85. araua. Adizki perifrastikoetako adizki nagusiaren forma
Gramatika-atalak:
Aditza
- Adizki perifrastikoetan (ikusi dut, mintzatzen ziren, joanen gara), alde batetik, aditz nagusia (ikusi, mintzatzen, joanen) eta, bestetik, aditz laguntzailea (dut, ziren, gara) ditugu.
- Xehetasun gehiago ukaiteko, Euskaltzaindiaren 78. araua, «Aditz laguntzaile batua», kontsulta daiteke.
- Aditz perifrastikoetako aditz nagusiak lau itxura har ditzake:
- aditzoina (ikus Euskaltzaindiaren 28. araua)
- aditzoina + aspektu burutua (-i, -tu, -Ø), partizipio burutua deitua
- aditzoina + aspektu ez-burutua (-tzen edo -ten)
- aditzoina + aspektu burutua (-i, -tu, -Ø) + geroaren marka (-ko edo -en)
|
Aditzoina |
Aditzoina + aspektu burutua (partizipio burutua) |
Aditzoina + aspektu ez- burutua |
Aditzoina + aspektu burutua + geroa |
|
ikus |
ikus-i |
ikus-ten |
ikus-i-ko |
|
mintza |
mintza-tu |
mintza-tzen |
mintza-tu-ko |
|
joan |
joan |
joa-ten |
joan-en (edo joan-go) |
- Aspektu burutua aditzoinari lotzen zaio; atzizkiak -i / -tu / -ø (zero marka) dira: ikusi, mintzatu, joan.
- -tu atzizkia -du bilakatzen da -n edo -l batekin bukatzen bada: lagundu, saldu
- Aspektu ez-burutua aditzoinari lotzen zaio; atzizkiak -ten edo -tzen dira: ikusten, mintzatzen.
-
Joan bezalako aditzak bukaerako -n galtzen du: joaten (ez *joaiten, euskara batuan), egoten (ez *egoiten), erraten (ez *erraiten), jaten, jiten.
Aldiz, ukaiten da ukan aditzaren aspektu ez-burutuaren forma.
- -ten erabiliko da, halaber, aditzoina kontsonante txistukariz bukatua bada: ahazten (ahantzi), hausten (hautsi), hesten (hetsi), ikasten (ikasi), uzten (utzi)
- aditz-izenak lortzeko -te edo -tze atzizkia lotzen zaio aditzoinari: ikuste, mintzatze, joate
-
Joan bezalako aditzak bukaerako -n galtzen du: joaten (ez *joaiten, euskara batuan), egoten (ez *egoiten), erraten (ez *erraiten), jaten, jiten.
- Geroaren adierazteko, aditzoina + aspektu burutuari -en edo -ko juntatzen zaio: ikusiko, mintzatuko, joanen
- -ko atzizkia -go bilakatzen da -n-ren aitzinean: egingo, izango, joango. Iparraldean -en atzizkia gehiago erabiltzen da: eginen, izanen, joanen.
Euskaltzaindiaren araua
85. arau osoa ikusiEgoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
