Euskaltzaindiaren Hiztegia

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEHIN EDO BITAN, BEHIN EDO BIETAN. Alguna que otra vez, una o dos veces. Presuna bat behiñ edo bietan abisatu duzun ondoan ez bada erortzen zure sentimendurat, etzazula gehiago harekiñ iharduk. "Semel aut bis". Ch I 16, 2. Behin edo bietan / entzun dut engoitik, / nexkatuak dabiltzala / mutilen ondotik. Bordel 170. Nahi izan baitute behin edo bietan, haren ordain ezarri zenbeitek herriko buruzagi. HU Aurp 129. Behin edo bietan altxatu zituen Aitaxok bere urhettoak, eta gero, Napoleon handiaren ganat joan zen. Barb Sup 177. Artzai berriek nola dakite / umagintzako legea? / bein edo bitan ikusi arren, / ari izanak du antzea. Or Eus 224. Onekin ere egin nuan bertsotan bein edo bitan. Insausti 20. Jakizu iñoiz ez dorala berbarik egin aregaz zu aurrian ez zarala, bitarte laburren batian beiñ edo bi aldiz izan ezik. Etxba Ibilt 480.

adib: hil3 1 iz. Urtea banatzen den hamabi zatietako bakoitza. Hilen izenak. Neguko hiletan. Maiatzeko hila. Abenduko hilaren 24a. Hilaren lehen egunean. Hilaren bostean etorriko da. Hil honen hasieran egingo da batzarra. Hil bakoitzeko lehen ostiralean. Hilean behin edo bitan. Hileko errenta. Hilean-hilean (Bizk.): hilero.

behin edo bitan 56: Deia 2, Elhuyar 2, Consumer 21, HABE, Berria 16, EiTB 3, Argia 4, Laneki 2, Erlea 2, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

behin edo bitan 42: Herria, Berria, Irene Aldasoro, Xabier Olarra, Pablo Sastre, Felipe Juaristi, Lourdes Oñederra, Ramuntxo Etxeberri, Josu Zabaleta, Jon Muñoz, Jokin Muñoz, Iñigo Aranbarri, Anton GArikano, Edorta Jimenez…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa behin sarreran ere.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bien bitartean : Apaol; EusJok; Eguzk RIEV 1927; TAg Uzt; Bilbao IpuiB; Arti Tobera; Erkiag BatB; Uzt Sas; Balad 230; binbitartean : SMitx Aranz; Sorarrain Elezar; Ibiñ Virgil; Azurm HitzB

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bitalista (eta vitalista) 3: R. Irizar ("Hegel-etik asi eta, positivismoa zear, vitalisten sistema eta Bergson-en lur-axaleko pentsamenturaiño..."), Azurm ("Nihilismo vitalista"), F.J. San Martin ("Literaturatik pinturara, eskulturatik arkitekturara e.a. eta halaber, errealitatearen interbentzio globalizatzaile, anizkoitza eta zabaldu baten eskuraezinezko "beharra" adierazten zuen, klabe bitalistan, baita optimistan ere, Wagnerren fusio osorantz, alegia, azkenik, artea bizitzarantz hurbilduko lukeena, beraz, eremu sozialerantz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bitalismo : HiztEn, LurE, Euskalterm 1; bitalista : HiztEn, LurE, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bitalismo : Azurm EHKrisi ("Ortegaren bitalismoa bere filosofia guztiaren ardatz bilakatu da", "Betiko temak: eraso-oldarra, bitalismoa, borroka, indargintza"); Cassirer (62: "Bitalismoaren aldekoa da Uexküll sutsuki; biziaren autonomiaren printzipioa defendatzen du"); bitalista : Azurm EHKrisi ("Kulturak, bizia izateko, bitalista izan behar du: arrazoimenari bizitza ipini behar dio gainetik, ikerketa hotzari intuizioa"); Unam BST ("Baliteke arimaren hilkortasunaz duen segurtasunaz behin ere duda egin ez duen arrazionalistaren bat egotea, eta hilezintasunaz duen fedean zalantzarik izan gabeko bitalistarik ere").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bitalismo : ElhHizt HiruMila, EskolaHE; bitalista : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"bitan se documenta en textos guipuzcoanos (...) y en Xalbador; no se encuentra en vizcaíno sino en T. Etxebarria. Al Norte predomina la forma bietan, ya documentada en Etcheberri de Ziburu y Haramburu..."

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 'bi aldiz'

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

deklinabide mugagabekoak dira hobestekoak EBrako, zenb. zehaztu nahiz zehaztugabeekin: bitan, hirutan, seitan; askotan, frankotan, gutxitan

Forma baten adiera(k)

'bi aldiz'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bitar (izlag. 1, izond. 24): Elhuyar (“formato bitarrean”, “formato egokiena bitarra da”, “lehendabizi bitar bihurtu beharko ditu datu horiek”), UZEI (“logaritmo bitarren beharra”), Informatika atlasa (“zenbaki-sistemari bitarra deitzen diogu”, “zenbaki-sistema hamartarretik bitarrera bihurtzeko era bat bilatu behar da”, “konmutazio zirkuituen laguntzaz eragiketa bitarrak egin ahal izateko”, “sistema bitarrean zifraren balioa ez dago definiturik”), A. Diaz de Lezana (“zuhaitz bitar”), OinElektr/BBB (“algebra bitarraren algoritmoen bidez”, “batuketa eta kenketa bitarra”, “batugailu bitarretan oinarrituta”), Programazio-Lengoaia (“Aipatu beharra dago ANSI estandarrean datuak testu edo bitar formatuetan atzi daitezkeela”, “Fitxategi bitarrak testuak ez diren datuak gordetzeko”), Garuna (“aritmetika bitarra deritzo”), J.R. Etxebarria (“gatzak metal batek eta azidotik eratorritako anioi batek eraturiko konposatu bitarrak direla”).

ZTC: zenbaki bitar, aldagai bitar 3, konbinazio bitar, sistema bitar 5, batugailu bitar 3, kenketa bitar 3, batuketa bitar 2, sailkapen bitar, kode bitar 4, etab.

Jatorrizko forma

zenbakikuntz sistema bitar

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoria aipatzea komeni da (bakarra dagokio honi, ez baita izlag. gisa erabiltzen): «izond.»

Eratorri egokia

-tar atzizkiaren erabilera ohikoena ez den arren

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu zuzena da, baina zalantzak daude hiztegian jasotzeaz

eraikuntza librea dirudi, baina adiera berezi samarrekoa ere bada ('bi eratan'), eta azpisarrera gisa eskain daiteke bi sarreran; hala onartuz gero:

Atzizkien araberako erabakiak

-ra: -tara.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

bi eratan.

Forma baten adiera(k)

cf. OEHko a) De dos clases; b) Mixto; d) Ambiguo

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bitartean, -en bitartez postpos.: X izpien bitartez gorputz barruan dagoen edozer ikusi ahal izaten da.

Leku-denborazko izenen eratorriak

bitartean, bitarteko, bitartez, etab.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. bitartekaritza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: Ik. bitarteko / ElhHizt: - / EskolaHE: ik. bitarteko.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bbehin: onartzeko zailtasunak ditu lantaldeak, osaera ilunekoa denez, onenean ere. Baina erabilia da: beharrezkoa al da, ordea? (cf. bitarteko arautua).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu bitartekari , bitartekaritza formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bitartekari (eta bitartekari[-]lan, iniziazio-bitartekari, kultur bitartekari) 31: UZEI 2 (adib.: "Arabiarrek merkatal iharduera bizkor bati eutsi zioten, Ekialde eta mendebaldearen arteko bitartekari bihurtzeraino"), Garm ("Ezkongilea "casamentero", gaur egun esango genukeen bezala, bitartekaria, "intermediario""), A. Aizpuru ("Bahiketa batean bitartekari lanetan ibilitakoak"), Ondare eskualdaketa 1990 ("Baloreen jaulkipenerako erakundeek, Baloreen Sozietateak eta Ajentziek eta gainerako bitartekari finantzieroek parte hartzen dute"), Artxibategi 1990 ("Inbentarioa, liburu itxuran idatzia, dokumentazioa, eta bere erabiltzailea zen Administrazioaren arteko bitartekaria zen"), Salbamena ("Eliza bera eskaintzen zaigu Espirituaren bitartekari, bihotz-berritze eta adiskidetze prozesu honetan"), Orhipean ("Biltzaileak bitartekari soilak dira eta berri emaileak, aldiz, egitan jakintza atxiki eta zaindu dutenak"), Egunk 1992-1993 3 (adib.: "Corcuerak ukatu egin zuen Gobernua EAJ bitartekari gisa erabiltzen ari denik ETArekin negoziatzeko"), Ekintza/4 ("Senarra arrazoiz haserretu egiten da, eta beraz, bitartekari lana eginez, konpontzeko bidean ipini behar duzu"), PsikolSoz ("Kokapen historiko laburraren ostean, aipatu erlazioan bitartekari diren elementu psikosozialak berrikusten dira"), J. Sarasua ("Hizkuntza kolokial amankomuna oinarritzat hartuz eduki tekniko eta berezien bitartekari izatea"), OspitalEstat 1994 ("Mutuen eta horrelako bitartekarien partaidetzarik gabe"), L. Oihartzabal ("[Hitza] Elkarri gure sentipenen berri emateko bitartekaria da"), M.I. Astiazarain ("Aita eta Semea, hodeizko tronu batean, Ama Birjina bitartekari gisa eta aingeru bat otoitz egiten"), EITB ("ETAk Aljeriatik Estatuko gobernuarekin negoziatzeko HB bitartekari izatea onartu zuen"), Gerra zibila ("Garcilaso, nafarzalekeriaren ideologoa, Franco, Goded, Mola eta Sanjurjoren bitartekari prestua izan zen"), Sexua ("Sexuak jakinduriarako iniziazio-bitartekari gisa balio zuen"), Herr 1999 ("Christophe Soulan, Kultur bitartekariaren arabera saltegi barnean idekia den kafetegiak ekartzen dio berezitasuna gune osoari"), NPAO 1999 3 (adib.: "Nork eskatu dio Nafarroako Gobernuari negoziazio horietan bitartekari lanak egitea?"), MerkatLegea 1999 ("Merkataritza ekoizpenaren eta kontsumoaren [...] arteko lotura askotan gertatzen baita bitartekari baten banaketa-zerbitzuen beharrik izan gabe"), LandaTurismo 1999 ("Erreserba egiten baldin bada Erreserba Zentroaren bitartez, Zentroa bezeroen eta jabeen arteko bitartekaria izanen da"), P. Urzelai 3 (adib.: "Beste bitartekari bat behar da elkarrizketara itzultzeko"), eta izond.-banaketan, P. Iztueta 2 ("Bi gradutako sufragio honekin ordena politikoan gorputz bitartekariak edo organizazio funtzionalak sartuko lirateke", "Indibiduoaren eta Estatuaren artean organo bitartekari bihurtzeko abantaila dute"); bitartekaritza (eta bitartekaritza-lan, finantz bitartekaritza) 12: Oihenart Taldea 2 (adib.: "Geroz premiatsuago gertatzen ari zen merkatarien bitartekaritza kanpoko merkatuari buruz"), J. Tobar-Arbulu 2 ("Potentzia produktibo berriak, hauxe baita hemen aritzen ari garenekoa, une berean antagoniko, autonomo eta bitartekaritza-lanak egiteko gai izan behar du", "Hortarako, bitartekaritza behar da kokagune propioak eraikitzerakoan"), KirolEntrenamendua ("Pilota txandakako jokoa denez, aurkakotasun harremana pilotaren bitartekaritzaz gertatzen da"), KontabPlanOrokorra ("Ohizko iharduera gisa finantz bitartekaritza duten enpresak"), Egunk 1996 ("Orain bi urte bitartekaritza bidez auzia konsensuaren bidean jarri zen"), Heriotza 2 (adib.: "Hildakoen oinazeak arintzeko bizien bitartekaritzak garrantzia zuen"), P. Urzelai 2 (adib.: "Dagoeneko esan daiteke Uriarte gotzainaren bitartekaritza [...] bideragarritasunik gabe gelditu dela"), ELTxostena 1998 ("Argitu behar da alor honen baitan sartuta dauden espedienteen bideratzeari ekin zaiola bitartekaritza hutsaren ikuspegitik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bitartekari : AB38 8 (intermediario), HiztEn (artekaria, bitartekoa), LurE (ik. bitarteko), Euskalterm 17 (mediador, intermediario, intercurrente); bitartekaritza : HiztEn (bitartekariaren iharduera), Euskalterm 13 (mediación, intercesión) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bitartekari : HiruMila (intermediario), Lur EF/FE (médiateur, intercesseur) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal 'intermediario, mediador/intermédiaire, médiateur' beste hiztegietan: arartekari :Casve FE (eta arartekarisa), PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; ararteko : ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve FE (eta arartekosa), HaizeG FB, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; artekari : ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve FE, HaizeG FB, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; arteko : Casve FE, HaizeG FB, PMuj DCV; arteskü : Casve FE; bitartekari : HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB; bitarteko : ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve FE, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; gizerraile : Casve FE; tarteko : Lur EG/CE eta EF/FB, PMuj DCV.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

cf. bitartekotza.

Euskaltzaindiaren Arauak

bitarteko 1 iz. 2 izond.: noiz den hordikeria osoa, noiz bitartekoa, edo erdi-merdi esaten zaiona.

Kategoria

1. iz. (cf. ararteko); 2. izond. ("Noiz den ordikeria osoa, noiz bitartekoa, edo erdimerdi esaten zaiona")

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: mediar.

Formatu erabaki gabeak

eraikuntza librea dirudi; adib. gisa eman liteke, bitarteko sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. bitartez.

Kategoria

pospos.

Esapide ohiko(en)ak

-ren bitartez ("X izpien bitartez gorputz barruan dagoen edozer ikusi al izaten da")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 48 (EiTB 1, Elhuyar 3, Laneki 1, UEU 43); ETC 83

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bitelo iz. (Zool.) vitelo / Adorez: bitelo iz. (Zool.) vitelo / Labayru: bitelo 1 iz. Biol. vitelo / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia. Sartu dagokion markarekin.

Jakite-arloak

Zool.

LBeh (2014-04-03): bitter 23: Consumer 22 (adib.: “Tonikak eta bitterrak beste hainbat freskagarrik baino gutxiago gizentzen dute”, “Bitter Kas Light”), Berria (“Bitterrak: Tonikoen antzekoak, baina azukre gehiago eta kinina gutxiagokoak”); biter 2, Consumer (“Adibidez, ehun mililitro bakoitzeko biterrak 30 kaloria ditu, Fanta Naranja eta Pepsik 45 eta Coca-Cola lata batek (33 zentilitro) 126”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bitter 8, Joan Mari Irigoien (adib.: “Hori bai, Altzara iristerakoan bitter erdi batera gonbida nazakezue - esan nien, Sarari begi-keinu adierazgarri bat egiten niola, Karmele ez ohartzeko moduan”); ez dugu aurkitu biter formarik.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 10 lek. (B 1 / G 9)

Mailegu onartzekoa da, sistemaren arabera egokituz

nazioartekoagoa da -tt- grafiakoa; baina grafia hau bustiduraren marka da euskaraz.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

tt.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BITIK BAT, BITATIK BAT. Una de dos. Bada bitik bat, edo konfesau, edo kondenau. CrIc 184. Nai dezu joan Infernura Pelagiori lagun egitera? bada bitik bat, edo zuzen konfesatu, edo zuzen kondenatu. Mg CC 118. Nik biti bat: edo ardao utsa edo geijenian ur utsa. Mg PAb 55. Bitatik bat, gurasoak edo ez artu morroi edo neskamerik, edo ikaserazo bear diezue dotriña. AA II 17. Bitik bat, euskera ala jakintza hautu bihar izatekotan, jakintzia hautuko neuke Euskel Herriarentzat. Osk Kurl 120.

bitik bat 3: Elkar (“Bitik bat: edo Psycho bere bizitzara ekarri nahi du –baina zein puntutaraino?–, edo psikotiko hutsa da, beste barik… edo biak batera"), Argia 2 (“Bitik bat, asko ikusia zara edo zure burua gehiegitxo maite duzu!”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu adiera honetako bitik bat formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa bi sarreran.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. mahastizaintza.

Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. mahastizaintza.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bitinia / bitiniar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bitore forma 29 aldiz ageri da, G (Izt C 19, AzpPr 2, Aran SIgn 6, Lard, Vill Jaink); bithore 3 aldiz, IE (Ax, Hm).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bitore : DFrec 1 (Azurm), HiztEn-LurE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabaki gabe utzi da forma

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

trebea; bikaina.

Txostenaren laburpena

Ik. s.u. berinape, dagokion informazioa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bitrina EB 3 (M. Aurrekoetxea, M. Legasse, F. Juaristi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bitrina : DFrec 3, Euskalterm 6. Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bitrina : HiruMila, ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal vitrina / vitrine formen ordainak: beirarasa : HiruMila, ElhHizt (beira-arasa); bitrina : HiruMila; erakustoki : Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF (erakus-toki), PMuj DCV (erakus-toki); erakusleiho : Lur EF/FE // Beste batzuk: Casve FE: erakusgia; (armoire) berinetxe, berinalase; HaizeG FB: ager-toki, berin-etxe; PMuj DCV: berin-etxe, erakust-apal, lei-arasa.

bitrina 55.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bitrina 18.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

aski izan litezke erakustoki edo beira-arasa modukoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta ‘beira-arasa’ definitzailearekin jasotzekoa. Gutxienekoak betetzen ditu.

LBeh (2014-04-03): bitrozeramika 62: Consumer 52 (adib.: “Bitrozeramikentzako garbigarriak”), Berria 3 (adib.: “sukaldea elektrikoa edo bitrozeramika baldin bada, itzali plakak egosketa amaitu aurretik”), EiTB 7 (adib.: “Emakumeak, jarraian jateko asmoa zuen haragi zatia bitrozeramika gainean jarri zuen zuzenean, haragia prestatzeko era "berezi" bat erabiliz”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bitrozeramika 2: Txiliku (“Bitrozeramikak balioko ote du?”), Patxi Iturritegi (“Horixe bakarrik behar genuen, zorioneko bitrozeramika arriskuan jartzea, justu unerik txarrenean”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es vitrocerámica / fr vitrocéramique: Elhuyar: bitrozeramika / Nolaerran: bitrozeramika / Zehazki: - / Labayru: bitrozeramika / Adorez5000: bitrozeramika.

Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bitsetan: zorion-bitsetan.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bitsetan ("zorion-bitsetan", "izerdi-bitsetan")

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehituz: iz. Sin. apar-kentzeko .

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zorion-bitsetan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

apartsua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bi(tu), bitzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bikoiztu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Geol.

Jatorrizko forma

harri bitxiak, harri preziatu

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 2 izond. / AS: bitxi(-)denda.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua da hobestekoa

forma hori berretsi da, bai iz. eta bai izond. bezala

Forma arautuaren azalpenaz oharra

hemen (ere) aipatzekoa izan liteke imitaziozko bitxi (cf. oharra s.u. bisuteria).

Zerrendako forma hobetsiari dago(z)kion bigarren mailako forma(k)

pitxi ere onartzea proposatzen da, haur-hizkeran eta 'balio gutxiko bitxi' adieran

Kategoria

1. iz.; 2. izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Jatorrizko forma

zilargintza, bitxigintza

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

garatxo-belarra.

Landare eta animalien taxonomi izena

Daphne laureola.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Kategoria

adlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Zein bitxiki dabilen!

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: bitxilore: Bellis sp.; basabitxilore: Bellis perennis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-lore.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Bellis sp.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "bitxiontzia = joyero (cajita)".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ontzi.

Jatorrizko forma

bitxitegi, (bitxidenda)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bitxi(tu), bitxitzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bitxi bihurtu.

Euskaltzaindiaren Arauak

bitxiztatu, bitxizta, bitxiztatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bitxiztatu, bitxizta, bitxiztatzen

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Idazti batean batuta idazle bitzuon edestiak

Euskaltzaindiaren Arauak

harri bitxi* e. harribitxi.

Grafia hobestekoa

harribitxi.

Txostenaren laburpena

ik. oharra s.u. bisuteria.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

imitazio sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zitz ta bitz 1, SM Zirik ("Noian kontatzera zitz ta bitz") // Ik. ap. DRA sits ta bits : Azkue, EY II 267 ("Bitartean azeriak, leiora maats-adarretan gora igonda, gatzatua sits ta bits yan eban"); Udalaizpe, EG 1950 ("Idaztean, eltxo taldeak bezin iduripen ugariak otutzen zazkio. Ez dizkitzu, baña, guztiok sits ta bits aintzat artzen idazleak"); eta s.u. zitz, zitz eta bits : Ondarzubi ZArg 1958 ("Orrek arritzen ditu [...] gai orreik [Pio orrek] zalantza barik, zitz eta bits, erabilli ta azaltzen jakin eta saiatzeak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

sits eta bits (+ zitz ta bitz, sits da mits) 3: SM 2 (Zirik: OEHko testuinguru berean; Eztenkadak: "Eukazen aginduak sits da mits kunplidu biar zitxuala"); Zubk ("ziurtazenez ziran orduetan egin eikenaren okerkeriren bat sits eta bits aztertzeko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ik. EibarEusk 55: " Zitz ta bitz / Ziz da biz eiñ .- Zerbait zehatz-mehatz, goitik behera, ipi apa egin. "Zer gertau zan jakin nai badozu, noian kontatzera zitz ta bitz". "Ziz da biz, kiñu baten, ziero ustu eban askia""; Zubk ItxasA 61: "Itz eta pitz, sits eta bits. / Itzen jokoa baiño ez dirala, batera esan nai bestera".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

sits da batz : DRA (sits sarreran - B-m), PMuj DVC (sits sarreran: sits da bats jan); sits da bits : DRA (sits sarreran - B-l-mu); sits da pits : DRA (sits sarreran - G-iz), PMuj DVC (sits sarreran - G); sits ta bits : DRA, PMuj DVC (sits sarreran: sits ta bits jan) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CEeta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eta.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

sits sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

zehatz-mehatz; zeharo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bits -- En sent. fig. se utiliza en construcciones diversas que expresan abundancia, riqueza, comodidad, gozo, suerte, etc. "Uren ganeko bitsean, da aren ganeko sitsean bizi zara zu (Vc), usted vive en la espuma que nada sobre el agua y en la polilla que flota sobre la espuma. Algunos aplican este dicho popular al que vive cómodamente y sin quebraderos de cabeza; otros a personas sin experiencia" A (s.v. sits). "Bitsetan. [...]. 2.º gozando" Ib. "Yoka, yoka bitsa galdu barik, juega pronto, en caliente, sin perder la fortuna (V-ger)" A EY III 292. "Eztibitsa, néctar, gozo; (fig.) gloria. Ango ardaua zan eztibitsa, Jainkuendako eiña balitz bezela" Etxba Eib. "A zan eztibitsa alkartu giñanian! " Ib. "Ainbeste txalo eta jasotzekin, eztibitsian dabill" Ib. "Ur gaiñeko bitsetan bizi, errealitatetik kanpora, oso arin, bizi. Gauzak ola dielakuan? Ur gaiñeko bitsetan bizi aiz i [...]. Figuratzea, komunikabide eta jendearen ahotan egotea gustatu. Politikuei eta eskritorei ur gaiñeko bitsetan bizitzia gustatzen jakue" Elexp Berg. Cf. infra SITS ETA BITS; cf. ejs. de urre-bits 'baño de oro' (s.v. urre). * Zorion-pitsetan igaro genituen egun alai aren ordu arinak. A Ardi 132.

LB: “Frantziako agintariak ere, zorion bitsetan irudikatzen ditut, egundoko negozioa egin eta gero; eta azkenik... gu gaude, esperantza eta etorkizun hobe baten jabe garela” (Elkar) ; EPG: 0; ETC: “Hau esanik, masailean musu eman eta, zorion-bitsetan legez, aldendu egin zen” (Txema Garcia-Viana), “Frantziako agintariak ere, zorion-bitsetan irudikatzen ditut, egundoko negozioa egin eta gero; eta azkenik. gu gaude, esperantza eta etorkizun hobe baten jabe garela “ (Txema Garcia Viana), “Jendeak uste du zeruan zorion-bitsetan bizi garela, esne-mamitan, baina ez da egia” (Berria),

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bitsetan en abundancia [referido al nombre que le precede]; felizmente zorion-bitsetan igaro genituen egun alai haren ordu arinak: pasamos como unas pascuas las cortas horas de aquellos alegres días; Adorez: zorion-bitsetan: llenos de felicidad, muy felices, como unas pascuas; Labayru:0

[bits] bitsetan adb. (Gauza onen baten ugaritasuna adierazten duten esapideetan). Zorion-bitsetan igaro genituen egun alai haren ordu arinak. Atsegin-bitsetan nintzen horrela ikusi nituenean. || Ur(aren) gaineko bitsetan: poz-pozik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Ezabatu bitsetan azpisarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da zorion eta bits sarreretan.