Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

"s" letraren izena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

esegi da forma erabiliena, 43. ager.ekin: Bko 19 (fB, Astar, Mg PAb, Itz Azald, Ag AL, A BeinB, Ag Kr, Or Tormes, Erkiag Arran/BatB); Gko 18 (Ldi UO, Or Mi, Zait Sof, Azurm HiztB, And AUzta, Etxde JJ, Ibiñ Virgil, NEtx LBB/Antz); IEko 3 (Mde Pr); EBko 3 (Mde HaurB, MEIG IX); eseki 13 aldiz jaso da, beti G (Cb Eg II, Mg CC, Izt C, Arr May, Lard, Or Poem, Ag G, Or Aitork)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

esegi (+ esegi-leku, esegidura; isegi, exegi) 20 aldiz agertu da (B: 1; G: 9; EB: 9; AgAs: 1); eseki (+ esekidura, esekitoki, esekitzaile; iseki, ixiki) 35 aldiz (G: 2; EB: 15; EgAs: 18, horietan 17 testu berekoak)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: esegi 3; AB38: esegi 1, eseki 1, esekidura 1; AB50: eseki 1; LurE: eseki; HiztEn: eseki, esekidura, esekitoki, esekitzaile

Euskaltzaindiaren Arauak

eseki, esekitzen. du ad.

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

nahiz erabiliena -gi izan (B eta Gren partea), -ki erregularra da hobestekoa, bitasuna dagoenean (hots, forma bat bizkaierazkoa bakarrik ez denean)

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eseki, eseki, esekitzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira esekidura 18 (GAO 1990 17: "Kloruroak, 2.000 mg/l. baino beheragoko esekiduran", "Petrolioak, 0 mg/l. baino beheragoko esekiduran", etab.; Erreologia: "Binghamen jokaera plastikoa, lohi-esekiduretan, patata-purean, gurinean eta beste produktu askotan ere ikus daiteke".) eta esegidura 2: EB (Elhuyar 1981: "Atal honetan aipatzekoak dira baita ere Utracki-k plastifikatzailetan (DOP-etan) eta finkatzailetan portzentai txikiko PVC-zko esegidura komertzialekin egin zituen lanak"; NaturOrienta 1984: "Materiala: Idoiura edo infusioa, Legamia edo legami-esegidura").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

esekidura : AB38 1 (suspensión), HiztEn, Euskalterm 21 (hauetan badaezpadako esekidura 'suspensión cautelar', denboraldi baterako esekidura 'suspensión temporal'; beso makurtuzko esekidura 'suspensión, brazos flexionados'; erdialderantzizko esekidura 'suspensión semi-invertida', legami esekidura 'suspensión de levadura', etab.) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

esekidura : HiruMila (suspensión), ElhHizt (1 Kim./Fis. suspensión 2 Auto. suspensión), PMuj DVC (colgamiento) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri, egoki, premia bati erantzuten diona.

Atzizkien araberako erabakiak

-dura.

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

urri bada ere, esekileku da tradizioak jasoa (Etxba Eib, NEtx, eta Iz ArOñ), eta ez -toki.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-leku/-toki.

LB: 66; esekileku 9; ETC: 300; esekileku 16.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: esekitoki 1 iz. [altzaria] colgador; perchero, percha; 2 iz. [arropa zabaltzeko egitura, lekua] tendedero (eta esekileku)/ Adorez: esekitoki 1 colgador, tendedero. 2 colgador, percha, colgadero (eta esekileku) / Labayru: 0 (esekileku) / NolaErran: 0 (esekileku).

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "esekitokia = colgador".

esekileku 1 iz. Jantziak, kapelak eta kidekoak esekita uzteko altzaria. Txapel eta kapelak eta gainerakoak esekileku batetik zintzilik utzi dituzte. 2 iz. Euskarriz eta sokaz edo alanbrez osaturiko egitura, arropa, lehor dadin, zabaltzeko erabiltzen dena; arropa, lehor dadin, zabaltzen den tokia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa esekileku arautuarekin egin den bezala.

Oraingoz bakarra aski da

Ik. esekileku.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-toki/-leku.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

esenzial 2 (Lç; "Iainkoaren Spiritu Saindua, zein baita Iainkoaren berthute esenziala, hura baithan residitzen delarik"; SP Phil: "Aspirituaren aplikazione esenzialera eta bizitzerik gorenera"); esenzialki 1 (Tt Arima: "Esenzialki zoinbat demanda eta arrakestu bada, ordian inpetratorio da, zeren orazionari konbenitzen baita eta ez berze obrer").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira esentzial 5 (Medikuntza, ESB Programa, N. Balluerka,, Marxismoa, Zoologia); esentzialismo eta esentzialista (cf. infra); esentzialki 4 (K. Altonaga, N. Balluerka 2, Gasteiz). // Testuinguruak: esentzial : Medikuntza: "Mineral esentzialek gorputzeko erreakzio fisiko eta kimikoetan hartzen dute parte"; ESB Programa: "politik demokrazia, ez da luxu bat sozialismoarentzako; bere osotasunerako elementu esentzial bat gertatzen da baizik"; N. Balluerka: "Modu berean, determinismo mekanizistaren eta determinismo probabilistaren artean bereizten du (Wallace,1962:750), nortasun eta kulturaren definizio kuasi-estatistiko bat laboratuz, non maiztasuna bi aspekturen osagaien elementu mugatzailean bihurtzen bait da, bai kulturaren eta bai pertsonaltasunaren ikasketan kontzeptu esentzial gisa, uniformetasun nozioaren orde jarriaz"; Marxismoa: "Funtsean, gainerako guztiaren gainetik sozialismarako burrukaren interesak jartzen ditugu, zeren gure herriaren independentziarako burruka bait da Espania-ko Estaduko langileriaren burrukan ere estrategiazko helburu esentzialena den oligarkiaren Estadoa erauzteko biderik gogorrena eta efikazena"; Zoologia: "Egituraren aldetik oso desberdinak izanik ere, mikroskopio guztiak ondoko atal esentzialetan zatika daitezke: euskarria, platina..."; esentzialki : K. Altonaga: "Poliplakoforoenak izan ezik, maskorrak antzekoak dira esentzialki, xehetasun mineralogikoz desberdindurik"; N. Balluerka 2: "'Urruntasunezko kulturaren' lanek, II. mundu gerraren ondorioz arazo estrategikorengatik biztuak, esentzialki eragingarriak izanik", "Ikasketa psikologikoan, alderdi intrapsikikoak inkontzienteak dira esentzialki"; Gasteiz: "Izaki autoposeditua eta besteak nire ego-an partehartzeko esentzialki irekia da".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

esentzial : DFrec 1, AB38 2, HiztEn, Euskalterm 7 (hauetan bizio e., dardara e., definizio e., hipertentsio e., odoljario e.); esentzialismo - esentzialista : cf. infra; esentzialki : AB38 1, Euskalterm 1; esentzialtasun : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

esentzial : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF; esentzialismo : cf. infra. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-al izond. erref.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Fil., Kim.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

esen(t)zialismo 8: Rikardo Arregi ("Joera honen azterketa serio bat egin behar da, ez bait da, nik inoiz idatzi izan dudan bezala, esenzialismo hutsa esanaz bazter daitekean arazoa"), Azurm 2 ("Rikardo Arregi-k, berak esenzialismo deritzan beste akats bat hautematen du euskal sozialista gazteen gogoetetan", "Esentzialismoa omen zen eta Modernian baztertu egin dira filosofaketa horiek"), J.M. Torrealdai ("Fedearen esentzialismoa"), M. Pagola ("Benoist-entzat [...] estrukturaren inneismoarekin eta unibertsaltasun horren hipotesiarekin esentzialismo metafisiko kartesianoruntz labaintzen dira"), I. Aldekoa ("iragana etorkizunarekin nahastuko zaio, eta zentzu historikoa esentzialismo tradizionalistarekin"), P. Sudupe 2 ("euskal nazioaren probidentzialtasuna, esentzialismoa, eta historizismoa", "jeltzaleek 1936ko gerra aurrean aurkitzen zituzten oztopoekin egiten dugu topo, ezker eta eskuin espainolzale zentralisten esentzialismo eta historizismoarekin"); esentzialista 6: Azurm 2 ("Ilustrazioak errealitatearen ikuspide pragmatista nagusi erazi du, alegia, errealitatearen ikuspide kausal-mekanikoa, ez teleologikoa eta ez esentzialista", "Pentsabide esentzialista"), G. Gati ("euskal kontzeptuaren esanahia behatzeko hiru aukera definitzen ditugu: esentzialista [euskal jitea = maska aldaezinen konbinazioaz sortutakoa]; kulturalista [...] eta hirugarrena, mikroidentitatezkoa"), I. Aldekoa ("... zentzu tradizionala ez ezik, esentzialista ere baden ikuspegi hori ezin baita bereizi ikuspegi historikotik"), F. Rodriguez ("definizio inoperante, estatiko, esentzialista, eta geldiarazleak"), P. Sudupe ("Gaur egun ez gara probidentzialistak, ez esentzialistak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

esentzialista : DFrec 1 (-nz-, Anait: "nazioaren konzeptzio esenzialista"), Euskalterm 1; esentzialismo : Euskalterm 1 // Ez ditugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

esentzialismo : ElhHizt (Fil. esencialismo) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

eserarazi, eseraraz, eserarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eserarazi, eseraraz, eserarazten

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-(r)i amaituen eratorri-konposatuak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eser-a(u)lki (eta eseri-a(u)lki, exer-aulki, juez-eser-aulki) 7: Izt C ("Mutil onek eragin omen zeban plazaren barren-aldetxoan arrizko eser-aulki bat"), Lard 2 ("Pilato, gauza au erabakitzeko, Juez-eser-aulkian zegoala", "Leku goratu batean Juez-eser-aulkia ipiñita eseri zan"), Tx B II ("Eseri-alki ederrak eta / beste gauza bat on-ona: / ezertarako biartzen bada / kotxe bakoitzak komona"), ABar Goi ("Eseri-aulki apañak eta beste edergarri asko"), Basarri ("Batzuek emen exer-aulkitan; / beste batzuek tente, an"), MAtx Gazt ("Ez dute otoitzik egiten. Ixilik, azpian edo ondoan dauzkaten eser-alkiak bezelaxe"); OEH argitaratuan, gainera, Arr Bearg ("Usoak saltzen zeudenen eseralki eta ganbiatzallean mayak goikoaz bera bota zituen"), Garm EskL ("Oitura aundia zuten erri ontako baserritarrek etxean bear zituzten sillak edo eser-aulkiak egiteko"), Auspoa 140 ("Bapo berotze ituzte eseri-alkiyak"); eta eser-aulkigintza Garm EskL ("Gaurko egunean, ikazgintza eta eser-aulkigintza baztertuak dauzkate").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

esertaulki 1, Zozoak beleari ("Hire moduko txirrindulari arinak malda luzeetan goitik behera ibiltzen diren legez, xaltoka-xaltoka, ipurdia esertaulkian ongi asentatu ezinik"); exeri-aulki 2: ABar ("Aurrerago eskubitan mai bat, eta ezkerrian armoniun edo piano bat; exeri-alki batzubek"), El Día 1932 ("Izan ere nun obeto ango exeri-alki ederretan baño!").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eseraulki : EuskHizt (1847 #mdash# 'eserlekua, aulkia'); DRA (eser-aulki, exer-aulki: banco) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aulki.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

eserlekua.

Euskaltzaindiaren Arauak

eseri, eser, esertzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eseri, eser, esertzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez da agertu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eseraldi forma behin azaldu da EBn.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: eserialde bitan agertu da.

Arau orokorraren salbuespen onartzekoa

aditzoin + izen motako elkartua izanik, eseraldi litzateke osaera zuzen-erregularra, baina ez da erabilia, eta eserialdi hobetsiko luke batzordeak; gainera:

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-r(i), -r(ri), -s(i) amaitu aditzen gain eratutako beste formetan ere gertatzen da gisako auzia: cf. eror(i)aldi, jarr(i)aldi, egos(i)aldi, ikus(i)aldi, etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera ohikoena ez da konposizionala, eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa mahai eta eseri sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da telefonoa eseki forman.