Euskaltzaindiaren Hiztegia

Jatorrizko forma

non, nun [non da hobestekoa].

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: hala... non, halako eran (gisaz, maneraz)... non, non edo han, non edo non, non ere 1: non ere baitzaude, kanpoko zara eta arrotz. 2: Erromara jo zuen non ere sasoi hartan aurkitzen zen Hugolino , non (eta) ez... -n: etorriko gara, non eta ez duen sekulako euri-jasa egiten.

Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua

non bakarra onartu da, nagusitua baita gaur, nun baztertuz.

Adizlagunetikoak

non edo han, non edo non; non ere; hala... non; halako eran (gisaz, maneraz)... non; non (eta) ez... -n.

[hain] hain laster 2 adb. (ez hain laster... non... esapidean, 'bezain laster', 'berehala' adierarekin). Ipar. g.g.er. Berri ikaragarri hori ez zen hain laster barreiatu herrian, non aurpegi guztiak goibeldu baitziren: berri ikaragarri hori herrian barreiatu bezain laster, aurpegi guztiak goibeldu ziren.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ez hain laster... non... egitura azpisarrera egitea komeni da eta oharrean ageri dena definizio gisa jaso. Adibidea eta azalpena mantendu, baina azpisarrera berrian.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

(h)an nonbait (eta -u-) segidako 18 ager. jaso ditugu: B 1 (Erkiag BatB: "Ba eban Gabontzak an nunbait zer egokia ereti aretarako"); G 3 (Moc Damu: "neri kanta-papelak ekartzen dizkidatenean, goizero ganadubak zaindutzen nagon bitartean jardungo naiz buru-belarri aiek ikasten, eta nola buru aundiya baitetan, berialaxen ikasiko ditut; nola naire bi illabete igaro orduko an nunbait, eta gero zuretzat izango dira"; Lek SClar: "Itzal gutxiko koplatxo au, berriz esanda ere, an nunbait XIII, XIV, XV gizaldian sortua izatea merezi luteken aietako bat da"; Berron Kijote: "Nere miñ-oldearen oiartzun trixteak ez dituzte entzungo Tajoko ondarrek ezta Betis famatuaren olio-arbolek ere; an nonbait zabalduko bait-dira arkaitz-gaiñetan edo-ta zoko-unetan, mingaiña geldi eta itzak bizi-bizi"); IE 12 (Barb Sup 6, adib.: "han nunbait, lurrean edo... nunbait", "herriko mera egin zuten, han nonbait Garazin", "Eta horra non, han nonbait, Ahatsako bidean, bertze irrintzina bat eraikitzen den samina", "Eta huna non, han nonbait, Aphat-Ospitaleko kasko hartan, entzuten duen irrintzina bat gaitza!"; Etcham: "Beste gizonak ere ohartu Han nunbait zerbait bazela"; JEtchep: "Bat-batean, han nunbait, urrun, garrasia karats bat, emazte garrasia bat: hel!"; Larz Iru: "Mendian pekatuko dukalarik, bakarrik han nunbait galdua, zazpi aldiz oraino, nik erabili gogoeta berak eginen dituk!"; Ardoy SFran: "Azkenean Larunbat Saindu bat iragan ondoan urruneko urarte baten bakean, han nunbait!"; Lf ap. Zait Plat: "Platonek ez du holakorik aipatzen: Aristotelek errana gatik, ez du iduri haren erakasleak airean utzi dituen, han nunbait, ideia famatu hoik"; Xa Odol: "Askotan, gu etxeratu gabe, ahantziak izaiten zitaizken guk han nonbait kantatu pertsuak"); EB 2 (MEIG: "Euskarak bere garbitasun hartan iraun zezakeen Paradisuko hizkuntza zeino, baina Lur-paradisua utzi genduenez gero, han nonbait, Phison, Gehon, Tigris eta Euphrates hibaien inguruan, maiztu, zarpildu eta lohitu beharrean aurkitu da", "Han nonbait, urruti behintzat, edukiko ahal ditu Jainko urrikaltsuak!").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

han nonbait (eta -beit, nun-) 10: G 1 (B. Estornes: "Muru aldera jo omen zuan, ta an nunbait begietatik izkutatu omen zan"); IE 5 (Barb 2, OEHko testuinguruetako batean eta "... pipa hartarik kurumilka zoan kheari beha, khe hura batere ikusi gabe, begiak han nonbeit galduak"; S. Erramouspe: "Uhaitz garbia denean zelhaietaraino heltzen, / Han nunbait lear artean, ohart gabean da hurtzen"; Larz: "Artzain hori ere han bizi duk ba... han nonbait Mendialdean"); EB 4 (Hiriart-U 2: "Hamalaueko Euskaldun gerlariak, han nunbait erori zireztenak, edo nolazpait bizirik gibelerat jin zireztenak", "Eskerrak nahi ziozkaten Jainkoari bihurtu etxerat itzulirik, bai eta otoitz egin, han nunbait utziak zituzten beren lagunentzat"; I. Zubiri: "Atzerantz jo zuen isil-isilik, han nonbait, guztien mahaian zegoen euritako bat hartu, eta hezle baten zartailu gisa erabili zuen"; MEIG); hantxe nonbait EB 1: I. Azkune ("Ni harri eta zur nengoen. Lidenbrock irakaslea ere, hantxe nonbait").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

han nonbait : EuskHizt (adib., "Badoazke lasai Josetxu eta Txantxo Miamira; han nonbait, urruti behintzat, edukiko ahal ditu Jainko urrikaltsuak!") // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

han sarrerari dagokion azpisarrera.

hara non 420.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hara non 274.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

adib: hara 3 (Izen sintagma baten ezkerrean, hark adierazten duena aurkeztuz edo; oso hurbil ez dauden pertsonei edo gauzei dagokie berez, baina hona eta horra-ren ordez ere erabil daiteke). Ik. hara han; hara hemen; hara hor. Hara erregina. Hara gure herriko mendiak. Hara zenbait adibide. || (Zehar-galdera baten ezkerrean). Hara zergatik. Hara non diren mendi maiteak, hara non diren zelaiak. Hara zer dioen orduko erabakiak. Hara zer ergelkeria!

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Paradigmako gainerakoekin batera azpisarrera gisa jasotzekoa.

Esapideei dagokien sistematika

cf. hona non, horra non.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hara sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hara non diren mendi maiteak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hara eta non sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ortxe nonbait (eta nunbait[en]) 6: a) 'más o menos' adierakoak 2: Zab Gabon ("Nere zor-artzekoak ortxe nunbait berdin izango dirala"), Lab EEguna ("-Tokitan dago. Gutxienez ordu beteko bidea.—Ortxe nunbait"); b) 'pase, como mucho' adierakoak 2, JAIraz Bizia ("Bakoitzak gauza pantesigarrik erakustea, ortxe nunbait, bañan lotsagarrikerik?", "Bixenta bere senarrarekin sendi ezagunen batengana joan [...] ortxe nunbait, bañan bakarrik ibiltzeko gauza ez zan"); c) 'en algún lugar' adierakoak 2: Ag AL ("Ortxe nunbaiten ikusi ditu iausten bere seme morrosko biak"), Anab Poli ("Ortxe nonbait len ere sukalde-lanetan aritua zala"); ortxe nunbaiteko 1, 'pasable, regular' adierakoa: JAIraz Bizia ("Eskerrak ibai aundi arren inguruk ikuskarrik zirala, ortxe nunbaiteko joanera egin zuten").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(h)ortxe nonbait (eta nunbait) 3: Gipuzkoarra 1911 ("Pello.-Lenago ala zesazuten beintzat, eta zubek ziyozutenez, karlatarrak ukale ezpaziran, ausle beñepen ortxe nonbait"), J. Elorza ("Lurraren zentroan dagoen tenperaturak 5 500 metro gradu C guti gora behera ditu, Eguzki gainean dagoena bezala, hortxe nonbait"), Lab ("Ikutu bat edo beste egin zizkiola, ortxe nunbait").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ortxe nonbait : DFrec 1 (Goiz-Argi: "Eun albistari ortxe nonbait berrien egarriz") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ortxe nunbait : PMuj DVC (adib. gisa: una cosa así) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

hortxe nonbait 7: Consumer (“Ondoren 42-45ºC-taraino hoztu eta hasierako hartzigarria erein egingo da bertan, %2an, hortxe nonbait”), Berria 2 (“ETAk berrogei urtean baino halako bi hortxe nonbait-, lauzpabost mila zaurituak alde batera, gehienak zibilak”), EiTB (“50eko hamarkadan edo hortxe nonbait, inguruotako biztanleak basa-boilurra biltzen hasi ziren”), Euskaltzaindia (“Horrelako gauzetan zaila da epaiketa batean balioa izango zuketen frogak aurkeztea, baina, guretzat, Nemesio Etxanizen lekukotasuna sinesgarritasun osokoa da, are gehiago hasieran batere aurkakotasunik gabe eta aldekotasunez onartu baitzuen haren izendapena, eta zenbait poema itzuliren hitzaurregile ere hortxe nonbait izan baitzuen”), Argia 2 (“Baliabideez ahulenei kalte handia eginik, baina oharkabean etorri zaigun bezala, joan ere antzera egingo zaigu, hemengo erakundeen eragina erabakigarri gertatu barik, hortxe nonbait”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hortxe nonbait 9: Berria (“Istripuren baten ondorioz edo oroimena erabat galdua bagenu esango genukeen azkoitiarren eta azpeitiarren intonazio berezia gaur goizeko kontua zela, gure adinekoen berrikeria, baina badakigu norengandik ikasi genuen euskaraz, eta gure hizkuntza-oroimena iristen da XIX. mendeko azken laurdenera hortxe nonbait, hots, bertsook jarri edo bota ziren garaitsura, eta badakigu zer ikasi dugun: hizkuntza ongi finkatua, huskeria batzuk gorabehera”), Karlos Linazasoro 2 (“Seiehun bat nagusi bilduko ziren, hortxe nonbait; jende gehiegi”), Iñaki Segurola (“Hi eta ni bezalatsu, edo hortxe nonbait: hi ni haiz hizketan; ni hi nauk ni ixiltzean”), Andoni Egaña (“Hortxe nonbait zeukaten gainerako epaimahaikideek ere: batek seigarren, beste batek bosgarren, hiruk zazpigarren, zortzigarren beste bakarren batek... Jonen maisu zen epaileak bigarren zeukan!”), Jon Muñoz (“Gutunetan aipatua da Cécilek hamabost urte dituela, Dancenyk ere hortxe nonbait seguru asko”), Joxemari Iturralde (“Eta besteak hortxe nonbait ibiliko ziren”), Juan Kruz Igerabide (“Hamabost egunen buruan, hortxe nonbait izango zara zaldian ibiltzeko moduan, baina orain ez”), Pako Aristi (“Gaur berriz, telebistako hizlarien aurpegira begiratu behar, orain ere hildakoren bat edo batzuek baditugula antzemateko; eta autoaren frenazoa denean, hortxe nonbait izango da”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

erabilia da; baina, hiztegian jasotzeko, aski izan liteke hor nonbait arautua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

hor nonbait azpisarrera da hor sarreran; beraz, hortxe sarreraren azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hortxe sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Lexemen erregulartasuna

edo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

non sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

BizBerba: "nonedonon (nonbait): en alguna parte".

Lexemen erregulartasuna

edo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

non sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1: non ere baitzaude, kanpoko zara eta arrotz. 2: Erromara jo zuen non ere sasoi hartan aurkitzen zen Hugolino.

Lexemen erregulartasuna

ere.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

non sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NON ZER. (En oraciones interrogativas indirectas). Qué dónde, qué y dónde, qué en cada sitio. Cf. NON-ZER-BERRI, NON ZER IKUS. Jakiñ oi dabee nun zer paseetan dan. JJMg BasEsc 115. Non zer pasatzen den / nahi dio ekharri / dama arranoari berri. Gy 182. Igorri zuten non zer othe zen jakitera. Laph 83. Behar dugu jakin, eta ahal bada ikusi non zer iragaiten den. Jnn SBi 36. Ea non zer hatzemanen duten dabiltzanetarik. HU Zez 167. Ez naiz mintzo meza bezperen entzuteaz, nahiz balitaken nun zer erran. Ib. 11s. Berak agintzen du non zer lan egin. Ag G 365. Holandia handik hurbil baitzen harat ihes egin nahi zutenek bazakiten norat bil eta nun zer galda. StPierre 32. Nun zer galtzeak diren / populuendako, / Jinko Jaunak bakarrik / ikusten tu oro. Etcham 136. Nun zer aldatu zalantzan bazaude. Munita 152. Eta haratago ere itzuli bat egin, nun zer ikusiko eta kausituko zuten. Zerb Azk 9. Begirakune luze galdezgarria egin eban, nun zer ikusiko. Erkiag Arran 187. Lur zabala nasturik ikusten zuten, non zer dagoen etzekiten. Zait Plat 90. Adi-arazi beharrez herrian non zer den onik. Lf in Casve SGrazi 17. Ehun urteko xaharrak ere badu nun zer ikas. EZBB I 107. v. tbn. Nun zer: Lf Murtuts 9. Jesusen ondotik zabiltzan, hura galdu nahiz; eta hortakotz, bilha non zer huts atxemanen zioten. Jnn SBi 22. (Utilizado con el sentido de 'índice'). Nun zer. JE Bur 215, Ox 211 e Iratz 90.

