Euskaltzaindiaren Hiztegia

Jatorrizko forma

bi, bida

Euskaltzaindiaren Arauak

bi etxe; etxe bi / AS: bi-biak 1 'biak bakarrik'. 2 'biak', bien bitartean, bitan 'bi aldiz'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bi-bitara ; eta, hala onartuko balitz, bitara .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bi-biak, bien bitartean, bitan, bitariko

Deklinabidea

ik. Euskaltzaindiaren Gomendioak eta Erabakiak (II), 13. or.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

aho sarrerako adibide azalduak aztertzean, adibide gisa zegoen esapidea azpisarrera egitea proposatu da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa aho eta ezpata sarreretan.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Txanpon zaharrak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

zenb. + iz. + -ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erreal sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BI JAUZIZ. Rápidamente. v. JAUZI BATEAN. Denborarik galdu gabe, bi jauziz joan ziren. Zerb IxtS 62. Bi jauziz han zela. Zerb Azk 98. Bi jauziz Maiotenean zen Semark auzoko arotza. Ib. 107. (v. tbn. 103). Bi jauziz jokhatzen gütük, / Santa Graziko oihanian. Casve SGrazi 56. Bi jauziz, denak trinketean ginen behereko zolan. Larre ArtzainE 278s.

adib: jauzi2 2 iz. (Lastertasuna adierazten duten esapideetan). Jaitsi naiz jauzi batez etxeko sotora. Handik, denborarik galdu gabe, bi jauziz joan ziren Pelloren etxera.

Ez dugu aurkitu bi jauziz forma.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bi jauziz 2: Herria (“Laparra bezala beti han, pilota ezagutzen eta bi jauziz han, ederki lagundu du bere aintzineko zuraidarra.”), Marzel Etxehandi (“Zenbait egun lehenago aipu izan zen kanpalekuko buruzagi frantsesekin joanen ginela, aita abadea eta ni, Strasbourg-en gaindi Parisera, bi jauziz, auto gozo eta laster batean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da jauzi sarreran.

Sinonimoa(k)

Sin. horma-biko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

pareta sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Bi paretak efektuarekin.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 'biak bakarrik'. 2 'biak'.

Forma baten adiera(k)

1. 'biak bakarrik'; 2. 'biak'

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “zubibide iz. Zubi mota, errepide edo trenbide bat sakonune baten gainetik edo beste errepide edo trenbide baten gainetik igarotzeko egiten dena. Maringo zubibidea 100 metrotik gorakoa da zenbait zatitan. Atzo ireki zuten Larreategiko zubibidearen azpitik igarotzen den GI-627 errepidea”.

LBeh (2016-10-26): biaduktu 22: Elkar, Elhuyar 2, Consumer 4, Berria 9, EiTB 4, Argia 2; biadukto 7: Consumer 2, Berria 2, Argia 2, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: biadukto 9: Berria 7, Bernardo Atxaga, Karlos Zabala; biaduktutzarra 1, Berria; biaduktu 3: Mikel Hernandez Abaitua 2, Lopez de Arana.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bidezubi.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu biaduktu, biadukto formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es viaducto / fr viaduc: Elhuyar: biaduktu, bidezubi / NolaErran: zubibide, bidezubi / Zehazki: zubibide, biadukto / Labayru: - / Adorez5000: biaduktu, bidezubi, zubibide.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Aski nazioartekoa da eta onartzekoa, euskal forma arautuarekin batera (zubibide).

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

‘zubibidea’.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

tarrapata, zalaparta.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: Ik. bidaje / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. bidaje.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIAK BIETARA. "(V), ambos a dos" y "los dos solos" PMuj. An egoan jente-artetik, biak bietara, biak... bakarrik, joan ziran. Erkiag Arran 70. Bolunburuko andrea ta Armiñakoa, sekulako didar ta zaratak egiñaz etozan biak bietara astoen galde. Ib. 56. Biak bietara gordeko ebela isileko ori, mundua mundu, izan zan aen egiunea. Erkiag BatB 99. Urrunetan dituan ondasunak diru biurtu ta aregaz batean, biak bietara egundoko garatzak egiteko. Ib. 161. (Biok biotara). Agintaritza baten biok biotara buru ditezkenean. Zait Plat 136.

biak bietara 1, Argia (“akatsik egin gabe saioa konfiantzaz hasi gura zuten, nolabait, eta elkarren kontra egin barik, biak bietara kantuan ibilita, konfiantzaz hastea lortu zuten, bai eta gainerako bertsolariei konfiantzarako bidea ematea ere”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

biak bietara 4: Patxi Zubizarreta 3 (“Orain, biak bietara, saltoki batzuk ikustera joan dira.”), Xabier Amuriza (“Hiru bat urte aitagaz, biak bietara eginik, hogeta bategaz ezkonduko zan eta, aurrerantzean, aita-alabak eta suhin barria, Alberto Ruiz, biziko ziran Andrakan”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta bizia; azpisarrera gisa jasotzekoa Bizk. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bi sarreran.

Erabileremu dialektala

Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

janaria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

RS; A Ardi; Or Eus; Zait Gold; And AUzta

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. siesta: biaoa egin.

Sinonimoa(k)

siesta (nazioartekoa da), pausa

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

alportxa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

elizakoa.

LBeh (2016-10-26): biatloi 41: Berria 16 (adib.: “Ahalmen fisiko paregabe hori baliatuz, biatloian ez ezik, iraupen eskian ere aritu da, ondo aritu ere: 2006an Munduko Kopako proba bat irabazi zuen”), DiarioVasco 25; biatlon 1, DiarioVasco (“Lizardiko ikasleek astean zehar kirol ekintzez osatutako programa zabala bete beharko dute. Horien artean iraupen eskia, eski alpinoa, biatlona eta mendi ibilerak erraketekin praktikatuko dituzte, beti ere X. Marmier ikastetxeko entrena-tzaile eta irakasleen laguntzaz").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: biatloi 39, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: biatloi (4).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: biatloi (biatlon*). Neguko kirola, iraupen eskia eta errifle tiroa batzen dituena.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es biatlón / fr biathlon: Elhuyar: biatloi / NolaErran: - / Zehazki: biatloi / Labayru: - / Adorez5000: biatloi.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioartekoa da, eta beste gabe onartzekoa.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kirol.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bibaka

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bibak : HiztEn ("1 Aire zabalean egindako gau baterako kanpamentua. 2 Kanpamentu hori egiten deneko tokia" #mdash# eta bibak egin AS: "Gaua bibakean pasa"), Euskalterm 1; bibakeatu : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ElhHizt: bibak, bibak egin (AS) // HiruMila: biwak, biwakeatu // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

fr (Le Petit Robert): bivouac; en (Webster): bivouac; it (S. Carbonell): bivacco; de (Langenscheidts): Biwak.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "bibak, bibaka, bibak bat (alpinismoa)".

Geroago erabakitzekoa da

Bebil (zaila da nazioarteko forma zein den esatea #mdash# fr-en bivouac, de Bîwak, it bivacco).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bibalbio EB 18 (I. Ibarrola 2 eta bibalbio-espezie, J.I. Iglesias, K. Altonaga 13 eta bibalbio-lerro); bibalbo EB 11 (K. Altonaga, I. Aldabe 9 eta bibalbo fosil).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bibalbo : HiztEn ("Zool. Bi plaka edo kusku dituena"), Euskalterm 1 ('bivalvo'); bibalbio : HiztEn ("Zool. Gorputza alboetatik zapaldua eta bi kuskuko maskor batez babestua duten molusku sedentario eta itsastar nahiz ur gezakoez esaten da"), Euskalterm 1 ('bivalvia'); bivalvia : Euskalterm 1 (Hal. bibalbioak [klasea]). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bibalbio : ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

ElhHizt: 1 (Biol) bi kuskuko, kusku biko. 2 (Zool) bibalbio // T-L LFB: bi kuxkutako // PMuj DCV: kosko-biko, kosko-bikoitz. // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve FE, HaizeG FB, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Nazioarteko formaren hurbilena da hobestekoa

gaztelania eta frantsesari begira, -o amaiera dagokio; latinari begira, berriz, -io amaiera. Taxonomian latinari garrantzi handiagoa ematen zaionez, -io formakoa hobetsi da.

Kategoria

izond. eta iz.

Jakite-arloak

Zool.

Forma baten adiera(k)

kuskubikoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. bibalbio.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma onartuaren baliokideak

Iparraldean tituna darabilte ahozkoan.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

exegesi : Vill Jaink ("Izan ere, alakoxea zan garai artako exegesi-modua, letrari josiegia"); esegeta : MEIG ("Esegeta katolikoek behintzat beste zentzu bat ezartzen diote Kristoren hitz horri"). Ez dugu biblilari forma aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

exegesi 4: Or ("Arritzeko da, euskeraz ez-ezen, exegesi edo adierazte iakitean zein aintzinatua zegon!"); F. Krutwig ("Berhain hauxe ere ez zen exêgêsi tekhnikoa baizik"); J. Zulaika ("Era honetan, kultura barneko iritziak eta exegesiak itzulpen berri bat irabazten dute"); Jaunaren Deia 1973 ("Egileak, gaur eguneko exegesian oinarriturik eta zientzi positibuen jabe, Bibliako pasarteak bat bestearen ondotik aztertzen ditu"); exegesis 2: Ibiñ ("Ez bakarrik exegesis eta textuaren baiespenari buruz, baita gaurko edestilarien arteko auziei buruz ere"); M. Iturbe ("exegesis-mailako edota Jesusen bizitzaren argibiderako beste garrantzirik ez du eztabaida honek"); exegetu 1: F. Krutwig ("Behar bada gaizki exêgêtzen naiz...."). Ez dugu biblilari forma aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

exegesi : DFrec 6, HiztEn, LurE (exejesi), Euskalterm 5 ("exegesi-eskola" 1); exegesis : DFrec 1; exegeta : DFrec 1, HiztEn, Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50 / biblilari ez dugu ohiko iturrietan aurkitu.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. BiblE XI-XII: "exegesi edo bibli zientzia"; "bibli zientzilarien (exegeten) arteko lana"; "exijentzia exegetiko-zientifiko".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

biblialari : PMuj DVC; exegesi : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE; exegeta : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE. Ez ditugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. eratorpenean.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Jatorrizko forma

biblioteka, liburutegi

Euskaltzaindiaren Arauak

h. liburuzain

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 41 (Aizu 2, Berria 7, Elkar 1, Euskaltzaindia 4, Jakin 13, UEU 14); ETC 154.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bibliotekonomia iz. biblioteconomía / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: bibliotekonomia (TN da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Biblos / biblostar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bibote : Iraola; Ag G; Alz Ram; Enb; Kk Ab II; Osk Kurl; Anab Aprika; Erkiag BatB; Etxba Eib; Berron Kijote; BasoM; MIH; MEIG I; bigote : Otag EE 1882c; Tx B II

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bibote : 33 ager. (B: 2; G: 7; EB: 24); bigote : 2 ager. (G eta B); IEan ez da agertu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 30 (Argia 1, Berria 4, EiTB 9, Elhuyar 1, Elkar 5, Consumer 7, Laneki 2, UEU 1); ETC 93.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bibragailu iz. vibrador / Adorez: bibragailu iz. vibrador, oscilador / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: hezur-bibragailu (Med.; Termino onartua da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Jaso eta adierak bereizi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bibrato (eta vibrato 2) 8, EHAA 1992 ("Oinarrizko arkudurak eta vibratoa espresio musikalaren elementu gisa ezagutzea", "Interpretazio musikalean espresio eta kolorea emateko vibratoa eta ñabardura desberdinak erabiltzen hasiz, instrumentuaren hedadura osoan, soinu egonkor bat emititzea", "Instrumentisten arteko elkarrekintzak dinamika, fraseatua, erritmoa eta bibratoari dagokieneko sentiberatasuna lantzea ere eragiten du", "Bibratoari dagokionez, ganbara-praktikak bibrato desberdinen aldia, abiadura eta anplitudea homogenotzera eta aldi berean egitera behartzen duelako", "Bibratoari dagokionez, ganbara-praktikak bibrato desberdinen aldia, abiadura eta anplitudea homogenotzera eta aldi berean egitera behartzen duelako", "Soinu-unitatea: arnasketa, erasoa, bibratoa, arku-kolpeak, afinazioa, artikulazioa, erritmoa eta fraseoa", "Harizko laukotea: soinu-berdintasuna, arku, bibrato, afinazio, etab.en eraso desberdinetan, arkuaren banaketa fraseaturako", "Arnasketa, afinazioa eta bibratoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

vibrato : HiztEn (Mus.), LurE (Mus.), Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

vibrato : ElhHizt (Mus.), EskolaHE (Mus.) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

bibrato iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, bibrato-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. vibrato].

bibrato 11, Berria (“Orkestrak geruza harmoniko dotorea laga zion bakarlariari eta Bohorquezek biolontxeloa ederki oso kantarazi zuen, bibrato eta legato ikusgarriak azaleraziz”, “Kontratenorraren ahots teknikak tentsio zorrotza azaldu zuen, eztarrian baitzuen musika sorburua eta tenor bikotearen bibrato dardariek ez zuten jariakortasunerantz zilegi emari”); vibrato 11.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bibrato 3, Berria (“Pieza honetan, Nuria Orbea sopranoaren ahotsa eta kantatzeko moduak gustatu zitzaigun, eta hurrengo lanean bermatu egin zituen dohain horiek: bolumen egokia, harmoniko oparoak, bibratoa, ziurtasuna, gustua eta afinazioa”); vibrato 8, Berria (“Welker baritonoak uhin luzeko vibratoa erakutsi zuen eta kantu kolpez adierazi ere maltzurraren rola, txukun taularatua gainera”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertzekoa da, beste forma bat baitagokio

musikako teknizismoetan italierazko forma hartu ohi denez, vibrato forma da hobestekoa, lantaldearen ustez (hori proposatzen dute entziklopediek eta).

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Paretsu dabiltza bi formak, horregatik debekua mantentzekoa izan liteke (italierazko hitzak ohikoak dira musikako terminologian eta, normalean, maileguaren jatorrizko grafia gordetzen da).

Maileguaren beste forma, gaizki edo erdizka egokituaren ordez

Ik. vibrato.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bibratu 8: Kolorea 2 ("Elektroiak nukleokin bibratzen daudela, suposatuko dugu", "Kanpoen dauden elektroiak eta nukleoa bibratzen badaude, bere errekuperazio indarra hau izango da..."), Saioka/3 ("Harmonikari putz egitean mihitxoak bibratzen hasten dira eta soinua sortzen da"), J. Suarez ("Gorputz batek bibratzen duenean gertatzen da soinua"), X. Mendiguren B. 2 ("Bibratu du: Zerbait alde batetik bestera mugitu behin eta berriro. Gitarraren hariek bibratu egiten dute behatzez ukitzean"), J.M. Beltran ("Eltzegorraren kasuan larrua bibratzen jartzeko igurtzitako soka baten bidez eragiten bada, kasu honetan hori kainaberazko edo igurtzitako zurezko makiltxo baten bitartez egiten da"), FisKim/DBH ("Hain azkar aldatzen direnez [elektroiak], ez dira ia higitu ere egiten. Dagokien posizioaren inguruan soilik bibratzen dute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bibratu : DFrec 1 ("Aire molekulak bibratzean errebotatu egiten dute orman"), AB38 5, AB50 1, HiztEn (zerbait bere oreka-posiziotik alde bietara txandaka eta distantzia txikia eginez higitu), Euskalterm 1 (Med.) // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bibratu : ElhHizt, HiruMila (Fis. vibrar) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bibra, bibratzen.

Aditz-erregimena

du ad. (nor kasurik gabea).

Forma baten adiera(k)

dardaratu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bibradura 1: M.A. Unanua ("Sentimen-organoak dira, eta hauen funtzioa da uretan sakoneko bibradurak eta uraren korronteek eta higidurek sorturiko estimuluak hartzea"); bibragailu 1: Saioka/3 ("Pendulu eta bibragailuak"); bibrante 1: Y. Elorriaga ("Idea baten errepikamen hedatsua azkeneko momentuan aurrerantza egiteko. Amaierak bibranteak dira beti"); bibratu 8 (cf. supra); bibrazio 12: Elhuyar 2 ("Piezan egin nahi den hutsunearen formako erreminta bati 20 kHz inguruko maiztasuna duten bibrazioak eragiten zaizkio"; "Bizar-makinatan, bibraziozkoaren oinarria zein da?"); I. Irazabalbeitia ("Energia desberdin hauen sorrera, honako fenomeno hauetariko batean egon daiteke: Translazioan (Et), errotazioan (Er), bibrazioan (Ev), molekulen arteko erakarpen elektrikoan (Ee) eta nuklearrean (En)"); Zinetika ("Konplexu aktibatua energia potentzialaren langan zehar pasatzean, oso arina den bibrazioa egiten duela kontsideratzen du"); A. Trancho ("Irudian ikusten den bezala partikulen bibrazioaren norabidea eta hedapenaren norabidea ez datoz bat"); M. Ugalde ("Regoyosen lanetan dena da kolorearen armonia tenplatua; bibrazioa eta kromatismoaren nerbioa sensibilitate haundiz eginak"); J. Suarez 2 ("Danbor baten mintza jotzean edo gitarra baten sokak pultsatzean ikus dezakegu nola gertatzen diren bibrazio hauek"; "Hegazkin batek soinuaren abiadura gainditzen duenean, hau da, orduko 1.224 kilometrotako abiadura baino gehiagoz doanean, izugarrizko bibrazioa eta ondorioz zarata gorgarria gertatzen dela?"); I.A. Berriotxoa ("Intsektuek eragiten dituzten bibrazio desberdinak, askotan erraztu egiten dute sexuen arteko elkarketa edo lurraldea markatzen laguntzen"); R. Saizarbitoria ("Baina halako batetan, hil da, joan da, isildu da, galdu da karilonaren azken notak utzi duen bibrazioa resonanzia luzeagoa duen hots faltsoaren oihartzun metalikoarekin batera"); GAO 1990 ("Ez dutenak eraikin berezietan instalatu beharrik, eta gas, hauts edo usainak jariatzen ez dituztenak edo auzokideentzat egozkarriak izan daitezkeen zarata eta bibrazioak sortzen ez dituztenak"); I. Urbieta ("Norberaren gorputzeko soinu-iturriak bibentziatzen dira (arnasketa, bihotz-taupadak, ukimeneko bibrazio-sentipenak, erresonantziak, oihartzunak, etab.)").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bibradore : AB38 1; HiztEn ("Ik. bibragailu"); Euskalterm 1; bibradura : DFrec 4; AB38 1; AB50 1; bibrafono : HiztEn; Euskalterm 1; bibragailu : AB50 1; HiztEn; bibraketa : AB38 1; bibrakor : AB38 1; HiztEn; bibrante : AB38 2; bibrapen : DFrec 1; AB38 2; bibratorio : Euskalterm 1; bibratu (cf. supra); bibratzaile : Euskalterm 1; bibratze : AB38 3; Euskalterm 2; bibrazio : AB38 14; AB50 1; HiztEn; Euskalterm 29; bibraziozko : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietako formak: bibradore : HiruMila; bibrafono : ElhHizt; EskolaHE; bibragailu : ElhHizt; bibrakor : ElhHizt; HiruMila; bibratu (cf. supra); bibrazio : ElhHizt; HiruMila; EskolaHE ("Ik. dardara") // Ez dugu aurkitu besteotan: EuskHizt; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA; PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: ik. dardara.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

dardara.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan biburdina (V-ger-och), biburnia (Lar), biurni. Ref. A: A Apend (biurni). "Bigornia, viene del Bascuence biburnia, que significa cosa de dos hierros, cuales son aquel modo de yunques. Bigornia, biburnia" Lar. "Biburdiña (V-och), bigornia, cierto yunque puntiagudo" A. v. bigornia; eta bigornia (Lar, A Apend).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

biburdina 3 aldiz agertu da (J. Gonzalez Teknologia. Metala.1: "Bi euskarri mota daude: ingudeak eta biburdinak"; "Biburdinek, forma bat baino gehiago izan ditzakete"; "Bai ingude eta bai biburdinak, urtuzko altzairuz eginikoak dira eta tenple arin baten bitartez gogortuta dago bere azal nagusiena").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

biburdina : AB38 1; HiztEn; Euskalterm 2. Ez dugu aurkitu iturriotan: DFrec, AB50, LurE.

Hiztegietako informazioa

biburdina : ElhHizt, DRA (-ñ-), PMuj DVC (bi-burdina, biurni). // bigornia / bigorne formen ordainak: potamail (T-L LFB) eta adar-biko (PMuj DCV). // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta Lur EF/FB, XarHizt, Casve EF/FE, HaizeG BF/FB, Lh DBF.

Erdaretako formak

es bigornia; fr (DLLF): bigorne; it (S. Carbonell): bicornia; en (Collins): anvil; de (Langenscheidts): Spitzamboss.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Teknol.

Forma baten adiera(k)

(ingude-mota).

Jatorrizko forma

aire-bidaia; itsas bidaia; lehor-bidaia

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: bidai agentzia , bidai bulego .

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-aia

Beste hizkuntzetako erreferentzi(ar)en arabera moldatua da

frantsesez eta ingelesez behintzat, erreferente banari dagozkio bidai agentzia eta bidai bulego; horregatik onartu dira biak.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. elkarketan.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-agentzia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bidaia sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrenda osagarriak

BEZ: "Bidai bulegoen erregimen berezia: Régimen especial de agencias de viaje" / RENFE: "Bidaia bulegoa: Oficina de viajes".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bulego.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bidaia sarrerari dagokion azpisarrera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

LBeh (2014-04-03): bidaia-txartel 30: Elhuyar 2 (adib.: “Clickair hegazkin konpainiak, berriz, bidaia-txartela erostean, diru-laguntza bat emateko aukera eskaintzen du”), EiTB 25 (adib.: “Aire konpainiek bidaia-txartelen zenbateko osoa itzuli beharra die”), Argia 3 (adib.: “horietako askok ez zuten inongo baliabiderik bidaia-txartelak erosteko, eta espedizioak gutxi izan zirenez haiek garesti zeuden”); bidaia txartel 43: Berria 27 (adib.: “Aldiriko bidaia txartelak eta distantzia ertainekoak %3,1 garestituko ditu, beraz”), EiTB 6 (adib.: “EuskoTren-eko langileek joan den ostiralean egin zuten lanuztearen ondorioz bidaia txartelak erabili gabe gelditu zirenei dirua itzuliko die konpainiak”), Jakin (“Euskal populuak lur gosea zuen eta engantxadoreak herriz herri joaten ziren bidaia txartela eskainiz eta lur eskaintza zabala oparituz”), Argia 4 (adib.: “Bidaia txartelik zenuenik ere ez zenekienean, ezustean”), DiarioVasco 5 (adib.: “abeak 250 euroko balioa duen bidaia txartel bat irabazi du eta nahi duen lekura joateko aldatu dezake Eroski bidaiaken”); bidai txartel 8: Berria (“Borroka honetan joan-itzulizko bidai txartelik ez dago”), EiTB 6 (adib.: “Iberiak adierazi duenez, tarifa guztien egoera malgotuko du eta bidai txarteletan ordutegia eta helmuga aldatzeko aukera emango du denboralearen ondorioz bidaiariei sortutako kalteak direla eta”), DiarioVasco (“Ibilbide guztia kendu eta bidai txartela dagokien puntutan zulatu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bidaia(-)txartel 21: Berria (“Txapela buruan, bidaia txartela eskuan eta ibili Europan"), Oskar Arana 4 (adib.: “Hor al daukazu oraindik bidaia-txartela?”), Xabier Aranburu 4 (adib.: “harriak saldu eta etxera itzultzeko bidaia-txartela erosterik bazeukan”), Harkaitz Cano 3 (adib.: “zintzotasun osoz bidaia-txartela ordaindu izan balu bezain ziur eta eroso sentitzen da”), Urtzi Urrutikoetxea (“Laster txapela eta uniformea zeramatzan gizon bat etorri eta bidaia-txartela eskatu dit”), Anjel Lertxundi 3 (adib.: “gero eta diru gehiago eskatzen zuten bidaia-txartelagatik”), Mirentxu Larrañaga (“Alabaina, gidari adeitsuari bidaia-txartela eskura eman orduko, sosegatu egin zen ostera”), Felipe Juaristi (“Londonera joateko baimena eta bidaia-txartela lortuak zituen”), Irene Aldasoro (“Bidaia-txartelak harturik zeuzkaten”), Alberto Ladron Arana (“xagu aurpegiko sendagile hura berriz ere etorri eta linbo zurirako bidaia-txartela eman ai”zin"), Inazio Mujika Iraola (“Erosita zeukatela bidaia-txartela”); bidai txartel 9: Berria 4 (adib.: “Joan den maiatzean hiru euro garestitu zituen bidai txartelak, petrolioaren igoeragatik orduan ere”), Anton Garikano 2 (adib.: “Bi bidai txartel zeuden barruan”), Joxe Austin Arrieta 2 (adib.: “Hudson ibaiertzaren barrenaldeko taberna batean nengoen eserita, bidai txartela patrikan nuela, pozik, gure itsasontzia ikusi ondoren”), Joan Mari Irigoien (“Eta azken erabakia hartua zuen: hain hartua, non arratsalde hartan Donostiara joan baitzen, bidai txartelaren bila”), Juan Garzia (“karga-ontzi baterako bidai txartel bat inguratu dut”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta premia dago.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa bidaia sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bidaiant IE 1 (Barb Leg; eta OEH argitaratuan beste bat: Prop 1917); bedejant Zu 1 (Mst); pidaiant IE 3 (Barb Sup); piaiant IE 3 (Elsb Fram 2, Jnn SBi; eta OEH arg. beste 1: TB He 11,13); bideiant (eta -j-) Zu 4 (Tt Onsa, Mst 3; eta OEH arg. beste 2: Tt Onsa 63, Ip Imit III, 48,1); bidante G 3 (Izt C, Lard; eta OEH arg. beste 3: EgunO, CartAnd, Izt C); bideant(e) (eta eskale bideante) 11: IE 10 (Ch 4, Jaur 3, MarIL, Gy 2), G 1 (Izt C) eta OEH arg. beste 5 (He 1 Petr 2,11; Lard, Dv Iob 31,32, Dv Imit, Harispe EE 1885); biderant(e) IE 4 (Lg II, Monho; eta OEH arg. beste 3: JesBihD, Lg I, Prop 1896); bidelant IE 3 (Arb Igand); biajante 'viajante de comercio, representante' adierako 5: SM Zirik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bidaiante EB 1 (J. Galtzada: "Haitzurtto pilagordeak ediren dira behintzat, Metalaroko Merkatari bidaianteek lurralde berauetantxe gordetzen zituzten brontzezko tresna multzoen antzera").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bidaiant : DFrec 2, HiztEn, LurE; bidaiante : AB38 1, Euskalterm 2; bideiant : DFrec 2 // Ez ditugu aurkitu ap. AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Beste hiztegiak: biaiant : Lh DBF; bidaiant : EuskHizt (ik. bideant), ElhHizt, Casve EF (bidajant), Lh DBF (bidajant), DRA; bidante : EuskHizt (ik. bideant); bideant : EuskHizt, HaizeG BF, Lh DBF, DRA; bideiant , bidelant , piaianta : Lh DBF eta DRA // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: Ik. bideant / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

hau da bizirik den forma, J-L. Davantek dioenez.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

bidaiaria.

Jatorrizko forma

merkatal bidaiari

Euskaltzaindiaren Arauak

bidaiatu, bidaia(tu), bidaiatzen. du ad. (nor kasurik gabea).

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bidaiatu, bidaia(tu), bidaiatzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzera egiterik ez dago

erabat nagusi da gaur bidaia forma, eta aski da

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

Kategoria

iz.

Mailak

Herr.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bidalaraz, bidalarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko bidalketa sarrera.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bidalketa (eta arma b., b. agiri, -egun, -herri, lan) 20: Ugalde ("Zuzenketa, bidalketa eta kodifikapena, SIADECOk egina"), A. Loidi ("Sistema berriak manipulazio, trafiko eta bidalketako arazoak konpontzen ditu"), EHAA 1992 7 (adib.: "EHAA-ren aleen bidalketa"), Elhuyar 2 (zerrenda batean: "zenbakia / bidalketa-herria / zenbatekoa / bidalketa-eguna / mugaeguna / azaldutako mugaegunean honako helbide honetan"), GAO 1993 eta 1996 5 (adib.: "Enpresariak bidalketaren eguna frogatu eta kontratazio organuari telex, telegrama edo telekopiagailu bidez eskeintza bidali duela iragarri beharko dio"), X. Mendiguren E. ("Bidalketa ordaindu beharko diok gero loresaltzaileari"), J. Intxausti 2 (adib.: "Ameriketako holako bidalketak ez ziren harritzekoak Penintsulan"), Gerra zibila ("Gerra hasi baino lehenagoko hilabeteetan izandako kontrabandoko arma bidalketa"); bidalpen 2: Kirolak 1975 ("Aurrezko jokalaria aurreraturik dagoela, hau gaindituz egiten den bidalpen luzea"), Informatika Atlasa ("Digitalizaturik dagoen informazioaren bidalpen zuzena eskaintzen digute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bidalketa : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 8 (bitan igorpen eta bidaltze sinonimoekin); bidalpen : DFrec 1 (Egin); bidaltze : LurE // Ez ditugu aurkitu ap. AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bidalketa : ElhHizt, HiruMila, Casve EF, PMuj DVC; bidalpen : PMuj DVC // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal envío / envoi formen ordainak: HiztHand: bidaltze, igorpen // ElhHizt: 1 bidalketa, igorpen, bidaltze, igortze; 2 bidaltze-ohar // HiruMila: bidalpen, bidalketa, igorpen // Lur EF/FE: igortze, bidaltze // Casve FE: igorpen, igorte, igorraldi // HaizeG FB: egozketa, egortze, igortze, bidaltze, igorraldi // PMuj DCV: 1 zialtze, igortze, igorraldi, bidalketa, igorpen; 2 igorkari, igorkizun, igorgai, bialgai // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

mezularia.