Leku-izenak

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
Lizarra merinerriko udala, 1852an Allin ibarretik berezia, gutxienez erdi arotik haren partea izan ondoren. Allinibar izaten zenaren mendebalde muturreko herriak ditu osakide: Arteaga, Gauza, Metauten (udalburua), Ollobarren, Ollogoien eta Zufia. 22,4 kilometro koadroko azalera du eta Lokiz mendia (N eta W), eta Allin (E) eta Iguzkitza (S) herrietako mugapeak ditu mugakide. Lokiz mendiko goi zelaiarekin egiten du muga ipar mendebaldetik, udalerriaren barrenean sartuz Lokiz mendiari hartzola egiten dioten malkor maldak. Haien azpian Ganuza eta Ollo biak (Ollobarren eta Ollogoien). Ipar muturrean, Aramendia Allingoaren mugan, bere punturik altuena du. Erroitzetik hasi eta azpiko kaskaillu maldatik, Hego aldera beheraka hasten da herriaren lurra; hainbat errekak hango ura xurgatu eta NW-SE norabidean jaitsiaz Ega ibaiari eransten diote. Klima azpimediterraniar tankerakoa Lokizi datxekion eremuan eta mediterraniarra gainerakoan. Landaretza artea, ametza, haritza, ezpela eta ipurua. 1984an lur azaleraren ehuneko 60 landurik zegoen (1.334 Ha.), laboreak gailen (garia, garagarra, oloa, artoa), bazka berdea, patata, heltzaria eta barazkarien gainetik. Ardantzea eta olibadiak franko murriztu dira, batez ere 1960ko hamarkadaz geroztik, orduan egin baitzen partzela kontzentrazioa, lehengo 3.125 partzelak, 224 lurjaberenak, 240tara gutxituz. Arboldegiak 413 Ha. hartzen ditu eta urtero 413 metro kubo arte zur ateratzen dira. Azienda lanak aldaketa haundiak izan ditu. Lanerako aziendaren ordez makinak sartu ondoren, behi eta ardi aziendak iraun dute, ohitura den bezala mendiko larreetan bazkaturik, eta baita zerri eta hegazti hazlekuek ere. HISTORIA: Erdi aroan Allin ibarraren osakidea zen; XIV. mendearen erdian, gizarte mailari dagokionez bitariko populazioa zuen: kapareak (Arteaga eta Matautengo guziak 1350ean) eta nekazari petxapekoak. Ganuza zen orduan jendegunerik haundiena. Hainbat eliz erakundek etxaldeak eta lurrak izan zituzten herri hauetan, bereziki Iratxeko Santa Maríako abadiak eta San Juan de Acre edo de Jerusaléngo Ostatari Ordenak. Iratxeko monastegiak soro batzuk erosi zituen Arteagan XIII. mendearen bukaeran; Ollobarrenen zituen soroek, 1397an errentan edo zentsoan jarri zituenek, bi dozena soroko kopurua osatzen zuten, eta haien izenen artean hauek ageri ziren: Arçare soroa, Ganuça mendia, Ylçaur chipi burua, Oragui gorria; Eunçe chipi ondoa, Erreca aldea (CDIrache n.545). Zubielkin zituen soroetako bat "Juan de Zipiri"n zegoen (1765). San Juandarrek Arteaga, Zufia eta Ollobarrenen zituzten lurrak (Ollobarrengoak Olatza, Iturzelaia, Baratzeondoa, Gesaltza eta Eultzatxipian ziren). Zentsopeko ondasunak errematatzetik, Ollogoiengo zenbait lur etorri zitzaizkion Lizarrako San Francisco komentuari, eta Metautengo kapare etxe bat bere lurrekin. Lizarrako San Agustingoak Metauten eta Zufian izan zituen (azken horretan ardantze bat Olloko Haranean) eta Zufian ere Orreagako kolegiata errealeko kabildoak. 1271az geroztik Arteagako eliza Irantzuko monastegiaren menpe egon zen. Toki izenek salatzen dutenez, bertakoak euskaldunak izan ziren eta Aro Modernoan berandu arte eutsi zioten euskarari. Horren indargarri, hor dugu 1555ean bi gaztek elkarri euskaraz egindako ezkontza promesaren agiria, Zufian. Behiala izan ziren ermita ugarietatik Lokizko Santiago ermita erdi arokoa gelditzen da, Allin ibarraren gainbegirale malkor ertzetik, Santa Bárbara Metautenen, San Blas eta San Cristóbal Ollogoienen eta la Blanca eta San Adrián Zufian. Mende honen lehen erdian udalak egonkor mantendu zuen bere populazioa, 740 bizilagun inguruan. Geroztik beheraka hasi eta 1992ko zentsuan 324 zituen (Zufiak 96; Ganuzak 69; Ollobarrenek 56; Metautenek 51; Arteagak 35, Ollogoienek 26).
(...)