Hiztegia - EHHE

001 Abade [6]

abadesa

abatei

- etxe-abade

- apate

- apat

001a Abadia [2]

- apatia

002 Abagadaune [2]

abagadaldi

003 Abar [14]

abar

abareta

abarrean

abartegi

abartu

abaritz (!)

abaro (!)

abarrakitu

harrabots

zabar

arba (!)

arbazta

zarba

zarbazta

004 Abendu [1]

005a Aberats [3]

aberasgarri

aberatsi

005 Abere [8]

abelbide

abeldun

abeletxe

abelgorri

abelodi

abeltegi

abere mutu

006 Abuztu [2]

abuztua egin

007 Adar [17]

adabegi

adaburu

adakin

adaje

adalko

adantzu

adapo

adar-makur

adarnatu

adarra jo

adazu

addar

adegi

adondo

adaki

adakitu

007a Adareta [1]

134a Adats [1]

008 Aditu [10]

adikune

adila

adilari

adimen/adimendu

adiunde

adi

adibide

aditz

aiurri (!)

009 Agur [8]

agur egin

agur eta erdi

agurgarri

agur-magur

agurmaria

agurreria

agurztatu

010 Ahaide [5]

ahaikatu

ahaiko

ahaide nagusi

ahaidetasun

011 Aho [17]

ahakan

aharantza

ahats

aheri(a)

aho-handi

ahomenta

ahopil(o)

ahozabal

ahuspe

ahaire

ahakar

ahapaldi

aharra (!)

aharrausi

ahobizar

ahots

012 Ahul [2]

ahuleria/ahulkeria

- arol

013 Ahutz [3]

ahutzetako

auzka

014 Aingeru [3]

aingeru begirale

aingeruzko

015 Aita [28]

aita

aitabisaba

aitaborze

aita handi

aitaizun

aitaki

aitama

aitanditxarko

aitarren seme

aitasaba

aitaso

aitaxo

aitso

attitto

aitabitxi

aitader

aita izan

aitano/aitane

aitaren

aitona

aitonume

aitoren/-onen seme/alaba

aitaonenseme etxe

- Aitor

aitatu

aipatu

aipagarri

aipu

016 Aizkora [5]

aizkolgile

aizkolta

aizkoratu

aizkolari

017 Alhatu [20]

alhatu

alamentu

alarazi

alha

alagura

halatu

hala

alamarka

albide

aliri

alhaba (!)

alabaizun

alabasasi

alabasazan

alabaso

alabatxo

alabatzako

arralaba

alababitxi

alabaeder

018 Alkate [3]

auzo-alkate

alkatez

019 Ama [21]

amabisaba

amaborze

ama handi

amaizun

amama

amanditxarko

amandre

amañi

amasaba

amaso

amatto

amaxo

amazulo

amiña

amabitxi

ama(n)der

amona

amona mantagorri

ama birjina

amaginarreba

020 Amets [2]

ametseta

021 Anaia [4]

anaiaizun

anaiatxo

anaitzako

anaidi

022 And(e)re [7]

anddereder

anderauren

andrakilla

andreki

Andre Maria

andredena

023 Antsia [2]

antsikabe

024 Apal [6]

apalategi

- apala

- balda

zapal

zapalda

025 Apez/Apaiz [5]

apex-seme

apezetxe

apeztegi

apex

134b Arrats [7]

arrastegi

arrasti

arrats-hegi

arrastiri

arratsalde

arratsaldi

026 Ate [22]

ate

atalase

ataposta

atarte

ate-buru

atetila

atetzar

atezain

atondo

- at

- athendustatü

- atamüstatü

ataide

ataka

atera

atari

atalmendatu

atalondo

- ari

atal (!)

txatal

zatal

027 Azal [21]

azal

azalatu

azaldatu

azalde

azaldor

azaleratu

zalauts

zaldar (!)

zail (!)

zaldi (!)

zaldi-buztan

zaltzain

zaldizko/zaldiko

zalgurdi

zaldun

zaldunaketa

zaldun-aratuste

zaldunbide

zaldun-buruzagi

zaldunde

zalduneria

028 Babes [1]

035a Bagai [1]

035b Bakant [2]

- bagant

029 Bake [3]

bakea egin

bakeoso

baketan

030 Baldin [7]

baldinba

baldinbere

baldinde

baldinetan

baldinetaria

baldintza

031 Balea [4]

balenarri

baleazale

- lumera

032 Baratu [36]

♦♦ baratu/paratu

- parada

baratz

baratxa

baratxu

baraxtu1/baraxtu2

baratxe

maratz

baratze (!)

baratxuri (!)

♦♦ bare1

nare

bare2 (!)

baraistu (!)

barakarro

barakuilu

barakuilora

barakurrilo

baranga

baraskoil

baraxixa

barekarakoil

barekurkuilu

barekurlo

baresbarakila

bareskurlo

baretximar

marakilo

barraskilo

bare3 (!)

bareak heldu

bare-handi

♦♦ bazkari

bazkarite

bazkarraldo

bazkaldu

033 Barkatu [6]

barkagarri

barkamenduskatu

barkazio

barkamen/barkamendu

barka eskatu

034 Barren [36]

barren

barrena

barrendegi

- barbildu

- barga

barrandatu

- barrandan

barne

barna

barrun

barruna

barrunbe

- barrundatu

barru

barruti

- barruki

barro

barre (!)

barregarri

bartz (!)

barzi (!)

bazpi

baso (!)

basagizon

basahiri

basajaun

basamortu

basarte

basetxe

basakaran

basurde

basaka

basoi

basa

baserri

baserritar

035 Bat [47]

bat

baka

baku

bakun

bakura

baño

baten bat

bateo

bate(t)an

batto

batu

batxo

batza

batzandu

batzu

bana

banaborratu

batzarre

bakan

bakandatu

bakandu

bakar

bakoitz

bedera

batbedera

bederakar

bederatzi

bederatzi hogei

bederik

bederen

ezperen

ezpererik

ezperetanik

bete

betegin

beteginzarre

ipete (!)

beti (!)

betibizi

betidanik

betan

bet-betan

gabe

gabezia

gabeko

gaberik

- barik

036 Bazka [4]

- mazka

- barrabaska

bazkatu

034a Bazter [2]

bazterretxe

037 Bedeinkatu [3]

bedeinkazio

bedeinku

038 Begi [30]

begi-belar

begiko

begiluze

begitandu

begitaune

begitazio

begite

begi-urdin

begizko

begizta

begiztatu

begizto

bekain

bekar

bekarai

bekatxo

bekoz/bekoz beko (!)

bekozko (!)

bekurunde

betezpal

betor

betortz

txibista

begi-nini

begitarte

begitartos

bekaitz

letagin

bekoki

039 Begiratu [5]

begirada

begirale

begiratzaile

begira

040 Behatu [8]

behako

beha

beharri

beharrazaldeko

beharri-belar

beharrondoko

belarrimotz

039a Beila [1]

041 Beltz [14]

beltz

beltx

beltzaran

beltzune

belztura

beltzurda

beltzuri (!)

bele

belabeltz

belapika

belatxiko

belaxaga

belatxinga

belatz

042a Belu [3]

belubegi

belumendu

042 Berandu [5]

berantarbi

berantu

berandatu

043 Berna [13]

♦♦ berna

bernadaka

bernazain

pernazkaka

bernazaki

hezur (!)

hezueri

hezurberritu

♦♦ belaun (!)

belaunaldi

belaunikatu

belaunika

belauniko

039b Bigira [1]

044 Bizi [18]

bixika

bizigarri

bizikide

bizinahi

bizio

bizitore

bizitza

bitxi

bitxidun

bitxilore

bitxikeria/bitxitasun

pitxikula

bizkor

piztu

arrapiztu

berpiztu

pizgarri

045 Borda [4]

bordaldu

bordari

bordariar

046 Bortitz [2]

bortizkeria/bortiztasun

047 Bortz/bost [22]

boskoitz

bosnotz

bostarri/bostarrika

bostoñaza (!)

bost-oilo

-bo

borobil

zazpi (!)

zazpi hankako atsoa

zazpi izarrak

zazpi lapurrak

zazpi-sugate

zazpi txitoak

zazporri

hogei (!)

berrogei

hogeiarte

hogeieratan

hogeietan

hogeitak/hogeitakaz/

hogeitaz

hogeita lau oreneko

048 Boz [11]

boz

boz apal

boz batez

boz nagusi

bozka

poz (!)

bozgune

pozarren

pozgatu

pozik

bozkario

049 Damu [4]

dametsi

damuari

damurik

050a Deitoratu [2]

deitore

050 Deitu [12]

deitura

dei

deiagora

deidura

deietan

deiez

deiadar

deiadar egin

deiadarren

deiadarroso

deitatu

051 Dolu [3]

dolamen

dolu ukan

052 Dorre [1]

053 Eban [15]

eban/ebaki

ebaki-belar

ebatune

epai-

epai

epail

epaile

epain

epaipide

epaite

epe

epatu

erabaki

hebain

ebatsi (!)

054 Ebatzi [2]

irabazi

055 Edan [16]

edan

edabe

edalontzi

edari

edateko

edatun

edaran

ardo/arno

ardanaska

ardanbusti

ardandegi

ardantze

arno-bustiño

- ardanburu

- ardangrina

mahatsardo

056 Eder [7]

edergailu

edergarri

ederretsi

ederrez

edertaratu

ederto

057 *Edin [26]

♦♦ *edin

-di

-din

jin

ediren/idoro

edireitze

jaiki

eraiki

jaio

jaiotari

jaiotza

jarraiki/jarraitu/jarrain

jarraika

jarraikai

jarrai

jarraio

♦♦ erion (!)

irion

irigoan

irioide

jario

darion

herio

heriotza

arerio (!)

anuerioak (!)

058 *Edun [29]

*edun

-dun

eduki

eraduki

*eradun

erauki

ukan

ukanduru

- ituten

heuragi (!)

ugari

ugaldu/ugaritu

ugaride

ugariez

ugarizta

jaun (!)

jaun eta jabe

jauntxo

jaunzor

jauregi

jauretsi

jabe

jabeandre

jabetu

jaundone

jaungoiko

jaungoikoarrengo

jaungoikoilo

jaurri (!)

059 Egosi [2]

ekosari

060 Egotzi [19]

ekoitzi

ekoizle

ekoizpen

eragotzi

eragozka

erauzi

erauzkin

jauzi

jauzkeiri

jauzketa

jauzki

jauzkidatu

jauzteka

jauzteketa

jauztikalari

jauzteko

jauztiri

urgatzi (!)

061 Egun [39]

egun

eguantz

egunabar

egunsenti

egurastu

egutera

- ekera

eguzari

eguzaro

eguazten

eguberri

eguen

egundaino

egundo

eguraldi

eguzki

eguzki-begi

ekain

ekaitz

eki

ekialde

engoitik (!)

iguriki

higuin (!)

higuindu

egubakoitz

ebiakoitz

uda

udalandu

udalen

udamin

udaro

daguenil (!)

udare (!)

udaretze

madari (!)

madaritze

malko2

malko1

062 Egur [18]

egur-belar

egurbide

egurketa

egurketari

egurtze

gurdi (!)

gurdibide

gurdigile

gurpegi

gursarta

gurtaker

gurtese

gurteskalla

gurtetz

gurtigun

gurtzil

gurpil (!)