adib.: non 2 adb. (Zehar-galderetan). Ez nekien, gaixo honek, non sartzen nintzen. Liburuak ez baitzioen ez non eta ez noiz atera zuten. Ez lukete jakingo hori non bilatu. Jainkoak daki non! Piarresek ez dio bakerik ematen non zer gaitz duen aitorrarazi arte. // bakea eman Bakean utzi. (Batez ere ezezko eta aginterazko esaldietan erabiltzen da). Piarresek ez dio bakerik ematen, non zer gaitz duen aitorrarazi artio

non zer : Zuzenbidearen Euskal Akademia (“Non zer bilatu, eta, antza denez, geu gara historian lehenak, halako sortzaile goretsiak, gure euskarari betidanik falta duena eman behar diogunok”), Elkar (“Hiriburuaren mugen barruan ere bai baitago klase arteko borroka, auzoz auzo, non zer ipini”), Deia (“Galderari erantzunen bat emateko, munduan zehar bidaiatzen hasi zen, non zer kausituko, bere motozerra astuna lepoan zuela”), Consumer (“Zenbait hondartzak badituzte edukiontzi bereziak gai bakoitzarentzat, baina halakorik ez badago edo zalantza sortzen bazaigu non zer bota behar den, hobe da norberak gordetzea, egoki birziklatzeko modua izan arte”), Berria (“Gehienek, hala ere, ez zioten uko egiten gure bizkar ohointzan edo lapurretan aritzeko paradari; maiz, gure sukalde eta gurdietara hurbiltzen saiatzen ziren, non zer harrapatuko”), Jakin (“Bertsolaritza kantuzko hitza izanez, kantariek badute segur non zer goza bertsoen alorrean”), Erlea (“Non zer harrapatu ibiltzen ginen garai har¬tan, euskaraz zer irakurriko, eta halaxe hartu nuen lehenengo alea, eta, momentuko, harpidedun egin”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

non zer : Herria (“Azaroaren 11n Donapaleuko frantiskotarren etxean Manex zenaren liburutegia publikoari idekia da, hor, Margitta Mathieu garruztarrak presentatu ditu harekin arduratzen den talde suharrak sailkatu liburuen eta aldizkarien gaiak eta non zer aurki daitekeen erakutsi jakinaraziz astearte aratsaldez publikoari zabalduko dela liburutegia...”), Berria (“Tripetako zorriak ordurako kexatzen hasiak, non zer jango hasi naiz”), Urtzi Urrutikoetxea (“Auzoko nagusiek, eraikuntzan zebilen gurasoren batek, ohartarazi gintuen gure gabeziez, non zer hobetu, zelan hesitu pasabideak...”), Mirentxu larrañaga (“Hanley sarjentua gibelean izan arren betiere, non-zer harrapa, itzuli egin baitzen gure heroi txapelduna, hari aurpegi eman eta odola mehetzeko gauza zen bakarra”), Edorta Jimenez (“Non zer ikusi, bitxi, harrigarri, ez ohiko edo, besterik gabe, etxean eskura ezingo lukeena, horixe erosteko grina pizten zaio”), Joseba Sarrionandia (“Non zer harrapa zebilen jende asko, kanpora ihes egindakoen etxeetara sartzen ziren”), Jon Alonso (“Zaldidunaren ahotik non zer berri den jakin duenean, gobernadoreak xixtu batez ekharrarazten du muthil bat, mezu batzuk ematen diotza eta erraiten dio”), Michel Oronoz (“Murruetan lerrokatuak ziren mailetan ber nahasketa, berak zekien non zer”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide lexikalizatua da, eta azpisarrera gisa gehitzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa non sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. nonahi / AS: non-nahi den Sin. nonahi den, non-nahiko Sin. nonahiko, non-nahitik Sin. nonahitik, nondik-nahi.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EArauak 10.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

nonahi.

Adizlagunetikoak

non-nahi den, non-nahiko, non-nahitik.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-nahi: cf. EArauak, 10: "lehen osagaia n-z (...) bukatzen bada, hitz batean (nonahi, zenbanahi, nondinahi, nonahitik), edo marratxo baten bidez bereziak (non-nahi, zenbat-nahi, nondik-nahi, non-nahitik) idatz daitezke".

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Sin. nonahi den.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

nonahi den.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

non-nahi sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Sin. nonahiko.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

nonahiko.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

non-nahi sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Sin. nonahitik, nondik-nahi.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

nonahitik, nondik-nahi.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-nahi + -tik.

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

non-nahi sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: nonbaiteko, nonbaitera h. norabait, nonbaitetik, nonbait han, nonbait hor, nonbaitik Ipar. 'nonbaitetik'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: nonbaiten .

Adizlagunetikoak

nonbaitetik (nonbaitik), nonbaitera (hobe norabait); nonbait han, nonbait hor, nonbaiteko.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bait.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NONBAIT ERE. a) Sin duda, seguramente. Mosen Bernat, pensa ezak karzel hori gaitz bada, / nonbait ere ifernuia are gaitzago dela. E 243. Ta nonbait bere / gogoeta asko igaro ondoan, / gizon zikotzto bati yarri yakon buruan / bêbala nos edo nos ezkontzeko ordua. Zav Fab RIEV 1907, 538s. Andia da nonbaite bere nire bekatuen anditasuna. Añ EL2 192 (EL1 186 nonbait). Mesede guzizkoren bat nunbait ere Ama Andre Birjiñak an egin ziola. 'Sin duda'. Aran SIgn 18. Oartu zan zuaitz ura guzia txingurriz betia zeguala, nunbait ere an zeukaten kabia. Bv AsL 143. Gizon andiai nunbait ere gutxitan itz egiten ta gero oilotu zaigu. A Ardi 93. Nonbait ere etxe oen jabea ezta ba nornai. Inza Azalp 32. Bestelan ez eban [Evak], nonbait ere, lotsa gorriz ikopean ostenduten arrapaladan ibili bearrik. Erkiag Arran 25. Sasilora esatea, egokiago litzaken, nunbait be...! Ib. 142 (BatB 198 nunbait bere). Ripeu, Rusia garaikaldeko mendiak, nunbait ere. Ibiñ Virgil 106. Nunbait ere jaun arek kartutxoak nik artu nituala jakin zuan. Alkain 60. Pekatua zela uste zuten nonbait ere. Ostolaiz 141. Por supuesto. "Nunbait be (V-gip), nunbaita be (V-m), nunbaite be (V; Alt)" A EY III 261. "Nunbait be, nunbaita be!, no faltaba más, estaría bueno!" A Apend. Errialde orretako bizi-zirkiñak euren esku ta ardurape egozan, kontrolpean nunbait ere. Erkiag Arran 136. Laugarren mailean, nunbait ere, laboraiena [taldea], brontzazkoa! Zait Plat XVII. Nonbait ere, belar gurian exerita gaude. Ibiñ Virgil 38. b) (nonbaite AN-gip ap. Gte Erd 232). En alguna parte. Santuen bizitzaren baten nunbait ere irakurri zuela. Aran SIgn 27. Nonbait ere zerbait billatuko al diagu. Urruz Zer 52. Nonbait ere nere urdailak jarioa bide du. A Ardi 69. Nunbait ere sartu bear. Salav 77. Joxek eta biok nunbait ere arkituko diagu zerbait. Alkain 156.

adib.: nonbait 1 adb. Tokiren batean. (Ezezkoak ez diren esaldietan erabiltzen da). Ik. inon; non edo han. Bi ohar horiek, nonbait sartu behar eta, hementxe sartu ditugu. Beste nonbait esan dudanez. Nonbait ere zerbait bilatuko ahal dugu!

nonbait ere 2: Argia (“Hor da nonbait ere, etxe aldean”), Euskaltzaindia (“Ohore egit(ea) dago phuntia: bost sos khosta hogei phaka-eraztia bide har, etzakiat sobera elizatekianez hamarren galthatzia: hetan joan jinak, (prezioak) lana ezari, osagarriari phezia arhintxiago lukek ta herioak bethi ogen dialakoz (eliro egin) deusere bena bai zerbait kontzientziari; ezi monopolioa duk ohoinkeriaren askazi huillenena; nonbait ere e(z)kiribuz bere kastigoa diana”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nonbait ere : Koldo Zuazo 7 (“Nonbait ere, euskalkiak ez izan haientzat nahikoa osoak, jasoak eta duinak! Pentsaezinekotzat jotzen dute batzuek ingeniaritza genetikoaz, esate baterako, euskalkian jardun ahal izatea”), Fernando Rey 3 (“Nonbait ere eraso izugarria egin dute hegazkinetatik”), Pablo Sastre (“Oraindik maite gaitu nonbait ere zeruak; aurten elur pixka bat eman digu behintzat'”),…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

OEHko adierakoa (‘dirudienez’) azpisarrera gisa gehitzekoa da, adibide batekin: “Nonbait ere, euskalkiak ez izan haientzat nahikoa osoak, jasoak eta duinak” (Koldo Zuazo) moduko zerbait.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nonbait sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nonbait sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nonbait sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nonbait sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Euskaltzaindiak lehen pasaldian erabakia da hobestekoa

Ik. nonbait.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nonbait sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: h. norabait.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Bizk. g.er. Ik. norabait.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bait + -ra.

Atzizkien araberako erabakiak

-ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nonbait sarrerari dagokion azpisarrera.

Txostenaren laburpena

banaketa nagusia, -tik IE / -etik HM (batez ere G) eta EB bide da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

nonbaitetik (+ nunbaitetik) 31 aldiz agertu dira: B 2 (Ag Kr; Bilbao IpuiB); G 17 (JanEd I; Ud; Tx B II; Ir YKBiz; TAg Uzt; Etxde JJ; JAIraz Bizia; Uzt Sas; Zait Plat; Ugalde Iltz 3; Vill Jaink), L 4 (Izeta DirG) eta EB 8 (MEIG); nonbaitik (+ nonbeitik, nunbaitik, nunbeitik, nunbetik) 59 aldiz: L 46, BN 10, Z 1 (EZ Noel; Lg I; Arch Fab; Gy; Dv Lab; Hb Egia; Bordel; Laph; ChantP; Elsb Fram; Jnn SBi; Arb Igand; HU Zez; JE Bur; JE Ber; Barb Leg; Ox; Etcham; Zub; Iratz; Lf Murtuts; Mde Pr; Zerb Azk; JEtchep; Larz Senper; Xa Odol; Mattin), eta G 2 (Berron Kijote, Uzt Noiz); eta 4 nonbaitikako (nunbaitikako 3, nunbeitikako 1: Arb Igand, HU Zez, Iratz; Zait Plat); besteak: nondibait G 2 (Ldi, Or); nondikbait G 3 (Izt C, Vill Jaink) nondipait EB 2 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

nonbaitetik (+ nunbaitetik) formek 19 ager. dituzte: B 2 (S. Onaindia, S. Muniategi), G 1 (J. Azpiroz) eta EB-EgAs 16 (Jazten; UZEI; M. Izeta; Elhuyar; I. Bernaola; M. Etxezarreta; X. Gartzia; Gure Erria, 1972; J.J. Goenaga in Zeruko Argia, 1972; K. Mendibehere in Zabal, 1978; Egin, 1987; I.B. in Egin, 1988; I. Gorrisi in Egin, 1989; Villasante; Sagardoa; G. Barandiaran); nonbaitik (+ nunbaitik, nunbeitik) 14 dira: G 1 (P. Urruzuno); IE 9 (P. Larzabal in Gure Herria, 1936; P. Lafitte in Gure Herria, 1952; P. Duny in Gure Herria, 1967; Eskualduna; JEtchep; Zerb; Iratz; R. Idiart in Ekaina, 1990); EgAs 4 (Agiro Mendi in El Día, 1932; X. Arbelbide in Deia, 1986); eta nunbeitikako 1 (M. Lekuona in Gure Herria, 1962).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

nonbait ( et ) ik : HiztEn-LurE; nonbaitetik : DFrec 3; nunbaitetik : DFrec 2; nonbaitik : DFrec 1; nunbaitik : DFrec 7; nondibait : DFrec 1; nondik-bait : Hizt-En; nondipait : DFrec 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Tradizioko erabilerek bermatzen dute

nonbaitetik forma hedatuxeagoa da, gaur ere.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bait + -tik.

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nonbait sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ipar. 'nonbaitetik'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. nonbaitetik.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bait + -tik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

nonbra, nonbratzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. e. kopuru.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Ipar. marka soiltzekoa da, noski.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Herr. Ik. kopuru.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: nondik(ak)o, nondik edo handik, nondik ere: hitzak hartu behar dira, nondik ere baitute beren etorkia, nondik nora, nondik norako.

Adizlagunetikoak

nondik edo handik; nondik nora, nondik norako; nondik ere.

Atzizkien araberako erabakiak

-tik.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Lexemen erregulartasuna

edo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nondik sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: hitzak hartu behar dira, nondik ere baitute beren etorkia.

Lexemen erregulartasuna

ere: gald. + ere + bait-/-en.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nondik sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NONDIK ETA NOLA. Cómo. Etzaudezila kurioskiago miratzen nondik eta nola heldu zaitzun. SP Phil 487. Bethi argoitan daude nontik eta nola jende gaztier auzi dien eginen. Egiat 232. Nondik eta nola ezagutuko dezu Jainkoaren ontasun eta maitagarritasun paregabea? AA III 401. Baña nondik eta nola etzekitela gertatu zan. Izt C 161. Beti bizi izan zan, nondik eta nola Jainkoa obeto serbituko zuen. Lard 30. Ez baditu Yainkoak egin, nondik eta nola hasi dire? Hb Egia 10. Nondik eta nola haziko zituen batere buruari eman gabe. Laph 243. Ta beti nondik eta nola gaitz eta miñak gureganatuko zituen ibiltzen zan. Bv AsL 53. Zeremoni modu batek nondik eta nola bere asiera izan zuen billatuaz. Arr May 175. Lagundu, bai, egiten dio [zentzuak] adimenari [...] --nondik eta nola ezagun gabe--. Or QA 138. Orra, beraz, nundik eta nola atera dezakegun kopla baten gotiko-izaera. Lek SClar 112. Nundik eta nola etorria zan. NEtx LBB 17. v. tbn. Urruz Auspoa 113, 40. Ill Testim 6. Nundik eta nola: Salav 20. Cómo es que. Nondik eta nola orain arteko Gaxuxa [...] onbera, ain zakar [...] biurtu zaigu? Etxde JJ 76. [Mendi] au nundik eta nola duten [Elduaindarrak], sekula ez det entzun. JAzpiroz 71. (Nondik eta nolako). Antzerkitto bat izan ginuen eskolen bururatzeko. Nundik eta nolakoa erraiteko ez nakike orai. Larre ArtzainE 133.

nondik eta nola 35: Argia 11 (“Nondik eta nola iritsi zinen pentsatzera aipatzen ditugun gauza guztiotan gakoa energian datzala?“), Elkar 3 (“Nondik eta nola iritsi zen Zarautza, ez nuen argitzerik izan”), Deia (“Liburuak ongi adierazten du nondik eta nola sortua den sentimendu hori”), Consumer (“Halaz ere, zein adar ebaki, nondik eta nola moztu behar den, zalantza iturri izaten da: landareak akabatu eta egiazko sarraskiak egiteko arriskua dugu, denak berdin-berdin tratatuz gero”), Berria 10 (“Informazio honen arrastorik ere ez zegoelarik frantses hedabideetan, nondik eta nola jaso izan zitekeen zilarrezko informazio hori zen galdera“), Goiena (“Erleak eta ezti erakusketa: nondik eta nola ateratzen den eztia”), Jakin 2 (“Beti izan ditugu maisu azkarrak nondik eta nola ibilli irakatsi digutenak, naizta berak, euskeraz tautik idazteke xeru gozoenean bizi izan”), Erlea (“Esate baterako, nondik eta nola hartu zituen testuak, eta zein irizpidez?”), DiarioVasco (“Hau Udalaren ideia da, non helburua «herriko kondairak, ohiturak edo tradizioa biltzeko ahalegina» den «gauden tokira nondik eta nola heldu garen, gure aurrekoen sinismenak eta imaginarioa ezagutzea garrantzitsua dela iruditzen zaigulako aurrera egiteko»”), Uztarria 4 (“Nondik eta nola gustatzen zaizu sokari heltzea?“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nondik eta nola 19: Herria (“Luzien Etxezaharreta: Nondik eta nola jina zaizu gauzen esplikatzeko talentu hori?”), Pello Zabala 2 (“Eta nondik eta nola lortuko? Enpeinu eta saio guztiak gutxi zitzaizkion...”), Urtzi Urrutikoetxea (“Pena apur bat ematen zidan, ikus bainezakeen gizon gazte, adimentsua zela, eta, gaizkilea izan arren, aurpegi erakargarria zeukala aitortu behar nuen; gustura jakingo nuen berari buruzko kontu gehiago, nondik eta nola eta iraganeko zein gaiztakeriarengatik bidali zuten espetxera, baina oraingoz gauza bakarra jakinarazi zigun, gure eginbeharrekoez Herr Oberscharführer-ek emandako aginduen berri emango zigula”), Javi Cillero (“Askotan galdetu didazue nondik eta nola bildu dudan hainbeste zeresan eman eta emango duen olerki sorta hau”), Koldo Izagirre (“Eta ez galdetu nondik eta nola!”), Txiliku (“Isilik ezin egon eta, neuk ere ez dakit nondik eta nola sortutako burutazio txolin eta bat-batekoari bideak zabalduz, esan diot”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Galdetzaile lexikalizatua da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nondik sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NONDIK ETA NORA a) Cómo, por qué medios. Beti ebillen bera nondik eta nora ni irabaziko ninduan. Añ EL2 64. Nundik ta nora ez dakiala / joten dan legetxe kaira. AB AmaE 47. Nundik eta nora samurragotu? Zein era ta jokabidez bigundu? Erkiag Arran 154. Nundik eta nora ez dakiala, aundien edo aundinaien usaiñaz jabeturiko gogoa ez yaka, ba, sortu? Erkiag BatB 138. b) Por qué motivo. Esan egizu zeure gloria / zelan jarri dan gautua, / nondik ta nora gaur zu zagozan / orrenbestean galdua. AB AmaE 74. Adalbaldori, nondik eta nora ezekiala, biotza illunduten asi iakon. Ag AL 163. Zer jazoten da?... / Irintzi orrek nundik eta nora urten dau? Enb 39. Mundua zergatik? edo nondik eta nora? Vill Jaink 32. c) +NONDIK ETA NORAT. Por dónde. Otuak baekian nundik eta nora etorren autua. SM Zirik 13. Nundik eta nora dezuz [umeak], / andratxo gaztea? Balad 127. Huna non zagon lehenik herriari buruz Eliza, behatuz nundik eta norat zoan gure herria. Larre ArtzainE 269. De dónde a dónde. Juan da galdetu zetsan nundik eta nora ebillen. Etxba Ibilt 463.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nondik eta nora 9: Herria 2 (“EUSKAL ROCK'n ROLLa: nondik eta nora”), Imanol Unzurrunzaga 2 (“Nondik eta nora sartu ziren hauek nire oroimenean?”), Aingeru Epaltza 2 (“Nondik eta nora nire emaztearekikoen berri? - edo Urtxipiaren heriotza”), Ana Urkiza (“Ez dugu diskurtso sakonen beharrik, haizea nola, nondik eta nora doakigun sentitzeko”), Koldo Biguri (“Nondik eta nora erretzen dira aranondoak?”), Hasier Etxeberria (“Ez, ez nabil purrustadaka, badakit nondik eta nora jo gaurko gutun honetan”); nondik eta norat 1, Janbattitt Dirassar (“Magaliren aitamek nondik eta norat erran zioten alaba non zen bizi, alaba horrekin solastatu gabe, jakin gabe Magalik berak nola hartuko zuen hori”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Galdetzaile lexikalizatua da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nondik sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NONDIK EZ (B ap. Gte Erd 178). Cómo no, por supuesto. --Erran! Badakin, dudarik gabe, Erregeren alaba nola arras eri den? --Nondik ez? Barb Leg 135. Engoitik gosetuak zirezte. Nundik ez, pentsa, halako lan aldea eginik! Etchebarne 45s. Ene etxekoeri eta, nundik ez, ene semenarioko arduraduneri! Larre ArtzainE 208.

nondik ez , Deia (“Ez nintzen zuzen ari nonbait, baina niretzat hura euskara zen; nondik ez?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nondik ez : Herria 8 (“Egin diogu bisita bat irail hontan Frantseseneari, galde batzuekin, nondik ez, Cecile Crouspeyre andere buruzagiari”), Marzel Etxehandi (“Zinez hunkia nintzen, nondik ez Bihotz-altxagarri azkar horren beldur nintzen puxka bat, biziki ahuldua bainintzen”), Michel Oronoz (“Bizi doi bat nahasia zeramatela, denek bazekiten, nondik ez, Ginette Delpany ederrenetan ederrena baitzen eta Baionatik, Parisetik berdin, jiten baitzizaizkion miresle anitz, dela enpresa, politika, arte, kirol munduko gizonak, zer nahi gisaz ez nornahi”), Anjel Lertxundi (“Begiak ixten ditinat nik, nondik ez!, zabalik edukita ere berdin-berdin urkatuko zitiztenan-eta”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokuzioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa nondik sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nondik sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nondik sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

nonbaitetik.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. non-nahitik, nonahitik / AS: nondik-nahiko.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Ik. EArauak 10.

Sinonimoa(k)

non-nahitik, nonahitik.

Adizlagunetikoak

nondik-nahiko.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-nahi + -tik.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

nondik-nahi sarrerari dagokion azpisarrera.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko gald.ekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

non-nahikoa.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

nungotar 2: BBarand (“Jun nintzaion beregana, galdezka, ia nungotarra zan”), Y. Oñatibia (“ayen itz edo aurpegi egituraz nungotarrak diran igarri nayez”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

nongotar (Vill Eliza: "Zu nongotarra zara?, galdetu zion Pilatok Kristori"; Vill Jesuk: "Partizio au egiterakoan, gauza bat bakarrik artu oi da kontuan: dokumentuak nongotarrak diren").

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak. -ko-tar.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk.

Euskaltzaindiaren Arauak

Mat.

Euskaltzaindiaren Arauak

nonnahi* e. nonahi, non-nahi.

Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. nonahi nahiz non-nahi.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu gald.ekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

non zer berri 1: Zait Plat ("Non zer berri ari zan"); OEH argitaratuan gainera: A EY ("An batera ta bestera ebilzan nun-ze-barri batzuk ikusguraz urreratu ekioezan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

nontzeberri : HiruMila, Casve EF; nonzeberri : ElhHizt, PMuj DVC; nun-ze-barri : DRA, PMuj DVC (B.) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, EskolaHE, HaizeG BF, Lh DBF.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

nontzebarri Bizk. Herr. // EBBak soildua.

Zerrenda osagarriak

BizBerba: "nontzebarri: correveidile, curioso".

Erabileremu dialektala

Bizk.

Mailak

Herr.

Kategoria

adlag. eta izond.