Leku-izenak

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
Zaraitzu ibarreko udala, Zangoza merinaldean. Hiru herrik osatua: Gorza (hiriburua), Igari eta Erripalda (gaur egun baserria). 2.740 hektareetatik 1.332 Igariri dagozkio, 1.045 Gorzari eta 363 Erripaldari. "Bere morfologiaren aspektu adierazgarrienak hauek dira: erliebe xuabeak daude Eozenoko flysch fazieak azaltzen direnean, eta malkartsuagoak formazio litologiko horretan karearrien mailak tartekaturik agertzen direnean" (GEN, V, 444). Zaraitzu ibaiak Iparretik Hegora gurutzatzen du udalerriaren mendebaldea, eta ezkerraldetik Xabros errekaren urak hartzen ditu. Xabros errekak Larraize erreka biltzen du, Iparraldetik datorrena. Gorza Xabros Zaraitzura biltzen den tokian altxatzen da. Zaraitzu ibaiaren eskuinaldean Erripalda baserria dago, eliza eta jauregia dituena. Igari Xabros eneka bazterrean dago, Bidankozeko bidean, eta hiru herrietan haundiena da lurrez. Klima azpimediterraniarra da ibarrean eta mendietako eguteretan, eta azpiatlantiarra goietan eta ospeletan. Bertako zuhaitzak ler gorriak dira, eta alderdi hezeetan haritzak eta pagoak. Baso berrituetan haritz amerikarra eta Austriako larizio pinua sartu dira. Lurzorua bi partetan dago banatua: larreak (1.191 Ha) eta oihana (1.354 Ha) Pinadietatik urtean 350-500 metro kubiko zur ateratzen dituzte. Lur eroso eta lauetan labore pixka ereiten da. Patata-alorrak eta belagiak ere badira. Abeltzaintzak beheiti egin du nabarmen mende honen erdialdtik aurrera. Mendearen erdialdean behi aziendako 116 buru zeuden eta 1.307 ardi arrasa. 1982. urtean, berniz, 41 behi eta 715 ardi besterik ez dira. HISTORIA. Cordobako San Eulogiok, IX. mendearen erdialdean, mendebaldeko Pirinioko monasterio batzuk bisitatu zituen, Igarikoa haien artean Iruñeko apezpiku Wilesindori igorritako gutun batean dioenez (851). "Oriolus, igalensis abbas" aipatzen Antso Ramirez erregeak Igariko Monasterioa Leireko San Salvadorri emanik, Semen Garceiz Gorzako jaunak berea zela esan eta erreklamatu zuen, eta horregatik erregea bera joan zen Igarira, bere printzeekin, arma-gizonekin eta bertako gizonekin epaiketa bat egitera. Epaiak zioenez monasterioa erregearena zen heredentziazko eskubideagatik (1085). Epaia Semenek onartua izan zen, baita hau hildakoan bere seme Fortunek eta Lope Scemenonesek ere ("de villa que dicitur Arteda ciuitate" (1108)). Udalerriko hiriburuak honelako grafiak izan zituen Erdi Aroan: "Guesa" (1034), "Guosa" (1085) eta "Gosa" (1198). 1364 urte inguruan luberriak egin ziren Xabros izeneko mendian. Horiengatik urteko zerga bat pagatzen zuten Igariko nekazariek (CAGN, V, 556). Zangozako "Sutondoen Liburua"ren arabera, 1428. urtean Gorzan abade bat bizi zen, jauregien, mahastien eta lurren jabea zena, eta hiru karape eta 11 nekazari, zergak beste zaraitzuarrek bezala ordaintzen zituztenak. Kontzejuak bere errota zuen eta "un mont en el quoal engorda un aino con otro puercos para su provision"; ogia ereitetik, mahastietatik eta azienda buru bakar batzuk zaintzetik ateratzen zuten mantenurako, eta "pasan su vida asaz estrechament". Igarin, garai hartan, hamabi nekazari eta kapare bat zeuden; hondarreko urteetan beste hainbeste sutondo galduak ziren. Igarik ere bazuen bere errota, zortzi hilabetetarako garia biltzen zuten eta hiru hilabetetarako ardo, eta azienda buru batzuk zaintzen zituzten. 1434. urtean erregea zergak ordaintzetik libratu zituen Igari, Gorza eta Erripaldako biztanleak, azken hiru urteetan harri-erauntsiek beren ondasunetan egindako kalteak aritzeagatik eta herriak huts zitezen galarazteko. Erripalda (1110) edo Ripalta (1115), gaur egun baserria, jaurerria zen XII. mendean. Zaraitzuko Unibertsitate eta Ibarraren parte izan zen administratiboki. XVII. mendean Ripaldatarren leinukoena zen, eta horietako bat "Erripaldako Kontea" izeneko titulua erdietsi zuen (1699). Jaurerriaren hurrengo ondorengoak, Velez de Medrano-tarrak, horren eta jauregiaren jabe ziren eta parroki elizaren patroiak ziren. Zaraitzu ibarreko kontzejuak diren aldetik, hiru herrietako biztanleak Ibarreko alkateak gobernatzen zituen kontu judizialei dagokienez. Ardura herrietako bakoitzean hautatutako epailearena zen. Gorzako IE, Ekia mendiaren hegian, latsatik hurbil, San Migel ermita izan zen. 1860. urtean hiru herriek batera 249 lagun zituzten. Jende kopuruari eutsi zioten ia-ia mende guzian. Mende bukaeran, berriz, jendea galduz joan dira: 1981ean 106 eta 89 1992an.
(...)

(...)
DECRETO FORAL 207/2000, de 12 de junio, por el que se determinan las denominaciones oficiales de Burgui, Ezcároz, Gallués, Garde, Güesa, Izalzu, Jaurrieta, Lónguida, Roncal, Sarriés y Vidángoz. // El artículo 21.2 de la Ley Foral 6/1990, de 2 de julio, de la Administración Local de Navarra, establece que la utilización del vascuence en la denominación de los municipios se sujetará a lo dispuesto en la Ley Foral 18/1986, de 15 de diciembre, del Vascuence. // El artículo 8.º de la Ley del Vascuence dispone que los topónimos de la Comunidad Foral tendrán denominación oficial en castellano y en vascuence, de conformidad con las normas que el mismo señala, según las zonas que en la Ley Foral se establecen. Y en su apartado 2. señala que la determinación de los referidos topónimos corresponde al Gobierno de Navarra, previo informe de la Academia de la Lengua Vasca, debiendo dar cuenta de la misma al Parlamento de Navarra. // El Gobierno de Navarra por medio de diversos Decretos Forales ha determinado la denominación oficial de las localidades de la zona vascófona y de algunas de la zona mixta y no vascófona. Asimismo, mediante el Decreto Foral 270/1991, de 12 de septiembre, reguló el uso de las denominaciones oficiales aprobadas al amparo de la Ley Foral del Vascuence. // Existiendo petición de los Ayuntamientos de Burgui, Ezcároz, Gallués, Garde, Güesa, Izalzu, Jaurrieta, Lónguida, Roncal, Sarriés y Vidángoz, y habiéndose emitido los informes preceptivos de la Academia de la Lengua Vasca y del Consejo Navarro del Euskera, procede fijar las denominaciones oficiales de dichas localidades, a los efectos del artículo 8.º3 de la Ley Foral del Vascuence. // En su virtud, a propuesta del Consejero de Educación y Cultura y de conformidad con el Acuerdo adoptado por el Gobierno de Navarra en sesión celebrada el doce de junio de dos mil, // DECRETO: // Artículo único.-Las denominaciones que a continuación se relacionan son las oficiales y serán las legales a todos los efectos: // BURGUI / BURGI // En castellano: Burgui. // En vascuence: Burgi. // EZCAROZ / EZKAROZE // En castellano: Ezcároz. // En vascuence: Ezkaroze. // GALLUES / GALOZE // En castellano: Gallués, Iciz, Izal, Uscarrés. // En vascuence: Galoze, Izize, Itzalle, Uskartze. // GARDE // En castellano: Garde. // En vascuence: Garde. // GÜESA / GORZA // En castellano: Güesa, Igal, Ripalda. // En vascuence: Gorza, Igari, Erripalda. // IZALZU / ITZALTZU // En castellano: Izalzu. // En vascuence: Itzaltzu. // JAURRIETA // En castellano: Jaurrieta. // En vascuence: Jaurrieta. // LONGUIDA / LONGIDA // En castellano: Valle de Lónguida, Akotain, Aos, Artajo, Ayanz, Ekai de Lónguida, Erdozáin, Ezkai, Górriz, Itoiz, Javerri, Larrángoz, Liberri, Meoz, Mugueta, Murillo de Lónguida, Olaberri, Oleta, Orbaiz, Rala, Uli Bajo, Villanueva de Lónguida, Villaveta, Zarikieta, Zuasti de Lónguida, Zuza. // En vascuence: Longida Ibarra, Akotain, Aos, Artaxo, Aiantz, Ekai-Longida, Erdotzain, Ezkai, Gorritz, Itoitz, Xaberri, Larrangotz, Liberri, Meotz, Mugeta, Murelu- Longida, Olaberri, Oleta, Orbaitz, Errala, Ulibeiti, Hiriberri-Longida, Billabeta, Zarikieta, Zuasti-Longida, Zutza. // RONCAL / ERRONKARI // En castellano: Roncal. // En vascuence: Erronkari. // SARRIES / SARTZE // En castellano: Ibilcieta, Sarriés. // En vascuence: Ibiltzieta, Sartze. // VIDANGOZ / BIDANKOZE // En castellano: Vidángoz. // En vascuence: Bidankoze. // DISPOSICIONES FINALES // Primera.-Se faculta al Consejero de Educación y Cultura para dictar cuantas disposiciones sean necesarias para el desarrollo y ejecución del presente Decreto Foral. // Segunda.-Este Decreto Foral entrará en vigor al día siguiente de su publicación en el BOLETIN OFICIAL de Navarra. // Pamplona, doce de junio de dos mil.-El Presidente del Gobierno de Navarra, Miguel Sanz Sesma.-El Consejero de Educación y Cultura, Jesús María Laguna Peña
(...)