063 Eho [44]

♦ eho

ehaile

ehoaldu

ehe

ehoki

eihera

ile (!)

ilai

ilain

ilede

iledi

ile-barban

ile-malta

ile-mamo

ile-munjaro

irin

irinbonba

irin-onedeki

birrin

birrindu

birringatu

ehun1

ehuna

ehunen

ehun-hosto

ehun2

ehule

ehundegi

- geun

ero1

eraiteka

- daragun

ero2

erasun/erotasun

haragi (!)

arakaitz/arakaizto

arakun

haragiki

harakai

harakin

harategi

aratuste

eraile

erail

064 Ekin [18]

ekin

akioan-akioan

akio egin

irakin

jakin1

jakiara

jakina

jakinduria/jakituria

jakintsu

jakite

jakiteria

jakitun

jakitus

jakiunde

jakile

jakin2

ide/kide (!)

ideko/kideko

065 Eliza [8]

eliza-aitzin

elizalde

elizari

elizate

elizaurre

elizkari

elizpe

066 Elur [5]

elur-luma

elur-malo/elur-maluta

elurrauso

elutsa

067 Eman [11]

emai

emaienak

bonbon

iramon

jaramon

maite

maitasun

maitazarre

maitatu

maitagarri

068 Eme [13]

emabatzarre

ema erdi, emerdi

emagin

ematxar

menatura

emakume

emasabel

emasabel-belar

emazte

emazteki

emeki

emekixe

069 Endore [1]

070 Entzun [5]

entzuerri

entzuez/ez-entzun

entzute

erantzun

156b Erori [1]

071 Erraz [1]

072 Erre [5]

errari

erregaldostu

erregarri

erresumin

073 Errege [8]

errege-bide

erregetxo

erregetxopit

erregexka

erretate

erretatu

erretegi2

073a Erregina [1]

074 Estakuru [3]

estakuruketa1

estakuru-mestakuru

075 Etsai [3]

etsai-beldurtzaile

etsaitasun/etsaigo

076 Eutsi [6]

euskarri

eustaga

*eradutsi

uste

ustekabe

070a Ezagun [14]

ezagun

ezauari

ezagun izan

ezagun-ez/ezezagun

ezagutu

ezaupegi

ezagupen

ezaupide

erazagutu

zauri (!)

zauritu

zorne

zorne-belar

- sorna

077 Eztei [4]

ezteiatu

ezteile

eztegu

078 Faltsu [3]

faltsatu

faltsakeria/faltseria

079 Fede [3]

fedatu

fedegabe

080 Festa [4]

bestaberri

bestale

festamu

081 Fidatu [6]

fidamen

fidantz(i)a

- fiat

fida

fidos

081a Fio1 [1]

081b Fio2 [2]

- fiodera

082 Gain [146]

♦♦♦ gain

gainbehe

gaineandu

gain-ihar

galatz1

galatz2

galeiho

ganboila

gando (!)

gandu2

gantxe

-gan (!)

-ga (!)

gaindi

gailendu

gaihendu

gandu1 (!)

gandutu

kain (!)

kinber

gimurzi

♦♦ ganga

gangatsu

gangaila

gangailen

- gingil

gargaila

gargailetara edan (!)

gargaildu (!)

- karkaila

gangarabil

♦♦ gangar1

gangar2

gangar3

gangarda

gangarla

gangarril

gandor

gandorki

gangor

♦♦ galdur/galdurru

gailur

gailurdiru

galdor

galdots

♦♦ gantz

gantxar

gantxarri

gantxirri

gantxoil

gantxuts

gantzatu

gantzero

gantxigor

gantzagi

gantzutu

gantxitu

gantzu

♦♦ igan/igo

igande

ikai

ike

nike (!)

iragan/igaro

iragaro

♦♦♦ garai

garaitiko

garbarei (!)

garaite

♦♦ garaitu

garaikoa

garaipen

garait

garaiti(a)

garatu

gara

garezur

garondo

gartzelai

garun

gaila/galia (!)

gailadi

galin (!)

garo1 (!)

garadi

garamar

garamendi

gareban

garopaite

garota

garo2 (!)

garasta

garastatu

♦♦♦ gari

galafari

galatz3

galaza

galbahe

galeper

galeze

galgorri

galots

galtxuri

galtzu

galza

garil

garitza

gari-zori

- garbeltxagi

- gargale

- garhi

- gari ‘garatxo’

egari (!)

egarsari

garagar

garagardo

garagarril

garagartzaro

♦♦ garbatu

garbai

garba1

garbi (!)

garbitoro

garbitu

garbitzaiki

garbizu-

♦♦ garbal

kalpar

♦♦♦ galdu

galarazi

galdumendi

galdura

galduro

galetsi

galgarri

galtzapen

kalte

kaltean

kaltiar

galendu (!)

galde (!)

galdatu/galdetu

galdera

galdegin

galdeitza

galdo

083 Gar [14]

gardostu

garkarastatu

garmendi

garretan

- gartu

egarri (!)

egartsu1

egartsu2

garratz

garlatz

garraxka-belar

garrazta

karmin

082a Garba2 [3]

garba3 (!)

garbaginen

082b Gartzeta [1]

084 Gatz [14]

gatzari

gatzartu

gatzil

gatzontzi

gatzotz

gatzagi

gatzaio

gatzatu

gatzun

gazi

gazitu

gazta/gasna

gazur

085 Gau [19]

gau

gau-enara

gauerdi

gau-hontz

gautxori

gaur

garbaindian (!)

gaurdaino

gaurgehiago

gaurgero

bart

bartanik

berdantza

afari

afaldu

afaloste

afari-iski

afariusi

bariku (!)

086 Gauza [2]

ezgauza/gauzaez

087 Gero [3]

geroengo

- gesu/gesi

088 Gibel [9]

gibel-handi

gibeleko

gibeldornu

gibelgorri/-ori/

-txorrotx/-urdin

gibelalde

gibelamendu

gibelatu

gibelondo

089 Gizon [12]

gizagende

gizaseme

gizaki/gizonki1

gizazalke

gizeli

gizonto

gizontto

gizontxo

gizonxkila

gizotso

izurde

090 Gor [44]

gor

gorraize

gorsortu

gorbizi/gorbezi

gormindu

gogor

gordin

gorri

gorrail

gorrara

gorrarats

gorrats

gorrikara

gorrina

gorringo

gorritarako

gorrizta

igorri

igorle

irten

urtento

aurtiki

aurtikikarika

aurtikilaska

jaurtiki

jaurti

igurtzi1

igurtzi2

igurdi/egordi

egortu/ekortu

golde (!)

goldarapo

goldarron

goldaspeka

goldatu

goldatz

goldatzaio

goldebat

golde-lur

golderna

goldeska

goldeuski

goldopil

goldenabar

091 Gorroto [3]

gorrotatu

gorrotagarri

092 Gose [8]

gosaia

gosailu

goseak

gosekil

gosari

gosaldu

gosari txiki

093 Gudu [5]

- guda

gudari

gudatu

guduka

094 Gutun/kutun [2]

095 Haitz [26]

haitz

haitzarte

haitz-buru

haitzulo

haitzurdin

haizpe

aitzur

aitzurketa

aitzurkulu

aitzurrotx

aitzurtu

aitzurre

aizto

aiztaga

aiztur

gaitz (!)

gaizkile

gaizkoatu/gaizkondu

gaitzi

gaixo

gaizki

gaizko

gaizto

gaiztofikatu

gaiztoto

gaiztotoro

096 Handi [71]

♦♦ handi

haandi

handiari

handientsu

handigaitz

handi-handilo

handikeria1/handikeria2

handiki1/handiki2

handikote

handikutun

handi-mandi

handios

handipot

handiskote

handitasun

handi-ttipi (-txiki)

handizuren

handurreria

hantuste

handitu

hantu

hanpatu (!)

hanpa

hanpurus

hanpurutu

♦♦ anitz

♦♦ hamar

hamarra

hamarren

hamartsu

hamartzuk

hamabost

hamahiru

hamaika

hamalau

hamarratz

hamasei

hamazazpi

hemeretzi

hemezortzi/hamazortzi

hamabi

hamabikatu

amaina

amaitu

amai

♦♦ aker

aker-aihen

akertzantz(a)

akelarre

aketo

aketiren

ahardi

ahardi-ordots

aharkela

arditx

artama

ahari

aharka

ahartzain

ahalusain (!)

ahartzartz

ahuntz

ahuntzar

ahuntz-erdara

ahuntz-hosto

ahunztika

ahuñe

antxume

antxumatu

auma

aketz

097 Hanka [1]

098 Haran [2]

aran

099 Harea [3]

hareatza

hare-harri

100 Hats [47]

♦♦ hats

hasperen

hatsalbotu

hatsanka

atsitu

- ats

arnasa

asaskatu

asti

astin(du)

astun

astun eman

atseden

atsedengarri

atsegin

atsegin egin

atsegingarri

atsekabe

atsekabada

haserre

haserretu

hausnar (!)

asaldatu

asalda

asaldu1

asaldu2

asaldura

♦♦ hasi

hasikin

hasmenta

hastapen

haste

hatsarre

haskari

♦♦ ase

asera

aski

asko

asko (den) adina/

asko (den) adinbat

aspaldi (!)

aspaldian

♦♦ atso (!)

asotza

atso-lor/atso-lorreta

atso-palaka

atsorio

atsotitz

101 Hatz [103]

♦♦ hatz

atximixka

atximur

atzazal

atzoskol

azarkatu

azkazal

azazkuilu

azazkar

azkordin

azkura

aznarru

azpantar

hatz-belar

hazpegi

haztamu/haztamuka

azarri (!)

atzeman

atzo

atzodanik/atzoganik

atzo zortzi

azken

azkendu

azken fin

aztal

aztapo/oztopo

hazta1

atzapar

ama birjinaren atzapar

atzaparkada

atzaparrada

atzaparta

aztapar

aztaparkin

aztapar-kosko

aztaparretaratu

atzamar

atze1

atzelari

atzera

atzetik

atzigar

atziri

atze2

atzerri

atzetu

atzen

atzena

atzendu

atzeren

atzitu

atzipe

atzipetu

atzipio

atxilotu

atxilo

azpi

azpiegatz

azpierre

azpikotzatu

azpiola

azpiratu

azpigun

azpimamula

azpin

azpitroila

azpizorri

azpizun

aztarren

aztarna

aztertu

aztarrondo

aztartegi

aztarkada

azterka

azterri-

aztarrika

aztakarra-

behatz

behatzarri

behaztopa

behaztopa-harri

behazun (!)

♦♦ hazi

azatz

hazaita/hazama

hazikuren

hazil

hazizurri

hazkor

hazmendu

hazkurri

hazta2

azaro

azkazi

aztura

azkar

azkarrara

azkor

azti

aztiatu

aztinantza

aztu (!)

102 Hauts [16]

hauskara

haustarri

haustegi

hausterre

haustiatu

errauts

errautsi

hauspo

hauspogile

hauspogin

hauspotegi

hautsi

ausiabar

hautsi-mautsi

haustura

103 Hezi [32]

hezi

heziez

heziko

heztiri

hezkur (!)

ezkurbeste

ezkurdi

ezker (!)

ezkerdo

ezkerret

ezki (!)

ezpel (!)

ezpeldi

ezpeleta

ezpelko

ezpeltsu

heze

ezo

heztul (!)

ezti

eztimetxa

eztitu

ezko

erle

erlabio

erlakizten

erlanbo

erlaro

erlategi

erlauntz

erle-belar

erle-txori

104 Hil [30]

♦♦ hil1

ilbeltz

ilegun

ilull

hilabete

ilargi

ilargi-jo

ilargi xuri

iretargi

ilaski

ilaskiara

ilen

ilun (!)

ilunabar

ilunantz

ilunbe

ilundiri

ilunetan

iluntze/iluntziri

♦♦ hil2

hilarri

hildumatu

hiliki

hilkarre

hilotz

hiltzeka

ilor

ilorta

irol

xiroldu

105 Hoin [17]

hoin

oinatz

oindagora

oinorde

oin(t)uts

orberatu

orbi

orbide

orkoi

orkatila

orpo

ortuts/ortoz

ortustu

ortutsik/ortozik

ohondikatu (!)

ondiko (!)

ondikatu

106 Hor [58]

hor

hordi

hordi arrail

hordi-lapa

hordi sats

hori

horail

horasta

horats

horikail

horika

horikara

horixka

horixkara

horixko

ohara

ohalano

oratu (!)

- olagarro

ozar

hortz

hortxikatu

hozka

hozkada

otso

otsalarre

otsatz

otsoko

otsorpo

otsozulo

otsail

ozpin1

ogi

ogi-azpiko

ogiketa

ogitu

ogituko

okin

okuntza

otamen

otarre

otordu

otron

otsein

oturuntza

otzara

ogigazta

okaran (!)

ope

opeil

opil

opilarinzada

opildu

opildura

opil egin

opilkan ibili

opilteria

opil-zulo

107 Horma [2]

horma beltz

108 Horri [9]

orbel

orrikara

orriketa

orril

orriratu

hosto

hostaila

hostoil

109 Hots [15]

hosdun

hotsandu

hotsarka

hotsean

hots egin

hots eman

hotsemateko

hotsendu

hots-hots

hotsidako

ospe

ospatu

ospetsu

110 Hur [87]

♦♦ hur1

ubera

ubide

ubil

uhain

uharri/uharritza

uholde

uraga

uraska

urats

ur-begi

urketa1

urketa2

urmael

urmariatu

urziri/urziritu

uzabal

idol

idor (!)

idorberi

idorsitu

izotz (!)

izotz beltz

ubel

ubelori

ubeluri

ugaraxo

uhadera/igaraba

uhaitz

uhalde

uhar

uharte

uhin

uhin-harta

urdin

hibai

ibai-ondo

hidoi

idoieta

idoiztatu

ibar

ibar-buru

ibarjaun

ibaso (!)

ifar/ipar

ipar-arraka

iparbiso

ibi

ibiri

ibitu

ibide (!)

ipurdi

ipurdiko

ipurtats

ipurterre

igel

igel-kaka

igeri

legen/negel (!)

legenar

legentziar

ugera

uher/uger

uherlo

urte

urtabe

urtarril

urtats

urtaur

aurten

aurtemein

aurtemeindan

geurtz

♦♦ hur2

hurbil

hurko

hurran

hurren

hurrendu

hurrenkin

hura

urrun

urrunean

urrundanik/urrundik/

urrunetik

urruneko/urrungo

urruti

urrutiko

111 Hur3 [6]

hurdi

hurto

hurritz

hurritze

hurrizti

112 Ihes [2]

ihesi

113 Ikatz [5]

ikatz-xori

ikazkin

ikaztegi

ikaztobi

114 Iloba [6]

arrailoba

biloba

ilobaide

ilobaso

ilobatxo

093a Ingude [1]

115 Inguru [9]

ingurina

ingurumari

inguru-minguru

ingurune

inguratu

ingura

ingiraun

ingura-mingura

116 Ino [25]

♦♦ ino

- zainezo

oñon

iño

♦♦ inotsi

eusi

inarrosi (!)

erauntsi

erauntsios

erausi

erauskidatu

erasi

eraskitz

erasia

eresi (!)

erosta (!)

herots (!)

♦♦ euskara

euskalari

Euskaltzaindi

euskaldun

euskal herri

euzko

euzkadi

euzkotar

117 Itxura [5]

itxurant

itxurantza

itxurga

itxuroso

118 Izeba [2]

izeko

119 Izter [9]

ixtaklok

iztai

izter-aran

izter-barrabil

izter-sagu

izterbegi

izter-lehengusu

zizter

058a Jainko [8]

alajainkoa

jainkoaizun

jainkoar

jainkoaren izeneko

jainkoaren oilo

jainkosa

jainkot(i)ar

007b Jarri [4]

jarkatu

jarki1 (!)

-da-

063a Joan [8]

goaia

goazemak, -zu, etab.

joaera

joaira

joangarri

johan

eraman/eroan

156a Jori [2]

gori (!)

120 Josi [7]

jostalari

jostorratz

jostun

erosi

arrerosi

erostun

121 Jostatu [4]

josta

jostailu

josteta/jostaketa

086a Kausa [1]

122 Ke [5]

keatza

kebera

ketan

keztatu

123 Kendu [3]

-ge

-ke

124 Keru [4]

kindu

kino

kirats

125 Kirol [2]

kirolzale

126 Kristau/giristino [5]

kristautu

kristaunde

kristautasun

127 Kutxa [4]

kutxabalda

kutxatila

kutxot (!)

128 Labur [14]

labur

laburto

lau

laudardu

laumutur

lauhortz

lauoineko

laurgitu

lauridikitu

lauzka

laborri

laurden

laurdenegu(n)

laurdenkatu

129 Lagun [10]

lagunabar

lagundi

lagundu

laguntza

alargun (!)

alargun-belar

alarguntegi

alarguntsa

larunbat (!)

130 Lahar [15]

ardui

asu

asuar

lahardi

lahartsu

lahartza

larrakitu (!)

nahasi (!)

nahas-mahas

nahaspilatu

nahaste

nahaste-borraste

nahasteka

nahastela

131 Laino [1]

132 Landa [3]

landaburu

landetxe

132a Lander [2]

landerbeso

133 Lapur/napur/ñapur [4]

lapurren

- naflatu

- lapar

007c Lar [5]

larretan

larregi

larregitxo

larri

007d Larre [9]

larrapo

larratz

larrazka

larre-ote

larretxeki

larrain

largana

larrazken

134 Lats [5]

laster

latsa

latsarri

latsatu

135 Lehen [8]

lehenago

lehenbailehen

lehenbizi

lehenengo

lehenetsi

lehengo

lehengusu

136 Leinu [2]

leinargi

137 Lor [4]

lorratz

lorrin

lortu

138 Luze [5]

luzanga

luzamen/luzamendu/luzapen

utzi

uzten

139 Madarikatu [4]

madariku

madarikatutasun

madarikazio

140 Maiatz [2]

arramaiatz

141 Mairu [1]

142 Maiz [2]

maiztu

143 Maizter [1]

144 Makila [4]

makila-dantza

makilazo

- makulu

145 Mesede [1]

146 Min [20]

min

mingar

mingots

min hori

minte

mikatz

mihi (!)

miazkatu

miaztu

mihi-luze

mizto

mingain

mintzo

mintzaide

mintzaira

mintzaraje

mintzatu

mintzatzaile/-zale

mintzuru

mintz (!)

147 Muga [3]

mugarri

mugaz

148 Murri [5]

murrika

murritu

murritz

murriztu

149 Mutil [7]

mutildu2

mutilzahar

mutiko

mutikozutu

- putiko

mutildu1 (!)

169a Mutio [1]

150 Nar [16]

nar

nardeka

narras (!)

narraseko

narras eta barras

narraski1

narrastaka

narrasti

har

hartzar

harjo

harro

harrokeria

harroputz

harrotasun

harroxko

151 Nazka [2]

nazkatu

021a Neba [1]

152 Negar [8]

negarbide

negargarri

negar-ibar

negar-malko

negar-ontzi

negarti

negar-xopin

153 Negu [4]

negu-azken

neguta

nekaitz (!)

154 Neke [8]

nekaldu

nekez

nekoso

nekatu

nekaporratu

nekazale

nekazari

155 Neska [11]

neskako

neska-senti

neskaso

neskatxa

neskazahar

neskuts

neskame

neskatila

neskato

neskenegun

156 Odol [6]

odoletan

odolgiro

odolki

odoloste

odoluri

157 Ohore [4]

ohorable

ohorailu

ehortzi

158 Oihan [5]

oihanbide

oihantsu

oihantxo

oihartzun

159 Olio [3]

olio-edale

olio-mixar

160 Orain [10]

orain

oraindi(n)o

oraindo

orainga(i)no

orainganik

oraingino

oraino

oraindaino

orast

arestian

161 Ordu [5]

orduanda-

ordulari

orduan

orduango/orduko

105a Orein [1]

162 Oren [1]

105b orkatz [2]

orkazka

163 Oroit [5]

oroipen

oroitzarre(n)

oroitu

oroituki

047a Ortzi [16]

ortots

ortzaizki

ortzantz

ortzikara

oskarbi

oskorri

ostantz

ostarku

osteleuri

ostr(e)ilaka

ortzadar

ortzegun (!)

ortzirale

ozpin2

ozpinarri

109a

164 Oste [8]

osteango

osteiren

ostera1

ostera2

osterantzean

osterengo

ostendu

165 Otu [3]

otu

otoitz

otoi

166 Paradisu [1]

167 Polit [3]

poliki

polito

168 Portu/bortu/mortu [2]

bortubete (!)

169 Putzu [2]

zupu

170 Sabel [7]

sabelaldi

sabeldario

sabeldarraio

sabeldu

sabel-zorri

sabelzuri

171 Sagar [15]

sagar

sagar-amun

sagardi

sagarko1

sagarkoatze

sagar min

sagarpe

sagartegi

sagarteka/sagarteko

sagartruxa

sagartze

sagardo

sagasti

sagastarro

sagarroi

172 Sagu [14]

sagu-belar

sagutxo

sagu-txori

saguzar

satain

satandere

satartera

satero

satitsu

satitz

satsuri

sator

sator-lan

191a Sano [1]

173 Sari [8]

saridun

saripeko

sariztatu

saldu

salmenta

saltun

saltzapen

174 Sarri [6]

sartu

arrasartu

sarbide

sartzai(k)era

sasi (!)

175 Sen [36]

sen

senaera

senar

sein/sehi

se(i)nge

seinzain

sehaska

sei

seietan

seilaste

seira1/seira2

semai

sendi

sendo

sendatu/sendotu

sendoro

sendagaila (!)

sendor

- sendor ‘sorta’

senide

senidetzako

senikera/senitera

senikide

seniparte

seme

arraseme

seme bakoitz

semeizun

semesazan

semeso

semetxo

semetzako

seme xatsi

semebitxi

semeder

176 Solas/jolas [1]

177 Sor [25]

sor

sordun

sor egin

sorgor

soraio

sorgin (!)

sorgin-afari

sorgineria/sorginkeria

sorgin-oilo

sorgintzu

sori1

sori2

so (!)

sorotsi (!)

soin

soinegi

soineko

soinera

soingainta

sorbalda

sorbeltz

sorka

sorta

- txortan

sortu1 (!)

178 Su [27]

su

sugina

suhalama

suhar1

suhar2

suhartu

sumur

surtan

sustatu

sutegi

sutopil

sutsu

sutunpa

subil

sugar

sugarastatu

su garastegi (!)

sugate

suhats

sukalde

sukar

sukarretan

sukartu

sute

suhi (!)

susper

suspertu

178a susperro [1]

179 Titi [5]

titiburu

titidor

titika

titizulo

180 Trebatu [4]

trebe

trebantzia

trebezia

181 Tresna [3]

tresnatu

tresneria

182 Txakur [3]

txakur-amets

txakur-hizkuntza

183 Txiki/ttipi [7]

tipito

txikillin

txikirritiko

txikitan/ttipian/xipitik

xipitasun

txiker

184 Tximista [2]

tximistarri

119a Txistor [4]

txistor-mistor

txistorka1

txistortoki

185 Ume [8]

umazi

umegin

umerri

umetu

umoi

umontzi

kume

186 Umil [3]

umildade

umildantzia

187 Urratu [6]

urre (!)

aren borz urrea

urretxindor

urreria

- urre gorri

188 Urri1 [6]

- urritu

urri2

urriada

urrieta

urril

188a Urriki1 [9]

errukien

urrikarri

urrikimendu

- erruki

urrikari

urrikalde

urrikarizti

urrikalmendu/urrikaltasun

188b Urririk [1]

189 Ustel [1]

190 Uxatu [4]

uxaka

uzarka

- oxatu

006a Uzta [6]

uzta-hurrondo

uztail

uztalda

uztatu

- uztargi

191 Xahu [1]

192 Xedatu [3]

xede

zedarri

193 Zabal [4]

zabalera

zabaltza

- platuxa

003a Zabor [1]

194 Zahar [19]

zahar

zahardade

zahar-kume

zaharreria/zaharkeria

zahartegi

zahartza

zaharzutu

zar

zarki/xarki

txar

ttar

tzar

zahagi (!)

zahagi-azal

zahagi-dantza

zahako

zahato

zahatoki

zahatondo

195 Zama [1]

195a Zamari [4]

xamarinko

zamalgende

samalda (!)

196 Zehe [11]

zehe

-xe (!)

xehe

xehatzaile

zeharo

zehatu

zehatz

zehume

zehar (!)

zeharbide

zeharrola

197 Zeru [1]

198 Zirol [1]

199 Zor [1]

199a Zori1 [6]

zoritu

zolda

zoldatsu

zoldi

zuldar (!)

199b Zori2 [12]

zorion

zorigaitz

zoriz/zorizko

txori

txolarre

txolarte

txoriburu

txori-gerezi

txori-herri

txorimalo

txoritegi

200 Zur [207]

♦♦♦ zur1

zuhandur

zuhari

zuharotz

zuhirin

zuhoi

zurbil

zurgin

zurmindu

zurorda

zurtu

zurzai

sustrai

zubi

Erromako zubi

zubi-buru

zubitu

zubitxo

zurda

zurdapal

zurdapila

zurdatz

zurduntzi

zuri

xurikin

zuhail

zuriko

zuringo

zuritu

zurubi

zuzen

zuzenez1/zuzenez2

zuzter

zoro (!)

zorabiatu

zoragari

txoro

zuhaitz

zuhaizti

zuhain

zuhain madarikatu

zuhaintze

- zumai

zuhamu

zume

zumaka

zumaki

xume

zumalakar

zumelika

zurkaitz1

zurkaitz2

zurkaitz3

zurrun

zurrunbilo

zurrunga (!)

zurrungaka

zurtz

emazurtz

haurzurtz

umezurtz

- zirotz

♦♦ zuntz

zumar

zumardi

zumarreta

zumarrondo

zundo/zungo

zunzi

zuhur

xuhur

zur2

zoegi (!)

zoegierez

zuin

zunatz

zegun

zuzun

zuntzun (!)

♦♦ zut

zutagoi

zutari1

zutari2

zutegi

zutigar

zutik

zutoin/zuntoi (!)

zutun

zutundu

zutunik

♦♦ zulo/zilo

zilanga

zulakaitz

zulanpo

zulazaki

zuloka1

zulu-mulu

zumitz

zizpahe (!)

zumitzari

zurkun

zurtoin/txorten

zikoitz

zukoitz

zimel

zumel

zubeltz

♦♦♦ zi1

zi2

zinkor

txingar

pindar (!)

xingar

txinparta (!)

txistin (!)

txingor

txirgora

zimur

zimurdikatu

zimurta

zimurtzi

zimiko

♦♦ zikin

zikintza

zidor

zidor-zumaka

bide-zidor

zigor

zigorbide

zigorda

zigorrada/zigorradatu

xigor

xigortu

zibo (!)

ziburu (!)

♦♦ zil

zilaga

zilbor

zilbot

zilko

zilegi

zilegi-baso

ziletu

zilar (!)

zilarbizi

zilargin/zilargile

- zilar zuri

♦♦ ziri

zirigaizto

zirika

zirikada

zirikaga

zirikaka

zirikando

zirikari

zirimiri

ziririku

zirizpiut

xirgil

zirkin (!)

zirpil

zirto

zital (!)

ziztrin (!)

zipotz

- bipotz

txirbil

txirlora

zirin (!)

zirinbio

ziringa

zirimola (!)

txirimilo

zirpitz (!)

zipitz

zirtzil

pirtzil (!)

zirtzikatu

xirtxifrikatu

zirtzilu

zintz (!)

zintzaiki

zintzil

txintxiliz

zintzilik/zintzilika

zintzilikari

zintzilikario

zintzilikatu

zintzilikotz

zintzilizka

zinzili

txintxa (!)

zintzarri (!)

zintzur (!)

zirt (!)

zirt edo zart

zirt-zart

zirti-zarta

zirta (!)

txirta

♦♦♦ zin

sinestatu

sinetsi

zindo

zinegotzi

zintzo

gor. Erro honen azpian gor, igorri, aurtiki, igurtzi, igurdi/egordi eta golde sarrera-buru nagusiak bildu dira. Gor-en azpisarrera modura gorbizi, gormindu, gogor, gordin eta gorri daude; igorri-ren azpisarrera modura, irten dago; jarraian, irizpide etimologikoak alfabetikoen gainetik jarrita, aurtiki dago jaurtiki eta jaurti azpisarrerekin; igurtzi-ren azpisarrera modura, igurtzi2 dago; igurdi/egordi-ren azpisarrera modura, egortu/ekortu dago; golde-ren azpisarrera modura, berriz, golde-nabar.

Familia honetan, esanahiaren aldetik jauzirik handiena gor eta igorri-ren artekoa da; formaren aldetik ez dago eragozpenik, ordea. Irten bera igorri-ren azpian kokatzeko, Mitxelenaren proposamenari segitu diogu. Bestalde, familia honetan kokatu dugu golde, mailegutzat hartzeko izan diren proposamenen aurka eginez.

gor (1366: PobNav [Johan Gorra]).[1] ■ Hitz orokorra izana, nahiz historikoki ez den hala (cf., balio berarekin, sor, sorgor eta elkor). Zenbait lekutan izena ere bada (‘gorreri’). Maiz erabilia da sor-ekin batera (sor eta gor…); gogor-ekin ere aurki liteke (Pouv hain gor eta gogor, Maister ene botzari gogor dira eta gor).

◊ Erdi Aroan, izengoiti moduan ageri da: cf. Johan Gorra, Machin Gorra (ArchOñatI 1489) eta Pero Gorra de Vriçar (ArchBar 1502). Beste hainbat izenetan ere -gor- ageri da: cf., besteak beste, Gorrahuntz (AGNComp3/4 1290; egungo Gorrontz da), “la pieça de Burugorra” (SPedRib ~1335), Juan Peres de Larragorra (VecBilb ~1470); pentsa liteke hauetako batzuetan, Burugorra eta Larragorra leku-izenetan bereziki, gor-ek bere jatorrizko ‘gogor’ esanahia gorde duela. Lehenagokoak izan daitezkeenen artean, Alascorre (CondRib 813)[2] eta Maogorra (LibRediez 1268) hitzaren adibidetzat ditu Orpustanek (1999: 322); baina cf. uilla Alascorri (ColRamI 1049) eta Remond Arnalt de Magorria (AGNII 1203), bestelako aukeretan ere pentsaraz lezaketenak.[3]

gorraize Apaol, Azk/TEtxeb/Elexp (bizk., gip.); bigarren osagaia (h)aize izan daiteke, kontuan harturik badagoela gip., gnaf. gorraide/-aire ere.

gorsortu (‘sorgortu’: Añib [o ze gor-sorturik nagoan!]; ez dago gorsor soila, cf. sorgor).

gor egin (‘entzungor egin’: Lardiz), gorgarri (Azk [arrantza gortugarriak]), gor-iduri (Pouv [gor iduri egitea]), gor-mutu (Lardiz), gorraldi (Larm), gorreri (Ax; gorheri Oih, hatxe etimologikoarekin), gorska (Garate (zub.)), gorskote (Mburu [bekatari gorskotea]), gortasun (Pouv, Mburu), gortu (EtxZib). Cf. entzungor, oilagor, sorgor.

► Hitzaren jatorrizko esanahia ‘gogor’ zen, Lafonen ustez (1933a: 169); esanahi honek gogor forma erreduplikatuan iraun du bere horretan, eta gordin eta baita gorri ere, segur aski, esanahi horretatik azaltzen dira hobekien; baliteke hitza egotea, eta esanahi hori, elkor, bilgor, geldigor, gorbezi (-bizi), gormindu, txingor bezalako zenbaitetan ere.[4]

Forma soilak ‘entzuten ez duena’ esanahi espezializatuagoan iraun du; hainbat hizkuntzatan ‘gogor’ esan nahi duten hitzak gorreriari lotuak agertzen dira belarriz gogor-en antzeko esapideetan: cf. alem. schwerhörig, gazt. duro de oído, ing. hard of hearing, it. duro d’orecchio, fr. dur d’oreille, etab.

Azkue (s.v.) oinarri hartuta,[5] Traskek gor-en jatorrizko esanahia ‘haragi’ izan zitekeela iradokitzen du (1997: 329). Baina hipotesi honek arazo ugari ditu: ez du ‘sor’ esanahia azaltzen, ez eta gordin-en ‘heldugabe’ ere; gorri-ren ‘bizi, handi, latz’ esanahia ere zaila da azaltzen ‘haragi’-tik abiatuta. Gor ‘gogor’ proposatzeak, aldiz, guztiak azaltzeko bidea ematen du.

gorbizi / gorbezi. ■ Gorbezi gip. eta gnaf. aurkitzen da, gorbizi gip.; cf. gorbixa (mug., bizk.). Izenondo moduan ‘erdi egosi’ (Azk/Izag/Barand (gip.)) eta ‘bihurri, hezigaitz’ (Orixe, Izag (gip.)) esanahiak aurkitzen dira; TEtxeb-ek gainera gorbixa “orondo, de buen año” forma mugatua dakar. Izen moduan, ‘gorriune’ (TolEgut sudurretako gorbezi izugarria) eta ‘haserre’ (Aspiroz (gnaf.)) adierak badaude.

gorbezitu (‘erdi egosi’: Azk/Izag/Aspiroz (gip., gnaf.); gorbizitu Azk (gip.); ‘(zauria) gordindu, gaizkoatu’: gorbiztu Azk (bizk.); ‘berpiztu’: gorbiztu Urruz; ‘gizendu’: gorbiztu TEtxeb (bizk.); ‘soildu, larrutu’: gorbiztu Olab; ‘tematu’: gorbizitu Etxaniz), gorbizikeria (‘egoskorkeria’: Orixe), gorbiztasun (“reciedumbre, agilidad” TEtxeb (bizk.)).

► Badirudi gor-en gainean osatu dela hitza, ez gorri-ren gainean (‘gorriune’ adiera gorabehera): gor-en familiako hitzei lot dakizkieke adiera gehienak, haren esanahi orokorretik abiatuta. Gordin-en adieretatik hurbil daude ‘erdi egosi’, gorbizitu-ren ‘(zauria) gordindu, gaizkoatu’. Gogor-en adieretatik hurbil ‘bihurri, hezigaitz’, ‘haserre’, gorbizitu-ren ‘tematu’. Gorri-renetik hurbil egon daiteke ‘soildu, larrutu’; orobat gorbixa-ren “orondo” eta gorbiztu ‘gizendu’, agian gizenduta dagoen jendearen azala gorritu egiten delako.

Bigarren osagaia bizi da, edo *biz, gorbixa, gorbiztu-ren kasuan. Disimilazioz azaldu behar da gorbizi > gorbezi.

gormindu. ■ Izagirrek Tolosaldean jasotzen du, “quedarse sin cocer las alubias al echar agua fría cuando estaban hirviendo” esanahiarekin. Cf. gorbezitu.

► Osaeraz, gor + mindu. Ik. gorbizi.

gogor (1283: SJuan [camino de Gogorra]). ■ Hitz orokorra. Era askotako izenei aplikatzen zaie (OihAtsot bihotz gogorra [+ Oih], Etxep amore gogorraren despita, Lazarg nola dozu / enetzat orrein gogor murallea?, Ax (ur) batzuk gogor, bertzeak bera, Kardab penitenziarik gogorrena, Mogel nola irten duda gogorretatik?, ibid. lo gogorrian, MarIlhab C gogorra, Izt lur elkor gogorra). Aditzondo moduan hegoaldean erabiltzen da (AgirAst gogor itzegin dizuedala, Astar nai dozu juzgadu zaizan gogor).

□ Arrunta da izenondo moduan Erdi Aroko pertsona izenetan, euskal eremuko aieka ezberdinetan: Nafarroan Johan Gogorro (PobNav 1330) bat ageri da Azagran, Aezkoako Iriberrin Martin Gogorra (PobNav 1366) dugu, Donazaharren Garçe Gogorra (CenBNav ~1412); Gipuzkoa aldean Joango de Burgos, dicho Gogorcho (ArchRentII 1478) dago, Johan Gogor (ArchOiarI 1499) eta Martin Gogorr (ArchTolI 1391); mendebalderago Gogorrche de Murguia (ArchDebaI ~1436) eta are Balmasedan ere Catelina Saes Gogor (VecVizcI 1511); cf. halaber Gogortza deitura. Hainbat toponimotan ere gogor dago: Arrigogorra (ArchAspar 1481), donna Maiora de Gogorrondo (VecBilb 1492), Eguesibarreko Asal Gogorra (NafTop 1684), Murietako Gogorra (NafTop 1723), Zeanuriko Bedargogor larrea (EAETop), etab.

gogordura (Urte, Duv), gogor egin (‘iharduki’: Lardiz), gogor egon (EtxZib [legearen kontra gogor egon nahia]), gogorgoa (Leiz [gogorgoá ematu]), gogor hartu (AgirAst), gogor izan (Leiz [gogor duk hiretako akhuloén kontra ostiko egitea]), gogorkara (Lizarg [gogorkará idurizáio]), gogorkeria (Astar), gogorki (Leiz), gogorrean (Lardiz [juduak gogorrean sartu]), gogorrik (Lazarg [gogorrik jarten zara bereala]), gogortade (‘gogortasun’: Añib), gogortasun (Leiz [seberitatez edo gogortasunez]), gogorto (Zabala), gogortoro (Land [< gogor + -to + -ro; cf. galantoro, garbitoro, etab.; ik. de Rijk 1995]), gogortu (Land), gogortxo (Astar), gogorxko (Urte, Goihetxe). Cf. bihotz-gogor, buru-gogor, egosgogor, hil-gogor, sinesgogor

Gor erroaren erreduplikazioz sortua; tarteko *gor-gor forma proposatu izan da, lehenbiziko dardarkariaren galera disimilazioari egotziz (Gavel 1921: 493, Mitxelena 1970b: 72), baina, disimilaziora jo gabe, erreduplikazioaren prozesuen barreneko gertakariekin lot daiteke dardarkariaren falta (cf. zezen, adar, ohol, etab.): ohiko erreduplikazioa osokoa izan gabe zatikakoa da euskaraz, ezkerreko silabak kodarik hartu gabe. Forma erreduplikatu honetan gorde da gor-en jatorrizko ‘gogor’ esanahia.

gordin (1511: VecVizcI [Martin Gordin]). ■ Hitz orokorra.[6] Adierak: ‘egosi gabea’ (Mburu aragi gogor gordiñak), ‘sendo’ (EtxZib adin gordiñenean, Harizm arrain sendo gordinak), ‘heldugabe’ (OihAtsot gordinak iaten dituena), ‘latz, gogor, anker’ (EtxZib hirur etsai gordiñak, Oih begiz urdin / bezain gordin), ‘lotsagabe, desegoki, zakar’ (Mburu begiratze gordin-lizunak; cf. Larrasket: “elhe gordin, paroles offensantes”), ‘landugabe’ (Zabala narru gordinen azpian), ‘bizi, distirant’ (JEtxep hain gordin eta samur urre-apaindura, nun itsutzen baitzitu); eguraldiaren gertakariez ere bai (Añib: “eguraldi gogorra, aserrea, gordiña”; Duv: “haize gordina”); cf. halaber ur gordin (tokika ‘irakin gabea’ edo ‘hotzegia’) eta lur gordin (Izag AranOñ: “lugórdiña, la tierra inferior no removida. Lúr gordíña daó, difícil de desmenuzar”). Esan liteke adiera hauen guztien oinarrian ‘gogor’-etik oso hurbil dagoen esanahi bat dagoela.

□ Ez dakigu ziur hitzaren adibide diren sancti Iohannis de Gordina[7] (ColPedro 1100) eta Petro Sancii, rectore de Gordin (SPedRib 1278).

gordindu (Ax [zauriak gordintzenago eta gaizkoatzenago]), gordinik (Pouv), gordinkeria (Duv), gordintasun (Pouv [azukreak… edekiten deraue gordintasuna], frBart [ainbeste bijotzeko gogortasun ta gordintasun]), gordintxuri (sagar-klase bat: Harr). Cf. azkordin.

Gor eta din dira hitzaren osagaiak (cf. ber-din, ur-din). Hitzaren esanahiak bat egiten du gor erroarentzat eman dugun jatorrizko ‘gogor’ adierarekin.

Bigarren osagaia urdin, berdin, neurdin —eta agian baita lotin, astin ere (lehen osagaietan lohi eta hats dutela, hurrenez hurren)— hitzetakoarekin konparatzen du Mitxelenak (1970b: 67-93); *edin aditz orokorraren erlatibozko forma litzateke, -dun atzizkia *edun aditzaren duen erlatiboa den bezalaxe, haren arabera. Testu zaharretan aditz nagusi moduan ageri da ‘bilakatu, egin’ esanahiarekin,[8] eta din forma bera aditz autonomo gisa agertzen dela dio Mitxelenak: cf. RS-ko asto dina zordun “el que se haze fiador deudor”. Formari dagokionez, beste aukera bat da pentsatzea -din ez dela *edin aditzaren erlatibozko forma bat, *edin aditzaren erroa bera baizik; cf. orobat -dun atzizki orokorra, ez baitago erlat. duen, dauen, dian, etab.-etatik espero litekeen aldaerarik (ik. edun), eta cf. halaber -gin atzizkia (gaiztagin, okin…). Auzi formalak gorabehera, gordin-en jatorrizko esanahia ‘gogor bilakatua, egin dena’ litzateke; ‘gogor antzeko’ interpretazioa ere aintzat hartzeko modukoa izan daiteke. Ik. zabalago -din (s.v. *edin).

gorri (~1027: SJPeña [Licagorria]; cf. behean antzinateko -gorri, -corri). ■ Hitz orokorra. Ekialdeko zenbait lekutan bada golli forma sabaikaridun adierazkorra ere. Esanahi nagusiak: ‘soil, biluzi, huts’ (leku-izenetan, Erdi Aroan dokumentatuetan adibidez, harri, mendi, larre, lur eta holakoekin ageri da maiz; cf. larru, belaun… gorri, eta gorririk ‘biluzik’, gorri ‘hutsik’ zenbait lekutan, eta halaber biluzgorri); ‘gogor, bizi, handi, latz’ (lotsa, izu, behar, gose, istilu eta abarrekin; cf. egun/eguraldi gorri ‘e. gogor’, gorriak ikusi erakoak, haize gorri ‘h. oso hotza’, etab.); kolorea adierazteko hitz bezala, merezi du aipatzea, besteak beste, urrearen, suaren, gerezien edo odolaren kolorea dela, eta baita era edo eite jakin bateko ile/bizar, zeru/ortzi (cf. oskorri), ardo, ganadu eta beste ezin konta ahala gauzarena ere; pertsonez ere esana, cf. Erdi Aroko izenak.

□ Pertsona izenetan ugari agertzen da: Nafarroan Garcia Gorria (ColIrach 1113), Artaxoako Osanda Gorria (PobNav 1330), Oteitzako Sancho Yenneguiz Borugorri (PobNav 1330), Bidaurreko Miguel Periz Musugorri (PobNav 1366) etab. daude; Araban Juan Perez Gorria (ArchAspar 1455), besteak beste; Bizkaian Juan Gorri (ArchDurII 1486), izen bereko Juan Gorri Arrigorriagan (VecVizcI 1511) eta beste hainbat; Gipuzkoan Ochoa Gorria (ArchSegI 1372), Martin Martinez de Garica, llamado Gorria (ArchTolI 1349), besteren artean. Toki izenetan ere ugaria da: Mendigorria (ColIrach 1070), Amikuzen Bernart, seynor de Picogorri (CenBNav 1350), Arrigorriaga (AGVizc 1375), etab.; Artzamendik Alascorre (CondRib 813) ere hitzaren adibidetzat dauka (ik. TopCatI 110-111 eta TopCatII 97-99).

Antzinateko baicoriso, baicorrixo, baigorixo, bvaigorixe (egungo Baigorri-rekin lotu izan den jainko izena), herauscorritsehe eta are Calagurris toki-izena ere hitzaren adibidetzat jo ohi dira (OnomAquit §469).

gorrail bnaf., zub. hitza; Intxpe (zamari gorhail bat); cf. horail, zuhail.

gorrara ‘gorriska’: Gèze (gorhara); gorkara Salab; -hara/-kara atzizkiarekin, beharbada; ik. gorrikara.

gorrarats ‘gorrail’: Leiz (dragoin gorharats handi bat), hapaxa; gorrara + -ats? Ik. behean gorrats.

gorrats ekialdeko hitza; Leiz (zaldi gorrhats bat); bigarren osagaia hats izateaz, ik. han.

gorrikara INabig (harea larria eta gorrikara); gorri + -kara atzizk.

gorrina ‘elgorri’: Larm, Añib; hedadura zabaleko hitza; ez dago argi zein den hitzaren bigarren osagaia.

gorringo arrautzarena: Land (korrinko); k- asimilazioz), MDass; ‘arrautza-perretxiko’: Pouv, Hbarren; zub. eta erronk. ere -nko dago, Landuccigan ez ezik; -nko/-ngo atzizkirako, ik. Morf §303: hango adibideei sardango gehi dakieke.

gorritarako ‘gorrail’: Lardiz (gorritarakoa eta illetsua); gorri + -tara + -ko, ziur asko; adlatibo mugagabea bide da -tara, edo, bestela, -tara/-kara atzizkia, cf. goian gorrikara.

gorrizta -st- Mogel; cf. Arrigorrista (TopAlav).

gorrantz (Azk (gip., bnaf.), Txirrita), gorrasta (Duv (-st; cf. ibid. gorrastkara)), gorrastatu (ECocin [tipula… gorrastatu behar da sukre poxi batekin]), gorriaire (‘elgorri’: Azk (bnaf.), JEtxep), gorribegi (‘gorrizta’: Azk (bizk.)), gorri-beltz (Urte, TxAgir), gorri-belztu (Larm (-beztu), Laphitz [samurraren samurrez gorri-belztua]), gorri-egosi (HiriartU [zerua gorri samur batean; airea gorriegosi]), gorrigarratz (sagar klase bat: Mogel), gorriki (‘gorrail’: FedProp 1899), gorrimin (Hbarren), gorrimore (Duv), gorrintxa (‘arrautza-perretxiko’: Althabe), gorriska (Larm, TxAgir (-zk-)), gorritasun (Pouv, JJMogel), gorritu (Land), gorrisko (Hbarren), gorriune (TxAgir). Cf. abelgorri, ahagorri, biluzgorri, elgorri, hestegorri, katagorri, katalingorri, larrugorri, mingorri, oskorri, papogorri, sugegorri, txantxangorri

► Bi osagai bereizi behar dira, gor eta -i. Erroaren jatorrizko esanahia ‘gogor’ da (ik. goian). Bigarren osagaia zuri-n eta hori-n ageri den bera izan ote daitekeen galdetzen du Azkuek (Morf §41);[9] -i atzizkia partizipio marka denez (cf. ibil-i, etorr-i, etab.), pentsatu izan da morfema hori bera dela (Gavel 1953: 131, Lakarra 2002: 434; cf. gazt. mora/morado, rosa/rosado; aditz-partizipioak dira gazt. colorado, encarnado, dorado, fr. rosée, ing. -coloured, etab.). Honek bat egiten du joera orokorrago batekin: adjektibo gutxi edo bat ere ez duten hainbat hizkuntzatan, partizipioak izan ohi dira usu haien ordezko (Dixon 1982).

Badirudi ‘gogor’-etik hurbil legokeen oinarrizko esanahi batetik eratorririk esplika daitezkeela gorri-ren adiera gehienak: alde batetik, kolore-izen gisa, ‘(kolore) gogor, bizi’ litzateke berez, eta bestetik, gogortasunarekin bateratzeko modukoak izan litezke soiltasuna, biluztasuna eta hustasuna. Abiapuntu bera izanik, xehetasunetan ezberdina da Gavelen proposamena (op. cit.): jatorrizko ‘gogor’-etik ‘lehor, idor’-era igaroko zen (honekin lotzen du ‘soil, biluzi, huts’ adiera), eta bertatik “couleur de chose desséchée” esanahira, hots, ‘gorri (kolorea)’-ra.

igorri (1545: Etxep; egorri 1595: EspGut (bnaf.)). ■ Ekialdeko hitza (arab.-bizk.-gip. bidali, zeina ekialderago ere erabili izan baita).[10] Badirudi egorri forma lapurteraz dokumentatzen dela hobekienik, XIX. mendera arte bederen (zaraitzueraz ere bai). Oihenartek aditz-forma trinko bat darabil (hark nigorra / hunen zuri erraitera).

‘Bidali’-z gainera, bada ‘egotzi, bota’ ere (Maister igorratzü zure armak, Zerbitz tiro bat igorri); orobat ‘utzi, atzeratu’ (Maister ezetare gerualat igor zure salbamentia) eta ‘alferrik bota, galdu’ (Hbarren gauzak… yostetan egortzen, GureH 1932 bere sos buxia desohoragarriki… igorriz).

igorle Ax (eskerrak ere eman (presentaren) ekharlei eta igorlei); “dépensier” Gèze, Azk/Larrasket (zub.); “annonciateur” Larrasket (zub.); bigarren adiera ‘alferrik bota, galdu’-tik azaltzen da.

igorgei (“propre à être envoyé” Pouv), igorrarazi (Urte (e-), Larg [egor arazten du laidotsuki ihesi]), igortzaile (Larg (e-); “dissipateur, dépensier” Harr: Egunaria 1849 [batzu xuhurrak eta begirazaile, bertze batzu egorzaile, gormant, jokolari]), igortze (Beriain [hau da meza, erran nai baitu igorzea]).

► Badirudi e-gor-i analiza daitekeela, aditzetako e- markarekin eta -i partizipioarekin (cf. ekarri, etorri, etab.); gor litzateke erroa. Alabaina, igorri aldaerarako, e- > i- aldaketa ezin da oinarri fonetikoen arabera azaldu: ekusi, ebili > ikusi, ibili ongi azal daitezke, bigarren silabako goiko bokalarekiko asimilazioz, baina ez da hala igan edo ikasi bezalakoetan (hauek ez dute **e- aldaerarik); cf., bestalde, *ezan eta izan, itxuraz erro berekoak (*e-iza-n berreraikitzen du Mitxelenak izan, FHV 105). Horrenbestez, egokiagoa izan daiteke *e-i-gor-i berreraikitzea, e- eta datiboko i- aurrizkiekin; ongi azaltzen da igorri aditzean datibotasuna (ik. ino; cf. orobatsu ikasi eta izeki; honi buruzko gogoetetarako, ik. Oregi 1974: 275-277). Bide honetatik, egorri eta igorri aldaera fonetiko soil gisa azaltzeko aukera dago (*ei- diptongotik), baina egokiagoa dirudi e- analogiko bat ikustea egorri-n, bere hedadura urria kontuan harturik.

Erro hau gor ‘gogor’ bera dela proposa liteke, kontuan hartuta erro horrek hartu dituen adiera ezberdinak: cf. bereziki gorri-ren ‘soil, biluzi, huts’ adiera, eta baita erro berarekin lot litezkeen eta igorri-ren antzeko osaera duten zub. ekortu, erronk. egordi ‘erratza pasa’, bizk. igurdi, igordi ‘igurtzi’… partizipioak; gorri, ekortu, igordi eta, finean, igorri-ren arteko lotura formalaz gainera esanahiaren aldetiko hurbiltasun moduko bat ere badela argudia liteke, ‘gorritu, soildu, garbitu, (aurretik) kendu, egotzi, bidali’ bezalako zerbaitetik abiaturik; cf. igorri-ren ‘egotzi, bota’ eta ‘alferrik bota, galdu’ adierak, eta cf. halaber igortzaile eratorriak xahutzearekin, garbitzearekin duen hurbiltasuna.

irten (urten 1448: ArrasErrek; irten 1562: Land; erten 1745: Larm). ■ Mendebaldeko hitza (arab., bizk., gip.; 1610eko Portal arabarrarengan ere agertzen da [pobrezarika irtenika]). Ik. jalgi, ilki, atera. Bizkaierazko forma urten da, eta gipuzkerazkoa irten (gutxiago, erten); Araban biak daude (Lazarg urten; Land, Lazarg irten). Aditz-forma trinko bat dago Lazarg-en (B33: 4 kalera nirteanean). Besteak beste, urteite (RS, VJ, LaudDot, Eguzk) eta urtaite (Kapan, Urkizu) bezalako aditz-izenak ere badira. Laguntzaile iragankorrarekin erabiltzen da gehienbat (urten dau, irten/erten du); gip. ipar-ekialdean iragangaitza da erabiliagoa (irten da).

Aski ohikoa da izenondo bezala (Mogel zilbota txito eskerga ta urtena; Mogel ez dau gizonak izan biar urtena, Ortuzar plazaneskatil urten bat; Kkiño dantzari urtena [“dispuesto, hombre de mucha disposición” Añib]); izen moduan ere badira adibideak (Arrue irten bat edo beste zelaitxora egiten zuten).

urtento ‘ausarki’: Zabala (—Ura nai dok nik ekartea?, / dirautso urtento ardiak); -to ‘-ki’ atzizkiarekin, cf. goian urtena “dispuesto, hombre de mucha disposición”.

irteera (Larm (+ u-), Kardab [etxeti urtaieran]; ‘aitzakia’: frBart [piesta zaleen seigarren argumentuba edo urteeria]; ‘ateraldi’: Kkiño [—Ba, ba, astokillo; ori dok urteieria!]), irtenaldi (Larm (irt-/ertaldi), Lardiz [irten-aldiak auzoetara egiten zituela]), irtenarazi (Lardiz [an zeuden guziak irtenerazo zituen]), irtenbide (Mogel [(konfesoriaren oñetan) arkituteko bere urtenbidia]), irtenka (‘ausart’: u- Azk (bizk.)), irtenkizun (AgirAst [bekatu larriren batean eroria bazaude, ta aren mendetik irtenkizun]), irtenune (Elexp (bizk.) [paretako urtenunia]). Cf. oker-irtete, sartu-irten.

► Hastapeneko i-/u-/e- bokalaren txandakatzea azaltzeko i-/u- aldaerak dituzten bikoteak aipatu izan dira: ile/ule, iltze/ultze, igeri/uger, izen/uzen, u- duen forma mendebaldekoa delarik; baina bikote hauetako bakoitzak zeinek bere azalpena izan dezake, i-/u- txandakatze fonetiko orokorrik proposatu gabe. Irten/urten-i dagokionez, jatorrizkoa u- izan zitekeela dio Mitxelenak lehendabizi; u- hori zenbaitetan i- bilakatu bide zen bisilaboetako lehen silaban zegoenean eta e edo i ondoren zituelarik (FHV 74-76); erten aldaera litzateke berriena, dardarkari aurrean i > e bilakaturik (cf. firme/berme; FHV 62); testuek ere kronologia erlatibo hori iradokitzen dute.

Mitxelenak berak beste aukera bat proposatzen du geroago, orain onartua (1972b: 79-94): aldaera guztien oinarrian *eur-ten egon zitekeela dio. Forma berreraiki hau egorri/igorri-ren aditz-izena dugu, inesiboan: egor-te-n. Aintzat hartu behar da, dio Mitxelenak, egorri/igorri ekialdeko aditza banaketa osagarrian dagoela mendebalderagoko irten/urten/erten-ekin. Aldaerak azaltzeko, *eor- > *eur- proposatuta, *eur-etik zuzenean azaltzen da urten; bestalde, erten eta irten azaltzeko, tarteko *eir- bat proposatu daiteke (cf. eutzi > eitzi > etxi > itxi, FHV 100).

Hipotesi honen arazoak ere zerrendatzen ditu: irten/urten partizipioa da, ez aditz-izena; gaur duen balio aspektuala ez da jatorriz dagokiona. Arazo honen irtenbide moduan mugimenduzko zenbait aditzen balio aspektualaren aldaketa aipatzen du; adibide gisa, ekialde zabaleko heldu da ‘badator’ aspektu burutugabekoa aipatzen du, formaz eta jatorriz partizipio burutua. Bestalde, irten/urten/erten aditz inergatiboa dela gogoratzen du: bere argumentu bakarra ergatiboan du. Hau azaltzeko *bere burua urten dau egitura erreflexiboa proposatzen du jatorrian; honen paralelo moduan, Terentzioren lat. se duxit foras dakar, (bere burua) urten eban atera euskal baliokidetzat ematen duelarik.

Aipagarria da Lazarragagan dagoen forma trinkoa: e- aurrizkia duten aditzek izaten dituzte forma trinkoak, baina hau aditz-izenetik sorturiko trinkoa da, ez errotik, erabat euskararen trinkoen sistematik (eta kronologiatik) kanpo; konpara bitez n-irte-anean eta n-u-en.

aurtiki (urtigi ~1496: RS; aurtiki ~1557: Oih; aurthiki 1571: Leiz; aurdigi 1571: Leiz). ■ Hitz zabaldua (bizk., gip., gnaf., bazt., lap., bnaf., erronk., zub.). Aldaerak dira aurt(h)iki (gip., gnaf., bazt., lap., bnaf., zub.), art(h)iki (lap.; EtxZib), aurdiki (lap., bnaf.), aurdigi (Leiz), aurt(h)igi (Mihura, Mogel), ardiki (ECocin), eurtiki (Arak (gnaf.)), erthuki (zub.), urtigi (RS, Kapan), urtegi (Mikol, OArin), urtiki (Lizarg), urt(h)uki (zub.) eta urt(h)iki (zub.).

Leiz-engan aurthite eta aurdite aditz-izenak ageri dira aurthikite-ren ondoan, eta Harand-engan, aldiz, aurthitze.

Esanahi nagusia ‘bota, egotzi’ da (Leiz har zezaten orduan harri haren kontra aurthiteko, Kapan Zerurean urtigirik eta Infernura kondenadurik, Larg artikiren zituela lurrera murru lodi hek guziak); igaitz. ere ageri da (Harizm behar bada behar ginen / itsasorat aurtiki); beste esanahiak dira: ‘botaka egin’ (Mburu ur epela artu duenak sabeleko bere gauzen gisan aurtikitzeko zadukana), ‘jo, joera izan’ (Leiz gizonak, nola bere arraza madarikaturat aurditen baitute guziek… eztute konturik egin) eta ‘aurrera eginarazi’ (Leiz pena zutela (unzia) aurthikiten, ezen haize-kontra zutén).

Izen bezala ere aurkitzen da, ‘aurtikialdi, kolpe’ esanahiarekin (Pouv gaizki errailleak mihi aurtiki batez hirur heriotze egiten ohi tu). Ik. jaurti, jaurtiki.

aurtikikarika “(trabajo hecho) de cualquier modo” urtuki-kaika Azk (zub.); osaeraz, badirudi aurtiki-kari-ka zatitu behar dela, -ka atzizki moduzkoarekin.

aurtikilaska “(jeter) n’importe comme” urthuki-laska Lhande (zub.); badirudi bigarren osagaian modua adierazten duen -ka atzizkia dagoela, ik. aurtikikarika; hola bada, aurretik lats egotea ez dirudi egiantzekoa, esanahiarengatik, eta aukera egokiagoa izan daiteke latz, herskari aurreko txistukariaren neutralizazioarekin; bestela, ez da baztertzekoa -ska ttikigarria egotea, edo cf. agian Larm-ek dakarren antulaska ‘ahoberokeria’.

aurtikarazi (Pouv [aurtikhi arazitzen dioela begi dardo afaitaturik]), aurtikialdi (Pouv [xizpa aurtiki-aldi batez]), aurtikiera (Larm), aurtiki-erraz (Barb [to! arthik errexa duk horien Errepublika]), aurtikika (frBart [txistu urtika]), aurtikilari (Urte), aurtikile (Lopez [harriaren aurtikiliari sogin]), aurtikitzaile (Urte), aurtikizko (Pouv [orazione aurtikitzkoen eserziza hunetan]), goiti aurtiki (Jauretxe (arima ephelak) goiti aurdikiko dituela]).

► Proposa daiteke *e-gor-di-gi/-ki moduko osaera bat. Aukera honetan, eur- aldaerek behar lukete zaharren, baina ez dirudi aztarnarik utzi dutenik (cf. Arak, zeinetan au- > eu- gertatu ahal izan den); diptongoaren bokal silabagilearen irekitzez azaltzen dira aur- formak (au/eu diptongoez, ik. FHV 101). Irekitze honek aski zaharra behar du izan, bai aur- formen hedadurarengatik, baina baita zub. ur- formek aur- bat izan behar dutelako jatorrian; eur- izatera, **ür- baitzatekeen emaitza (FHV 101). Beste aukera bat da jaurtiki-rentzat proposaturiko osaera bera izatea aurdiki-k, *e-da-gor-, baina *edagor > *eaor- > *eaur- > aur- bilakaerarekin, triptongoaren soiltzearekin, ez hastapeneko bokalaren irristaritzearekin. Halako bilakaretarako, zeinetan *e-da- taldeak ez duen ja- ematen, cf. agian *ardano, arrats, eroan, urgatzi, etab.

Bukaerako -gi/-ki atzizkiari dagokionez, cf. eduki/edugi, ebaki/ebagi, etab. Ez dago argi, ordea, zein den -di/-ti osagaiaren funtzioa, nahiz eta etimologikoki *edin-etik eratorri dugun -di atzizkiarekin egon behar duen lotua (ez dirudi igurdi/egordi-rako emaniko azalpena erabil dezakegunik hemen, ik. han).

Dardarkari ondoko ahostuntzeen barrenean abiarazten du Gavelek -di- eta -ti- txandakatzearen azalpena (Gavel 1921: 237-239), baina aurdigi ikusten du jatorrizko forma moduan (inguruko erromantze piriniarretako gertakariekin alderatzen ditu euskarazkoak), eta aurdigi > aurdiki > aurtiki ahoskabetasun asimilazioa proposatzen du. Nolanahi ere den, ez da ahantzi behar badirela -th- duten aldaerak, eta horiek -t- batetik azaldu behar direla, ez -d- > -t- > -th- (ik. titi). Mitxelenak (1957b: 122, 15. oh.), -d-ren ahoskabetzerako, aurdiki/aurtiten ere ebaki/epaite, egosi/ekosari eta galdu/kalte moduko bikoteen artean sailka ote daitekeen galdetzen du, aditz-izenetik abiarazita lehen ahoskabetzea.

Boudak aurre ikusten du hauetan guztietan (1954-1959: 21), baina azalbide horrek ez du argitzen ja- duten jaurtiki eta jaurti formekiko lotura.

Esanahiari dagokionez, arazorik gabe lot daitezke ‘igorri’ eta ‘bota’; oinarrizko esanahiaren zabaltzeak dirateke ‘botaka egin’ eta ‘jo, joera izan’; baliteke aurre-ren eraginen bat izatea ‘aurrera eginarazi’ adieran.

jaurtiki (1746: Arak (gip.)). ■ Erdi-mendebaldeko hitza (bizk., gip., gnaf.). Testuetan, bizk. ageri da XIX. mendearen hasieratik; gip. autore batzuek ere badarabilte XX. mendean. Aldaerak dira jaurtiki (gip., gnaf.), jaurtigi (bizk.; XX. mendeko gip. zenbait autorek ere badarabilte), jeurtigi (Azk) eta jaurtegi (frBart; cf. jaurtegin Añib (bizk.), beharbada jaurtegite aditz-izenetik aterea, jaurt egin aditz elkartua ez bada).

Esanahia ‘egotzi, bota’ da (Mogel Zerubetatik jaurtigi zituban infernuko ondarrera, frBart lantzadia jaurtegi eutsan, Lizardi atsa yaurtiki). Ik. aurtiki, jaurti.

jaurtikigai (“arrojadizo” BeraLzM), jaurtiki-sinu (TxAgir [aitonaren jaurtigi ziñua susmatzeaz bakarrik]).

► Osaeraz, *e-da-gor-ti-gi/-ki proposa daiteke; ja- hasierari eta -da- osagaiari buruz, ik. han (s.v. adar). Osaera berekoak izan zein ez izan (ik. goian), hiru datuk ematen dute aurtiki-rekiko modernotasun erlatiboaren berri: a) -ti-ri dagokionez, aldaera ahoskabedunak baizik ez daude; b) hedadura dialektala murritzagoa da, aurtiki-rena baino; c) alderdi semantikotik, ez ditu izan aurtiki-k izan dituen bilakaerak.

jaurti (1818: Astar). ■ Bizk. hitza; XX. mendean gip. autore batzuek ere badarabilte. Aldaerak dira, zabalduena den jaurti-z gain, jaurtu (Zabala), jeurti (Azk, Kkiño), jaurtin (Kkiño, Eguzk, Akesolo), eta jaurtidu (Erkiaga).

Esanahia ‘egotzi, bota’ da (Astar eskubetan daukana jaurtiteko, ArreseB legoiak deutsu / jaurti atzamar samiña, TxAgir arrotza… iaurti daiela erritik kanpora). Ik. aurtiki, jaurtiki.

harrika jaurti (‘bota’: Orixe [bere lastaira arrika yaurti zuen]), jaurtika (TxAgir [burdin luze bat iaurtika]), jaurtilari (ArreseB [odei tximisten iaurtilarien asarrea]).

► Hitzaren modernotasunari eta hedadura murritzari begira, *e-da-gor-di zahar bat proposatu beharrean, pentsa daiteke jaurtigi-ren eratorria baizik ez dela; honen alde dago bizkaierazko zenbait hizkeratako jaurtí azentua. Jaurtu eta jaurtidu aldaeretan -tu/-du partizipio marka orokortu da, eta jaurtin-entzat cf. hartun, sartun, eukin, etab.

hasHistoria() hasProtohistoria() hasSubstraktua() hasEtimologia()

igurtzi1 (igortzi 1745: Larm). ■ Hegoaldeko hitza (baina cf. agian igurtzi2; ik. halaber egordi/igurdi eta egortu/ekortu). Forma -u-dunak ez dira agertzen testuetan XIX. mende bukaera arte (lehenago igutzi Añibarroren hiztegian); ordura arte i(g)or- besterik ez dago (igotzi Añibarrogan). E- hasieradun formak (egortzi, egurtzi) gip. eta gnaf. eremuko leku batzuetan gorde dira. Igorztu darabil frai Bartolomek, igortzi-rekin batean.

Esanahia: ‘xukatu’ (Lizarg asten dá garbítzen diszipuloen óñak, ta igórtzen…, TxAgir malko gori andi batzuk igortzi), ‘marruskatu, ferekatu’ (Mogel igozteko lurra minaz, Lizarg igortzitzen zio… bularra), ‘gantzutu’ (Olaetx orio santuagaz igorzi edo unjietan); izen bezala ere bai (Mogel ur ta igorzi geijago, BMogel txakurtxoari egiten ziozkan palagu ta ille igortziak; [‘gantzutze’] Mogel orio santuben igortzi edo bustiketak; [‘mesias, gantzutua’] Lardiz Jaunaren igortzi bat).

igurtzialdi (Larm (igor-), EuskEsn 1925), igurtzika (TxAgir [arpegia igortzika]), igurtzitxo (TxAgir [igortzitxo bat miñ dan tokian eman]), igurzka (Mburu [zenbait erabilze, igozka ta golpe]).

► Pentsa daiteke formalki igorri-ren familiakoa dela, -tz atzizkiarekin (cf. eban/ebatzi, *edun/edutzi, etab.), eta e-gor-tz-i analizatuko genuke, -i partizipiozkoarekin; ez dirudi arrazoirik dagoenik pentsatzeko e- berria dela (ik. igorri-n e- aurrizkiari buruz). Bestalde, igotzi eta igutzi modukoak igo-/iguzte- aditz-izenetik azaldu behar dira, -rzt- > -zt- bilakaerarekin, -r- gabeko forma partizipiora hedatuta. Badirudi igurtzi > igortzi bilakaera ikusten duela Mitxelenak (FHV 68-69; “bereizketa indarra” du hizpide), baina argia da -o-ren lehentasun dokumentala, eta asimilazioz azal daiteke igortzi > igurtzi.

Esanahiaren aldetik, hobe da guztien oinarrian dagoen gor erroa aintzat hartzea (ez igorri bera): pentsa daiteke igurtzi-ren oinarrizko esanahia ‘garbitu, gorritu, soildu…’ modutsuko zerbait izan zitekeela (cf. ‘xukatu’ adiera); cf., hortik gertu, egordi/igurdi eta egortu/ekortu. Kultismoa da, Mitxelenaren arabera (FHV 477), ‘gantzutu’ adiera (← ‘gantzarekin igurtzi’).

Mitxelenaren ustez (1972b: 89-90), egordi-tik sortua da igurtzi, eta aditz-izenetakoa litzateke -tz, berranalisiz edo; *egorditzen > *igortzenigortzi edo beharko luke, baina ohar bedi berria dela aditz-izenetako -tze bera, -te atzizkiaren aldean. Banaketa dialektalarena da uste honen alde Mitxelenak darabilen argudio nagusia: ertzetan, erronk. egordi ‘erraztatu’ eta bizk. igurdi ‘igurtzi’ ditugu, eta erdialdean legoke igurtzi. Baina bada zub. igurtzi ‘jasan, eraman, sufritu’ ere (ik. jarraian), hitzarekin lotua dagokeena, eta honek iradokitzen du morfologikoki ere ezberdinak izan daitezkeela egordi eta igurtzi. Gure ustez, aditz morfologiako -tz eta -gi atzizkiekin azaldu behar dira (cf. ebagi/ebatzi, edugi/*edutzi, etab.).

hasHistoria() hasProtohistoria() hasSubstraktua() hasEtimologia()

igurtzi2 (1757: Maister). ■ Zuberoako hitza (‘jasan, eraman, sufritu’). Testuetan Maister eta Intxauspegan ageri da (Maister iseia zite ororen pazientki igurztera, Intxpe ondorio gaistoak igurtzi, ibid. phena igurzten beitügü). Gézek ere jasotzen du (“souffrir”).

igurzpen (Intxpe [ene igurtzpeneko hitza (Leiz pazienziazko)]).

► Bigarren silaban -u- egoteak (ez -ü-) iradokitzen du -o- zela jatorrizko bokala: ez dago aski daturik esateko u gorde egiten dela r + afrikatu aurretik, u > ü gertatu gabe (FHV 53; beste txistukari batzuekin, cf. ǘrzo, ürxántx). Horrenbestez, pentsa daiteke igurtzi ‘xukatu, marruskatu, ferekatu’ aditz bera dela (< igortzi).

Lotura semantikorako, gogoan har daiteke gor erroari emana diogun jatorrizko ‘gogor’ adiera. Horrela, fr. zah. endurer ‘sufritu, eraman’ ekar daiteke gogora (cf. ing. modernoko endure ‘sufritu’ mailegua): lat. indurare aditzetik hartu zuen frantsesak, durus ‘gogor’-en gainean osatua da eta ‘gogortu’ da haren esanahi etimologikoa. Funtsean, ‘zerbaitekiko gogortu’ litzateke ‘sufritu, jasan’. Cf. orobat gazt., kat. endurar ‘(pazientziaz) sufritu’. Ik. FEW 3, 189ab, durare.

igurdi / egordi (igordi ‘igurtzi’ ~1800: Añib; egordi ‘erraztatu’ 1905: Azk). ■ Erronkarieraz eta bizkaieraz aurkitzen da. Egordi (‘erraztatu, eskobatu’) Erronkarin jaso izan da Mendigatxa eta Azkuez geroztik, eta igurdi (‘igurtzi’), berriz, Añibarrogan aurkitzen da aurrenekoz (igordi forman; erabileraz, cf. Kkiño ur otzaz kokotian igurditen, eta ibid. emon eutsiezan ur-otzaz igurdiak). Ik. igurtzi1 eta egortu/ekortu. Bai formaren aldetik eta bai esanahiaren aldetik aise ikusten da hitz bakarra dela jatorriz, hizkuntzaren eremuaren bi ertzetan gorde dena.

egorkin (‘erraztakin’: Azk (erronk.) [egortu ere izan liteke]), igurdika (‘igurtzika’: Kkiño [eskubei igurdika]).

► Osaeraz, e-gor-di zatitu daiteke, baina bukaerako -di zeri dagokion argitu behar da: izenondoetan agertzen baita -di atzizkia, ez partizipioetan. Aukera bat da -gi atzizkia ikustea (cf. ebagi, edugi, etab.); -gi da alomorfo zaharra, ez -ki, eta bai bizk. bai erronk. aditzetan aurki daiteke, hala nola bizk. edegi, erronk. idigi (cf. halaber bizk. edugi, gnaf. idugi, etab.). Horrenbestez, disimilazioz azalduko genuke *egorgi > egordi bilakaera, edo, aditz-izenetik abiatuta, *egorgite- > egordite- asimilazioarekin.

Esanahiaren aldetik, gor erroarekiko lotura ez da ezinezkoa (cf. gorri eratorria): ‘garbitu, gorritu, soildu…’ egon daiteke ‘igurtzi, erraztatu’-ren oinarrian.

egortu / ekortu (ekortu ~1557: OihAtsot). ■ Erronkariko eta Zuberoako hitza (‘erraztatu, eskobatu’; ik. egordi/igurdi). Egortu Hualdegan aurkitzen da ((etsia) onki egortruk [Leiz eskobaturik]), eta ekhortu Zuberoako forma da: eskobatzea-ren Zuberoako baliokidetzat dakar Leizarragak (ekhortzia), eta Oihenartek darabil (gelak ekortu enituen egunean, sarthu zaitzat arrotzak etxean).

egorkin/ekorkin (‘erraztakin’: Leizarragak ekhorkinak dakar eskobakin-en Zuberoako baliokidetzat; cf. erronk. (Azk) egorkin [egordi ere izan liteke]).

► Mitxelenaren ustez, egord(i) + -tu da osaeraz, sinkopaz galdutako -i-rekin (1972b: 88-89); aski zaharra behar du egortu > ekortu asimilazioak, herskari hasperenduna duen ekhortu aldaerara iritsi baita. Beharbada ez da erabat baztertzekoa egor-tu izatea, besterik gabe, igorri zaharragoaren partizipio forma berria.

Azkuek egortu dakar Uztarrotzen, eta Mitxelenak susmoa hartzen dio (FHV 527-528) ez ote den Azkuek berak, zinez entzun gabe, egor aditz-oinetik ondorioztatuko forma; baina susmo hori uxatzeko balio du Hualderen lekukotasunak.

Esanahiari dagokionez, ik. igorri-n eta egordi-n esandakoak; cf. halaber igurtzi1.

! golde (~1220: SJuan [Garcia Goldaraz]). ■ Hitz orokorra. Golde da aldaerarik zabalduena; golda (bizk., Nafgip.), bolda (bizk.) eta kolde (gnaf.) ere badaude. Hitz elkartu eta eratorrietan ohikoa da golda- forma.

Esanahi ohikoaz gain (GaribAtsot idi bereari goldea, Leiz bere eskua goldean ezarten, Lazarg uztarriori ezarrizkero / sufridu bear goldea), ‘golde-mutur, golde-burdina’ (Pouv, Salab…), eta ‘golde-lur’ (Pouv, Izt) adieretan ere ageri da.

□ Erdi Aroan, cf. lehenagoko Sanso Coldea de Ahese (LivOr ~1150): baliteke hitzaren adibide izatea, Orpustanek dioenez (1999: 322). Nafarroako Goldaratz herriaren izena hitzaren adibidetzat du Mitxelenak (19733: 96); bada Golderatz (AGNComp1 1259), eta badirudi uste hori berresten duela aldaera horrek (hutsa ez bada). Geroago, cf. Goldaratz (LibRediez 1268), Goldaraz (AGNComp2 1280), etab. Artzamendik golde lemaren azpian dakar Goldanegui (ColRonces 1193); coldampuru “armazón del arado” hitza (LéxNavI 1820), berriz, goldearen buru azal daiteke.

goldarapo “esteva del arado” Azk (erronk.); bigarren zatia adapo-ren aldaera izateko ez dago arazo formalik; ohartu behar da historikoki bizk. dela adapo, eta erronkarierazkoa goldarapo: honek adapo-ren orokortasun zaharraren berri emango liguke, izatez bere osaerak salatzen duen bezala.

goldarron “gatuna, uñas de gato” Lakoizketa/Azk (gnaf., bnaf.); goldarrain Azk (erronk.); ez dago argi zein den bigarren osagaia, harro-rekin lot ote liteke? cf. gazt. quiebra arados.

goldaspeka “esteva” Larm; bigarren zatian, -pe eta -ka atzizkia egon litezke, baina osaera ez da argia.

goldatu Larm; goldeatu Larm, Lardiz; -atu bukaera dugu goldeatu-n, cf. zigorratu, gatzatu, eratorpen erregularra, berriz, goldatu-n, cf. luzeluzatu.

goldatz ‘ildo’: Iraizoz; golde + hatz; cf. golde-arrasto.

goldatzeio / goldatzaio zurginen lanabesa, esanahi ezezagunekoa, cf. “rremienta del dicho ofiçio que se dize goldaçayoa […] herramienta llamada goldaceyoa” (AgarZuzi 1566). Editoreek goldatz ikusten dute lehen zatian eta bigarrenerako joa aipatzen badute ere, zeioa datekeela diote, hitzari ‘ildoa edo arrastoa egiten duen opaitzurra’ esanahi etimologikoa emanez; horrela, asimilazio soil bat genuke goldatzeio > goldatzaio bilakaeran, eta hitzaren izen kategoriarekin ere ongi lotzen da osaera hori.

goldebat ‘Baztango golde mota’: “una cuytrada llamada goldebat” (NatVasc 1530).

golde-lur ‘goldealdi batean lantzen den lurra’: cf. “dos cuytradas de tierra llamadas goldelurr” (NatVasc 1524); askoz geroago, 1768an, SenperEus bi golde lur eta erdi.

golderna “planta” Azk (bnaf.); ez dago argi zein den hitzaren bigarren zatia, agian -barrena, cf. aztarna < hatz + barrena; cf. goldarron.

goldeska “dental del arado” Larm; ez dago argi -ska txikigarria dagoen.

goldeuski “telera” Larm; eutsi-ren eratorri gisa sorturiko euski dago bigarren zatian.

goldopil “reja del arado” Azk (bizk.); badirudi opil dagoela bigarren zatian, esanahiaren bilakaera bereziren batekin.

goldakera (TEtxeb (bizk.)), goldaketa (goldaketan Azk/TEtxeb/Elexp (bizk., gip., gnaf.); goldaketarako Ibiñ; goldaketa-aldi Akesolo), goldarte (‘animalia goldeari lotzeko soka’: Izt, Azk (gip.)), goldarteko (‘goldearen eta uztarriaren arteko makila’: Aspiroz (gnaf.)), goldazahartu (Izag AranOñ [(lurra) goldazaartuta dao]), golde-aker (‘golde-belarri’: Harr), goldealdi (Larm), goldean (golden Barbier [alhor batean golden ari zen]; goldean Iraizoz), golde handi (golda-aundi Barand AEusFolk 1924 (gip.)), golde-arrasto (gold-arrasto (hildo) AxNaf), golde-arro (bolda-arro Izag AranOñ), golde-aska (‘ildo’ Azk (gip.)), golde-belarri (“orejeras en el arado” goldabearri Larm; golde-beharri Azk (bnaf., zub.); golde-belarri Orixe), golde-burdina (LuzErrem), golde-buru (‘golde-mutur’: Ondarra (Nafgip.)), golde-buztan (‘golde-endaitz’: Azk (zar., erronk.); golda-b. Azk (erronk.)), golde-endaitz (-andaitz Lhande (lap.), Orixe), golde-etxe (‘goldearen zurezko egitura’: goldetxe Izt; golde-etxe Orixe), golde-gider (Azk (lap., bnaf.)), golde-hortz (Larm; goldortz Larm, Uriarte), golde-igun (golde-iruin Azk (gip.); goldairun Izag (bizk.); boldairun Izag (bizk.)), golde-lan (golde-lanetan (golde nabarretan) AxNaf), goldelari (Ax [ezta hura goldelari on izanen]), golde-mihi (‘golde-mutur’: Izag AranOñ (bolda-miiñ)), golde-mutur (Azk (gip.), Orixe; golda-m. Azk (gip., lap., bnaf.); ‘berritsu’: Azk (gnaf.)), golde-orrazi (“madera vertical del arado” bolda- Izag AranOñ), golde-pikoetan (Ax [golde-pikoetan lur lantzen eta aphaintzen gibelat beha dagoela hari denak]), golde-pikoi (Duv [golde-pikoi batzu lurra axaleti deramatenak]), golde-pikotxa (Harr), golde-soka (Azk/Lhande (bazt., lap., bnaf., zub.)), golde txiki (ErIruk (gnaf.)), golde-urrats (Barbier [bethiko bere golde-hurratsean]), goldez egin (Lardiz [lur guzia goldez egin eta aretu zuen]), goldezkatu (Hbarren), golde-zohi (“soga… para sujetar el arado” goldazoi Azk (gip.); “tepe de arado” goldazoi Asp (gnaf.); “tierra que levanta el arado” Izag (gip.)), golde-zulo (‘ildo’: golda-zulo Akesolo), goldezur (‘goldearen zur’: golda- Pouv; golde- Azk (lap., bnaf., zub.)).

► Aspaldikoa da hitza mailegutzat jotzen duen hipotesia, eta latinezko culter ‘golde’ (← ‘labain’) aipatu ohi da jatorri gisa (Schuchardt 1893b: 336; Mitxelenak ere jasotzen du, FHV 230, 10. oh.). Baina aukera honek zenbait arazo ditu: lehenik eta behin, onartu beharko genuke nominatibotik harturiko hitza dela; oso kasu gutxitan gertatzen da hau (lat. akus. cultrum-etik euskaraz **gulduru/kulturu edo esperoko genuen). Bestalde, ezin du latindar garaikoa izan, hala balitz latineko -u- bokala gordeko baitzuen euskaraz; bestetik, amaierako -r nolaz galtzen den ez legoke argi. Horretaz gain, zub.-erronk. **golte aldaerarik ez dagoela nabarmentzen du Mitxelenak (ibid.): hitzak jatorrizko -t- izanda, hizkera horietan herskari ahoskabea egotea espero zitekeen.

Arazoak gainditzeko, aldaera erromantzeren batetik abiatzea izan daiteke aukera, eta hala diosku Mitxelenak (1972c: 9): “mejor, acaso, románico”. Bokala -o- izatea azalduko litzateke horrela, erregularra baita lat. ŭ > errom. o. Amaierako -r dardarkariaren galera ere erromantzeren baten bidez azaltzen saiatzen da Gavel (1930: 156-159), eta tarteko gask. edo arag. zah. *colter/*colder aipatuz, amaierako dardarkariaren galera proposatzen du; okzitanierazko cantar > cantà, amor > amou, mar > ma aipatzen ditu (hauetan dardarkari bakuna dago jatorrian, cantare, amorem, marem), eta gaskoiz dardarkari anizkunak ere galtzera iritsi direla nabarmentzen du (fer > gask. , Baionan). Bere argudiobidea amaitzeko, euskarazko haur, hirur, laur, seir, zazpir eta zer aipatzen ditu, dardarkariaren galeraren adibide gisa. Horrela azalduko luke *colter/*colder > eusk. golde.

Arazo ugari ditu, ordea, Gavelen proposamenak: onartu beharko genuke nominatiboko culter mailegatu zela (ez akus. cultrum), baina, ororen gainetik, balizko gask. edo arag. zah. *colter/*colder aldaerarik ez dugu aurkitu. Are gehiago, okzit zah. coltre eta arag. zah. cuytro/cuytre dakartza Wartburgek (FEW 2/2, 1502b, 1503b, cŭlter), eta cuytre baizik ez dugu aurkitu gure Erdi Aroko corpusean (FuerGNav, AGNComp1 1266, etab.). Ohar bedi, bestalde, euskal hitzean -de dugula beti (ez dago **gulte edo **golte-rik), baita -mentu duten ekialdeko hizkeretan ere.

Maileguaren auzia, bestalde, tresnaren beraren historiarekin gurutzatzen da: Rohlfsen arabera (1933: 339, 73. oh.), euskaldunek erromatar garaian baizik ez zuten ezagutu goldea, eta horrekin lotzen du hitzaren mailegu izaera. Alabaina, froga arkeologiko ukaezinak ditugu, erakusten dutenak erromatarren aurretik ere goldea ezaguna zela euskaldunen lurraldean (Caro Baroja 1973 [1943]: 147-148; ik. Mitxelena 1953d: 568, 1972c: 9). Hainbat urte lehenago argi esana zuen Schuchardtek (1911b: 949) hitza mailegu latindarra izateak ez zekarrela tresna ere jatorri erromatarrekoa izatea.

Traskek (s.v. golde), ordea, ez du mailegutzat hartzen, ez baititu itxarongo genituzkeen aldaera dialektalak. Gure ustez ere hitza ezin da mailegua izan goian aipaturiko arazoengatik. Aukera egokia izan daiteke proposatzea gor + -de dela osaeraz, elkartuetako gol- alomorfoarekin (cf. galde, zeinetan gar ikusi dugun). Esanahiaren aldetik, zinez erakargarria da euskararen barrenean bertan aurkitzen dugun paralelo hau: ‘lurra soildu, goldatu’ adiera du gorritu aditzak; golde-n ikusi uste dugun gor erroaren esanahia, beraz, ‘gorri’-renetara hurbildu beharra dago.

Aldaerei dagokienez, -da bukaera dutenentzat, cf. laba, lora, etab.; bokal borobilak eragin duke bolda aldaeraren kontsonante ezpainkaria. Kolde aldaeran, berriz, herskaria ahoskabetu da, fortizioz (cf. pidaia).

goldenabar (1643: Ax). ■ Ekialdeko hitza (gnaf., lap., bnaf., zar., erronk., zub.). Goldebanar aldaera bnaf. testuren batean aurkitzen da.

Hortz batez hornitutako goldeaz esaten da berez; zenbat autorerengan pluralean erabiltzen da (Oih berak hartzen golde-nabarrak, Etxam iraulde hari zen… golde-nabarrekin). ‘Golde-mutur’ esanahiarekin ere ageri da (Azk (erronk.)), baita ere ‘bizibide’ irudizko adierarekin (Etxahun sarjanten golde-nabarrak / dirade gizun okerrak).

goldenabarrean (Ax [golde-nabarren… haritzea]), goldenabarretan (Ax), goldenabarkari ('laborari': Gèze, Lhande [goldenabarkari deus ez jakiñentzat]), goldenabartu (golda- BelaHizt).

► Osaeraz, golde + nabar; ‘golde hortz’ adiera du nabar-ek.


[1] Agiri bilduma berean Çurra eta Surra (ik. zuhur, sudur eta sor) bezalakoak badaudela kontuan hartuta, agian ez da erabat baztertzekoa Artaxoako Johan Gorra honetan gogor egotea; cf., halere, agiri bilduma horretan, Martin Gogorra (Aezkoan), Garcia Gogorra (Erronkarin), Gogorro (Guardian).
[2] Data hori dakar Artzamendik, eta hortik hartua duke Orpustanek; alabaina, izena agertzen den testua XI. mendeko gertakariez ari da, eta testuaren kopia bera XV. mendekoa da.
[3] Gogor hitzaren ordezkari ez ezik, gorri-renak ere izan daitezke zenbait izenetako gor; cf. beharbada Mitxelenak gor-en adibidetzat duen Bidagor (19733: 95).
[4] Ik., halaber, egordi/igurdi, egortu/ekortu, igorri, igurtzi; hitzotan ere gor hau egon liteke.
[5] Honela dio, bestalde, gordin eta gorri hizpide dituela: “gordin ‘crudo’, como rojo” (Morf §33) eta “gorri ‘rojo’ ¿como la sangre?” (Morf §41).
[6] Ez dirudi esanguratsuak direnik etimologiarako XX. mendeko gordein eta gordain aldaeren lekukotasun bakanak.
[7] Oskako leku bat da, antza, baina faltsifikatutako agiri batean ageri da, eta horregatik data bera ere ez da fidatzekoa.
[8] Historikoki laguntzaile funtzioan erabili izan da nagusiki: cf. dadin, bedi, baledi
[9] Hitz horietako lehen osagaiak zur ‘zur’ eta hor ‘txakur’ lirateke.
[10] Ez dirudi hitzaren adibiderik aurki daitekeenik mendebaldean: aipa litezke Andram erri-egorrotxi (“ajenos de sus tierras y natural”; Mogel erri-egorritu ‘erbesteratu’) eta Labieru igorrosi, baina -os ez da ongi azaltzen hitzarekin lotuz gero, eta, bestela ere, inarrosi-rekin lotu izan dira Andram eta Labieru-koak (Mitxelena 1964c: 74); nolanahi ere, bakanegia da Mogelen adibidea.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper