoa'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: pekora .

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Erabileremu dialektala

Ipar. batez ere.

Forma baten adiera(k)

azpikoa, mendekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, Ipar. markarekin. Oharra eta adibidea kentzekoak dira errekan azpisarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erreka eta peko sarreretan.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke Ipar. markarekin.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Azpisarrera gisa jasotzekoa erreka eta peko sarreretan.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

peko sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

postpos.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

inoren pekora egon.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

PEKOZ GAIN Patas arriba (fig.). * Hiri guzia pekoz gain itzuli zuen bere predikuen eta berthuten indarraz. Laph 198s

LB: 0; EPG: 0 ; ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: pekoz gain al revés, cabeza abajo, patas arriba alkandora pekoz gain jarri dut: me he puesto la camisa al revés; Adorez: 0; Labayru: 0;

pe2 iz. Ipar. Azpia. (Batez ere, leku-denborazko atzizkiekin erabiltzen da). Mihiaren pea. Zuhaitz baten pera badoa etzatera. Zu ene aterpe pean sartzeko. Hila eta ehortzia nago nire bekatuen pean. Harri handi baten peko aldeko gerizan. Artzainak, zatozte peko bordaraino (Ik. peko). Bostehun haur hamalau urtez pekoak. Zorren petik nolabait ateratzeko. Pekoz goiti, gain, gora: azpikoz gora.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, azpikoz gora formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa peko eta gain sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

PEKOZ GOITI Lo de abajo arriba; (fig.) patas arriba, en desorden. * Nola dire orai bet-betan ixildu? Edo hobeki erran dezadan, nola zeie ahoan mihia itzuli pekoz goiti? HU Zez 114. Han Sokratek ez zuena hiltzea onhartzen Athenaiko lege zaharreri desobeditu ez nahiz? Eta horra orai nun pekoz goiti ezarri nahi dituen. Lf (in Zait Plat XVIII).

LB: 0; EPG: 0; ETC: 2 “Ez hankak zeruraino pekoz goiti, ezta lau hankatan ipurdia ageri!” (Xabier Alegria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: pekoz goiti al revés, cabeza abajo, patas arriba alkandora pekoz gain jarri dut: me he puesto la camisa al revés; Adorez: 0; Labayru: 0;

pe2 iz. Ipar. Azpia. (Batez ere, leku-denborazko atzizkiekin erabiltzen da). Mihiaren pea. Zuhaitz baten pera badoa etzatera. Zu ene aterpe pean sartzeko. Hila eta ehortzia nago nire bekatuen pean. Harri handi baten peko aldeko gerizan. Artzainak, zatozte peko bordaraino (Ik. peko). Bostehun haur hamalau urtez pekoak. Zorren petik nolabait ateratzeko. Pekoz goiti, gain, gora: azpikoz gora.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, azpikoz gora formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa peko eta goiti sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

PEKOZ GORA (BN-ciz), BEHEKOZ GORA. Patas arriba, en desorden, revuelto, subvertido. "Etxea pekoz gora eman zuen (BN-ciz)" Gte Erd 9. * Urren zan otzara bat bekoz gora ipini. A Ezale 1897, 52b. Nik harentzat pekoz gora ditut oro ezarriko. Iratz 36. Munduan pekoz gora dire gauzak oro. / Jadanik gauz orotaz naiz dudatzen ari. Ib. 37.

LB: 7 “Linazasorok pekoz gora jarri du galdera” (Argia); EPG: 2 “Han, oro pekoz gora aurkitzen dugu” (Marzel Etxehandi); ETC: 16 “itsasoa arras urdin, kea kulunkarazten duen haize epela sentituz, euliak eta liztorrak burrunbaz dabiltzala eta, ez oso urruti, itsasoko uhinen harrabotsa, hondar gainean pekoz gora jarria dagoen batel xaharraren oinetara heldu diren uhinena “(Luis Berrizbeitia).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: pekoz gora al revés, cabeza abajo, patas arriba alkandora pekoz gain jarri dut: me he puesto la camisa al revés; Adorez: 0; Labayru: 0;

pe2 iz. Ipar. Azpia. (Batez ere, leku-denborazko atzizkiekin erabiltzen da). Mihiaren pea. Zuhaitz baten pera badoa etzatera. Zu ene aterpe pean sartzeko. Hila eta ehortzia nago nire bekatuen pean. Harri handi baten peko aldeko gerizan. Artzainak, zatozte peko bordaraino (Ik. peko). Bostehun haur hamalau urtez pekoak. Zorren petik nolabait ateratzeko. Pekoz goiti, gain, gora: azpikoz gora.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, azpikoz gora formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa peko eta gora sarreretan.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

pelaka, pelakatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-katu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

pelatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 101; pelbis(-)zoru 10 (Consumer); ETC: 157.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: pelbiko izond. pélvico, -a, pelviano, -a zoru pelbikoa: suelo pélvico; Adorez: 0, Labayru: pelbiko adj. Anat. pelviano -na. Hegats pelbikoa: Aleta abdominal, aleta pelviana; NolaErran: 0. // Euskalterm: hezur pelbiko (Med. TN da). pelbis-zoru (TN da; es suelo pélvico).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Honekin batera, zoru pelbiko azpisarrera egitea proposatu da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-s.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Anat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. menda / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

menda.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

borroka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

pelea(tu), peleatzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Erabileremu dialektala

Heg.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

borrokatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

pele- hasiak 55 dira (IE 32, HM 23), pere- hasiak 53 (IE 17, HM 34, EB 2): pelegri 11, Z (Xarlem 2; Etch 4; Ip Hil 4; Etch in Etxde JJ); pelegrin (eta pelegriñ) 12, IE-ZuAm (Tt Arima; Dh 2; CatLuz; Gy 5; Ox; Casve SGrazi 2); pelegrino (eta pelegriño) 19: B 9 (Cb CatV; AB AmaE 4; Kk Ab II 4), G 7 (Echag 5; SMitx Aranz 2), IE 3 (CatR; CatAe; CatSal); eta pelegrino-bizi 1 (Echag); pelegrinatu 1 (Echag); pelegrinazio 4, G (PE; Moc Damu; Goñi; SMitx Aranz); pelegrinaje 3 (Xarlem 2; Azurm HitzB); pelerin 3, L-Z (Harb; Volt; Tt Arima); pelerinaje 1 (Ip Hil); peregrin 16 (Laph; behin peregrin arropa); peregrino 18: B 2 (Kk Ab II: peregriño-txantel; Ur MarIl: peregriñu); G 15 (Mb IArg I; Cb 10; Gco I 2; Goñi) eta GN 1 (CatUlz); peregrinazio 18: B 1 (Kk Ab II: peregriñaziño); G 15 (PE; Ud 4; Goñi 10), EB 2 (Arti Ipuin); peregrinanza 1 (Mb IArg I).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

pelegri 1 (Etxahun Iruriko: pelegri bide); pelegrin 1 (EB: Etxde); pelegrino 1 (M. Lekuona); peregrinatze 2 (Jaunaren Deia 1973); peregrinazio 4 (J. Perez de Senosiain; Argia; Euskadi jaietan. 90; I. Urbieta).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

pelegrin : HiztEn-LurE; pelegrinaia : HiztEn-LurE; pelegrinazio : HiztEn; Euskalterm 2; pelegrino : DFrec 2; AB38 1; HiztEn; Euskalterm 1; peregrinazio : DFrec 2; AB50 8; peregrino : AB50 1; HiztEn ("ik. pelegrin").

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'erromesa'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. batez ere: Ik. erromes.

Lexemen erregulartasuna

-l-/-r-.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-aia/-aje.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

erromesaldia.

Euskaltzaindiaren Arauak

Pelecanus onocrotalus.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ano.

Landare eta animalien taxonomi izena

Pelecanus onocrotalus.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. h. film.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Heg. Ik. filme.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

peila 1, AstLas / XVIII ("Jo xufletez. Bataila bi mitilak. Minika eman bi suflet eta untsa peila, eta bi aldetalat" — 'pelia[tu]' ote?); pella 1, Mdg (aza-moten izenez ari, "aza beltx [la de ibierno]; burumo [repollo], pella [brogil]").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

peila : Euskalterm 1 (coliflor); pella : AB38 1 (pella) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn, LurE, AB50.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elexp Berg: " pélla, péllia (b) iz. Irinez eta esnez eginiko orea arrautzetan pasatu eta prejituz egindako torrada. Leche frita. Pellak eta torradak jateko oitturia dago Karnabaletan" // Etxba Eib, cf. EibarEusk: pellak .- Ahiez eginiko ore frijitua. Erderazko 'torradas'. "Zatzuk, Zuloagan, Eibarko eitzarixegaz pellak jaterakuan: —Banajekixan Eibarren gauza ederrak eitten zittuena, baiña olako legatz prijidurik iñoiz jan nik!"" // Ugarte Legazpi: " peilla(k) iñautaroko gozokia, aiezko turrarak".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

peila : HiruMila (ik. azalore), DRA (peilla — bróculi, variedad de la berza); PMuj DVC (bróculi, brecol); pella : HiruMila (pella; pelotita), DRA (pella; pelotilla) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Lexemen erregulartasuna

ll.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 Naf. 'azalorea'. 2 'ahizko pastela'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Pella / pellatar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

LBeh (2014-04-03): pellet 63: Elhuyar 18 (adib.: “Pelleta egiteko oinarrizko lehengaia zerrautsa da”), Berria (“Zehaztu du, halaber, neguan denda berotzeko egurra eta pelleta baliatzeko asmoa dutela”), EiTB 20 (adib.: “Pellet-a izango du hizpide nagusi Jokin Aldazabalek astelehen honetako "Ekosfera" irratsaioan”), Argia 24 (adib.: “Pellet ingelesezko hitza da eta pikor txikia esan nahi du”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: pelet : Berria (“peletik gehiago du berotik baino”); Ez dugu aurkitu pellet formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak