Euskaltzaindiaren Hiztegia

673 emaitza ja bilaketarentzat - [1 - 100] bistaratzen.

ja1
adb. Jadanik. Ik. jada. Ja egina da. Ja egina zen. Ja egina da? Zure kusi Elisabet ja delarik zaharra, sei hilabeteko da seme batez izorra. Zeren ilunpea iragan baita, eta egiazko argiak ja egiten baitu argi. Ohorez hantua daukagu ja aspaldikoan Berdoly hori. Iraungi da ja azken epea. Behin baino gehiagotan errana zuen ja lehen ere zer xedetako gizon zen.

Aztergaia: ja

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Lantaldearen proposamena: Z1:BatHizt 1995-04-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Lantaldearen proposamena: Z3:EEBS:06

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) adiera argikoak bakarrik hartuz: ia 34: G 6, EB-EgAs 26; ja 17: IE-EgAs; ya B 1; b) jada 47: IE 16, EB 23, EgAs 8; iada 10: EB-EgAs; c) jadanik 329: B 4, G 1, IE 26, EB 219, EgAs 79; iadanik 48: G 1, EB-EgAs 47; yadanik 2: IE; janik IE 1; d) ijadako G 1; jadaneko 2: IE, EB; jadaniko 3: IE 1, EB 2.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: ia 11; iadanez 1;iadanik 27; jada 14; jadanik 94; AB38: iadanik 1; jadanik 2; AB50: jadanik 6; Euskalterm: jadaneko 24; jadanekotasun 2; jadanik 2; LurE: jada; jadaneko; jadanik; HiztEn: jada; jadaneko 'jadanik'; jadaneko 'indarrean dagoena'; jadanik.

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf. 'dagoeneko; ordurako'.

Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak

forma neutro-erabiliena jadanik da; ja eta jada arteko hierarkia, berriz, Iparraldekoei galdetzekoa da.

ja2
onomat. Heg. Barrearen onomatopeia. Ik. kar-kar. Ja, ja, ja!, lehertu behar dudala barrez! Umeak barre eta amak ere barre; hark ja!, eta honek ere ja!
Azpisarrerak

Aztergaia: ja

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Lantaldearen proposamena: Z1:BatHizt 1995-04-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Lantaldearen proposamena: Z3:EEBS:06

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) adiera argikoak bakarrik hartuz: ia 34: G 6, EB-EgAs 26; ja 17: IE-EgAs; ya B 1; b) jada 47: IE 16, EB 23, EgAs 8; iada 10: EB-EgAs; c) jadanik 329: B 4, G 1, IE 26, EB 219, EgAs 79; iadanik 48: G 1, EB-EgAs 47; yadanik 2: IE; janik IE 1; d) ijadako G 1; jadaneko 2: IE, EB; jadaniko 3: IE 1, EB 2.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: ia 11; iadanez 1;iadanik 27; jada 14; jadanik 94; AB38: iadanik 1; jadanik 2; AB50: jadanik 6; Euskalterm: jadaneko 24; jadanekotasun 2; jadanik 2; LurE: jada; jadaneko; jadanik; HiztEn: jada; jadaneko 'jadanik'; jadaneko 'indarrean dagoena'; jadanik.

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf. 'dagoeneko; ordurako'.

Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak

forma neutro-erabiliena jadanik da; ja eta jada arteko hierarkia, berriz, Iparraldekoei galdetzekoa da.

abian jarri
1 da/du ad.-lok. Makinez, tresnez edo kidekoez mintzatuz, funtzionatzen has dadin egin. Ik. martxan jarri; abiarazi. Horixe gertatzen da autoa abian jartzean. Komenigarria da segundo pare bat pasatu arte autoa abian ez jartzea olioak motorra labaintzeko zikloa has dezan. Konbustiozko motorra abian jartzen da.
2 da/du ad.-lok. Proiektuez, lanez edo kidekoez mintzatuz, gauzatzen has dadin egin. Lan hau abian jarri zen eguna. Hainbat ekimen jarri dituzte abian herria bultzatzeko. Ustiategi bat abian jartzea ez da erraza.
adabakia jarri
1 du ad.-lok. Saretua edo zulatua dagoenari edo zatiren bat edo atalen bat hautsia edo hondatua duenari oihal edo zati berria josi edo erantsi. Galtzak belaunetan puskatzen genituenean, adabakia jartzea zen orduko ohitura. || Sareei adabakiak jartzen ari ziren bi emakume.
2 du ad.-lok. Arazo bat nola edo hala konpondu. (Gehienetan gaitzesgarritzat erabiltzen da). Arazo horri adabakia jarri nahian dabiltza orain. || Nekazarien arazoei adabakiak jartzen. Ez gaude hemen iraganeko politikei adabakiak jartzeko.

Aztergaia: adabakia jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHdef [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da adierak bereiziz: fisikoa eta irudizkoa. Jaso adibideren bat pluralean ere, azpiadieran.

adarrak jarri
dio ad.-lok. Bikotekidea, beste batekin sexu-harremanak izanez, engainatu. Bere neska-lagunari adarrak jartzen dizkio. Ez dakit, Mikel, niri ere ez lidake graziarik egingo nire gizonak beste batekin adarrak jartzeak. Badakik Arantxarekin nabilela, ni ez nauk adarrak jartzen dituzten horietakoa.

Aztergaia: adarrak jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-03-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

adarrak jarri: bikotekidea, beste batekin sexu-harremanak izanez, engainatu (s.u. adar)

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa adar eta jarri sarreretan.

ados jarri
da/du ad.-lok. Ados etorri; ados etorrarazi. Ez ginen ados jarri, baina gehiengoak aurreneko aukeraren alde egin zuen. Ados jarri ditu. Ezinezkoa gertatzen bada lankideak ados jartzea.

Aztergaia: ados jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
ahoko zuloan jarri
dio ad.-lok. adkor. Esku-eskura jarri, aukera-aukeran jarri. Irati ez zitzaizun bizi osoan hurbildu ere egingo orain dudan ospeagatik ez balitz, ahoko zuloan jarri dizut.

Aztergaia: ahoko zuloan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2021-07-13 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

ahoko zuloan utzi esapidea aztertzean, azpisarrera gisa jasotzeko proposatua. ahoko zulo 2. adiera osoa ezabatu behar da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa aho sarreran.

aholkua jaso
du ad.-lok. Kasu horietan sendagilearen edota botikariaren aholkua jaso dezakegu. Lan honetarako, Oteiza Museoaren didaktika-zerbitzuaren aholkuak jaso dituzte.
Ohiko lexiak
aholkuei jarraitu
dio ad.-lok. Zure aholkuei jarraitu diet. Medikuak eta dietistak ematen dituzten aholkuei jarraitu behar zaie diabetesak okerrera egin ez dezan.

Aztergaia: aholkuei jarraitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-11-15 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

ahotan jarri
1 du ad.-lok. Adierazpen bat (esaldi bat, gogoeta bat...) aipatzen den pertsonari egotzi. (-en atzizkiaren eskuinean). Sekula ezingo dute nire ahotan jarri esan ez dudan ezer. Baieztapen hori Einsteinen ahotan jarri da, hark egiaz zer esan zuen jakin gabe. Merezi du Cervantesek Kixoteren ahotan jarritako itzulpengintzari buruzko gogoeta hona ekartzea.
2 du ad.-lok. Zerbait norbaiten hizketagai bilakatu, ahoz aho ibilarazi. (-en atzizkiaren eskuinean). Film honek denen ahotan jarriko du berriz ere Iban Garate. Gertatutakoaren larritasunak politikarien ahotan jarri du emakumeen aurkako indarkeriaren gaia.

Aztergaia: ahotan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

ahotik jaso
du ad.-lok. Norbaitengandik (berri bat, kontakizun bat...) jaso. (Dagokion osagarriak -en atzizkia hartzen duela). 102 berriemaileren ahotik jaso ditu liburuko kontakizunak. Denda txikiak jasaten ari diren egoera larriaren berri dendarien beren ahotik jaso zuen. Herriaren ahotik jasotako esaerak.

Aztergaia: ahotik jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, oharra gehituta, aurreko osagaiak -en atzizkia hartzen duela adierazita.

aingeru jagole
iz. bizk. Aingeru begiralea.

Aztergaia: aingeru jagole

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:32 1997-05-07 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

jagole.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aingeru sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

aingura jaso
1 du ad.-lok. Aingura itsas hondoan finkaturik dagoen tokitik altxatu. Ik. aingura altxatu; aingura goratu. Aingura jaso ondoren, haizea aldeko nuelarik, bezperako norabide berari jarraitu nion.
2 du ad.-lok. pl. Ontziez mintzatuz, itsasoratu, itsasora irten. Aingurak jasotzeko prest daude.
aitzakiak jarri
du ad.-lok. Zerbaiten egiazko zergatikoa estaltzeko, alegiazko edo gezurrezko arrazoiak eman. Ez naiz aitzakiak jartzen dituzten horietakoa. Aitzakiak jartzen eta denbora galtzen ari direla. Hasieratik aitzakiak jarri zituzten. || Gobernuak munduko aitzakia guztiak jarri ditu proiektua geratzeko.

Aztergaia: aitzakiak jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa. Bide batez, aitzakia egin azpisarreraren definitzailea ‘aitzakiak jarri’ forman jaso, pluralean, esenkusatu 2-n dagoen bezala.

akort jarri
da ad.-lok. Batez ere Ipar. Ados jarri. Ik. adostu. Jar gaitezen akort. Gisa oroz ez naiz beldur, ikusiz zein gauzatan jarriko garen elkarrekin akort.

Aztergaia: akort jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:39 1997-06-10 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jarri.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

akort sarreran adibide gisa ematekoa.

altuera jauzi, altuera-jauzi
iz. Heg. kirol. Gorako jauzia. Altuera jauzian ere aritzen da gipuzkoarra.

Aztergaia: altuera-jauzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1997-07-08 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

altuera-jauzi 1, Irudi-hiztegia ("altuera-jauzia: atletek salto handi bat ematen dute lurrean, barra baten gainetik pasatzeko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

altuera-jauzi : Euskalterm 1; altuerako jauzitoki : Euskalterm 1; altuera-jauzilari : Euskalterm 1. Eta 'salto de altura' itzulitako garaierazko jauzi 1 (AB38) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

altuera-jauzi : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF-FE, HaizeG BF-FB, Lh DBF, DRA, PMuj DVC-DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): saut en hauteur; en (Collins): high jump; de (Langenscheidts): Sprunghöhe // Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell).

Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

ikusiko da zein leku dagokien garaiera-jauzi moduko lehiakideei.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-jauzi.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

altuera sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K201]: "Horri ere Heg. jarri beharko zaio, eta garaiera-jauzi hobetsi" (2000-10-04)

animalia jatorri, animalia-jatorri
iz. Oro har, osasunarentzat kaltegarriagoak dira animalia jatorriko gantzak landare jatorrikoak baino. Gurinak animalia-jatorria du, eta esnearekin edo esne-gainarekin egina izaten da.

Aztergaia: animalia-jatorri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z10: LBeh76 2020-07-14 Adibide gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2023-12-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu animalia(-)jatorri formarik.

animalia(-)jatorri 178: Argia, Berria 11, Elhuyar 17, Consumer 103, Laneki 46; animali jatorri 9: Argia, Berria, Consumer 7.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu animalia(-)jatorri formarik.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko konbinazioa da, baina adibide gisa jaso liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa animalia sarreran.

ardatzean (aritu, jardun)
Iruten. Ik. goruetan. Aitzurrean edo ardatzean aritzea. Atsoak ardatzean ari ziren. Ardatzean ziharduten bitartean.
Loturak
ardiz jantzi
da ad.-lok. Norbait, beste norbait engainatzeko, denaz bestelakoa agertu, bereziki on eta otzan itxuran agertu. Ardiz jantzita datozkizue, baina beren barruan otso amorratuak dira. Ardiz jantzita dabiltza eta ezin daitezke ezagutu.

Aztergaia: ardiz jantzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, irudizko erabilera ere badu eta.

arrautza(k) jarri
du ad.-lok. Arrautza (edo arrautzak) kanporatu. Ik. arrautza(k) egin; arrautza(k) errun; arrautza(k) ipini. Txepetxak jartzen ditu hamabi edo hamalau arrautza.
arreta jarri
du/dio ad.-lok. Zerbaiti oharmenez begiratu, zerbaitetan oharmenez aritu. Ik. arreta ipini. Esan dut, ikusteak eta arreta jartzeak asko irakasten duela. Gainerako letra guztiak ahaztu eta x letran soilik arreta jartzen baduzu (...). || Ez zion batere arretarik jartzen.

Aztergaia: arreta jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:007 2002-10-08 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

arreta artu 12: AA 2 (adib.: "Irugarren frutua, Jaunak aditzera ematen diguna gogoan ongi erabiltzea, eta egiteko arreta artzea"), It Dial ("Argatik bear da arreta andia artu osasuna izan dezan"), Bv AsL 3 (adib.: "Nere arreta artutzen duana"), Or Aitork ("Aunitz aberatsagoko erritarrek etzuten semeengatik ainbeste arreta artzen"), NEtx 4 (adib.: "Anai zarrari arreta geiegi artzeko astirik etzuten"), MAtx Gazt ("Beti jakiñarekin aitortzen bazera, arreta geiago artuko dizu"); arreta e(d)uki 4: Bv AsL ("Mendi ta zelaietako txorien arreta daukanak, eztu agian izango gizonarena?"), Arr May ("Birjiña txit santak beraizko kontu eta arreta dauka bere debotoak sakramentu gabe hill ez ditezen"), Ag G ("Patxikoren ingurukoak parrez aidira, ta pelota lekuko guztiak len baño arreta geiago daukate"), Basarri ("Anai arreba biotzekoak / euki zazute arreta, / Obe dezute gustoko gauzak / toki onean gordeta"); arreta egin 2: AA ("Beartua dago gurasoa bostgarren lekuan, aurrari garai onean bataioa emateko, arreta egitera"), Anab Aprika ("Nik ez nion arreta aundirik egiten"); arreta eman 1, It Dial ("Bada jakin bear dezu gauzak balio duela arreta ematen zaio ura bera"); arreta ipini (eta a. ipiñi) 7: AA 4 (adib.: "Gauz oek egin bear lirakeanak dira, baña anbesteraño lasaitua dago mundua, non gauz oetan bear litzakean arreta ipintzen ez dan"), Ag 2 (adib.: "Itandu eutsan Riktrudisek senarrari, bere iardunean arreta andirik ipiñi baga"), Vill Jaink ("Arreta berdiña ipiñiko dizu buruan sakulako tontor bat sortzen edo garuntegi bat, zerebro bat moldatzen"); arreta jarri (a. iarri) 4: Bil ("Naiz plazara juan bedi / naiz juan iturrira, / nork ez du arreta jartzen / aren ibillira?"), Ibiñ Virgil ("Erdi ondoren kumeetan iarri bear duzu arreta guztia"), Berron Kijote 2 (adib.: "Ez bait-dira beiñ-ere jatorriz duten goiko mailla artaraiño igoko, naiz-ta arreta osoa jarri eta taju-tajuz ari"); arreta laga 1, Ag G ("Elizara sartu diranak, zelaikoen arreta lageaz, gogamen ta begiak Malentxogan jarrita dauzkate").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

arreta (h)artu 8: ZArg 1965, Or, R. Murua, M. Gorospe, A. Sagarna, SM, EuskEgoeraIpar, P. Aristi // adib.: "Nitaz arreta aundia artzen du", "Goitia zenaren paperetaz arreta har zezan"; arreta bereganatu 6: I. Iñurrieta 2, Eusko Ikaskuntza, Goenkale, O. Maiz, I. Goikoetxea // adib.: "Segurtatu bide egokiak ezagutzen dituztela, hala hizkuntzari nola kulturari dagokienean, norbaiten arreta bereganatu eta nor diren eta zer nahi duten azaltzeko", "Ikasleak norbaiten arreta bereganatzeko, beren buruak aurkezteko eta zertan ari diren azaltzeko bideak asmatzen saiatuko dira"; arreta egin 4: J. Oregi, EHAA 1988, Matematika/LH, NPAO 1999 // adib.: "Azken ekoizkiaren erabilkerari eta batazbesteko iraupenari begira gintza merkeagotzeari buruzko alderdiei arreta egitea ere metalariaren ardurapekoa da", "Haurrei, gazteei, ermaindunei eta zaharrei berarizko arreta egitea"; arreta eman 4: M.L. Odriozola, U. Larramendi, Latxaga, I. Iñurrieta // adib.: "Bai Daniel-en ikasleak eta bai Dora-k belarriz jasotakoari arreta inkontzientea ematen zioten", "Euskarari arreta ona ematen diote gaur Nafarroa'n"; arreta erakarri 10: EHHistoriaz, X. Portugal, P. Arregi, J. Eizagirre, J. Lartategi, J.K. Igerabide, Esaizu/DBH, M.J. Eceizabarrena, A. Barandiaran, J. Arretxe // adib.: "Gure arreta erakartzen duen lehenengo datoa hau da: %95,67k euskara ikastea ez dute alperrikakotzat jotzen", "Bere arreta erakarri zuena"; arreta eskaini 21 (eta a. eskeini): G. Nazabal, Zer egin dezaket/1989, Osabide Hezkuntza 1989, Kuxkux/6, UnescoAlb 1990, Lur eta Ingurugiro, U. Larramendi, Koalizio-akordio, Haur eta Gazte, EHAA 1998 2, G. Piedra, Birusak, F.J. San Martin, A. Lertxundi, Galtzaundi 1995, Egunk 1996, Esaizu/DBH, J. Maia, I. Iñurrieta, L. Alberro // adib.: "Arreta berezia eskaintzen diogu atal honetan, barnegitura, kanpokaldea eta baserriaren lurraldeak nolakoak izaten diren aztertuz", "Arreta berezia eskaini genion Aurrezki-Kutxa Munizipalean"; arreta eskatu 6: Beleko/LH, F. Arbizu, J. Bergara, J.A. Abrisketa, EUSTAT 1993, EstiLib // adib.: "Zenbait hitzen bukaerak arreta berezia eskatuko du", "Ariketa eta iharduera horietan bakoitzari eskatuko diogun arreta"; arreta galdu 5: J.L. Iriarte, Kantutik jolasera, Pocahontas, J.A. Ormazabal, Esaizu/DBH // adib.: "Emenditxek ikus aal izango dugu, ederki askorik, zeintzuk diran Euskaltzaindiaz arreta galtzen geienbat nabarmendu diranak"; arreta ipini 5: Muj, NekazArkit, M. Arrue, Hizkuntza/6, Berrietan 1996 // adib.: "Bere itzaldian aurrera zijoala, geroz ta arreta geiago ipintzen zuten", "Herriak eskaintzen duen itxura inbidiagarria da, habetzanen garbitasunagatik eta etxeak apaintzen herritarrek ipintzen duten arretagatik", "Kontalariak ematen dion entonazio, tono eta tinbre ezberdinetan arreta ipini"; arreta jarri 51: Euzkadi 1930, P. Iztueta, KatekesiLagung, UZEI 2, EEM HizkLiter, SEIE, IMuj AzBel, Geogr/BBB, U. Larramendi 2, A. Lertxundi 2, Eskolarteko bertso VIII 2, I. Iñurrieta, Tx. Preciado, Eutsi/2, Emakunde 1993-1996, B. Oihartzabal, HezkSaila Batx 1994, Elhuyar, EstiLib, J. Garzia, Ama, A.I.Morales, J.I. Basterretxea, Esaizu 3, Suetena Belfasten, R. Saizarbitoria, G. Markuleta 2, M. Elorza, GAO 1997, X. Arregi, J. Garzia, HezkAraudia 1999 4, HizkLiter, P. Huizi, X. Erize, Musika 2, Beleko/LH, Nortasunaren psikologia, J.M. Muxika // adib.: "Beren egite ta esanetan arretarik ez dutela jartzen?", "Xabiertxo konturatzen da arreta gutxi jartzen duela ikusteko eta entzuteko, bere erruz", "Galileo-k higiduren ezaugarrietan arreta osoa jarriko du"; arreta jaso 2: J.M. Muxika ("Hedabideek gizakien zati handi baten arreta jasotzen dute"), IMuj ("katu akabatuaren aurpegia jarrita inoren arreta jaso arteko onik izango ez zutenak"); arreta piztu (eta a. biztu) 3: Euskararen Liburu Zuria 1978, Txiliku, K. Gorrindo // adib.: "Ez da, bada, harritzekoa euskarak hainbat laterritako hizkuntzalarien, jakintsuen eta gizon kultoen arreta biztea", "Begi batek nire arreta piztu zuen arte"; arreta zuzendu 2: I. Iñurrieta ("Ikasleen arreta zuzentzeko giltza, sarritan, Bretch-engan inspiratua legokeen Telebista Epikoaren teknika hartzea izaten da"), Axelko ("Ingurunean ikus ditzakegun atal ezberdin horietako bakoitzari gure arreta zuzentzeko bidea izango da"); Eta gainera: arreta baztertu 1, B. Otazua; arreta bideratu 1, A. Gabikagogeaskoa; arreta desbideratu 1, K. Navarro; arreta eduki 1, E.J. Zubillaga; arreta esijitu 1, M. Aramendi; arreta esnatu 1, L. Goienetxe; arreta hasi 1, M. Garikano; arreta irabazi 1, Artea eta gizona; arreta lortu 1, A. Sarasua; arreta mantendu 1, Kantutik jolasera; arreta sentitu 1, Pio Baroja; arreta sortu 1, B. Urkizu; arreta zor 1, X. Mendiguren B.; arreta zuzpertu 1, Suetena Belfasten // adib.: "karaktere sozialera bideratu beharko dugu geure arreta", "gaixoagandik bere arreta baztertu eban".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

arreta eman : DFrec 1 (G. Trintxerpe), Euskalterm 1; arreta jarri : DFrec 3 (Vill, Jakin, Goiz argi), AB38 1, AB50 1, HiztEn (eta a. ipini/hartu adib. gisa), LurE (adib. gisa), Euskalterm 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

arreta jarri : EuskHizt (eta a. hartu/ipini) - ElhHizt - EskolaHE (adib. gisa), Lur EF/FE (AS: -ri arreta jarri) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

Hedatua da gaur, eta onartzekoa, nahiz arreta ipini esapideak tradizio hobekoa dirudien.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jarri.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

arreta sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): arreta jarri [azpisarrera gehitu]

arriskuan jarri
du ad.-lok. Bizia arriskuan jarri zuen. Nork bere burua hiltzeko arriskuan jarri.
Ohiko lexiak

Aztergaia: arriskuan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-01-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

atzaparretan jausi
da ad.-lok. Norbaiten edo zerbaiten mendeko gertatu, norbaiten edo zerbaiten aginpide edo eragin gaiztoaren azpian gertatu. (-en atzizkiaren eskuinean). Ik. atzaparretan erori. Ozta-ozta libratu nintzen haien atzaparretan jaustetik. Botere politiko eta ekonomikoaren atzaparretan jausi da.
aurrera jarraitu
1 du ad.-lok. Aurrerako bideari jarraitu. Etenaldiaren ostean, aurrera jarraitu zuen manifestaldiak.
2 du ad.-lok. Asmo bati edo bide bati eutsi. Gure helburuarekin aurrera jarraitzeko asmoa dugu. Txapelak eman didan autoestimuak laguntzen dit aurrera jarraitzen.

Aztergaia: aurrera jarraitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:055 2002-10-08 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, adierak bereiziz: 1 fisikoa; 2 denboran aurrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): kendua.

aurretik jarri
1 du ad.-lok. Zerbaiti beste zerbaitekiko lehentasuna eman. (-en atzizkiaren eskuinean). Beste behin erakutsi zuen herria alderdiaren aurretik jartzen zuela. Zure osasuna beste ezeren aurretik jartzean.
2 da/du ad.-lok. Aurrean kokatu. Jokoa parekatu egin zen eta etxekoak aurretik jarri ziren markagailuan. Lehen hamar minutuetan, aurretik jartzeko bizpahiru aukera on izan zituen Alavesek. Espainiak munduko beste bi potentzien aurretik jartzea lortu zuen azken urteetako uztarik oparoenari esker. Godoyren golak aurretik jarri zituen etxekoak.

Aztergaia: aurretik jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa, adierak bereiziz: 1 aurrean jarri 2 aurreratu.

auzi jartzaile, auzi-jartzaile
iz. zuz. Errekurtso bat edo demanda bat jartzen duen pertsona edo alderdia. Epai guztiak edo gehientsuenak auzi jartzaileen aldekoak izan dira. Demanda horretan, 71 auzi-jartzaile daude.

Aztergaia: auzi-jartzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z10: LBeh148 2020-07-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu auzi(-)jartzaile formarik.

auzi(-)jartzaile 183: Aizu, Berria 11, Deustuko Unibertsitatea 127, EiTB 10, Elkar, Consumer 11, Espainiako Gobernua 12, Gomylex 3, Uztarria 7.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

auzi(-)jartzaile 13: Berria 10, Xabier Olarra, Iñaki Iñurrieta, Jose Morales.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: auzi-jartzaile (TN); Iusplaza: auzi-jartzaile.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa auzi sarrean.

auzibidean jarri
du ad.-lok. Manifestazio batengatik, 24 lagun auzibidean jarri dituzte. Epaileak ez zuen inor auzibidean jartzeko oinarririk ikusi.
Ohiko lexiak

Aztergaia: auzibidean jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

azpiak jan
1 dio ad.-lok. Zerbaiten azpia hondeatu, eta euskarri gabe eta behea jotzeko arriskuan utzi. Etxea zutik egotea nahi dute, eta bitartean hari azpiak jaten ari zaizkio.
2 du ad.-lok. Norbaiti buruz gaizki esaka, marmarka ari izan. Hor zabiltzate orain ere azpiak jaten satorra bezala.

Aztergaia: azpiak jan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau48

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

azpiko jantzi
iz. Azpiko arropa. Azpiko jantziak baino ez zituen soinean. Azpiko jantziaren gainetik mantua gerrian bilduta.

Aztergaia: azpiko jantzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2023-11-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, azpiko arropa arautua bezala.

azpikoz gora jarri
1 du ad.-lok. Azpian dagoena edo egon ohi dena gainean dagoela jarri. Ik. irauli 1. Laiaz edo goldez lurra azpikoz gora jartzea. Apaletan tamaina askotariko kopa-edalontziak ageri dira distiratsu, azpikoz gora txukun-txukun jarrita.
2 du ad.-lok. Zerbaiten berezko forma edo ordena nahasi. Mundua azpikoz gora jarriko luketela. Etxea bi aldiz arakatu nuen; ohe azpiak eta ohe gainak miatu nituen; armairu barrenak azpikoz gora jarri. Diskurtso hegemonikoa azpikoz gora jarri nahi du.

Aztergaia: azpikoz gora jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

batek jakin
auskalo-ren baliokidea den esapidea. Ik. batek (ba)daki. Lehenbailehen aurkitzea hobe; batek jakin noraino irits zitekeen!
begia(k) jarri
1 du/dio ad.-lok. Adi-adi begiratu; erreparatu. Biltzarrean zeuden guztiek begiak harengan jarriak zituzten. Arrantzaleari begiak jarrita zegoen. Xehetasunei begia jartzen daki, datu galduak lotzen.
2 du/dio ad.-lok. Begiz jo, hautatu. Sektore horretan jarri dute begia eraikuntza-enpresek. Gerora hainbat izan dira gai honetan begiak jarri dituzten ikerlariak. Hegan doan horri jarri dio begia idazleak; izan ere, txoriak dira poesia liburuaren erreferentzia nagusia.
begiak jaitsi
du ad.-lok. Umeak begiak jaitsi eta ezetz egin zuen buruarekin. Damasok anaiaren begiradari ezin eutsiz-edo begiak jaitsi zituen.
Ohiko lexiak

Aztergaia: begiak jaitsi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-05-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

berba jan
du ad.-lok. Hitza jan, agindutakoa ez bete. Kanpainan esandakoaren kontra, hau da, berba janez. || Ez du inoiz bere berba jan. Emandako berba jan dugu.
bere (neure...) buruaren jabe
1 adj. Askea, burujabea. Geure buruaren jabe gara. Ez da hizkuntza bere buruaren jabe, besteren mirabe baizik.
2 adj. Bere egintzen erantzule dena. Harrotua dabil, ezagun du ez dela bere buruaren jabe.
berri jakin
du ad.-lok. Zerbaitez jabetu, zerbaiti buruzko informazioa izan. (Dagokion osagarriak -en edo -ko atzizkia hartzen du). Badaki gertatu denaren berri. On da atzerriko zenbait gauzaren berri jakitea. Berak ezagutu zuenaren berri jakiteko. Munduko berri badakitenak. Horrek ez daki hemengo berri. Inork ez daki egun haren berririk. Ez daki otordu on baten berririk. Elkarren berri jakin gabe. Lanbidearen berri ongi ez dakien langilearen ohiturarik eza.

Aztergaia: berri jakin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau55
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 2000-04-11 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

jakin sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

berri sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Europarren berri jakin dezakegu.

berri jaso
du ad.-lok. Berri jakin. (Dagokion osagarriak -en edo -ko atzizkia hartzen du). Gertatutakoaren berri jaso bezain laster, herritar ugari bildu zen inguruan. Goizeko 12:14an ezbeharraren berri jaso du Nafarroako Larrialdi Zerbitzuak.

Aztergaia: berri jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:026 2002-11-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Bilaketa-saio batean jasoak dira berri (eta barri) + entzun segidako 11: Laph 3 ("Entzunik espantutan Pariseko eskolen berri, Pariserat ethorriak ziren jakitatearen bilha", "Haren berri entzunik, ikhusterat juan zitzaion Iñazio", "Portugaleko erregeak, Juanes hirurgarrenak, entzunik espantutan Iñazioren eta haren lagunen berri, Iñaziori bere lagunetarik sei galdatu ziotzan, Ebanjelioaren argia Indietarat ekhartzeko"), Otx 3 ("egun atan jauregijan jazo zan iskanbillearen barri entzun ebanian", "entzun, jauna, onen menduben barri!", "Etorri zan bakalduna, ta Bertoldinegaz erabillen autuben barri entzunda, ekin eutsan ak be barriari"), Ir YKBiz 2 ("Egoaldeko erregiñak, Salomonen berri entzun zuenean, oso urrundik etorri zan ura ikustera", "Andre batek, bere alaba ats loiak [deabruak] arturik zeukan andre kananear batek aren berri entzun zuen bezain laster, alde aietatik atera ta oiuz esan zion..."), Zait ("Oi baino goizago bildu ginan goiz batean, Delo'tik itxasontzia itzulia zanaren berri entzun baikenuen aurreguneko arratsaldez"), Mde Pr ("Entzun zuela honek O Riain Anaiak egin zigun hizketaren berri, izugarritan samurtu zela eta eragotzi ziola mota hortako irudirik eskolarat ekartzea"), Etxba Ibilt ("Andraume zintzuak, erremedixo miragarri orren barri entzunaz, jakiñ gura izan eban, bere senarra osatzeko beste lortu algo ete eban"); berri + jaso (eta y-) segidako 2: Zait Sof ("Atsekabez yaso zuten irain ori egotzi zidanaren berri"), NEtx Antz ("Arraiotzko berri an-emendik jaso oi-zuan") // Badira egitura askeak diruditen beste batzuk ere, adib.: Tt Onsa ("erregek enzunik haren hilziaren berri tristia"), Mde Pr ("Agian, Roberten berri onak jasotzen ditutzue?"), MEIG ("gure gauzei buruzko zenbait berri atzerrian jaso ondoren", "Ez zuen, bestela esan, XVII. mendeko iraultzaren berri gehiegirik jaso").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

berri entzun 6: J. Forcada ("Zenbaitek entzuna zuen haurren berri, baina ez zuten sinesten inon egon zitezkenik"), A. Valdes ("Ez al duk sekula Mandamentuen berri entzun?"), Txiliku ("Agian entzungo zenuen Kidd kapitainaren berririk"), P. Zabaleta 2 (adib., "Entzun al duzue mediku mirarigileren baten berri?"), Vill ("Honek, bada, Jesusen berri entzutean, jende talde ostean etorri, eta Haren soinekoa ukitu zituen" #mdash# sic); berri jaso 26: J. Oregi ("Zalbide, bibliografian dionez, Yves Chelet-en [...] liburuaz baliatu da bere lana osatzeko; hortik jaso ote du 0ºK-en inguruan bere ustez gertatzen denaren berri?"), HistGizarte/II ("administralgoak erabakitakoaren ororen berri jasotzen zuen boletin ofizial baten publikapena"), P. Esnal ("Baliagarritzat banuen itzulpena zenbait hitz eta esaldiren berri jasotzeko orduan, baliagarritzat nituen arauak eta eskemak ere, hizkuntzaren hainbat alderdi ikasterakoan eta hainbat edukiz jabetzerakoan"), Deia 1987 ("Durangaldeko zenbait ikastola eta ikastetxetako ikasle eta irakasleak hurbiltzen ari dira egunotan, bestalde, erakusketaren berri jaso eta haren helburuak zertan datzaten eskuratu asmoz"), I. Tapia ("Jenerala #mdash#esan zion Rossi profesoreak, hitzak handikiro birmarkatuz#mdash#, idatziz jaso ezazu une honetatik aurrera gertatzen denaren berri"), I. Elias 3 ("Lehenik, beraren aurrez herriko erretorea izan zen Joakin Basozabalek 1.793an izan zituen istiluen berri jasotzen zutenak, herriko agintariek erretore-ordezkaritzako bi apaiz izendatzeko agindu ziotenean. Ondoren, On Inazio berak izandako eztabaiden berri jasotzen zuten agiriak... Batez ere 1.805.eko berri jasotzen zutenak"), EHAA 1989 eta 1992 5 (adib., "akordio honen berri jaso dadin egunetik hasita kontatuko den hamabost eguneko epearen barruan", "Burutzeko epea: Esleipenaren berri jaso dadin egunetik hasi eta 1989.eko abenduaren 15a izango da azken eguna"), OinLegBizk 1990 ("Antolamendu erabaki konkretuan subjektu pasibo gisa agertu eta horren berri jaso izan duen pertsonak"), M. Lopez ("Lapurtua da! #mdash#oihu egin zuen Erregeak, epaimahairantz jiratuz, berehalaxe gertatuaren berri jaso zuelarik"), EKB ("Hizkuntza Gutxituen Aldeko Bulego Europarrak Dublinen izandako bileran, biztanlego euskalduna duten Euskal Herriko 27 udalek, Administrazio Publikoan euskara hizkuntz bakartzat jotzeko hartu duten erabakiaren berri jaso du"), M. Lopez ("Itzulpenerako erabili dudan edizioan ez da zati hau agertzen, eta zatia zein aurkikuntzaren berri Luis Maristanyen ediziotik jaso eta gaztelaniatik itzuli dut"), Amoroto ("ez da inon jasoten herritik alde egiten dabenen barri"), KirolEntrenamendua ("nekearen kontrako erresistentzia orokorraren berri jasotzeko erabili ditzakegun bi test agertuko dizkizuegu"), NekHizt ("Gaur egungo ahozko altxorraren berri jasotzea eta horren lekukotasuna hiztegian agertzea"), Esaizu/2 ("Abenturazaleek jasotzen al dute bisitatzen dituzten herrietako kulturen berri?"), L. Oihartzabal ("Hala eta guztiz ere, era guztietako gertakarien berri jasotzen da analisia bideratzerakoan"), A. Sokarros ("Islamista integrista horien atxiloketaren berri jaso zen unean bertan jakin zen Frantziako Senatuak lege zuzenketa bat ontzat hartu zuela borroka armatuari aurre egiteko baliabideak areagotzeko"), GAO 1997 ("egitatearen berri jaso eta sei hilabetera agortuko da ahalmen hau"), L. Baraiazarra ("Beste herri batzuetan ere egingo zituen, beharbada, baina Frantzisko Ondarrak eskuratu dituen paperetatik ez da gainerakoen berririk jaso"), I. Irazabalbeitia ("Hala ere, Izar Beltzako gozotasunean murgildurik, atea zabaltzen zenean bakarrik jasotzen genuen kalean jotzen ari zen ekaitzaren berri") // Cf. berria(k) jaso egitura librekoak: NEtx LBB ("Egiguren'go Martin, Juana'ren legezko gizona, gaixorik ote-zaneko berria jaso zuten Bergara'ko perietan"), J.M. Apalategi ("Lehenik beren berriak jasotzeko eskatuz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

berri sarrerari dagokion azpisarrera.

bertso jarri
iz. Bertso berria, idatziz ezagutarazia.

Aztergaia: bertso jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:006 2002-11-12 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bertso jarri 6: Karmel 1979 4 ("Sasoe batez, lehengo mendean batez ere, eta azkenengo gerratera arte, indar aundia eukan bertso jarrien molde honek", "Xabier Amuritzaren asmoa, behar bada, asmo berbera izango da, bertso jarrien berbultzapena", "Bat bateko bertsoetan goi maillakoa dalarik, bertso jarrietan agertu dau nausitasuna", "Bestetik, bertso jarriekin agiriko saioak egiteak erreztasun baten jaustera bultzatu leikeala bertsolaria"), HizkLiter/BBB/1 ("Geroago ikusiko ditugun bertso jarrien bidez, idatziz ezaguterazi izan da hainbat bertsolari"), Bapatean/93 ("93. urtean bapatean kantatutako bertsoak ditu oinarri eta ez dira barne sartzen, Nafarroako Txapelketa edo Txapelketa Nagusiko bertsoak, ez eta eskolarteko edo bertso jarrien alorrekoak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bertso jarri : DFrec 1 (Egin: "liburuaren bigarren partea bertso jarriak dira") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-jarri.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adib. gisa azaltzekoa, bertso sarreran.

Forma baten adiera(k)

bertso berria, idatziz ezagutarazia.

bertso jartzaile, bertso-jartzaile
iz. Euskal herri-literaturako bertsoak idazten dituen pertsona. Ni ez naiz bertso-jartzailea, bat-bateko bertsolaria baizik.

Aztergaia: bertso jartzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau55

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I102]: "bertsojartzaile [grafia hobesten dut]" (1995-01-10)

bertsoak (bertso bat...) jarri
du ad.-lok. Bat-batekoak ez diren bertso berriak idatziz eman. Ik. bertsoak atera; bertsoak eman; bertsoak paratu. Bertsolari batengana joaten ziren, istilu guztia kontatu, bertsolariak bertsoak jarri, moldiztegira eraman, inprimatu eta zabaldu. || Hori bertso zaharra da, honelako garaitan paperean jarria.
betaurrekoak jantzi
du ad.-lok. Betaurrekoak jantzi ditu. Betaurrekoak jantzita zaharragoa ematen du. Lo hartu du irakurtzeko betaurrekoak jantzita dituela.

Aztergaia: betaurrekoak jantzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2023-09-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

bi jauziz
adb. Laster batean. Handik, denborarik galdu gabe, bi jauziz joan ziren Pelloren etxera.

Aztergaia: bi jauziz

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-11-16 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BI JAUZIZ. Rápidamente. v. JAUZI BATEAN. Denborarik galdu gabe, bi jauziz joan ziren. Zerb IxtS 62. Bi jauziz han zela. Zerb Azk 98. Bi jauziz Maiotenean zen Semark auzoko arotza. Ib. 107. (v. tbn. 103). Bi jauziz jokhatzen gütük, / Santa Graziko oihanian. Casve SGrazi 56. Bi jauziz, denak trinketean ginen behereko zolan. Larre ArtzainE 278s.

adib: jauzi2 2 iz. (Lastertasuna adierazten duten esapideetan). Jaitsi naiz jauzi batez etxeko sotora. Handik, denborarik galdu gabe, bi jauziz joan ziren Pelloren etxera.

Ez dugu aurkitu bi jauziz forma.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bi jauziz 2: Herria (“Laparra bezala beti han, pilota ezagutzen eta bi jauziz han, ederki lagundu du bere aintzineko zuraidarra.”), Marzel Etxehandi (“Zenbait egun lehenago aipu izan zen kanpalekuko buruzagi frantsesekin joanen ginela, aita abadea eta ni, Strasbourg-en gaindi Parisera, bi jauziz, auto gozo eta laster batean”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da jauzi sarreran.

bideari jarraitu
1 dio ad.-lok. Toki batera iristeko bidea hartu edo bide horretatik joan. Eskuinetik datorren bideari jarraitu eta Otegiko txabolara helduko gara.
2 dio ad.-lok. Zerbait lortzeko bidea hartu edo bide horretatik joan. Egin zuen aitortza on bat eta jarraitu zion zerurako bideari. Iaz abiatutako bideari jarraituz, bigarren aldiz antolatu du Kontseiluak Euskaraz bizi nahi dut film laburren lehiaketa. Bakoitzak bere bideari jarraitzea da onena.

Aztergaia: bideari jarraitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-11-16 Adibide gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-05-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIDEARI JARRAIKI (JARRAITU, JARRAIO), BIDEA JARRAITU. Seguir el camino. Maledizkione haién gainean: ezen Kainen bideari iarreiki izan zaizkio. Lç Iudae 11. Alan iarraitu bekio bide oneri. "Y siga aquel camino". Cap (ed. 1893), 150. Ni naiz iarraiki behar zaizkon bidea. SP Imit III 56, 1 (Mst jarraiki behar zitzaion bidia; Ch hartu behar duzun bidea). Zuk iduki duzun bideari narraiola. Arg DevB 113. Jesus yarraiki zitzaion bere bideari. Lg II 208. Ze nekez jarraitu zenduan Kalbarioko bidea! Añ EL1 190. Infernuko bideari jarraioko diozue. Gco II 81. Jesusek erakutsi digun Zerurako bideari jarraitzea arreta andiarekin. AA III 455. Zelietarako bide hersiari jarraikitzeko. UskLiB 70. Urtetera joiala Eleisatik bere bidiari jarraituteko goguagaz. Ur MarIl 108. Gurdian sartuta, bere bideari jarraitu zitzaion poz andian. Lard 493. Nik ezin neioket onela bidiari jarrai. Bv AsL 146. Besteak eroan eben bidea jarraittuko ete eben guztiak. Echta Jos 203. Gizona bideari jarraik litekea / Ez balu, hots emaile, Jesusen elhea? Ox 70. Ta guk gure bideari jarraitu bear diogu. Alz Txib 103. Jarraik bitez bideari, heriotzaren beldurrik gabe. Lf Murtuts 51. Bideari jarraitu genion Amontilladoruntz. Mde Pr 112. Gertu naukazu osabaren bidea jarraitzeko. Etxde JJ 129. Eta etxerantzako bideari jarraitu eutson. Bilbao IpuiB 177. Gure errikide Izeta, beste horiek bezala, asitako bideari jarraikiko zaiola gero ere, igurikatzen dugu bihotz bihotzetik. AIr in Izeta DirG 13. Gure sasoia joan zan. Orain zuek jarraitu bearko diozue zarron bideari. NEtx LBB 20. Atseden alditxo bat antxe artuta, aurrerako bideari jarraitu genion berriro. AZink 61. Agurtuaz, jarraitu geuntsan geure bidiari. Gerrika 203. v. tbn. Bideari jarraiki: Ip Hil 121. Bideari jarraitu: VMg 66. JJMg BasEsc 151. Aran SIgn 14. Ag AL 5. TAg Uzt 164. Txill Let 98. Anab Aprika 61. Berron Kijote 65. Bidea jarraitu: Arr May 197. Basarri 118. Gure asaben bideari jarraika. Ag G 365. Ta zarra-zarra asi zan bideari jarrai. Bilbao IpuiB 240.

adib: bide1 3 iz. (Esapideetan). Norabaiteko bidea hartu, utzi. Norbaiti bidera irten. Marta bidera atera zitzaion lekuan. Bideari jarraitu. Bidean gelditu ziren bitartean. Itsuari bidea erakusteko. Bakoitzak bide erdia eginik. // jarraitu1, jarrai/jarraitu, jarraitzen 1 dio ad. (nor osagarririk gabe). Norbaiten edo zerbaiten ondotik joan edo ibili. Ik. jarraiki; segitu. Etxeraino jarraitu dio. Jainkoaren deiari baino emaztearen esanari hobeki jarraitu zion. Urrundik jarraituko diot. Mutilak begiez jarraitzen dio. || Bideari jarraitu. Egin zuen aitortza on bat eta jarraitu zion Zerurako bideari. Aitaren lanbideari jarraituz, zuzenbidea ikasi zuen Bordelen.

bideari jarraitu 260: Aizu 4, Bizkaiko batzar nagusiak, Deia 7, Elhuyar 5, Elkar 4, Consumer 5, Berria 153, EiTB 37, Jakin 5, Karmel 3, Argia 17, Laneki 2, DiarioVasco 17.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bideari jarraitu 149: Berria, Elizen arteko Biblia, Asisko Frantzizko, Iñaki Mendiguren, Luis Elberdin, Patxi Ezkiaga, Pedro Alberdi, Koldo Zuazo, Unai Elorriaga, Ana Urkiza, Juan Luis Zabala, Alberto Barandiaran, Juan Luis Zabala…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da bide sarreran ere.

bidetik jarraitu
du ad.-lok. Bakoitzak bere bidetik jarraitzea izango da onena. Hartutako bidetik jarraituko duela.
Ohiko lexiak

Aztergaia: bidetik jarraitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

bihotza jaso
1 dio ad.-lok. Bihotza altxatu, adoretu. Bihotza jaso eta gogoa piztu nahi izan zion, asko zirela egoera berean zeudenak eta guztiak ez zituztela hilko esanez. || du ad.-lok. Egin zituen ahaleginak alabaren bihotza jasotzeko.
2 du/dio ad.-lok. erl. Gogoa eta bihotza lurreko gauzetatik goragokoetara begira jarri, esperantza Jainkoagan jarri. (Batez ere bihotza Jainkoari jaso, Jainkoagana jaso eta kideko esapideetan erabiltzen da). Zerurantz bihotza jaso eta Jainkoari eskatu zion, arren, hartaz errukitu zedila. Jasotzeko bihotza Jaungoikoagana. Konfiantza handiz Jaunari bihotza jaso.

Aztergaia: bihotza jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH-AS 2017-11-16 Adibide gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIHOTZA JASO. a) Levantar el corazón (hacia Dios, etc.). Jasotzeeko biotza Jaungoikoagana. Iraz 25. Jainkoagana bihotza jasotzea. CatBurg 21. Konfianza andiaz bakoitzak Jauanri bere biotza jaso. Cb Just 136. Baña egia au sarritan gogora ekarri, ta sinisteaz gañera, noizean beiñ biotzak jaso bear ditugu beraganontz. AA III 322. Bijotza Jaungoikuari jasoteko. fB Ic III 277. Biotzak jasorikan / aurtxo arengana. Echag 153. Zeruronz biotza jaso, eta bere aita Abrahamen Jainkoari eskatu zion, arren, artzaz kupitu zedilla. Lard 23. Jaungoikoagana biotza jaso eta mesedeak eskatutea. Itz Azald 58. Zeure gogo ta bijotza / Jaso egixuz Goirantza. Enb 64. Bitarte ontan zenbat alditan / biotza jaso du gora... Or Eus 279. v. tbn. Mg CC 168. Añ EL1 5. CatBus 18. Arr May 37. KIkV 46. KIkG 30. Inza Azalp 119. Azurm HitzB 64. b) Alegrar(se), animar(se). Biyotza ezin jaso det, / au karga barrenak! Bil 134. Egin zituan alegiñak alabaren biotza jasotzeko. NEtx LBB 51.

adib: jaso1, jaso, jasotzen 2 du ad. Altxatu, goratu. Besoak, begiak zerurantz jaso. Haize oihalak jasorik. Herriak jaso dion oroitarrian. Han eliza berri bat jasotzeko (Ik. eraiki). Jaso ditzagun bihotzak. Horiek jaso dute aldizkari hau gaur dagoen mailara. Hizkuntza noranahiko egin, jakite hegoz jaso, soin zaharrari gogo berria eman. Gizonak besteri laguntzen dionean jasotzen du bere burua. Euskarak burua jasotzea Jainkoak nahi du.

bihotza jaso 3: Karmel (“izpi bat bazela eta bihotza jaso eta gogoa piztu nahi izan zion”), DiarioVasco 2 (adib.: “Ezinduei eskua luzatzen badiezu, bihotza jasoko duzu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bihotza jaso 3: Joan Mari Lekuona (“Lehenik, bere baitan bildu behar du, arima-zolara itzuli, bihotza jaso, bere goi-ahalmenak aurkitu, Jainkoaren presentzia barruan kontenplatu, borondate amultsu eta jainkozkoa denen gainetik egin dadila nahi izan, bere buruarekiko eta sorkari guztiekiko lotura hautsi eta sakonago murgildu”), Juan Garzia (“Rektifikatzeak zera esan nahi du, zatika destilatzea, arauzkotik gorago zein beherago irakiten duten zatiak baztertuz eta "bihotza" jasoz, zeinak tenperatura egonkorrean irakin behar baitu: hantxe aurkitu nuen, soto ahitezinean, beharrezko beirateria”), Elizen arteko Biblia (“Aberastasunak eta indarrak bihotza jasotzen dute”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa gehitzekoa da bihotz sarreran ere.

bizitzez jarri
da ad.-lok. Nonbait kokatu, nonbait jarri bizitzen. Pella zeritzan herritxo batera joan, eta bizitzez jarri ziren.

Aztergaia: bizitzez jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-07-13 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

BIZITZEZ "(Gc), por residencia" A. "Hor daude fijo, or daoz, egotez (V-arr), [...] bizitzez, or bizi dira (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 123. * Pella zeritzan erritxo batera joan, eta bizitzez jarri ziran. Lard 540.

LB: 0; EPG: “Niri bestek inporta zidan, izugarri, berez gauza hutsala bazen ere: Krapotkin Odesan zegoen bizitzez, itsas ondoko etxe erretiratu batean.” (Matias Mugica); ETC: “Bidadorrek idazle kaletarrak zirela idatzi du: hiritarrak, beraz,« jaiotzez ez bazen bai bederen bizitzez, egotez eta izatez, hiritartasunak ohi dakarren lan motarekin batera, gehienetan ere langileak zirelako»” (Alberto Barandiaran), “Nahiz orduko bidaldian Buenos Airestik itsasoratu zen, berak sortzez eta bizitzez txiletarra zela adierazia zuen” (Alberdania), “Aritzaletakoa jaiotzez (Nafarroa), donostiarra bizitzez; Zarautzen harrapatu zuen 1936ko uztaileko altxamenduak, nagusiarentzat lanean.” (Amagoia Iban), “Sortzez eta bizitzez ere lekuz aparte bezala ibili da Txomin” (Txomin Peillen).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bizitzez 1 adb. (jarri, joan, gelditu eta kideko aditzekin) a vivir Australiara joan zen bizitzez: se fue a vivir a Australia; herri txiki batera bisitan joan, eta han gelditu ziren bizitzez: fueron de visita a un pequeño pueblo, y se quedaron a vivir; Adorez: 0; Labayru: 0.

Bestelakoak

bizitzez 1 adb. (bizitzez jarri, joan eta kideko esapideetan, 'nonbait kokatu, nonbait jarri bizitzen, norabait joan bizitzera...' adierekin). Pella zeritzan herritxo batera joan, eta bizitzez jarri ziren. Korintora bizitzez joan zenean.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Ezabatu bizitzez 1 adiera.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizitzez eta jarri sarreretan.

bizkarra jaso
1 du ad.-lok. Norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo ez duela jakin nahi adierazi, sorbaldak jasoz. Manexek bizkarra jaso eta ez du ezer esango.
2 du ad.-lok. Norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo ez duela jakin nahi adierazteko erabiltzen den esapidea. Nire azken galderak bizkarra jasotzea baino ez zuen eragin.

Aztergaia: bizkarra jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-04-20 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

BIZKARRA JASO (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Encogerse de hombros. "Se dice de los que se desentienden de cualquier negocio. Bizkarra jaso eta juan zan betiko ez dakigu nora" Etxba Eib. * Patxi jiratu zan beste aldera bizkarra jasoaz, eta sartu zan etxean kantatuaz. Apaol 84. Orrela bada [...], kendu dit gure Jaunak eriotza bengatu-bearreko lana, baldin-ta beste norbaitek il balu alegia; baiña il duanak illa izanik, ixildu besterik ez dago bizkarra jasoaz. Berron Kijote 211.

LB: 5: “MANEXek bizkarra jaso eta ez du ezer esango” (EiTB), “Bizkarra jaso eta zer duzu, zer ari zara adierazten zuten keinuak egin zituen” (Ana Jaka); EPG: “Gure amak horixe egin ohi du beti, norbait kezkaturik dagoenean - Ronek ahopean, bizkarra jasoz “ (Iñaki Mendiguren), “Anne alaiak barre egiten du, lotsagabe erantzuten du, bizkarra jasotzen du, ezer axolako ez balitzaio bezala egiten du, baina ez da egia: Anne isilaren erreakzioa guztiz kontrakoa da. “ (Josu Zabaleta)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bizkarra jaso/altxatu encogerse de hombros bizkarra jaso du, zer esan ez zekielako: se ha encogido de hombros porque no sabía que decir; Labayru: bizkarra jaso 1 ad. lok., ad. deutso desentenderse de algo. Arazoari bizkarra jaso: Desentenderse del problema. Ardurai bizkarra jaso eutsen: Se desentendió de las preocupaciones; Adorez: 0.

Bestelakoak

bizkar 2 iz. (Esapideetan). Egilearen bizkarrera erruak egotzi. Harria bizkarrean berdindu (harri-jasotzaileak). Bizkarra jaso, altxatu: norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo jakin nahi ez duela adierazi.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkar eta jaso sarreretan.

burua jaso
1 du ad.-lok. Burua gorantz higitu. Jesusek burua jaso eta esan zien: (...).
2 du ad.-lok. Beheralditik atera, adoretu. Zorrez beteta, bururik jaso ezinda. Burua jasorik ibili. Euskal Herriak gehiago burua jasoko ez zuelako etsian. Euskarak burua jasotzea Jainkoak nahi du.

Aztergaia: burua jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-07-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

altxatu: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

buru sarrerari dagokion azpisarrera.

buruan jarri
1 du ad.-lok. Buruaren gainean jarri. Txapela buruan okerka jarria.
2 zaio ad.-lok. Bururatu, zerbait buruan sartu. Guztiek bere lepotik barre egiten zutela jarri zitzaion buruan.

Aztergaia: buruan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-07-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jarri: -an.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

buru sarrerari dagokion azpisarrera.

burutik jauzi
da ad.-lok. Burutik egin. Sinetsi ez zioten, esanaz burutik jauzi zela.

Aztergaia: burutik jauzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1998-07-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jauzi: -tik.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

buru sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

burutik egin.

dantza jauzi, dantza-jauzi
1 iz. Dantzatzean egiten den jauzia. Kafearekin batera lehen dantza-jauziak hasi ziren.
2 iz. Taldean dantzatzen den euskal dantza mota, hankak bakarrik mugitzen direna eta hainbat pauso mota lotzen direna. Ik. mutxiko. Dantza jauzia hasi zelarik, bera ere sartu zen lerroan. Plazako ekitaldia dantza-jauziekin eta larrain-dantzarekin bukatu zen.
Ohiko lexiak

Aztergaia: dantza-jauzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-12-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

dantzan jarri
1 du ad.-lok. Dantzatzen jarri, dantzarazi. Los Angelesko taldeak, berriz, mundu osoa dantzan jartzea lortu du bere doinuekin. Txistulari taldeak dantzan jarri ditu han elkartutako gazteak.
2 du ad.-lok. Zerbaiti dantza moduko bat eginarazi. Eztanda ikaragarri batek dantzan jarri du etxea. Haizeak dantzan jarri zituen poltsak berriro.
3 du ad.-lok. Emozioez, irudimenaz eta kidekoez mintzatuz, mugiarazi, asaldatu. Irudimena dantzan jarrita. Emozioak dantzan jartzen dituen jokoa.

Aztergaia: dantzan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

datuak jaso
du ad.-lok. Sarean erositako zerbait txartelarekin ordaintzen dugunean, saltzaileak gure datuak jasotzen ditu eta bankuari igortzen dizkio.
Ohiko lexiak

Aztergaia: datuak jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

deia jaso
1 du ad.-lok. Telefono dei bat hartzaileari iritsi. Kostua deitzen duenaren eta deia jasotzen duenaren artean partekatzen da. Foruzainek deia jaso zuten kamioia kontrako noranzkoan zihoala salatzeko. || Aitaginarrebaren deia jaso zuen berrogei urte bete zituen egunean. Diazek dei bat jaso zuen bere sakelako telefonoan. Itxaropenaren Telefonoan jasotako deiek % 10 egin dute gora 2011n.
2 du ad.-lok. Norabait joateko, zerbait egiteko edo zerbaitetan parte hartzeko eskaria jaso. Mateok, halako batean, soldaduskara joateko deia jaso du, eta alde egitea erabaki du. Euskal Selekzioaren deia jaso du.

Aztergaia: deia jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-10-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa dei eta jaso sarreretan.

dirua jaso
du ad.-lok. Garbi ez dudana da sarituek dirua jaso behar duten ala ez. Dirua jaso ahal izateko, berriz, kontu-korronteak zabalduko dituzte hainbat banku eta aurrezki kutxatan.
Ohiko lexiak

Aztergaia: dirua jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z2:IkHizt 1993-02-25 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

dirua jaso, kobratu

Lantaldearen irizpideak
Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

disko jartzaile, disko-jartzaile
iz. Diskoteka, irratsaio eta kidekoetan, diskoak aukeratu eta jartzen dituen pertsona. Makala disko-jartzaileak emango dio amaiera Kursaaleko terrazako jaialdiari.
dolar jamaikar
iz. Jamaikako diru unitatea.

Aztergaia: dolar jamaikar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: ZS:HBL 2009-06-02 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak: Jamaika.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dolar jamaikar: HiztEn; Jamaikako dolar: LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dolar jamaikar: Estilo Liburua.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Monetak

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

dolar sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2015-07-17): Onartua dolar jamaikar [AS dolar sarreran]

dudan jarri
du ad.-lok. Zerbaiten egiatasuna edo ziurtasuna segurutzat ez eman. Ik. dudatan jarri. Inork ere ez dezake geroztik dudan jarri egia hori.

Aztergaia: dudan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2021-11-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa duda eta jarri sarreretan. Inork ere ez dezake geroztik dudan jarri egia hori adibidea hona ekarri.

dudatan jarri
du ad.-lok. Zerbaiten egiatasuna edo ziurtasuna segurutzat ez eman. Ik. dudan jarri. Eszeptikoek dudatan jarri dute Homero obra horren egilea izatea.

Aztergaia: dudatan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2021-11-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa duda eta jarri sarreretan. Eszeptikoek dudatan jarri dute Homero obra horren egilea izatea adibidea hemen jaso.

ebazpena jakinarazi
du ad.-lok. Bederatzi hilabeteko epea igaro eta ez bada berariazko ebazpenik jakinarazi, aurkeztutako eskaera ezetsi egin dela ulertu ahalko da.

Aztergaia: ebazpena jakinarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

eguberri jai, eguberri-jai
iz. Errege-egunarekin eman ohi ditugu amaitutzat eguberri-jaiak. Eguberri jaien atarian.
Ohiko lexiak

Aztergaia: eguberri-jai

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4B:EEBS:017 2002-12-11 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-12-12 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-jai osaerako librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

elkarlanean jardun
da/du ad.-lok. Erakunde pribatuek administrazio publikoekin elkarlanean jardun beharko dute. Elkarlanean jardungo dira. Gizarte Segurantzarekin elkarlanean diharduen mutuari.

Aztergaia: elkarlanean jardun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

elur jausi, elur-jausi
iz. Batez ere bizk. Mendi tontor edo malkarretatik bat-batean eta burrunban erortzen den elur pila handia. Ik. elurbildu; elurbizi; elauso. Mendizaleak elur-jausiaren azpian harrapaturik geratu ziren.
epea jarri
du ad.-lok. Bi urteko epea jarri zuten lanak bukatzeko. Testu osoa aurkeztu behar dute, une horretan bertan edo buruak jarritako epean. Horrelakoetan, epe bat jarriko da atxikimendua egiteko.
Ohiko lexiak

Aztergaia: epea jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-05-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

errekurtsoa jarri
du ad.-lok. zuz. Helegitea jarri. Zigorraren aurka errekurtsoa jarri zuen enpresak Auzitegi Nazionalean.

Aztergaia: errekurtsoa jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1999-02-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: interponer recurso.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jarri: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

errekurtso sarrerari dagokion azpisarrera.

eskola jazarpen, eskola-jazarpen
iz. Eskola bateko ikasle batek beste ikasle baten edo ikasle-talde baten aldetik tratu txar jarraitua, fisikoa nahiz morala, jasotzea. Barakaldoko eta Santurtziko udalek webgune berria aurkeztu zuten atzo, eskola-jazarpeneko kasuen aurrean biktimak aholkatzeko.
eskuetan jarri
du ad.-lok. Norbaitek zerbait edo norbait beste norbaiten ardurapean edo mendean jarri, edo norbaiti zerbait utzi, hark behar duenerako edo nahi duen eran erabil dezan. (-en atzizkiaren eskuinean). Hire eskuetan jarri nahi diat ontziola eta nire izenean daukadan guztia. Kataluniako Generalitateko presidentea, Gestapok atxilotu eta agintari frankisten eskuetan jarri zuena. Baliabide guztiak euren eskuetan jarri ahalko direla. Hitzarmen horren ondorioz, egunkariak 2000. urtetik hona ekoitzi dituen euskarazko testuak Euskaltzaindiaren eskuetan jarriko ditu.

Aztergaia: eskuetan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-05-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da. Adierak bereizi.

esne jaki, esne-jaki
iz. Esnekia. Arrautzarik eta esne jakirik ez jateko.

Aztergaia: esne jaki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau65

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

etxeko jaun
iz. Etxearen buru den gizonezkoa, gehienetan familiako aita. Ik. etxejaun. Herriko buruzagi eta etxeko jaunak.

Aztergaia: etxeko jaun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau67
Lantaldearen proposamena: Z3:HBB 1994-06-22 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Informazio osagarria
Idazkera hedatuena da

bi osagaiak bereiz emanik erabili da; etxekoandre, berriz, loturik usuago

euri jasa, euri-jasa
iz. Euri zaparrada. Euri-jasak estali zuen urez mundua.

Aztergaia: euri jasa

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau67

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

euskaraz jakin
du ad.-lok. Badakigu euskaraz. Hobeki zekien euskaraz Xenpelarrek nik baino.
Ohiko lexiak

Aztergaia: euskaraz jakin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

ez jakin
(Jokatu gabe, osagarritzat zehar-galdera bat hartzen duela). Ik. jakin ez. Bi maite ukan eta ez jakin zein hauta. Aldaketa egin zenean, ez jakin zer pinu mota izango zen onena. Lehen hala, orain hola; gero ez jakin nola.
ez jakinarena egin
du ad.-lok. Zerbait ez dakielako itxura egin. "Zer gertatu da?" ekin zion Mattinek, ez jakinarena eginez. Jakinda, ez jakinarena egitea. Badaki zergatik jipoitu duten, baina ez jakinarena egiten du bestearen aurrean.

Aztergaia: ez jakinarena egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 2000-04-11 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

egin: -rena.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

jakin 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

eztei jantzi, eztei-jantzi
iz. Bere burua eztei-jantzi zuri batekin irudikatuko zuen. Eztei jantzia Balentziagak egindakoa da.
Ohiko lexiak
gai jartzaile, gai-jartzaile
iz. Bertso saioetan, gaiak jartzen dituen pertsona. Gai-jartzailearen esku dago gaiaren aukeraketa eta errima-hitzarena. Unai Elizasu izango dute gai-jartzaile. Gai-jartzaile lanetan Josu Goikoetxea arituko da.
galbidean jarri
du ad.-lok. Norbait edo zerbait arriskuan edo hondatzeko bidean jarri, norbait gaizkitzeko bidean jarri. Geure bizi bakar ezin berrituzkoa galbidean jarri ez ezik, galdu ere egingo dugu. Herria galbidean jartzen duten burugabe horiekin. Nork bere burua galbidean, hiltzeko arriskuan jarri. Nahi duten bideetatik garamatzate: galbidean jartzen gaituzte. Proiektu hori gauzatuko balitz, kultura alorreko elkarteen etorkizuna galbidean jarriko litzateke. Prostituzio delitua eta adingabeak galbidean jartzea leporatu dizkio Poliziak.

Aztergaia: galbidean jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHadib 2023-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da.

ganadu jan, ganadu-jan
iz. Belar bazka. Ate batetik sartu beharko zituzten bi etxeetako eguneroko ganadu janak.
ganadu jateko, ganadu-jateko
iz. Belar bazka. Larri ibiliko ginen ganadu-jatekoa sortu ezinik.
ganadu jatekoak egin, ganadu-jatekoak egin
du ad.-lok. Etxeko abereentzat egunean eguneko bazka berdea etxeratu. Gurean iluntzero egiten dira ganadu jatekoak.

Aztergaia: ganadu jatekoak egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-05-17 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

GANADU-JATEKO. Alimento del ganado. v. ganajateko. * Ganau jatekuak egin eta morrala artu makillan, eta urteko saria kolkuan. Gerrika 28.

LB: 0/ EPG: “Gauaz ateratzen ginen ganadu-jatekoak egitera” (Pako Aristi) / ETC: “Gauaz ateratzen ginen ganadu-jatekoak egitera” (Pako Aristi).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0;

Bestelakoak

[ganadu] ganadu jateko, ganadu-jateko iz. Belar bazka. Gurean iluntzero egiten dira ganadu jatekoak: gurean iluntzero ekartzen da bazka berdea sorotik.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa eta oraingo adibidea azpisarrera berriaren adibide gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ganadu eta jateko sarreretan.

ganadu jaten, ganadu-jaten
iz. Belar bazka. Ganadu-jatenak eta pentsuak saltzen zituen.
ganadu jatenak egin, ganadu-jatenak egin
du ad.-lok. Etxeko abereentzat egunean eguneko bazka berdea etxeratu. Ganadu jatenak egitera noa.

Aztergaia: ganadu jatenak egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-05-17 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

GANADU-JATEN. Alimento del ganado. * Orain artean ganau-jatenak / egiten egon al zera? Basarri Auspoa 296, 368

LB: 0/ EPG: 0/ ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: ganadu-jatena(k) egin (G) recoger la comida para el ganado, ir a buscar la comida para el ganado ganadu-jatenak egitera noa: voy a recoger la comida del ganado; Adorez: 0; Labayru: 0;

Bestelakoak

[ganadu] ganadu jaten, ganadu-jaten iz. Belar bazka. Ganadu jatenak egitera noa: ganadu jatenak sorotik ekartzera noa.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa eta oraingo adibidea azpisarrera berriaren adibide gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ganadu eta jaten sarreretan.

garapen jasangarri
iz. Hurrengo belaunaldien beharrak asetzeko aukerak arriskuan jarri gabe, uneko belaunaldien beharrak asetzen dituen garapen ekonomiko eta soziala. Garapen jasangarriaren oinarriak kontuan hartu beharko lirateke, ingurumenari eragin diezaioketen erabaki politikoak hartzean.
gauza jakina izan
da ad.-lok. Esatera goazena jadanik gauza ezaguna dela adierazteko erabiltzen den esapidea. (Singularreko hirugarren pertsonan). Gauza jakina da beste erdara batetiko erdarakadek ez gaituztela asko mintzen. Gauza jakina da zer suertatzen zaien itsas zabalean dabiltzanei.

Aztergaia: gauza jakina izan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH:AS 2018-05-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: (GAUZA) JAKINA IZAN. (3.a pers. sing.). Es (era, etc.) sabido, conocido. "Claro está, hori jakiña da" Lar, Añ. "Gizonkiak doazela lenean tentatus, engañatus, porfiatus, ta aun bortxatus, da xakina (332)" LE-Ir. "Gauza jakina da, c'est une chose connue" Dv. "Jakiña da (c.), no es extraño, todo el mundo lo sabe. Jakiña zan (c.), no era extraño, no podía ser de otro modo, todo el mundo lo sabía" A. "Kontu jakiña da ze pasau zan gure txabolapian" Elexp Berg. "Ori jakina zen (V-arr, AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 178. Denaz geroztikan gauza bat hain jakina eta egun guztiaz bat-bederak frogatzen duena. ES 398. Gauza jakiña da zer suertatzen zaioten itxaso zabalean dabiltzanai. Lar SAgust 10. Jakiña zan [...] etxeko pelearako armatzen arkituko zala. Cb Just 95. Gauza jakina da, adiskidiak, ona izateko, pirmiak izan biar dabena. fB Ic I 60. Beinik bein yakina da, eta itsuak bere baakusde eze, iñori okerrik eztakarroiola. Añ EL2 7. Ori da gauza jakiña jakitearekin lurra dagoala gatzez, sufrez eta beste onelako gauzez betea. It Dial 120 (Ur jakiña, Dv yakina; Ip ezagütia). Da gauza jakiña / auntza ere dala gizonarentzako Jainkoak egiña. Izt C 189. Aldiz gathuari, gauza da yakiña, / gure arrazak dio fornitzen koziña. Gy 220. Yakina denean sinhesteak egin dituela Franziako izpiritu zahar hautuenak. Hb Egia 125. Ez da jakiña gure bizitza / denborak duela aitutzen. AB AmaE 101. Jakina zan onek morrosko biok noizbait egingo ebena burruka. Echta Jos 45. Yakiña da, yuduentzat larunbata zala yai-eguna. Ir YKBiz 103n. Auek ere Iainkoak egin zitula iakiña da. Or Aitork 363. Ori ezin uka, gauza iakina da-ta. Zait Plat 102. Gauza jakiña da Dario de Regoyos Durangon bizi izan zala. Alzola Atalak 138. Jakina denez, eredu honek bere eragina izan zuen. In MEIG VI 32. Izenak eta obrak, gauza jakinegia da, ondorengo eta oinordeko politikoen premian izaten dira. MEIG IX 43. v. tbn. Ub 137. AA I 539. Dh 190. JJMg BasEsc 137. Astar II 255. Lard 93. Aran SIgn 44. Arr May 13. Ud 68. Sor Bar 21. HU Zez 107. Ag G 332 (AL 37 iakina). Kk Ab I 107. EusJok II 152. Jaukol Biozk X. Enb 122. Zerb IxtS 25. SMitx Aranz 71. Lek SClar 140. NEtx Antz 139. Vill Jaink 130. Osk Kurl 95. Gazt MusIx 167. Lab SuEm 170. Agirre in Xa EzinB 127. Berron Kijote 169. JAzpiroz 216. Galdu-ta ere, jakiña ginun / pin zirala jokatuko. Or Eus 234. (Con reduplicación intensiva). Ta nai dutela iakin-iakiña da. Or Aitork 268. (jakinekoa izan). Egintza Katoliko-lana egun auetan jakiñekoa dezu. NEtx Antz 78. Aren erantzuna jakiñekoa izan zan. MAtx Gazt 88.

adib: erdarakada iz. Erdaratik hartutako edo erdarak eragindako hitz edo joskera, euskaraz arrotz gertatzen dena. Ik. euskarakada. Frakaso, derrota eta antzeko erdarakadak. Erdarakadaz jositako liburua. Erdarakadak saihesteko. Gauza jakina da beste erdara batetiko erdarakadek ez gaituztela asko mintzen. || jakin, jakin, jakiten 3 (Era burutua izenondo gisa). Gauza jakina da erlijio liburuak ditugula batez ere ugari. Jakina denez, bi aldiz agertu da liburu hori.

gauza jakina da 316: Aizu 7, ElCorreo, Deia 9, Elhuyar 9, Elkar, Consumer 45, Berria 115, EiTB 27, Euskaltzaindia 7, Jakin 15, Karmel 3, Argia 54, Laneki, Erlea 10, DiarioVasco 12.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gauza jakina da 247: Herria 21, Berria 33, Jon Alonso 13, Juan Martin Elexpuru 13, Josu Zabaleta 10, Xabier Arregi 8, Iñaki Iñurrieta 8, Jose Morales 8, Imanol Zurutuza 6, Anjel Lertxundi 5…

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Asko erabili da, esaera da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gauza sarreran.

gezur jario, gezur-jario
iz. Gezurrez beteriko jarduna. Heure lurrean ere ez ote duk, bada, gezur-jario hori eten behar?
gogo jardun, gogo-jardun
iz. Zenbait egunetan egiten den gogarte-aldi espirituala. San Ignazioren gogo jardunak.

Aztergaia: gogo jardun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau72

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: iz.

gogoan jaso
du ad.-lok. Gogoan hartu. Hainbat galderaren artean, nik neuk lau besterik ez ditut gogoan jaso.

Aztergaia: gogoan jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z5:EEBS:42 1999-09-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

gogoan jaso 2 aldiz aurkitu dugu, lematizazio saio batean: Vill Jaink: "Gogoan jasotzekoa da Aristoteles-en itza"; Izeta DirG: "Gogoan jaso eta agindu nai duzutena".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gogoan jaso 3: G 1 (Tiro tartean bertsotan: "Lagun bati kantatu ta ark gogoan jaso"); EB 2 (IBk Lk 2,19: "gogoan jasotzen zituen gauza guzti hauek, bere bihotzean hausnartuz"; J.M. Aranalde: "gure mutilak irakurria zeukan eta gogoan jasoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gogoan jaso : DFrec 3 (adib.: "Potoak ere gogoan jasotzen ez dituan entzule asko", "Mariak gogoan jasotzen zituen gauza guzti auek") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gogoan jaso : PMuj DVC (eta artu, euki, izan = atender, tener en cuenta, en consideración, considerar, hacer caso, tomar a pechos // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jaso: -an.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gogo sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

gontzetarik jauzarazi
ad.-lok. Ipar. Senetik atera. (Batez ere bere, neure eta kidekoen eskuinean). Horrek jauzarazi zuen gobernadorea bere gontzetarik.

Aztergaia: gontzetarik jauzarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z11:EHL 2021-05-17 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

gontz (BN-arb), guntz (BN), kontza (BN-lab-arb). Ref.: Gte Erd 272, 193. (En caso ablativo, gralmte. pl.). (Sacar, salirse, etc.) de sus casillas. "Guntzetarik jalgi (BN), sortir des gonds, ne sachant plus ce qu'il fait. La colère est une courte folie" Lander Eusk 1925 (IV), 51. "Bere gontzetarik aldaratzen ditu (BN-arb)" Gte Erd 272. "Kontzetik jali da (BN-lab)" Ib. 193. * Horrek jauzarazi zuen gobernadorea bere gontzetarik. Jnn SBi 99. Aita Jakemein ginuen guk gontzetarik jauzia, uste gabeko hainbertze atseginen gatik. Prop 1904, 257. Algerko jendea errabiatua da, eta gauza batek jauzarazten du oraino gehiago gontzetarik. Herr 28-1-1960 4.

LB: 2 “Masailekoa berez ez da oso eragingarria, horrexegatik debekatuko zuten ziur aski: irakaslea edo gurasoak barregarri uzten ditu, beren desoreka agerian uzten baitu, urduritasuna eta gontzetarik jalgi izana” (Elkar), “Gontzetarik jalgiaraziak” (UEU) / EPG: 0 / ETC: 24 “Auzitegiko buruzagiak gontzetarik jauzi dira, edozein gaztetxok gaizki eginaz ahalgetzeaz gaitzitzurik egiten duenean bezala.” (Egunkaria), Itxaro Borda (“Goitika bukatzen zuen, gontzetarik ateratzear, prozac pastilla bat ematen zioten arte”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0 ; Adorez: izuaren izuz gontzatik aterata ibili da: de puro miedo ha estado fuera de quicio; Labayru: 0;

Bestelakoak

gontz 2 iz. pl. Irud. Ipar. Horrek jauzarazi zuen gobernadorea bere gontzetarik: bere onetik. Zainak gontzetarik atereak ditut.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, baina komeni da lehendik azpisarrera diren antzeko senetik atera, onetik atera bezalakoekin batera, molde berean ematea.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gontz eta jauzarazi sarreretan.

gorako jauzi
iz. kirol. Atletismo proba, altuera jakin batera dagoen barra baten gainetik, hura bota gabe salto egitean datzana. Zilarrezko domina lortu du gorako jauzian.

Aztergaia: gorako jauzi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 2004-11-09 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gorako jauzitoki : Euskalterm 1; gorako jauzilari : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal salto de altura / saut en hauteur formen ordainak: HiztHand: garaiera jauzi // ElhHizt: altuera-jauzi // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve FE, HaizeG FB, PMuj DCV.

Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

ik. oharrak s.u. altuera. // BAgiria (2002-10): "altura-jauzi* e. gorako jauzi" eta "altuera-jauzi h. gorako jauzi".

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gora sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Erabakia (2002-10): "altura-jauzi* e. gorako jauzi".

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. altuera.

gutuna jaso
du ad.-lok. Gutuna jaso nuenean miresle batena izango zela pentsatu nuen, baina bai zera!
Ohiko lexiak

Aztergaia: gutuna jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

hanka jarri
du ad.-lok. adkor. Norbait nonbait sartu edo norabait iritsi. Ik. hanka sartu 1. Neure buruaz beste egingo nuke han hanka jarri baino lehen. Neil Amstrong izan zen Ilargian hanka jartzen lehena.

Aztergaia: hanka jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z9:OEH:AS 2018-07-17 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: HANKA IPINI, JARRI Poner el pie, entrar (en algún sitio). v. HANKA SARTU. Eta geiena txokatzen dana, erriko etxian anka jarri duenerako, ori da familia, ez odolki bat eta ez potajerik begiz ikusi nai duena. Iraola 23. Gaurtik aurrera, zuen etxean gizadi zintzoak ez luteke ankarik ipiñi bear. Ag G 293. Urte bietan eneban geiago zeldetako patixuan ankarik ipiñi. Gerrika 103. Eztago anka non jarririk [tranbian]. Iraola 19

hanka jarri 7: Deia (“Ailegatu da Colon Ameriketara, eta hondartzan hanka jartzen ari dela hurbiltzen zaio indio bat eta galdetzen dio, "Hi haiz Colon?”), Berria 4 (“Kennedyren ametsa 1969an bete zen; Neil Amstrong izan zen Ilargian hanka jartzen lehena”), Argia (“Berriztarrak ez du etenik hartu musika lehiaketa bat irabazi eta musikaren gurpilean hanka jarri zuenetik”), DiarioVasco (“Markosek dioena: «Gizonak ilargian hanka jartzea bezalakoxea izan zen hura”); ez dugu aurkitu hanka ipini formarik; hanka bat jarri 2; Berria (“Afrikan hanka bat jarri orduko, errotik aldatu zen zinemagilearen ikuspegia”); ez dugu aurkitu hanka bat ipini formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hanka jarri 10: Berria (“Ni esaterako Zarauzkoa naiz, oso herri euskalduna da, kanpotik jende asko etortzen da hona bizitzera; hemen hanka jarri orduko euskararen beharra sentitzen dute.”), Iñaki Mendiguren 6 (“Sarrerako atari freskoan hanka jarri orduko, ahots bat entzun zuten”), Anton Garikano (“Bizirik badago eta ikusi bazuen, ez dik hankarik jarriko atearen alde honetan”), Pello Salaburu (“Ilargian hanka jarri ondoren, orain egoitzak hasi dira eraikitzen zeruan eta Martera lehenbiziko astronautak noiz joango diren pentsatzen”), Fernando Rey (“Istilu bat sortzen baduzu, kitto zure karrera estudio batean hanka jarri baino lehenago ere”); Ez dugu aurkitu OEHko adierako hanka ipini formarik.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa azpisarrera gisa hanka jarri forman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hanka sarreran.

harremanetan jarri
da/du ad.-lok. Pertsonen edo pertsona multzoen artean eragin trukea edo komunikazioa jarri. Garaiko lekukoekin jarri ziren harremanetan, eta aita lurperatu zuten lekua aurkitu zuten. Mutil horrek hango musikari elkarte batekin harremanetan jarri ninduen.

Aztergaia: harremanetan jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2021-11-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da. Garaiko lekukoekin jarri ziren harremanetan, eta aita lurperatu zuten lekua aurkitu zuten adibidea hemen jaso.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa harreman eta jarri sarreretan.

harrera ona jaso
du ad.-lok. Proiektua harrera ona jasotzen ari da.

Aztergaia: harrera ona jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: EHL 2022-11-15 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

harrera jaso aztertzean harrera ona jaso ohiko lexia gisa jasotzea proposatu da.

harri jasotzaile, harri-jasotzaile
iz. Harri-jasotzean aritzen den kirolaria. Dema ezin parekatuagoa irten zen, izan ere, hiru harri-jasotzaileek 18 altxaldi atera baitzizkioten lehen harriari. Harri-jasotzailea 275 kiloko harriarekin marka ezartzen saiatuko da.
harri jasotze, harri-jasotze
iz. Herri kirola, harria lurretik sorbaldaraino jaso, berdindu eta gorputzaren aurrealdetik lurreratzen uztean datzana. Bi aizkora-saioen artean, harri-jasotze proba izango da ikusgai. Harri-jasotze saioak. Harri-jasotzen ariko dira Goenatxo III.a eta Aimar Irigoien.
harrika jaurti
du ad.-lok. Harriak jaurtitzen diren bezala bota. Ik. harrika bota. Hau esan zuen saskigile haserreak, eta bere lastaira harrika jaurti zuen. Irunberriko arroilara iritsirik, harrika jaurti zuen telefonoa.

Aztergaia: harrika jaurti

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1999-11-09 Azpisarrera gisa onartzekoa
Lantaldearen proposamena: EHL 2021-11-23 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da. Hau esan zuen saskigile haserreak, eta bere lastaira harrika jaurti zuen adibidea hemen jaso.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

harrika sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

harriak bezala bota, jaurti.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

harrika bota nion liburua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa harrika eta jaurti sarreretan.

hazia jarri
1 ad.-lok. Hazia erein. Hazia jarri dute; fruitua ekarriko duen hazia.
2 ad.-lok. Abereez mintzatuz, hazia obulura artifizialki helarazi. Hazia jarri susara dauden bigei.

Aztergaia: hazia jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1999-11-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jarri: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hazi sarrerari dagokion azpisarrera.

helegitea jarri
du ad.-lok. zuz. Helegitea aurkeztu. Estatuaren abokatuak epai horren aurka helegitea jarri zuen Espainiako Auzitegi Gorenean. || Euskal elizbarrutiek helegite bat jarriko dute batxilergoko dekretuaren aurka.

Aztergaia: helegitea jarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: UF (IZE+ADI) 2023-02-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

herdoilak jan
1 du ad.-lok. Herdoildu. Ik. herdoilak jo. Sarraila herdoilak jana zegoen. Behar ez ditugun tresnak zokoratu eta baztertzen ditugunean, azkenean, herdoilak jaten ditu.
2 du ad.-lok. (Landare bati) herdoilak eraso. Ez zen gari handirik bildu larrainean, herdoilak jan baitzituen denak alorrean.

Aztergaia: herdoilak jan

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Lantaldearen proposamena: Z4:HBL 1999-12-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

jan (cf. zikinak jan bere lekuan jasotzekoa).

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

herdoil sarrerari dagokion azpisarrera.

Orrialde guztiak:
 

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus