Hiztegia - EHHE

001 Abade [6]

abadesa

abatei

- etxe-abade

- apate

- apat

001a Abadia [2]

- apatia

002 Abagadaune [2]

abagadaldi

003 Abar [14]

abar

abareta

abarrean

abartegi

abartu

abaritz (!)

abaro (!)

abarrakitu

harrabots

zabar

arba (!)

arbazta

zarba

zarbazta

004 Abendu [1]

005a Aberats [3]

aberasgarri

aberatsi

005 Abere [8]

abelbide

abeldun

abeletxe

abelgorri

abelodi

abeltegi

abere mutu

006 Abuztu [2]

abuztua egin

007 Adar [17]

adabegi

adaburu

adakin

adaje

adalko

adantzu

adapo

adar-makur

adarnatu

adarra jo

adazu

addar

adegi

adondo

adaki

adakitu

007a Adareta [1]

134a Adats [1]

008 Aditu [10]

adikune

adila

adilari

adimen/adimendu

adiunde

adi

adibide

aditz

aiurri (!)

009 Agur [8]

agur egin

agur eta erdi

agurgarri

agur-magur

agurmaria

agurreria

agurztatu

010 Ahaide [5]

ahaikatu

ahaiko

ahaide nagusi

ahaidetasun

011 Aho [17]

ahakan

aharantza

ahats

aheri(a)

aho-handi

ahomenta

ahopil(o)

ahozabal

ahuspe

ahaire

ahakar

ahapaldi

aharra (!)

aharrausi

ahobizar

ahots

012 Ahul [2]

ahuleria/ahulkeria

- arol

013 Ahutz [3]

ahutzetako

auzka

014 Aingeru [3]

aingeru begirale

aingeruzko

015 Aita [28]

aita

aitabisaba

aitaborze

aita handi

aitaizun

aitaki

aitama

aitanditxarko

aitarren seme

aitasaba

aitaso

aitaxo

aitso

attitto

aitabitxi

aitader

aita izan

aitano/aitane

aitaren

aitona

aitonume

aitoren/-onen seme/alaba

aitaonenseme etxe

- Aitor

aitatu

aipatu

aipagarri

aipu

016 Aizkora [5]

aizkolgile

aizkolta

aizkoratu

aizkolari

017 Alhatu [20]

alhatu

alamentu

alarazi

alha

alagura

halatu

hala

alamarka

albide

aliri

alhaba (!)

alabaizun

alabasasi

alabasazan

alabaso

alabatxo

alabatzako

arralaba

alababitxi

alabaeder

018 Alkate [3]

auzo-alkate

alkatez

019 Ama [21]

amabisaba

amaborze

ama handi

amaizun

amama

amanditxarko

amandre

amañi

amasaba

amaso

amatto

amaxo

amazulo

amiña

amabitxi

ama(n)der

amona

amona mantagorri

ama birjina

amaginarreba

020 Amets [2]

ametseta

021 Anaia [4]

anaiaizun

anaiatxo

anaitzako

anaidi

022 And(e)re [7]

anddereder

anderauren

andrakilla

andreki

Andre Maria

andredena

023 Antsia [2]

antsikabe

024 Apal [6]

apalategi

- apala

- balda

zapal

zapalda

025 Apez/Apaiz [5]

apex-seme

apezetxe

apeztegi

apex

134b Arrats [7]

arrastegi

arrasti

arrats-hegi

arrastiri

arratsalde

arratsaldi

026 Ate [22]

ate

atalase

ataposta

atarte

ate-buru

atetila

atetzar

atezain

atondo

- at

- athendustatü

- atamüstatü

ataide

ataka

atera

atari

atalmendatu

atalondo

- ari

atal (!)

txatal

zatal

027 Azal [21]

azal

azalatu

azaldatu

azalde

azaldor

azaleratu

zalauts

zaldar (!)

zail (!)

zaldi (!)

zaldi-buztan

zaltzain

zaldizko/zaldiko

zalgurdi

zaldun

zaldunaketa

zaldun-aratuste

zaldunbide

zaldun-buruzagi

zaldunde

zalduneria

028 Babes [1]

035a Bagai [1]

035b Bakant [2]

- bagant

029 Bake [3]

bakea egin

bakeoso

baketan

030 Baldin [7]

baldinba

baldinbere

baldinde

baldinetan

baldinetaria

baldintza

031 Balea [4]

balenarri

baleazale

- lumera

032 Baratu [36]

♦♦ baratu/paratu

- parada

baratz

baratxa

baratxu

baraxtu1/baraxtu2

baratxe

maratz

baratze (!)

baratxuri (!)

♦♦ bare1

nare

bare2 (!)

baraistu (!)

barakarro

barakuilu

barakuilora

barakurrilo

baranga

baraskoil

baraxixa

barekarakoil

barekurkuilu

barekurlo

baresbarakila

bareskurlo

baretximar

marakilo

barraskilo

bare3 (!)

bareak heldu

bare-handi

♦♦ bazkari

bazkarite

bazkarraldo

bazkaldu

033 Barkatu [6]

barkagarri

barkamenduskatu

barkazio

barkamen/barkamendu

barka eskatu

034 Barren [36]

barren

barrena

barrendegi

- barbildu

- barga

barrandatu

- barrandan

barne

barna

barrun

barruna

barrunbe

- barrundatu

barru

barruti

- barruki

barro

barre (!)

barregarri

bartz (!)

barzi (!)

bazpi

baso (!)

basagizon

basahiri

basajaun

basamortu

basarte

basetxe

basakaran

basurde

basaka

basoi

basa

baserri

baserritar

035 Bat [47]

bat

baka

baku

bakun

bakura

baño

baten bat

bateo

bate(t)an

batto

batu

batxo

batza

batzandu

batzu

bana

banaborratu

batzarre

bakan

bakandatu

bakandu

bakar

bakoitz

bedera

batbedera

bederakar

bederatzi

bederatzi hogei

bederik

bederen

ezperen

ezpererik

ezperetanik

bete

betegin

beteginzarre

ipete (!)

beti (!)

betibizi

betidanik

betan

bet-betan

gabe

gabezia

gabeko

gaberik

- barik

036 Bazka [4]

- mazka

- barrabaska

bazkatu

034a Bazter [2]

bazterretxe

037 Bedeinkatu [3]

bedeinkazio

bedeinku

038 Begi [30]

begi-belar

begiko

begiluze

begitandu

begitaune

begitazio

begite

begi-urdin

begizko

begizta

begiztatu

begizto

bekain

bekar

bekarai

bekatxo

bekoz/bekoz beko (!)

bekozko (!)

bekurunde

betezpal

betor

betortz

txibista

begi-nini

begitarte

begitartos

bekaitz

letagin

bekoki

039 Begiratu [5]

begirada

begirale

begiratzaile

begira

040 Behatu [8]

behako

beha

beharri

beharrazaldeko

beharri-belar

beharrondoko

belarrimotz

039a Beila [1]

041 Beltz [14]

beltz

beltx

beltzaran

beltzune

belztura

beltzurda

beltzuri (!)

bele

belabeltz

belapika

belatxiko

belaxaga

belatxinga

belatz

042a Belu [3]

belubegi

belumendu

042 Berandu [5]

berantarbi

berantu

berandatu

043 Berna [13]

♦♦ berna

bernadaka

bernazain

pernazkaka

bernazaki

hezur (!)

hezueri

hezurberritu

♦♦ belaun (!)

belaunaldi

belaunikatu

belaunika

belauniko

039b Bigira [1]

044 Bizi [18]

bixika

bizigarri

bizikide

bizinahi

bizio

bizitore

bizitza

bitxi

bitxidun

bitxilore

bitxikeria/bitxitasun

pitxikula

bizkor

piztu

arrapiztu

berpiztu

pizgarri

045 Borda [4]

bordaldu

bordari

bordariar

046 Bortitz [2]

bortizkeria/bortiztasun

047 Bortz/bost [22]

boskoitz

bosnotz

bostarri/bostarrika

bostoñaza (!)

bost-oilo

-bo

borobil

zazpi (!)

zazpi hankako atsoa

zazpi izarrak

zazpi lapurrak

zazpi-sugate

zazpi txitoak

zazporri

hogei (!)

berrogei

hogeiarte

hogeieratan

hogeietan

hogeitak/hogeitakaz/

hogeitaz

hogeita lau oreneko

048 Boz [11]

boz

boz apal

boz batez

boz nagusi

bozka

poz (!)

bozgune

pozarren

pozgatu

pozik

bozkario

049 Damu [4]

dametsi

damuari

damurik

050a Deitoratu [2]

deitore

050 Deitu [12]

deitura

dei

deiagora

deidura

deietan

deiez

deiadar

deiadar egin

deiadarren

deiadarroso

deitatu

051 Dolu [3]

dolamen

dolu ukan

052 Dorre [1]

053 Eban [15]

eban/ebaki

ebaki-belar

ebatune

epai-

epai

epail

epaile

epain

epaipide

epaite

epe

epatu

erabaki

hebain

ebatsi (!)

054 Ebatzi [2]

irabazi

055 Edan [16]

edan

edabe

edalontzi

edari

edateko

edatun

edaran

ardo/arno

ardanaska

ardanbusti

ardandegi

ardantze

arno-bustiño

- ardanburu

- ardangrina

mahatsardo

056 Eder [7]

edergailu

edergarri

ederretsi

ederrez

edertaratu

ederto

057 *Edin [26]

♦♦ *edin

-di

-din

jin

ediren/idoro

edireitze

jaiki

eraiki

jaio

jaiotari

jaiotza

jarraiki/jarraitu/jarrain

jarraika

jarraikai

jarrai

jarraio

♦♦ erion (!)

irion

irigoan

irioide

jario

darion

herio

heriotza

arerio (!)

anuerioak (!)

058 *Edun [29]

*edun

-dun

eduki

eraduki

*eradun

erauki

ukan

ukanduru

- ituten

heuragi (!)

ugari

ugaldu/ugaritu

ugaride

ugariez

ugarizta

jaun (!)

jaun eta jabe

jauntxo

jaunzor

jauregi

jauretsi

jabe

jabeandre

jabetu

jaundone

jaungoiko

jaungoikoarrengo

jaungoikoilo

jaurri (!)

059 Egosi [2]

ekosari

060 Egotzi [19]

ekoitzi

ekoizle

ekoizpen

eragotzi

eragozka

erauzi

erauzkin

jauzi

jauzkeiri

jauzketa

jauzki

jauzkidatu

jauzteka

jauzteketa

jauztikalari

jauzteko

jauztiri

urgatzi (!)

061 Egun [39]

egun

eguantz

egunabar

egunsenti

egurastu

egutera

- ekera

eguzari

eguzaro

eguazten

eguberri

eguen

egundaino

egundo

eguraldi

eguzki

eguzki-begi

ekain

ekaitz

eki

ekialde

engoitik (!)

iguriki

higuin (!)

higuindu

egubakoitz

ebiakoitz

uda

udalandu

udalen

udamin

udaro

daguenil (!)

udare (!)

udaretze

madari (!)

madaritze

malko2

malko1

062 Egur [18]

egur-belar

egurbide

egurketa

egurketari

egurtze

gurdi (!)

gurdibide

gurdigile

gurpegi

gursarta

gurtaker

gurtese

gurteskalla

gurtetz

gurtigun

gurtzil

gurpil (!)

063 Eho [44]

♦ eho

ehaile

ehoaldu

ehe

ehoki

eihera

ile (!)

ilai

ilain

ilede

iledi

ile-barban

ile-malta

ile-mamo

ile-munjaro

irin

irinbonba

irin-onedeki

birrin

birrindu

birringatu

ehun1

ehuna

ehunen

ehun-hosto

ehun2

ehule

ehundegi

- geun

ero1

eraiteka

- daragun

ero2

erasun/erotasun

haragi (!)

arakaitz/arakaizto

arakun

haragiki

harakai

harakin

harategi

aratuste

eraile

erail

064 Ekin [18]

ekin

akioan-akioan

akio egin

irakin

jakin1

jakiara

jakina

jakinduria/jakituria

jakintsu

jakite

jakiteria

jakitun

jakitus

jakiunde

jakile

jakin2

ide/kide (!)

ideko/kideko

065 Eliza [8]

eliza-aitzin

elizalde

elizari

elizate

elizaurre

elizkari

elizpe

066 Elur [5]

elur-luma

elur-malo/elur-maluta

elurrauso

elutsa

067 Eman [11]

emai

emaienak

bonbon

iramon

jaramon

maite

maitasun

maitazarre

maitatu

maitagarri

068 Eme [13]

emabatzarre

ema erdi, emerdi

emagin

ematxar

menatura

emakume

emasabel

emasabel-belar

emazte

emazteki

emeki

emekixe

069 Endore [1]

070 Entzun [5]

entzuerri

entzuez/ez-entzun

entzute

erantzun

156b Erori [1]

071 Erraz [1]

072 Erre [5]

errari

erregaldostu

erregarri

erresumin

073 Errege [8]

errege-bide

erregetxo

erregetxopit

erregexka

erretate

erretatu

erretegi2

073a Erregina [1]

074 Estakuru [3]

estakuruketa1

estakuru-mestakuru

075 Etsai [3]

etsai-beldurtzaile

etsaitasun/etsaigo

076 Eutsi [6]

euskarri

eustaga

*eradutsi

uste

ustekabe

070a Ezagun [14]

ezagun

ezauari

ezagun izan

ezagun-ez/ezezagun

ezagutu

ezaupegi

ezagupen

ezaupide

erazagutu

zauri (!)

zauritu

zorne

zorne-belar

- sorna

077 Eztei [4]

ezteiatu

ezteile

eztegu

078 Faltsu [3]

faltsatu

faltsakeria/faltseria

079 Fede [3]

fedatu

fedegabe

080 Festa [4]

bestaberri

bestale

festamu

081 Fidatu [6]

fidamen

fidantz(i)a

- fiat

fida

fidos

081a Fio1 [1]

081b Fio2 [2]

- fiodera

082 Gain [146]

♦♦♦ gain

gainbehe

gaineandu

gain-ihar

galatz1

galatz2

galeiho

ganboila

gando (!)

gandu2

gantxe

-gan (!)

-ga (!)

gaindi

gailendu

gaihendu

gandu1 (!)

gandutu

kain (!)

kinber

gimurzi

♦♦ ganga

gangatsu

gangaila

gangailen

- gingil

gargaila

gargailetara edan (!)

gargaildu (!)

- karkaila

gangarabil

♦♦ gangar1

gangar2

gangar3

gangarda

gangarla

gangarril

gandor

gandorki

gangor

♦♦ galdur/galdurru

gailur

gailurdiru

galdor

galdots

♦♦ gantz

gantxar

gantxarri

gantxirri

gantxoil

gantxuts

gantzatu

gantzero

gantxigor

gantzagi

gantzutu

gantxitu

gantzu

♦♦ igan/igo

igande

ikai

ike

nike (!)

iragan/igaro

iragaro

♦♦♦ garai

garaitiko

garbarei (!)

garaite

♦♦ garaitu

garaikoa

garaipen

garait

garaiti(a)

garatu

gara

garezur

garondo

gartzelai

garun

gaila/galia (!)

gailadi

galin (!)

garo1 (!)

garadi

garamar

garamendi

gareban

garopaite

garota

garo2 (!)

garasta

garastatu

♦♦♦ gari

galafari

galatz3

galaza

galbahe

galeper

galeze

galgorri

galots

galtxuri

galtzu

galza

garil

garitza

gari-zori

- garbeltxagi

- gargale

- garhi

- gari ‘garatxo’

egari (!)

egarsari

garagar

garagardo

garagarril

garagartzaro

♦♦ garbatu

garbai

garba1

garbi (!)

garbitoro

garbitu

garbitzaiki

garbizu-

♦♦ garbal

kalpar

♦♦♦ galdu

galarazi

galdumendi

galdura

galduro

galetsi

galgarri

galtzapen

kalte

kaltean

kaltiar

galendu (!)

galde (!)

galdatu/galdetu

galdera

galdegin

galdeitza

galdo

083 Gar [14]

gardostu

garkarastatu

garmendi

garretan

- gartu

egarri (!)

egartsu1

egartsu2

garratz

garlatz

garraxka-belar

garrazta

karmin

082a Garba2 [3]

garba3 (!)

garbaginen

082b Gartzeta [1]

084 Gatz [14]

gatzari

gatzartu

gatzil

gatzontzi

gatzotz

gatzagi

gatzaio

gatzatu

gatzun

gazi

gazitu

gazta/gasna

gazur

085 Gau [19]

gau

gau-enara

gauerdi

gau-hontz

gautxori

gaur

garbaindian (!)

gaurdaino

gaurgehiago

gaurgero

bart

bartanik

berdantza

afari

afaldu

afaloste

afari-iski

afariusi

bariku (!)

086 Gauza [2]

ezgauza/gauzaez

087 Gero [3]

geroengo

- gesu/gesi

088 Gibel [9]

gibel-handi

gibeleko

gibeldornu

gibelgorri/-ori/

-txorrotx/-urdin

gibelalde

gibelamendu

gibelatu

gibelondo

089 Gizon [12]

gizagende

gizaseme

gizaki/gizonki1

gizazalke

gizeli

gizonto

gizontto

gizontxo

gizonxkila

gizotso

izurde

090 Gor [44]

gor

gorraize

gorsortu

gorbizi/gorbezi

gormindu

gogor

gordin

gorri

gorrail

gorrara

gorrarats

gorrats

gorrikara

gorrina

gorringo

gorritarako

gorrizta

igorri

igorle

irten

urtento

aurtiki

aurtikikarika

aurtikilaska

jaurtiki

jaurti

igurtzi1

igurtzi2

igurdi/egordi

egortu/ekortu

golde (!)

goldarapo

goldarron

goldaspeka

goldatu

goldatz

goldatzaio

goldebat

golde-lur

golderna

goldeska

goldeuski

goldopil

goldenabar

091 Gorroto [3]

gorrotatu

gorrotagarri

092 Gose [8]

gosaia

gosailu

goseak

gosekil

gosari

gosaldu

gosari txiki

093 Gudu [5]

- guda

gudari

gudatu

guduka

094 Gutun/kutun [2]

095 Haitz [26]

haitz

haitzarte

haitz-buru

haitzulo

haitzurdin

haizpe

aitzur

aitzurketa

aitzurkulu

aitzurrotx

aitzurtu

aitzurre

aizto

aiztaga

aiztur

gaitz (!)

gaizkile

gaizkoatu/gaizkondu

gaitzi

gaixo

gaizki

gaizko

gaizto

gaiztofikatu

gaiztoto

gaiztotoro

096 Handi [71]

♦♦ handi

haandi

handiari

handientsu

handigaitz

handi-handilo

handikeria1/handikeria2

handiki1/handiki2

handikote

handikutun

handi-mandi

handios

handipot

handiskote

handitasun

handi-ttipi (-txiki)

handizuren

handurreria

hantuste

handitu

hantu

hanpatu (!)

hanpa

hanpurus

hanpurutu

♦♦ anitz

♦♦ hamar

hamarra

hamarren

hamartsu

hamartzuk

hamabost

hamahiru

hamaika

hamalau

hamarratz

hamasei

hamazazpi

hemeretzi

hemezortzi/hamazortzi

hamabi

hamabikatu

amaina

amaitu

amai

♦♦ aker

aker-aihen

akertzantz(a)

akelarre

aketo

aketiren

ahardi

ahardi-ordots

aharkela

arditx

artama

ahari

aharka

ahartzain

ahalusain (!)

ahartzartz

ahuntz

ahuntzar

ahuntz-erdara

ahuntz-hosto

ahunztika

ahuñe

antxume

antxumatu

auma

aketz

097 Hanka [1]

098 Haran [2]

aran

099 Harea [3]

hareatza

hare-harri

100 Hats [47]

♦♦ hats

hasperen

hatsalbotu

hatsanka

atsitu

- ats

arnasa

asaskatu

asti

astin(du)

astun

astun eman

atseden

atsedengarri

atsegin

atsegin egin

atsegingarri

atsekabe

atsekabada

haserre

haserretu

hausnar (!)

asaldatu

asalda

asaldu1

asaldu2

asaldura

♦♦ hasi

hasikin

hasmenta

hastapen

haste

hatsarre

haskari

♦♦ ase

asera

aski

asko

asko (den) adina/

asko (den) adinbat

aspaldi (!)

aspaldian

♦♦ atso (!)

asotza

atso-lor/atso-lorreta

atso-palaka

atsorio

atsotitz

101 Hatz [103]

♦♦ hatz

atximixka

atximur

atzazal

atzoskol

azarkatu

azkazal

azazkuilu

azazkar

azkordin

azkura

aznarru

azpantar

hatz-belar

hazpegi

haztamu/haztamuka

azarri (!)

atzeman

atzo

atzodanik/atzoganik

atzo zortzi

azken

azkendu

azken fin

aztal

aztapo/oztopo

hazta1

atzapar

ama birjinaren atzapar

atzaparkada

atzaparrada

atzaparta

aztapar

aztaparkin

aztapar-kosko

aztaparretaratu

atzamar

atze1

atzelari

atzera

atzetik

atzigar

atziri

atze2

atzerri

atzetu

atzen

atzena

atzendu

atzeren

atzitu

atzipe

atzipetu

atzipio

atxilotu

atxilo

azpi

azpiegatz

azpierre

azpikotzatu

azpiola

azpiratu

azpigun

azpimamula

azpin

azpitroila

azpizorri

azpizun

aztarren

aztarna

aztertu

aztarrondo

aztartegi

aztarkada

azterka

azterri-

aztarrika

aztakarra-

behatz

behatzarri

behaztopa

behaztopa-harri

behazun (!)

♦♦ hazi

azatz

hazaita/hazama

hazikuren

hazil

hazizurri

hazkor

hazmendu

hazkurri

hazta2

azaro

azkazi

aztura

azkar

azkarrara

azkor

azti

aztiatu

aztinantza

aztu (!)

102 Hauts [16]

hauskara

haustarri

haustegi

hausterre

haustiatu

errauts

errautsi

hauspo

hauspogile

hauspogin

hauspotegi

hautsi

ausiabar

hautsi-mautsi

haustura

103 Hezi [32]

hezi

heziez

heziko

heztiri

hezkur (!)

ezkurbeste

ezkurdi

ezker (!)

ezkerdo

ezkerret

ezki (!)

ezpel (!)

ezpeldi

ezpeleta

ezpelko

ezpeltsu

heze

ezo

heztul (!)

ezti

eztimetxa

eztitu

ezko

erle

erlabio

erlakizten

erlanbo

erlaro

erlategi

erlauntz

erle-belar

erle-txori

104 Hil [30]

♦♦ hil1

ilbeltz

ilegun

ilull

hilabete

ilargi

ilargi-jo

ilargi xuri

iretargi

ilaski

ilaskiara

ilen

ilun (!)

ilunabar

ilunantz

ilunbe

ilundiri

ilunetan

iluntze/iluntziri

♦♦ hil2

hilarri

hildumatu

hiliki

hilkarre

hilotz

hiltzeka

ilor

ilorta

irol

xiroldu

105 Hoin [17]

hoin

oinatz

oindagora

oinorde

oin(t)uts

orberatu

orbi

orbide

orkoi

orkatila

orpo

ortuts/ortoz

ortustu

ortutsik/ortozik

ohondikatu (!)

ondiko (!)

ondikatu

106 Hor [58]

hor

hordi

hordi arrail

hordi-lapa

hordi sats

hori

horail

horasta

horats

horikail

horika

horikara

horixka

horixkara

horixko

ohara

ohalano

oratu (!)

- olagarro

ozar

hortz

hortxikatu

hozka

hozkada

otso

otsalarre

otsatz

otsoko

otsorpo

otsozulo

otsail

ozpin1

ogi

ogi-azpiko

ogiketa

ogitu

ogituko

okin

okuntza

otamen

otarre

otordu

otron

otsein

oturuntza

otzara

ogigazta

okaran (!)

ope

opeil

opil

opilarinzada

opildu

opildura

opil egin

opilkan ibili

opilteria

opil-zulo

107 Horma [2]

horma beltz

108 Horri [9]

orbel

orrikara

orriketa

orril

orriratu

hosto

hostaila

hostoil

109 Hots [15]

hosdun

hotsandu

hotsarka

hotsean

hots egin

hots eman

hotsemateko

hotsendu

hots-hots

hotsidako

ospe

ospatu

ospetsu

110 Hur [87]

♦♦ hur1

ubera

ubide

ubil

uhain

uharri/uharritza

uholde

uraga

uraska

urats

ur-begi

urketa1

urketa2

urmael

urmariatu

urziri/urziritu

uzabal

idol

idor (!)

idorberi

idorsitu

izotz (!)

izotz beltz

ubel

ubelori

ubeluri

ugaraxo

uhadera/igaraba

uhaitz

uhalde

uhar

uharte

uhin

uhin-harta

urdin

hibai

ibai-ondo

hidoi

idoieta

idoiztatu

ibar

ibar-buru

ibarjaun

ibaso (!)

ifar/ipar

ipar-arraka

iparbiso

ibi

ibiri

ibitu

ibide (!)

ipurdi

ipurdiko

ipurtats

ipurterre

igel

igel-kaka

igeri

legen/negel (!)

legenar

legentziar

ugera

uher/uger

uherlo

urte

urtabe

urtarril

urtats

urtaur

aurten

aurtemein

aurtemeindan

geurtz

♦♦ hur2

hurbil

hurko

hurran

hurren

hurrendu

hurrenkin

hura

urrun

urrunean

urrundanik/urrundik/

urrunetik

urruneko/urrungo

urruti

urrutiko

111 Hur3 [6]

hurdi

hurto

hurritz

hurritze

hurrizti

112 Ihes [2]

ihesi

113 Ikatz [5]

ikatz-xori

ikazkin

ikaztegi

ikaztobi

114 Iloba [6]

arrailoba

biloba

ilobaide

ilobaso

ilobatxo

093a Ingude [1]

115 Inguru [9]

ingurina

ingurumari

inguru-minguru

ingurune

inguratu

ingura

ingiraun

ingura-mingura

116 Ino [25]

♦♦ ino

- zainezo

oñon

iño

♦♦ inotsi

eusi

inarrosi (!)

erauntsi

erauntsios

erausi

erauskidatu

erasi

eraskitz

erasia

eresi (!)

erosta (!)

herots (!)

♦♦ euskara

euskalari

Euskaltzaindi

euskaldun

euskal herri

euzko

euzkadi

euzkotar

117 Itxura [5]

itxurant

itxurantza

itxurga

itxuroso

118 Izeba [2]

izeko

119 Izter [9]

ixtaklok

iztai

izter-aran

izter-barrabil

izter-sagu

izterbegi

izter-lehengusu

zizter

058a Jainko [8]

alajainkoa

jainkoaizun

jainkoar

jainkoaren izeneko

jainkoaren oilo

jainkosa

jainkot(i)ar

007b Jarri [4]

jarkatu

jarki1 (!)

-da-

063a Joan [8]

goaia

goazemak, -zu, etab.

joaera

joaira

joangarri

johan

eraman/eroan

156a Jori [2]

gori (!)

120 Josi [7]

jostalari

jostorratz

jostun

erosi

arrerosi

erostun

121 Jostatu [4]

josta

jostailu

josteta/jostaketa

086a Kausa [1]

122 Ke [5]

keatza

kebera

ketan

keztatu

123 Kendu [3]

-ge

-ke

124 Keru [4]

kindu

kino

kirats

125 Kirol [2]

kirolzale

126 Kristau/giristino [5]

kristautu

kristaunde

kristautasun

127 Kutxa [4]

kutxabalda

kutxatila

kutxot (!)

128 Labur [14]

labur

laburto

lau

laudardu

laumutur

lauhortz

lauoineko

laurgitu

lauridikitu

lauzka

laborri

laurden

laurdenegu(n)

laurdenkatu

129 Lagun [10]

lagunabar

lagundi

lagundu

laguntza

alargun (!)

alargun-belar

alarguntegi

alarguntsa

larunbat (!)

130 Lahar [15]

ardui

asu

asuar

lahardi

lahartsu

lahartza

larrakitu (!)

nahasi (!)

nahas-mahas

nahaspilatu

nahaste

nahaste-borraste

nahasteka

nahastela

131 Laino [1]

132 Landa [3]

landaburu

landetxe

132a Lander [2]

landerbeso

133 Lapur/napur/ñapur [4]

lapurren

- naflatu

- lapar

007c Lar [5]

larretan

larregi

larregitxo

larri

007d Larre [9]

larrapo

larratz

larrazka

larre-ote

larretxeki

larrain

largana

larrazken

134 Lats [5]

laster

latsa

latsarri

latsatu

135 Lehen [8]

lehenago

lehenbailehen

lehenbizi

lehenengo

lehenetsi

lehengo

lehengusu

136 Leinu [2]

leinargi

137 Lor [4]

lorratz

lorrin

lortu

138 Luze [5]

luzanga

luzamen/luzamendu/luzapen

utzi

uzten

139 Madarikatu [4]

madariku

madarikatutasun

madarikazio

140 Maiatz [2]

arramaiatz

141 Mairu [1]

142 Maiz [2]

maiztu

143 Maizter [1]

144 Makila [4]

makila-dantza

makilazo

- makulu

145 Mesede [1]

146 Min [20]

min

mingar

mingots

min hori

minte

mikatz

mihi (!)

miazkatu

miaztu

mihi-luze

mizto

mingain

mintzo

mintzaide

mintzaira

mintzaraje

mintzatu

mintzatzaile/-zale

mintzuru

mintz (!)

147 Muga [3]

mugarri

mugaz

148 Murri [5]

murrika

murritu

murritz

murriztu

149 Mutil [7]

mutildu2

mutilzahar

mutiko

mutikozutu

- putiko

mutildu1 (!)

169a Mutio [1]

150 Nar [16]

nar

nardeka

narras (!)

narraseko

narras eta barras

narraski1

narrastaka

narrasti

har

hartzar

harjo

harro

harrokeria

harroputz

harrotasun

harroxko

151 Nazka [2]

nazkatu

021a Neba [1]

152 Negar [8]

negarbide

negargarri

negar-ibar

negar-malko

negar-ontzi

negarti

negar-xopin

153 Negu [4]

negu-azken

neguta

nekaitz (!)

154 Neke [8]

nekaldu

nekez

nekoso

nekatu

nekaporratu

nekazale

nekazari

155 Neska [11]

neskako

neska-senti

neskaso

neskatxa

neskazahar

neskuts

neskame

neskatila

neskato

neskenegun

156 Odol [6]

odoletan

odolgiro

odolki

odoloste

odoluri

157 Ohore [4]

ohorable

ohorailu

ehortzi

158 Oihan [5]

oihanbide

oihantsu

oihantxo

oihartzun

159 Olio [3]

olio-edale

olio-mixar

160 Orain [10]

orain

oraindi(n)o

oraindo

orainga(i)no

orainganik

oraingino

oraino

oraindaino

orast

arestian

161 Ordu [5]

orduanda-

ordulari

orduan

orduango/orduko

105a Orein [1]

162 Oren [1]

105b orkatz [2]

orkazka

163 Oroit [5]

oroipen

oroitzarre(n)

oroitu

oroituki

047a Ortzi [16]

ortots

ortzaizki

ortzantz

ortzikara

oskarbi

oskorri

ostantz

ostarku

osteleuri

ostr(e)ilaka

ortzadar

ortzegun (!)

ortzirale

ozpin2

ozpinarri

109a

164 Oste [8]

osteango

osteiren

ostera1

ostera2

osterantzean

osterengo

ostendu

165 Otu [3]

otu

otoitz

otoi

166 Paradisu [1]

167 Polit [3]

poliki

polito

168 Portu/bortu/mortu [2]

bortubete (!)

169 Putzu [2]

zupu

170 Sabel [7]

sabelaldi

sabeldario

sabeldarraio

sabeldu

sabel-zorri

sabelzuri

171 Sagar [15]

sagar

sagar-amun

sagardi

sagarko1

sagarkoatze

sagar min

sagarpe

sagartegi

sagarteka/sagarteko

sagartruxa

sagartze

sagardo

sagasti

sagastarro

sagarroi

172 Sagu [14]

sagu-belar

sagutxo

sagu-txori

saguzar

satain

satandere

satartera

satero

satitsu

satitz

satsuri

sator

sator-lan

191a Sano [1]

173 Sari [8]

saridun

saripeko

sariztatu

saldu

salmenta

saltun

saltzapen

174 Sarri [6]

sartu

arrasartu

sarbide

sartzai(k)era

sasi (!)

175 Sen [36]

sen

senaera

senar

sein/sehi

se(i)nge

seinzain

sehaska

sei

seietan

seilaste

seira1/seira2

semai

sendi

sendo

sendatu/sendotu

sendoro

sendagaila (!)

sendor

- sendor ‘sorta’

senide

senidetzako

senikera/senitera

senikide

seniparte

seme

arraseme

seme bakoitz

semeizun

semesazan

semeso

semetxo

semetzako

seme xatsi

semebitxi

semeder

176 Solas/jolas [1]

177 Sor [25]

sor

sordun

sor egin

sorgor

soraio

sorgin (!)

sorgin-afari

sorgineria/sorginkeria

sorgin-oilo

sorgintzu

sori1

sori2

so (!)

sorotsi (!)

soin

soinegi

soineko

soinera

soingainta

sorbalda

sorbeltz

sorka

sorta

- txortan

sortu1 (!)

178 Su [27]

su

sugina

suhalama

suhar1

suhar2

suhartu

sumur

surtan

sustatu

sutegi

sutopil

sutsu

sutunpa

subil

sugar

sugarastatu

su garastegi (!)

sugate

suhats

sukalde

sukar

sukarretan

sukartu

sute

suhi (!)

susper

suspertu

178a susperro [1]

179 Titi [5]

titiburu

titidor

titika

titizulo

180 Trebatu [4]

trebe

trebantzia

trebezia

181 Tresna [3]

tresnatu

tresneria

182 Txakur [3]

txakur-amets

txakur-hizkuntza

183 Txiki/ttipi [7]

tipito

txikillin

txikirritiko

txikitan/ttipian/xipitik

xipitasun

txiker

184 Tximista [2]

tximistarri

119a Txistor [4]

txistor-mistor

txistorka1

txistortoki

185 Ume [8]

umazi

umegin

umerri

umetu

umoi

umontzi

kume

186 Umil [3]

umildade

umildantzia

187 Urratu [6]

urre (!)

aren borz urrea

urretxindor

urreria

- urre gorri

188 Urri1 [6]

- urritu

urri2

urriada

urrieta

urril

188a Urriki1 [9]

errukien

urrikarri

urrikimendu

- erruki

urrikari

urrikalde

urrikarizti

urrikalmendu/urrikaltasun

188b Urririk [1]

189 Ustel [1]

190 Uxatu [4]

uxaka

uzarka

- oxatu

006a Uzta [6]

uzta-hurrondo

uztail

uztalda

uztatu

- uztargi

191 Xahu [1]

192 Xedatu [3]

xede

zedarri

193 Zabal [4]

zabalera

zabaltza

- platuxa

003a Zabor [1]

194 Zahar [19]

zahar

zahardade

zahar-kume

zaharreria/zaharkeria

zahartegi

zahartza

zaharzutu

zar

zarki/xarki

txar

ttar

tzar

zahagi (!)

zahagi-azal

zahagi-dantza

zahako

zahato

zahatoki

zahatondo

195 Zama [1]

195a Zamari [4]

xamarinko

zamalgende

samalda (!)

196 Zehe [11]

zehe

-xe (!)

xehe

xehatzaile

zeharo

zehatu

zehatz

zehume

zehar (!)

zeharbide

zeharrola

197 Zeru [1]

198 Zirol [1]

199 Zor [1]

199a Zori1 [6]

zoritu

zolda

zoldatsu

zoldi

zuldar (!)

199b Zori2 [12]

zorion

zorigaitz

zoriz/zorizko

txori

txolarre

txolarte

txoriburu

txori-gerezi

txori-herri

txorimalo

txoritegi

200 Zur [207]

♦♦♦ zur1

zuhandur

zuhari

zuharotz

zuhirin

zuhoi

zurbil

zurgin

zurmindu

zurorda

zurtu

zurzai

sustrai

zubi

Erromako zubi

zubi-buru

zubitu

zubitxo

zurda

zurdapal

zurdapila

zurdatz

zurduntzi

zuri

xurikin

zuhail

zuriko

zuringo

zuritu

zurubi

zuzen

zuzenez1/zuzenez2

zuzter

zoro (!)

zorabiatu

zoragari

txoro

zuhaitz

zuhaizti

zuhain

zuhain madarikatu

zuhaintze

- zumai

zuhamu

zume

zumaka

zumaki

xume

zumalakar

zumelika

zurkaitz1

zurkaitz2

zurkaitz3

zurrun

zurrunbilo

zurrunga (!)

zurrungaka

zurtz

emazurtz

haurzurtz

umezurtz

- zirotz

♦♦ zuntz

zumar

zumardi

zumarreta

zumarrondo

zundo/zungo

zunzi

zuhur

xuhur

zur2

zoegi (!)

zoegierez

zuin

zunatz

zegun

zuzun

zuntzun (!)

♦♦ zut

zutagoi

zutari1

zutari2

zutegi

zutigar

zutik

zutoin/zuntoi (!)

zutun

zutundu

zutunik

♦♦ zulo/zilo

zilanga

zulakaitz

zulanpo

zulazaki

zuloka1

zulu-mulu

zumitz

zizpahe (!)

zumitzari

zurkun

zurtoin/txorten

zikoitz

zukoitz

zimel

zumel

zubeltz

♦♦♦ zi1

zi2

zinkor

txingar

pindar (!)

xingar

txinparta (!)

txistin (!)

txingor

txirgora

zimur

zimurdikatu

zimurta

zimurtzi

zimiko

♦♦ zikin

zikintza

zidor

zidor-zumaka

bide-zidor

zigor

zigorbide

zigorda

zigorrada/zigorradatu

xigor

xigortu

zibo (!)

ziburu (!)

♦♦ zil

zilaga

zilbor

zilbot

zilko

zilegi

zilegi-baso

ziletu

zilar (!)

zilarbizi

zilargin/zilargile

- zilar zuri

♦♦ ziri

zirigaizto

zirika

zirikada

zirikaga

zirikaka

zirikando

zirikari

zirimiri

ziririku

zirizpiut

xirgil

zirkin (!)

zirpil

zirto

zital (!)

ziztrin (!)

zipotz

- bipotz

txirbil

txirlora

zirin (!)

zirinbio

ziringa

zirimola (!)

txirimilo

zirpitz (!)

zipitz

zirtzil

pirtzil (!)

zirtzikatu

xirtxifrikatu

zirtzilu

zintz (!)

zintzaiki

zintzil

txintxiliz

zintzilik/zintzilika

zintzilikari

zintzilikario

zintzilikatu

zintzilikotz

zintzilizka

zinzili

txintxa (!)

zintzarri (!)

zintzur (!)

zirt (!)

zirt edo zart

zirt-zart

zirti-zarta

zirta (!)

txirta

♦♦♦ zin

sinestatu

sinetsi

zindo

zinegotzi

zintzo

hor. Erro honen azpian hor, hortz eta ogi sarrera-buru nagusiak bildu dira. Hor-en azpisarrera modura hordi, hori, ohara, ohalano, oratu eta ozar daude; hortz-en azpisarrera modura, otso, otsail eta ozpin; ogi-ren azpisarrera modura, ogigazta, okaran, ope eta opil.

hor (or 1394: ArchZest [pena de Orçuloaga]; hor ~1527: Zalgiz, cf. <hor> GaribAtsot). ■ Hitz zabaldua, inoiz orokorra: historikoki gehienbat lap., bnaf. eta zub. testuetan erabili bada ere, erdi-mendebaldeko lekukotasun zahar batzuetan ere badago (GaribAtsot, RS, Isasti, Land), baita BMogel eta XX. mendeko zenbait autorerengan ere; artzanor ‘artzain zakur’ hitz elkartuan gainera gnaf., bazt., aezk. eta zar. ageri da, baita gip. eta bizk. autore batzuengan ere (Kardab, Mogel, Iturr…).

Hasierako hasperena bnaf. eta zub. agertzen da; -a bukaeradun aldaerak XVIII. mendeaz geroztik aurkitzen dira. Eratorrien lehen osagai gisa, zenbaitetan oh- forman agertzen da (ik. ohalano, ohara).

Esanahia ‘zakur’ da (RS ora otsoen lagun, Leiz ora itzuli izan da bere isurtze proprira, Maister hor errabiatü eli batek).

□ Erdi Aroan, cf. halaber peña de Orçuloaga (ArchDebaI 1412).

artzanor (arzain or Pouv), oradura (“acometimiento del perro” Larm; ik. oratu), oraka (‘hor eme’: ohaka Harr; atzizkirako, cf. behoka), or ama (ora-ama Goihetxe), or ar (ora-ar Harr), or eme (ora eme Larm), orkume (Ax [bi txakur gazte, bi orkume]), or-ollaka (“levrette” or-oillaka Pouv), ortzar (oratzar Larm; cf. ozar), orzain (orazain Larm). Cf. ehiza-or.

► Ez dirudi hor formatik gora jo daitekeenik. Honako bilakaera honen arabera azaltzen da elkartuetako oh- forma: elkartuetako fonetismoen barrenean azaltzen da lehenik *hoh-, eta hortik oh-, hasperenaren disimilazioz (cf. zur/zuh-, hur/uh-).

hordi (~1496: RS; ik. Erdi Arokoak). ■ Hitz orokorra. Zubereraz hasierako hasperenik gabe agertzen da. ‘Mozkor, mozkorti’ da adiera nagusia (RS hordiaganik enzindu ze egik arean “de borracho”, Land ordia “borracho”, Leiz iaten eta edaten hordiekin). ‘Mozkorraldi’ ere aurki daiteke (Ax hordia ioan dakionean).

Jatorriz hitz bera izan daiteke beharbada hordi ‘saski’ (Pouv), ixurkarien neurritzat ere erabilia (Azk (lap., bnaf., zub.), Harr ehun hordi laurden olio); cf. Anduaga (bizk.) San Migelek botauko ditu bai ordi-zaragiak ‘euriteak, egun askoko euriak’.

□ Erdarazko agirietan txertaturiko irainen artean, cf. puta ordia, apez alaba (NavInj 1535), Iruñaldeko Catelina le dezia, ordia, ordia (NavInj 1538), gueçurra dioc, ordi çiquinorrec (NavIntel 1580), hordiçarra (NavInj 1582), etab.

Ez dirudi hitzaren adibidetzat hartu behar denik Zuhordia izena (gaur Ziordia): cf. çuordia (LibRediez 1268), don Iohan Martiniz de Çuhordia (AGNCarlIII 1365). Osaeraz zur + hordia baldin balitz mozkor-ekin konparatu beharko genuke: ‘hordi, mozkor’ izan daiteke, baina berez ‘zuhaitzaren enbor moztu’ edo da (cf. pago-mozkor, etab.). Kasu horretan, onartu beharko genuke ‘egur mozkor’ esanahia ere hartu zuela hordi-k. Ik. zigor.

hordi arrail ‘oso mozkor’: HiriartU; arrail ‘zartadura’, erabilera metaforikoan.

hordi-lapa ‘oso mozkor’: ordi llapa Lhande (zub.); cf. izerdi-lapa, cf. agian gask. lapà ‘txakurrek bezala edan, miazkadaka’.

hordi sats ‘oso mozkor’: Mogel; sats-ek badu bizk. ‘mozkorraldi’ adiera ere.

hordialdi (Lizarg [ordialdian akabaturik beren bizi zorigaistokoa]), hordiarazi (Larg), hordi arraildu (Zubiri), hordi-belar (Hbarren), hordiburu (“ivrogne” ordibürü Foix; cf. adaburu), hordidura (Hbarren), hordigailu (FedProp 1897 [ez dute deus hordigailurik hurrupatzen]), hordigarri (“propre à enivrer” Pouv), hordigetu (“desembriagarse” Larm; -ge ‘gabe’ atzizkiarekin, ik. kendu), hordigoa (Birjin), hordikari (‘hordikeria’: XVIII m. (bazt.)), hordikeria (Leiz [honestki ebil gaitezen: ez gormandizetan eta hordikerietan]), hordiketa (“beodez” Land), hordikoi (Duv), hordikuntza (FedProp 1902), hordi hil (‘oso mozkor’: MElizanb), hordi-karamelo (“nombre vulgar del bacalao” Azk (bizk.)), hordilari (Pouv [horrelakoa da hordilari bat]), hordi-leku (Urte), hordi mokor-mokor (‘oso mozkor’: Mendig), hordi-hordi egin (‘erabat mozkortu’: Otxol), hordiputz (Izt), hordirik (‘mozkor (egon, etab.)’: Barrutia), hordi-salda (“cierta mezcolanza de ajo, pimienta, requesón, etc.” Azk (lap.)), hordiskote (Larm), horditasun (Pouv), hordi-toki (Urte), horditu (Land), horditzaile (Larm), horditzar (Urte), horditze (AgirAst), hordi-zuku (Azk (erronk.); ik. hordi-salda).

► Pentsa daiteke hor ‘txakur’-en eratorria dela, hor-di osaerarekin: atzizkia handi-ko bera litzateke, izenondoak egitekoa, azken buruan (ik. *edin). Esanahiari dagokionez, cf. otso-ren ‘hordi, mozkor’, ‘mozkorraldi’ adierak. Frantsesezko canaille dakar gogora Charenceyk (1903: 4), lat. canis ‘txakur’-en eratorria (italieratiko mailegua da, TLF s.v.); hitz horren ‘jendaila’ ← ‘jende simaur, lizun, lotsagabe’ adiera gaitzesgarrien bilakaera otso-ren ‘anker, basati’-rekin konpara daiteke.

Ez dago argi nola azaldu behar diren ‘saski’ eta neurriari dagozkion adierak.

hori (~1557: OihAtsot). ■ Hitz zabaldua (cf. beilegi, laru). Zubereraz holli[1] forma sabaikariduna dago, jatorriz adierazkorra, baina testuetan markatugabe gisa agertzen dena; ho(r)i forma (Intxausperen adibideren bat kentzen badugu) ‘(eguraldi) hodeitsu’ esanahiarekin agertzen da bakarrik (Azk/Larrasket).

horail “blond” Duv; cf. gorrail, zuhail, pentsatu behar da -i galdu dela elkarketan, orobat horats-en.

horasta ‘horail’: horast Duv; horasta JEtxep; pentsa daiteke horats-en eratorria dela, cf. gorrasta, eta behean horizta.

horats ‘horixka’: Azk (lap., bnaf., zub.); cf. gorrats, ik. hats.

horika ‘horixka’: Elexp (bizk.); -ka atzizki ttikigarriarekin, -ko-ren aldaera, agian (Morf §293).

horikail ‘horixka’: Azk (lap., bnaf.); pentsatzekoa dela horail-en dagoen atzizkiaren alomorfoa dela -kail, hemen azken bokala galdu gabeko hitz osoaren gainean ezarria, berritasun adierazle, beharbada, atzizkiaren -k-rekin batera, cf. orobat zurikail (Morf §294).

horikara ‘horixka’: Urte; -kara atzizkiarekin, -hara atzizkiaren alomorfoa, itxuraz, cf. halaber gorrikara, hauskara (ik. Morf §297).

horixka orizka Uriarte; orixka Soroa; oriska Azk (bizk., bnaf., erronk.); -ska/-xka atzizki ttikigarriarekin, -sko-ren aldaera, agian, ik. horika eta horixko (Morf §308, §313); -ats dago atzizkiaren oinarrian, Lafonen ustez (1948b: 346), ik. horats.

horixkara ‘horixka’: SMartin (bizk.); horixka-ren gainean osatua, itxuraz, ik. horikara.

horixko ‘horixka’: Izeta (bazt.); orizko Izag (erronk.); -xko ttikigarriarekin, ik. horixka.

horaildu (JEtxep [belhar gaixtoak ere iguzkiak eta… sapak horailduak dauzkate]), horastu (“blondir” Duv), hori-aire (‘horixka’: Gorosurreta/Azk (bazt., bnaf., zar., erronk.)), hori-antz (Izag (gnaf.); orantz Azk (gip.)), horibegi (“amarillito” Azk (bizk.); bigarren osagaiaren balioaz, ik. begi), horidura (“jaunissure” Pouv), hori-gorri (“rubio encendido” Land; ‘hori eta gorri’: Zabala), hori gorritu (“rubio encendido” Land), hori-gorrixka (“roux” Artxu), horikai (“gualda” Larm (neol.)), horikaratu (‘(azala) horitu’: Duv), horisko (‘hori bizi’: Gorosurreta (bazt.); ik. horixka), hori-ubel (“anteado” Larm), horitasun (‘(azalaren, etab.) kolore horia’: Pouv), horitu (Land), hori-urdin (‘berde’: Azk (bizk., gip., erronk.)), hori-txuri (“bayo” Larm), horixkatu (orizkatu TxAgir; oriskatu TomAgir), horizta (orixta Arzak EuskErr 1884; orizta Azk (gip.); cf. gorrizta), horiztatu (Harr).

► Osaeraz, hor-i da, Azkueren arabera (Morf §41). Partizipioetako -i bera da bigarren osagaia eta, esanahiari dagokionez, “¿como el perro?” galdetzen du Azkuek berak, beste zenbait kolore ere aipatuta (ik. gorri, zuri).

Zubererazko forma sabaikaridunerako, cf. halaber bello < bero, ́llan < hurran (FHV 182, 331).

ohara (1627: EtxZib). ■ Hitz zabaldua. Aldaerak: ohara (lap., bazt.), (h)ogara (gnaf., lap., zub., zar.), obara (bizk.), ubera (gip.), oga (bnaf., zub.) eta hoga (hogá Larrasket). Izen moduan, ‘arreske dagoen zakur eme’ eta ‘emakume lizun’ esanahiak ditu (EtxZib ohara bat duke ama (Antekristok)). Izenondo moduan, ‘(zakur eme) bero, arreske dagoena’ da (katu emeez ere esaten da, Azkueren arabera (bizk.)). Gehienbat predikatibo moduan erabiltzen da (Arak (gnaf.) ogara ibilli, Larrasket hogara dük ho hori).

► Osaeraz, oh- + -hara. Atzizki bera aurki daiteke beste animalia izen batzuekin: ardi-rekin, arkara, ahuntz-ekin, aunzkara (cf. orobat behientzat susara). Modu edo era adierazten duen atzizkia izan daiteke (ik. euskara), eta, animalia izen hauekin, ‘(emearen) moduak edo amarruak’, ‘(emearen) berezkoa’ edo izango zen jatorrizko esanahia, AgudTov-en ustez (s.v. -ara1); kasu honetan, ‘hor emearen moduak’.

ohalano. ■ Pouvreaugan agertzen da aurrenekoz; Broussainek (bnaf.) eta Azkuek (uhalano lap.) ere jasotzen dute. Esanahia ‘zakur alano’ da.

► Osaeraz, oh- + alano. Izen beregain gisa dakar Artxuk alano. Autore berak alanhor dakar, alan(o) + hor elkartu berriagoa, itxuraz; cf. Harr alandor (zub.), baina ez dago argi nola azaldu behar den -dor, ez bada elkartuetako fonetismoen bitartez. Bistan denez, mailegua da hitzaren bigarren osagaia: haren orokortasunaren eta antzinatasunaren lekuko, cf. Land araia “alano perro”, gazt. zah. alan aldaeratik (DCECH 1, 108b-109a, alano; azken buruan got. alan ‘hazi’ aditzetik beharbada).

! oratu (~1496: RS). ■ Erdi-mendebaldeko hitza (arab., bizk., gip.); testuetan gehienbat bizkaieraz agertzen bada ere, gipuzkeraz Iztuetak, Xenpelarrek eta XX. mendeko zenbait autorek ere badarabilte.

Oratu aldaera zabalduenaz gain (arab., bizk., gip.), badaude bizk. ogatu, obatu, ebatu, goatu, guatu, gatu eta goratu.

Aditz-izen ohikoena oratute- da (Mogel, Añib, frBart…); RS-n oratze- eta oraeta- agertzen dira, eta Izag AranOñ-n oraketa- jasotzen da.

Esanahi nagusia ‘heldu, lotu’ da, eta igaitz. bipertsonaduna da (Lazarg esku zardenaz baekidan / neure besoti oratu), igkor. hirupertsonaduna (Mogel oratu egijozu alboko aga esku ordeko oni) edo igkor. bipertsonaduna (RS guenak sagua askatzen ta eullia oratzen).

Beste esanahiak dira “acometer el perro, queriendo morder” (Larm), ‘ekin’ (Añib (gogarte bateri) oratu zaikikioz) eta ‘kutsatu’ (Izt (bizk.) oitura txarrak onak baño errazago oratuten dira). Izenondo moduan honako esanahi hauek ditu: ‘(ahaide) erantsi’ (Añib aideagaz, nai odolekoagaz nai oratuagaz) eta ‘ordezko, gezurrezko’ (Añib, Azk (ule oratua)).

berbatik oratu (‘hitzetik heldu’: TEtxeb (bizk.)), oratuera (JJMogel [oratuera ta egitada zantarrak]), oratugarri (“agarradero” TEtxeb (bizk.)), oratuka (frBart [alan duaz… barreka ta oratuka, bakotxa bere laguna gana]), oratzaile (‘esku-sarde’: oratzalle Mogel), oratze (Mogel; oratute Mogel).

► Argudia daiteke hor + -atu dela osaeraz; partizipioetarako -atu orokortzeaz, ik. gatzatu. Horrela, Larramendiren “acometer el perro” litzateke jatorrizko esanahia, eta honela azalduko genituzke besteak: ‘(txakurrak) heldu’ ← ‘heldu’ ← ‘erantsi’ ← ‘gezurrezko’. Mitxelenak, ordea, ore ‘masa’-ren eratorritzat du oratu (1967b: 32): aukera honek ez du azaltzen “acometer el perro” adiera, eta ore beraren etimologia ere ez digu argitzen Mitxelenak.

Bizk.-gip. olagarro hitzaren osaeran oratu egon daitekeela iradokitzen du Mitxelenak (1953e: 481): *oragarro > olagarro, disimilazioz.

ozar (1116: DocLeire [Garsias Fortuniones Oxarra]). ■ Ekialdeko hitza (gnaf., bazt., lap., bnaf.), XX. mendeko bizk. eta gip. autore batzuek ere erabilia. Izen moduan esanahia da ‘zakur handi’, zenbaitetan gaitzesgarritzat hartua (GasZar hau aingeruen ogia / eta ez ozarrena). Izenondo moduan, ‘lotsagabe’ esanahia du (Pouv ozarrak eta lizunzaleak handik desterratuko dira).

□ Nabarmentzekoa da irainezko erabilera: me llamó a mi oçarra (NavIntel 1526, Etxarren), oçar ladron çarra (NavInj 1542, Iruñea), ozar liquisa, ozar çarra (NavInj 1551, Iribas), etab. Esanahiaren azalpenarekin, “fijo de perro viejo, diciendo en vascuencee oçar semea” (NavIntel 1526, Etxarren).

Hitzaren ttikigarritzat du Mitxelenak Erdi Aroko Oxarra (1964b: 95, 1968b: 487, 19733: 144). Cf. halaber Ossarra (DocArtaj ~1110), don Oxarra (SJuan ~1125), eta <ch>-rekin, Lope Ocharra (DocLeire 1188), Fortunius Garcez ocharra (CatTud 1195), Guillem Martin Ocharra (ColIrach 1228), don Mahoma Ocharra (AGNRealIII 1309). Ocharcoaga (ArchBilbI 1423) ere hitzaren adibide da, Mitxelenaren ustez (19733: 144); izaera ttipigarria bi aldiz luke markatua, sabaikariarekin eta atzizkiarekin; ohar bedi mendebaldekoa dela, beste guztiak ez bezala.

Ez dago argi hitzaren adibide den, lepokariarekin, Juan Lopes de Oçarra (SimancVizcVI 1485): Juan de Oçarcu (SimancVizcVI 1485) ere badago bilduma berean, eta, bestalde, don Gil de Ocharra (ColRioj 1202) izenean toponimoa ikusten du Orpustanek (1999: 340), genitiboarengatik, itxuraz. Garcia Ocharr (CartFiter 1174) ere hitzaren adibidetzat hartu ohi da Luchairen garaitik (1881: 163), baina izen honek ere baditu aldaera genitibodunak —bistan da irizpide hau ez dela erabakigarria—, Garcia de Ucharra, don Garcia de Ocharr (CartFiter d.g.). Cf. orobatsu Andreo de Uxarra (PedroCat 1212).

ozardura (‘lotsagabekeria, ausarkeria’: Hbarren), ozarkeria (Duv [hanbat laido eta halako ozarkeria itsusi]; ozarreria FedProp 1895), ozarki (Harand [esku sakratuak… hain ozarki eta biolenki tiratu ziotzoten]), ozarraldi (“moment d’insolence” Lhande (lap.)), ozarrean (‘lotsagabeki’: Barb), ozartasun (Duv), ozartu (Pouv), ozartxar (“vieux chien (c’est une injure)” Pouv; etimologikoki, bigarren osagaiaren pleonasmoarekin).

► Osaeraz, oh- + -zar (Mitxelena 1964b: 95). Aipagarria izan daiteke **otzar aldaerarik ez aurkitzea. Handigarria da bigarren osagaia (zahar da jatorrian), eta ‘zakur handi’ da hitzaren esanahi etimologikoa; erabilera gaitzesgarrietatik eratortzen da ‘lotsagabe’ adiera.

hortz (1217: AGNII [Orçorots]).[2] ■ Hitz zabaldua; mendebaldean gutxi erabilia bere esanahi ohikoenean (ik. hagin1, ahoko); nolanahi ere, cf. RS egitaiaren ortza; Azkueren arabera, “Bizkaian… ortza esanaz ezta agin bat edo beste adituten, goiko edo beeko aginteria baiño”: cf. Lazarg orzean ur det irria). Berezko esanahiaz gainera (Leiz haién hortzak ziraden lehoinenak bezala, Lizarg orz ona duéna), zenbait tresnaren parte zorrotz edo puntaduna ere adierazten du (Duv tresnak bazituen hortzak erreken egiteko, TxAgir golde ortza; cf. hortz-bakar, horzbiko, hiruhortz, lauhortz…); bada, besteak beste, ‘maila’ ere (Materra eskaleraren lehenbiziko hortza eta pausua).

□ Erdi Aroan badira adibide gehiago hitzarekin zerikusia izan lezaketenak: cf. Orçate (DinChampI 1238), Petrus Orça (DocArtaj 1295) etab. Lehenagokoa litzateke Orsanchoe (CartSord ~1119), hitzaren adibide balitz. Cf., bestalde, geroagoko Martín Orzandia orkoiendarra (LéxNavII 1540). Badirudi hortx aldaera sabaikaritua dagoela “gritar a los dichos perros que los traían consigo diciendo, orcha, orcha” (LéxNavI 1617).

hortxikatu Larm, Egiat; cf. agian murtxikatu.

hozka Larm, Lizarg (otsobát… ermánes ózka axuriak); iz.: Larm, Mburu; “muesca” adiera jad. IbargC-n ageri da; oso zabaldua dago ‘koska’, ‘marka’, ‘artesi’, ‘maila, gradu’ bezalako adierekin, maiz ageri delarik iparraldean ozka hasperenik gabeko forma; hortz + -ka atzizk.; cf. haginka.

hozkada Larm, Lardiz; -kada atzizk.

hortzaz gora (‘ahoz gora’: Mburu), hortz-hagin (ez sing.: Ax [ez iateak galtzen baititu hortz-haginak]), hortz-karraska (EtxSar; cf. Leiz hortz garraskots), horzgile (‘dentista’: Anduaga [ortz-gille ta denderuak]), hozkamin (‘hortz-ikara’: Arak (erronk.); hozka da lehen osagaia), hozkari (Larm, Mburu [ar ozkari amurratua]), hozkatu (OihAtsot [sar zekidan limikatuz, ialgiten zait hortzkatuz]; hozka-k dituen adieretatik eratorritakoak ere baditu), hozki (Ax (horzki), Pouv (hortzki), Larm), hozkidura (Ax [fruitu ondu gaben ondorea, horzkidura, higuintza]), hozkitu (Ax (hortzkitu)). Cf. betortz, esne(ko)-hortz, hitzetik hortzera

► Hitza hor-tz zatitu behar da: lehen osagaia hor ‘txakur’ da, eta atzizkia -tz; paralelo semantiko egokia da gazt. (diente) canino ‘letagin’ (cf. gazt. can ‘txakur’); badirudi -tz zenbait izenondotan aurki daitekeela (cf. bel-tz). Honenbestez, badirudi jatorrizko *hortz hagin bezalako sintagma batetik abiatu beharko genukeela.

Hagin eta hortz hitzen arteko harremanari dagokionez, ez dago argi jatorrizkoa den historikoki zabalduen dagoen bereizkuntza, edo, mendebaldeko erara, hagin hitza bakarra izango zen, eta hortz berriagoa. Azken aukera honen alde egin lezake letagin zabalduago egoteak betortz baino; hots, hori ‘hagin’ bat izango zen; cf. halaber Oih, esaeretan, hagin zorrotza “dents”. Hitzaren osaeraz emandako hipotesia ere honen aldekoa litzateke, hastapenean hortz hitzak hagin mota bat izendatuko baitzuen.

otso (945: SMillán [Ocharanna]). ■ Hitz orokorra. Otso forma euskalki guztietan erabiltzen da; badaude bestalde otzo (bizk.), oxo (Amikuzeko bnaf.) eta otxo (Nafgip.; balio adierazkorrik gabea, antza denez).

Testuetan XVI. mendeaz geroztik agertzen da (RS otso gosea ebiloki, Isasti atean uso, itxean otso, Etxep eztakusat… artzainik, / otsoa khenzen eztuienik bere ardietarik, OihAtsot otsoa non aipa, han gerta, Leiz barnean otso harrapari dirade, Lazarg otsoak aita jan balegi).

Esanahi nagusiaz gainera, izenondo moduan erabilia izan da, ‘anker, basati’ esanahiarekin (EAzk kantabro otsoen lobea). Mozkorraz eta mozkorraldiaz esana ere aurkitzen da (Lizarg arrazioreki erraten da ordias: ‘ah zer otsoa!’, AgirAst nola etxera ziñan? Arrasto oetatik atera ditekeala, dioe doktoreak, otso zarra edo otsakumea zan, Azk (erronk.) barda otso nintzan, goxan egarri), ik. behean otsondo eta otsotan. ‘Lupu, txori, trunpilo’ ere bada (MElizanb bazuen orduan ezkerreko belaunean otsoa izena duen hantura bat), baita ‘iratxo’ (Azk (erronk.), arrai baten izena (Azk (bizk.)) eta ‘hartz’ ere (Otxol (bizk.)).

Lehen osagai moduan, otso- edo otsa- forman, hainbat landare-izenetan agertzen da (otsababa, otsolahar, etab.), ‘basa-, larre-’ esanahiarekin edo.

□ Lehen lekukotasunaren ondotik (otso + harana), cf. Osaco (SMillán 952) eratorria (ik. otsoko). Orobat Oxando Ennecoz (SMillán 959) gizonezkoa eta domna Oxanda (ColIrach 1185) emakumezkoa —cf. halaber dona Oxanda Ochoa (NavOccit 1323)—; hauetan -nda atzizkia dago, cf. oilanda, urdanda (Morf §284), eta badirudi morfologia erromantzeari dagokiola -nda/-ndo txandakatzea. Inoiz orokorra izan bide da otsanda: Nafarroako adibideez gain, cf. donna Ochanda Martines (SDomLeq 1383), donna Ochanda (ColCenar 1387), etab.

Bestalde, artikuluarekin, cf. agian Ozoa (CartValp 950); cf., bestalde, Fortunio Uxuaz, Cantabriensis (DocLeire 1032),[3] dompno Osxoa de Artesano (DocLeire 1057), Ossoa (ColIrach 1141), Jaun Ossoa de yhauar (SMig 1178), Garaziko don Ossoa Domeys (AGNCartI 1258).[4] Artikulurik gabe, hitzaren adibide izan litezke senior Petro Sangez de Osso (ColAlfon 1116), Garcia Munioz de Osso (SMNájI 1138), baina beti agertzen da aurretik genitiboa duela, eta baliteke beste zerbait izatea. Aipagarria izan daiteke Otsoeta de Berroeta (AGNCartII 1249), -eta atzizkiarekin baitago, cf. halaber Aquerreta (ik. aker).

Elkartu-eratorrien artean beste zenbait aipa daitezke: otsaburu-rako, cf. “unum caballum optimum et preciosum nominatum Ozzaburum” (DocLeire 1042), mendebalderago Martyn de Osaburu (ArchOiarIII 1490); otsabide-rako, cf. Oxxauide (DocLeire 1095); otsategi-rako, cf. Ossategui (AGNI 1182), mendebalderago Ortis de Ochategui (ArchMondI 1390); otsabaratze-rako, cf. Garaziko Otsavaratsse (AGNComp5 1291).

otsalarre Lhande/Izeta (lap., bnaf., zub., otsalar bazt.); cf. Osolarreyçeta (ArchAzp 1478).

otsatz “chiendent” Salab; belar gaizto bat da, eta pentsatzekoa da hatz-ekin dagoela lotua bigarren osagaia, baina ez dago argi erro horren zein esanahiri lotzen zaion, ‘erpe’-ri, beharbada, ik. behean otsorpo.

otsoko txik.: Lizarg (orái otsóko, gero ótso); otsoaren izen propio gisa ageri da herri-ipuinetan: cf. adib. Barand (gip.) Otsoko juan zan gaztak ostutzera; Erdi Aroan, ik. goian Osaco, eta bestela Garcia Ossoco (ColIrach 1102); aurki daitezke adibideak beste eskualdeetan ere, cf. Arabar Errioxan Ochoco de Binaspri (ColIrach 1183), Garazin Ochoco de Bus (OnomNord 1364), Gipuzkoan Chachu Ochoco (ArchDebaII 1483), etab.

otsorpo “hierba contra el reúma” Azk (bizk.); orpo da bigarren osagaia, itxura guztien arabera, ik. goian otsatz.

otsozulo Arrue (sasi, sastraka, otsazulo eta sugeen kabiak); cf. Osaçuloeta (ArchSegIII 1465).

otsalizar (‘Sorbus aucuparia’: Izt), otsaporru (‘anbulo’: Azk/Lhande (gip., gnaf., lap., bnaf., zub. erronk.); otsoporru Azk (gip., lap., bnaf., erronk.)), otseme (otsema OihAtsot [otsoak zer baitetsa, otsemak donhetsa]; otsoeme Larm; otseme Azk (orok.)), otseri (“anapelo, hierba venenosa” Larm), otserri (Zalgiz [atz’erri, ots’erri]), otserroi (‘bele’: otsorrai Lizarg; otso-arrai BonapOnd), otsoar (Harr), otsobaba (‘otso-belar’: Mendig/Azk (gip., gnaf., zub., zar., erronk.)), otso-belar (“ellébore” Harr/Althabe), otso-gizon (“loup garou” Pouv, Egiat; cf. gizotso), otsokeria (‘basatikeria’: Lhande (lap., bnaf., zub.)), otsoki (‘otso-haragi’: Pouv), otso-kolpean (“lasterregi” Inza (gnaf.)), otsokume (Larm/Añib (otsa-); cf. goian AgirAst-en adibidea ‘mozkorraldi txiki’ adierarekin), otsolahar (“frambueso”: otsalar Arak (gnaf.)), otsolapar (‘basarrosa’: Harr), otsoleku (Beobide), otsolepogo (“tortícolis, parálisis del cuello” Azk (erronk.)), otsomahats (otsomats Bonap), otsomin (‘antrax’: Artxu), otsondo (‘festondo’: Azk/Lhande (zub., erronk.)), otsondore (‘festondo’: Azk (erronk.)), otsopiper (“bistorta” Azk (zub.)), otsoputz (landarea: Salab), otsotan (‘mozkortzen’: EAzk; ‘otso-ehizan’: Barand), otsotoki (Mogel), otsotu (Mogel [gizon gaiztagin otsotuak]), otsotzar (Mburu [gere pasioneen otsotzar guziak]; cf. ozar), otsotze (GureH 1933 [bazen orano lazteko zen otsotzia Ibar-Eskuñian]), otsoxka (Lhande (lap.)), otsoxko (Azk (erronk.)). Cf. gizotso, itsas otso

► Pentsa daiteke hortz + -so atzizkia dela osaeraz. Jatorrian ‘hortz-handi’ izango zen, -so atzizkiaren balio handigarriarekin (ik. baso, atzizkiaren xehetasunez). Ez dirudi hor + -so (‘txakur handi’ litzateke) osaeratik abia gaitezkeenik, arrazoi fonetikoengatik: **oso aterako litzateke hortik (cf. baso bera).

Normala denez, beste zenbait hizkuntzatan ere etimologikoki lotuta daude ‘txakur’ eta ‘otso’: cf. irl. cū allaid ‘txakur basati’. Izenondo erabileran duen ‘anker, basati’-rako, ohar bedi hizk. germanikoetan kognatuak direla sued. varg ‘otso’ eta ing. zah. wearg ‘anker, gaizkile’. Hizk. erromantzeetan ere aurki daiteke ‘lupu, txori, trunpilo’ adiera, lat. lupus ‘otso’-ren ondorengo edo eratorri zenbaitetan, eta honela azaltzen du Corominesek: “es comparen amb un llop devorador certs mals que es mengen la carn de la persona” (DECat 5, 256a, llop; ik. halaber DCECH 3, 677a, lobo). Arrain izenekin ere lotua ageri da ‘otso’ hitza hizkuntza horietan. Badirudi bizk. ‘hartz’ adiera agertzea gazt. oso ‘hartz’ ia homofonoari lotu behar zaiola.

otsail (~1496: RS). ■ Hitz zabaldua: zubereraz ez da erabiltzen (cf. barantaila), eta mendebaldean RS eta Land-en bakarrik ageri da (cf. zezeil). Aldaerarik hedatuena otsail da; badaude bestalde otsabil (gip.), otxail (gip., gnaf. aezk.), otzail (bizk., gip.), otsil (bizk., gip., lap., bnaf., erronk.) eta utsail (gnaf.).

Urteko bigarren hila adierazten du (RS otsailean, aldiz eguzkitan aldiz sutanzean, Leiz orduan otsaillak ditu hogei eta bedratzi egun), baina Landucciren hiztegian “enero” itzultzeko agertzen da. Gorosurretak bestalde “julio” esanahiarekin dakar, baina hutsa izan daiteke. RS-n otsailgo ageri da (otsailgo euria), izen berezi gisa tratatua itxuraz; cf. orobat BertsBizk zezeilgo.

► Osaeraz, otsa- + hil. Ohargarria da bere osaeran animalia izena duen hilabete apurretakoa izatea (cf. halaber zezeil < *zezen-hil).

Ez dago argi nola azaldu behar den, euskal testuinguru kulturalean, otsoaren izena agertzea hilabetearen izenean, baina cf. gael. faoilleach ‘urtarril erditik otsail erdira doan hilabetea’ (MacBain s.v.), sax. Wolf-monath ‘urtarril’, alem. zah. Wolfsmond ‘abendu’, guztiak ‘otsoaren hil’ etimologikoki. Hitz saxoia azaltzeko, hauxe dio Martinek (1847: 3): “because the wolves of our native forests, impelled by hunger at this season, were wont to become ferocious and daring”; alemanezko hitzaren azalpenean, ordea, esaten zaigu otsoen araldia hil horretan delako egiten direla bideak arriskutsu (Merkel 1798: 136). Cf., bestalde, latindar kulturako Lupercalia ospakizunak, otsail erditsutik aurrerakoak: Lupercus ‘jainko/gizon Otsoa’, Luperca ‘jainko Otsanda’ jainkoen ohoretan egiten ziren, eta otso-larruarekin janzten ziren apaiz biluziak (ErnMeill s.v.).

hasHistoria() hasProtohistoria() hasSubstraktua() hasEtimologia()

ozpin1 (ospin xv. m.: GSalazar [“Furtud Ospina era omne perverso, e llamáronle de Ospina, que dize de vasquence vinagre”]; ozpin ~1580: IbargC). ■ Hitz orokorra izana. Ozpin aldaera zabalduenaz gain, badaude ospin (bizk., gip.), ozmin (Artxu) eta osmin (gip.) ere.[5]

Izen gisa aurkitzen da gehienbat, eta ‘minagre’ da esanahi nagusia (RS eztia ta ozpin, Lazarg alfer ifini naizu purgaetan / ozpin-barakatzetan sekulako, Belap ozpin edateko eskentü zerien, Lizarg mirra ta ozpiñéki); zenbait testutan irudizko adieran agertzen da (Etxaide (bertsoak) ozpiña ta beazuna zerioten).

Izenondo moduan ere erabili da (‘mikatz, garratz’: Artxu guretzat ezti, besterenzat ozmin gutuzu, Hbarren bere hitz zorrotz eta ozpinekin); cf., gainera, Azk “persona de carácter muy vivo” (bazt., erronk.), jadanik 1616an honela azaldua: “llaman comúnmente ospin, que en romance quiere decir vinagre, por ser hombre colérico” (NatVasc 1616, Zirauki).

□ Cf. “por sobre nombre llaman Oxpin” (LéxNavII 1570; Sabaiza).

ozpin-belar (‘mingarratz’: Bonap/Azk/Izag (gnaf., erronk.)), ozpinbera (Erkiaga [esanaldi ozpinberaa ta destaiñezkoa]), ozpindatu (‘ozpinez ondu’: Urte), ozpindu (‘mindu, ozpin bihurtu’: Urte, Lizarg [ardo obeák ozpin fuerteágoa itendú hozpintzenbadá]; ‘garraztu, erretxindu’: Larm [etzaitzatela tontotzarren erausiak ozpindu]; cf. gazi-ozpindu ‘gatz eta ozpinez ondu’ Urte, gatz-ozpindu ‘entsalada’ frBart), ozpindura (“acidification” Harr), ozpinetako (‘ozpinetan gordea’: TxAgir [ozpiñetako piper berdeak]; ozpiñatako BozasU (gnaf.)), ozpinezko (‘mikatz’: ArreseB [edan-erazo oi deutsezala / zurrutada ozpiñezkuak]), ozpingar (‘garraztasun pixka’: Larm), ozpingarri (“acidulant” Harr), ozpinkeria (Harr, TxAgir [onian artzen zizkaten ospinkeri guztiak]), ozpinki (“insolemment, audacieusement” Lhande (zub.)), ozpin-punta (‘garraztasun pixka’: Larm), ozpinontzi (Larm, Lardiz [ozpin-ontzi bat an arkitu zuten]), ozpin-saltsa (“acetaria” Urte), ozpintsu (Duv, Azk (orok.)), ozpintze (JEtxep [zer kexuak, zer odol ozpintzeak]), ozpinzale (“vinaigrier” Harr). Cf. gatzozpin.

► Osaeraz, hortz + min; bigarren osagaia min dela aski argi dago (*bin azken buruan, ik. han), esanahiagatik eta erabilerengatik (izen eta izenondo da).

Lehen osagaia hortz izateaz, cf. Itun Zaharrean (EsZ 10, 26) “as vinegar to the teeth and smoke to the eyes” ingelesez, “como el vinagre a los dientes” gaztelaniaz, etab.; euskaraz nola ozpina ahorako eta kea begietarako itzulpena aurkitu dugu, eta beste hizkuntzatako hainbat itzulpenetan ere ‘aho’ da agertzen dena. Pentsa daiteke modu metonimikoan erabiltzen direla biak ala biak, cf. adib. Lazarg B26: 4 orzean ur det irria.

ogi (xii. m.: APicaud [“panem (uocant) orgui”]).[6] ■ Hitz orokorra. O(b)i edo u(g)i bezalako aldaerak XX. mendean jasoak izan dira. Elkartuetan oso ohikoa da ot- forma.

Eremu osoan erabili izan da irinarekin egindako jangaia izendatzeko; ‘elikagai, mantenu, bizibide’ balio orokorra ere badu (Materra gorputzaren ogia da, zer-ere bizitzeko bianda eta bestimenda behar baita, Mogel ogi edo diruba irabazi; hori berori adierazten dute otordu edo oturuntza, eta otsein, ogi(pe)ko etab. bezalako hitzek).

Badu ‘gari’ esanahia ere iparraldean eta gnaf. zati batean (Berako XVII. mendeko testu batean [ogi eta baba] eta Etxenikegan bederen):[7] Etxep ogirik eztakusat biltzen, Leiz ehun neurri ogi.

ogi-azpiko ‘morroi, mirabe’: Añib; cf. ogiko, ogipeko, ogitu, ogituko, otsein; cf. fr. zah. estre au pain de “vivre sous l’autorité de” (FEW 7, 545a, panis).

ogiketa Jntegi (ez ogi edo arroltze-keta); bigarren osagairako, cf. gask. quetà ‘bilatu’.

ogitu ‘morroi, mirabe’: Zuzaeta; jatorrian ‘ogia eman, mantendu’.

ogituko ‘morroi, mirabe’: Olaetx; bizk. hitza; badirudi osaeraz ogitu + -ko dela.

okin hedadura zabaleko hitza; RS (neguan okin, udan txiribogin), Land, cf. Arroizko Johan Periz Oquina (PobNav 1330); ot- + -gin;[8] okintsa Salab, MElizanb; jat. errom. -sa atzizki femeninozkoarekin; okintza Pouv.

okuntza ‘soro, alor’: Izt (oloa egiten da zertxobait, bañan ez okuntzaetan, ez bada labakietako galondoetan); ot- + -kuntza; ‘gari’ adiera izan lezake ogi-k, cf. terra-pa “terra de cereals” (DECat 6, 146a, pa); okuntzatu Lardiz (labakiak joaz eta otadiak okuntzatuaz).

otamen Lizarg (bidéko otámen gisa); ot- + amen ‘ahamen’; cf. “tomar el otamen […] que serían las diez y media” (LéxNavI 1765).

otarre Ax (zare, saski eta otharre egiten); bigarren osagaia ez da argia, ot- + *bar moduko osaeraren batean pentsa ote liteke? *ot(b)ar > *otpar > otar eta, -e berranalisizkoarekin, otarre, eta esanahiz ‘ogia barrenean (gordetzekoa)’ litzateke.

otordu ‘apairu, jatordu’: Ubill; ot- + ordu.

otron ‘otordu’: zar., XVIII m. (otron bat edo baskari bat; cf. beherago); *otoron < ot- + oron ‘oren’.

otsein bizk. hitza; ‘morroi, mirabe’: Mikol; ot- + sein ‘haur’; cf. ing. lord ‘jaun’ < hlaf ‘ogi’ + weard ‘zaindari’.

oturuntza ekialdeko hitza (gip. autore batzuek ere badarabilte); ‘otordu’: OihAtsot (othoranza), Leiz (othorenza, othoranza: Zuberoako baliokidetzat aphairua dakar), JElizalde (otrontze); *otoren (ogi-oren; cf. otron) + -tza/-tze atzizk.

otzara bizk. hitza; GaribAtsot; ot- + zara ‘zare’.

ogi-apur (Urte; otapur Lizarg), ogi beltz1 (Mogel), ogibide (‘ofizio, bizibide’: Uriarte), ogiko (‘morroi, mirabe’: Mburu), ogi-mami (Pouv, MDass), ogi-mokor (OihAtsot), ogi-opil (Land; ik. behean opil), ogi-ore (Mogel), ogi-papur (Pouv (-papor), Harand), ogipeko (‘morroi, mirabe’: Añib; cf. Zuzaeta euren ogipeian dagozanai), ogi-puska (Ax), ogi-xerra (Lardiz (-zerra)), ogi-zati (Larm, Mburu), ogi zuri (Kardab), otazal (‘ogi-azal’: Mogel), otazi (‘ogi-hazi’: Garate (gip.)), otondo (“mendrugo” Land), otorde (GaribAtsot). Cf. arrautzogi, arrautzopil, aurrogi, etxe-ogi, garagar-ogi, herrogi, irris-ogi, martxogi

(‘gari’):

ogi-alor (Harr), ogi-bala (Azk/Izeta (gnaf., bazt.)), ogi beltz2 (FedProp 1892), ogi-bihi (Leiz), ogi-biltze (Duv), ogi-buru (‘galburu’: Tartas), ogi-epaile (Volt), ogi-jotze (HiriartU), ogiketa (MElizanb [guazen ogiketa]; bigarren osagairako, cf. gask. quetà ‘bilatu’), ogi-landa (Duv; ik. goian okuntza), ogi-meta (Duv), ogiondo (Pouv), ogipe (Harand), ogite (OihAtsot [maiatz eurite, urte ogite]), ogitsu (Arak (gip., gnaf.: apirilla euritsu, urte hura ogitsu); antzeko esaerak Oñatin eta Goierrin bederen), ogizko (Tartas [ogizko opil bat]).

► Bi osagai bereiz daitezke, o-gi. Gaia edo materia adierazten duen atzizkia dugu -gi (cf. haragi, eguzki). Lehen osagaia hor ‘txakur’ dela argudia daiteke, eta bilakaera *horgi (cf. Picauden orgui) > *hohgi > *ohgi > ogi izango zen (ik. goian hor).

Zailtasun semantikoak ez dira gaindiezinak: paralelo moduan, cf. gazt. perruna “cierto género de pan mui moreno y grossero, que ordinariamente se da a los perros” (NTLLE 1737), eta, txakurrentzako denik ere aipatu gabe, “torta de harina, manteca y azúcar” esanahia ere garatu du (DLE 2012); cf. halaber gazt. perrunillaAnd[alucía]., Extr[emadura]. y Sal[amanca]. Especie de bizcocho o pequeña torta hecha con manteca, harina, azúcar y otros ingredientes” (NTLLE 1984). Horretaz gain, pain des chiens “pain grossier, pour les chiens” dakar Wartburgek (FEW 7, 544a, panis, I 1 a α); cf. halaber gaztelaniazko “el que se hace para sustento dellos”, eta, bestalde, “metaphoricamente vale daño u castigo que se hace u da a alguno” (NTLLE 1737, s.v. pan de perro); azken erabilera metaforiko horrekin lotua, cf. EgiaKant txakurren ogia.

Esanahiari dagokionez, pentsatu behar da berrikuntza dela ogi ‘gari’: (1) ogi-ren ‘jangai’ adiera orokorra da; (2) hor ‘txakur’-ekin lotzen duen hipotesian, ‘gari’ ezin da izan jatorrizko adiera; (3) bilakaera metonimikoa erraz azaltzen da, cf. gari bera (ik. han), produktua adieraztetik lehengaia adieraztera igaro baita, ziur asko (‘irin’ ← ‘gari’), edo gazt. pan, port. pão eta kat. pa hitzek dokumentatuak dituzten ‘gari’ edo ‘ogia egiteko den ale’ adierak (DECat 6, 146a, pa); (4) Picaudek (ustez Nafarroan) ogi eta gari bereizten ditu; lurralde bertsuan, ordea, XVI. menderako zabaldua dago ustezko berrikuntza (jad. Etxep); (5) Oihenartek bi adierekin darabil ogi poema eta atsotitzetan, baina gari ere badakar atsotitz batean (antzinako testuetan bakarra); (6) elkartuetako ot- forma oso ugaria da ‘jangai’ adieran, baina ez da ia batere agertzen ‘gari’ esanahiarekin (okuntza, beharbada?).

Orokorra den ‘elikagai, mantenu, bizibide’ esanahirako, cf. paralelo moduan lat. pānis ‘ogi’, zeina pāscō ‘bazkatu’-rekin lotu izan den (Buck s.v. bread; ErnMeill s.v. pānis, ziurtasun gutxiagorekin). Cf. halaber fr. “subsistance en général” (FEW 7, 544a, panis, I 1 a α), etab.

Hor-ekin zuzenean lotu beharrean, beste aukera bat da hori eratorriarekin lotzea, edo haren kolore esanahiarekin behintzat, paralelo zenbaiten bidetik: cf. ing. white ‘zuri’ eta wheat ‘gari’; wheat, funtsean, ‘zuria den hori’ litzateke. Cf. halaber irl. cruitnecht ‘gari’, non lehen osagaian cruth ‘gorri’ dagoen, eta gales. gwenith ‘gari’, zeinaren lehen osagaia gwynn ‘zuri’ izan daitekeen. Ik. Buck s.v. wheat. Ohar bedi ‘gari’ esanahia duten hitzei dagozkien adibideak direla hauek, ez ‘ogi (irin eta urez egindako jangai)’-renak zuzenean. Honetaz gehiago, ik. okaran.

Elkartuetako eratorrietako ot- formarako, cf. begi/bet-, sagu/sat- etab. (FHV 237).

ogigazta (ogi ta gaztai 1562: Land; ogigastei 1653: Mikol). ■ Mendebaldeko hitza. Juntagailuarekin, Arrasateko ogi ta gaztai eta Legutioko ogei ta gastai aipatzen ditu Mitxelenak, Land-ez gain. Juntagailurik gabeko aldaerak ditugu Bizkaian: ogigaztai (Larm, Añib (bizk.), BMogel…), ogigastei (Mikol), ogigaztae (Azk (bizk.)) eta ogigaztaa (Izag AranOñ). Esanahia ‘erbinude’ da (BMogel ogi-gaztaiak egiten ziozkan gizon bati kalte andiak, Otxol ogigaztae jagoliak).

► Animalia honela izendatzeak azalpen ezberdinak izan ditu: animaliaren azalaren koloreekin lotu izan da, animaliak ogi eta gaztarekin duen zaletasuna aipatu izan da eta erbinudeari egiten zaizkion eskaintzei ere lotu izan zaio izena. Zeinahi ere den azalpena, kalkotzat har daiteke euskal hitza, haren banaketa dialektalari begiratuta (Agud & Mitxelena 1968: 79): cf. Arabako erd. paniquesilla (VocAlav), Nafarroakoan paniquesa (VocNav) eta arag. paniquesa; cf., gainera, Mezkiritzen eusk. panikesa (EHHA §180).

Ohar bat egin behar da, gainera, erromantzezko hitzari buruz: hitzaren osaeran pan ‘ogi’ eta queso ‘gazta’ ikustea herri interpretaziotzat du Corominesek (DECat 6, 226b, 227ab, paniquella); aipatzen du Pirinioetako zenbait tokitan ogi eta gazta eskaintzen zitzaiola, eta hortik datorkeela, besteak beste, interpretazio hori. *Pequinella ‘txikitxo’ batetik eratortzen du berak, bestela (DECat 6, 226a).[9] Ageri denez, interpretazio ustez berri horren barrenean kokatu behar da euskal hitza.

! okaran (1562: Land). ■ Bizk. gip. eta gnaf. hitza. Okaran aldaeraz gainera, badaude okaan (Izag AranOñ), okan (Izag/Elexp (bizk., gip.)), okarin (BonapOnd (gnaf.)) eta ukarain (BonapOnd (gnaf.)). Esanahiak: ‘aran’ eta ‘aranondo’; Azkuek gainera ‘dindirri, muki-jario’ adieran jasotzen du (bizk.).

okaran-arbola (Elexp (bizk.)), okaran-hezur (‘Adamen sagar’: okaan-azur Izag (bizk.)), okaran garratz (“variedad de endrinos grandes” okan-garratx Ondarra (gip.)), okaran-lorejale (“camachuelo común” okaan-lorajale Izag AranOñ), okaran pasa (Land), okaran-txiribilo (‘basaran’: okan-txibillo JGarate (bizk.)), okaran-txista (‘basaran’: okan- Elexp (bizk.)), txerri-okaran (‘basaran’: txarri- Azk (bizk.)). Cf. basakaran.

► Argudia daiteke ogi + aran dela osaeraz, baina ez dago argi -k- belarraren nondik norakoa —ez dugu **otaran moduko aldaerarik—, ik. sukalde aukera ezberdinetarako, nahiz eta ez diren erabat egokiak kasu honetan. Kontuan hartuta aran hitzak baduela zub. arhan forma hasperenduna, aukera bat da pentsatzea inoiz *haran aldaera izan dela: bide honetatik, pentsa liteke hasperenaren izaera belarra gailendu dela elkarketan. Beste aukera bat da, jakina, pentsatzea ogi > *og- > ok- gertatu dela, belarra ahostunduta baina ahoskunea galdu gabe, ot-era iritsi gabe.

Esanahiari dagokionez, cf. ing. wheat-plum, hitzez hitz gari-haran. Haran mota bat da wheat-plum hori, eta abuztuan ontzen da (Bassett 1690: 5): kolore zurikoa da, eta hortik duke izena, ing. wheat ‘gari’ eta white ‘zuri’ lotuta baitaude etimologikoki. Paralelo hori kontuan hartuta ere, ez dago argi nola ulertu behar den ogi euskal hitz elkartu honetan: ogi-ren ‘gari’ adieratik abiatuta (horixe iradokitzen digu ingelesezko hitzak), pentsatu beharko genuke inoiz zabalduago egon zitekeela ogi ‘gari’ bera —ekialdekoa da garai historikoan—, edo, are, adiera sekundarioa izanik ere, aski hasieratik egon zela ‘ogi (irin eta urez egindako jangai)’-ren ondoan. Bestelako aukerak ere azter daitezke eta, adibidez, gogora ekar daiteke ogi-ren familia berekoa dela hori ere; horrela, kolorearekin loturiko zehaztapenena izango litzateke zuzenean, ‘gari’-tik pasatu gabe.

ope (~1496: RS). ■ Erdi-mendebaldeko hitza. AgirAst-ek opea aldaera darabil. Jatorrizko esanahia ‘opil’ da, antza denez (AgirAst supeko opea bat, Uriarte ope bat, opill olioarekin orratu bat); adiera honetan Larramendik dakar (“torta”, “bodigo”), eta Azkuek gip. jasotzen du (“torta delgada”). Bestalde, RS-n ‘apiril’ esanahiarekin ageri da (opeko erlea enetzat, maiatzekoa anajeentzat; cf. ibid. opeileko erlea).

◊ Cf. Iribarren (s.v. ope): “hacer el ope, aprovechar bien la ocasión para obtener mucha ganancia, ‘ponerse las botas’ (Valle de Erro)”.

opeil ‘apiril’: RS (opeil bustiak dakaz ogiak); opail “el mes de regalos” Humboldt RIEV 1933; ik. behean xehetasunak; baliteke berregindakoa izatea opail aldaera, opa-ren gainean, Humboldten uste etimologikoaren arabera.

opetxo (Larm).

► Osaeraz, ot- + *bene ( > mehe; FHV 276, 412); bigarren osagairako, cf. Arabako erd. delgada ‘opil, ogi txiki’ (VocAlav). Badirudi hitz honekin lotua dela opeil ‘apiril’, eta Mitxelenak “mes de las tortas” itzultzen du (1964b: 114, 27. oh.); pazko garaian ohitura izan da opil jakin batzuk banatzea, cf. pazko opil eta San Markos opil; RS-ko opeko erlea “enjambre de abril” errata izan daitekeela ere esaten du, baina ope ‘opeil’ egon daiteke uzta ‘uztail’ eta garagar ‘garagarril’ dauden bezala.

opil (~1135: FundRonces [opilarinçata]). ■ Hitz orokorra. Iparraldean bai -ph- (Tartas, EtxSar, Etxahun, Duv, Oxobi…) bai -p- (OihAtsot, Volt, Tartas, JEtxep…) ageri dira.

Esanahi nagusiaz gain (GaribAtsot nork bere opilari ikatza, Land ogi opila “bollo de pan”, OihAtsot amak irin balu, opil balaidi, BMokoroa iru koxkorreko opill bat), badu ‘ore’ adiera ere (BasabilGut bidal ezadazu… 10 opil brea), baita ere ‘estutasun’ (Harr egiten zaut halako ophil bat bihotzaren gainean), ‘herra’ (Azk (gip.)), ‘zuldar, zeldor’ (Duv, Azk (arab.)), “obstruction” (Duv; cf. opiladura), ‘abaraska’ (Azk (zar.); cf. ezti-opil Añib (bizk.)), “étendue de foin séchant” (Larrasket (zub.)) eta ‘mozkor’ (Baserritarra 1910).

Bestalde, cf. opil “prensa del lagar” (Azk (bizk., gip.)), “quicio de las puertas” (Azk/Ondarra (bizk., gip.)), “hueco en que se ajusta el eje del molino” (Azk (bizk., gip.)) eta “reja de instrumentos de labranza” (Azk (bizk.)); hitz bera izan daiteke.

□ Erdi Aroan, cf. halaber opilarinçada (FuerGNav xiii.-xiv. m.). Zerga baten izena da (ardo-neurri bat da arinzada); zerga hori bera izan daiteke latin-erromantzeko testuetako “galleta neque delgata” (ColPedro 1102) eta “galetas et delgatas” (DocLeire 1173), Mitxelenak gogora dakarrenez ardo-neurri bat baita galleta (1964c: 52); ik. ope-n Arabako delgada. Maiorak (NatVasc) 1201eko urtearekin dakar “y remitió a los villanos de Abárzuza la opilarizada que el dicho don García había adquirido del Rey don Sancho”, baina ez dirudi testu hori hain zaharra izan daitekeenik. Cf., gainera, “17 opilas et meya de Beorrlegui” (AGNComp1 1266), “XII dineros, e opila”, “II sueldos e opila”, “e por opila sendos coartales de auena”, etab. (LibRub xiii. m.).

Ez dago argi hitzaren adibide den Artabiko Opil Arana (ColIrach 1258); geroago, cf. Araban “van las aguas vertientes fasta Opil, e alli debaxo Opil faza Langaricaharan” (ArchSalvatII 1419).

◊ Badirudi arrautzopil-etik azaldu behar direla Arabako erd. sopil, ranchopil (VocAlav). Ik. opilado, opildu-n.

opilarinzada Erdi Aroan lekukotua, ik. goian; opil + arinzada.

opildu ‘(odola) bildu’: Dv (odola ophildu zaio giltzurrinetan), Azk (bnaf.); ‘nahasi’: ArreseB (naiz zaldizkoak, zeiñ oñezkoak, giak galduta, / itsumendiak oro eukazan opillduak); “aplastarse un objeto” Azk (bizk.); bildu-ren gisara erabilia lehen adieran, irudizko erabileratik eta opilen formatik azaltzen dira besteak. Lehenagokoa da gaztelaniazko erabilera hau: “Y encima del estómago sentía estar opilado y tener alguna cosa como a manera de torta” (NatVasc 1621, Otsagi); badirudi hitz honi lotu behar zaiola.

opildura ‘atsekabe’: Leon; cf. goian ‘estutasun’ adiera.

opil egin “no moverse” Azk (bnaf.); “no conseguir” Azk (bnaf.); irudizko erabileraren batetik.

opilkan ibili “avoir des rendez-vous avec une jeune personne” Lhande (zub.); irudizko erabilera, opilaren “egin berri” izaeratik?

opilteria “artopta” Urte; cf. -teri ‘multzo’ atzizkia (Morf §101), baina badirudi hurbilago dagoela -tegi-ren adieretatik hitz honetan.

opil-zulo “pan especial que las madrinas regalan a sus hijos por Pascuas” Azk (-zilo, zar.); zuloa egingo zitzaiolako erdian?

opil-gozo (TxAgir), opilka (Duv [irina ur ephelean orhaturik, ophilka ematen dute]), opilkatu (‘zeldorra egin’: Duv; ‘opilkan ibili’: Lhande (zub.); cf. opilka, eta opilkan ibili), opilki (“pan más delgado” Izag (Nafgip.)), opilkondo (‘opil-zati’: Azk; kondo ‘hondar’ da bigarren osagaia), opil-mantenu (“sostén de tortas en el fuego” Azk (lap.)), opil-ñabar (‘opil txiki’: Azk (zub.)), opilño (Oxobi), opiltto (Duv), opiltxo (Larm). Cf. apaiz-opil, arrautzopil, azukre-opil, errege-opil, esne-opil, ezko-opil, ezti-opil, gozo-opil, hauts-opil, ore-opil, piper-opil, sukre-opil.

► Osaeraz, ot- + -bil da, jatorrizko ‘ogi biribil’ moduko esanahiren batekin. Irudizko erabileretatik azaltzen dira beste adierak (cf. adib. gazt. torta ‘opil’-en adiera ugariak, besteak beste ‘muturreko’, ‘kolpe’, ‘mozkorraldi’).

Hitz bera baldin bada, “prensa del lagar”, “quicio de las puertas” eta “hueco en que se ajusta el eje del molino” gisako adieretarako, opilaren formatik abia gintezke, beharbada.


[1] Baita ere hollaska, hollasta, hollats, hollitarzün, hollitü eratorriak.
[2] Toponimo hau ondo lekukotua dago: Orçorrotz (AGNComp1 1259, 1266…); -n-rekin Orçorrontz (AGNComp1 1266), h-rekin Horçorroz (AGNComp2 1280) etab. Cf. agian illa populacione nova de Betorz (CatHuesc 1092), ik. betortz, s.v. begi.
[3] Pertsona bera Osxoa eta Oscoa ageri da, 1042ko agiri banatan; beste bilduma batean, Fortum Oysgoaz (ColOña ~1130), etab. Ik. Peterson (2009: 254).
[4] Ossoa d’Oneys beste bilduma batean (ColBNavII).
[5] Lhandek hasierako hasperendun forma dakar (lap., bnaf.), baina hozpin ‘oinaztarri’-rekiko nahasketa izan liteke.
[6] Mitxelenak ogui ematen du bere edizioan, orgui ere irakur daitekeela ohartaraziz.
[7] Mendebalderago ere bada erabilera horren arrastoren bat; cf. AEusFolk 1960 (Ataun): “el año 1702 en el molino de Erroyondo había dos piedras de moler, una para trigo, ogiarrie, y otra para maíz, artoarrie”. Ogi-irin ere aurkitzen da mendebaldean, ‘ogia egiteko irina’ izan daitekeena, ‘gari-irin’ baino areago. Cf. halaber ogitsu, okuntza.
[8] Artzamendik (s.v. okin) hitzaren adibidetzat du Oquina herri izena (SMillán 1025).
[9] Pánico ‘izu’-rekin lotzen du Pardok (s.v. paniquesa): “por el modo de mirar la comadreja, moviendo inquieta la cabeza, como con temor”. Ez dirudi aintzat hartzekoa denik.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper