Leku-izenak

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
Ofizialki Udal honek 17 herri diru osakide (Artzi, .Arrieta, Artozki, Azparren, Espotz, Gorraitz, Gurpegi, Imizkotz, Lakabe, Lusarreta, Nagore (herriburua), Otsa, Zaragueta, Urdirotz, Uritz, Usotz eta Hiriberri), baita 4 etxagune (Ekiza, Muniain, Uliberri eta Zandueta) eta dozena bat herri hustu ere, batzuk Erdi Aroan eta gehienak gure denboretan hustuak. Orotz-Betelu ere Artzibar izan zen, baina 1845ean berezi zen udal burujabea eratzeko. Udalerriak 141,1 kilometro karratuko azalera du; udalerri hauekin egiten du muga: Auritz, Orotz-Betelu eta, Aezkoan, Garralda, Garaioa eta Abaurregaina (I eta E), eta ibar hauekin ere bai: Urraulgoiti (HE), Longida (H), Lizoainibar (HM) eta Erroibar (IM). Mendebaldeko mugek gailur sorta inguratzen dute: Labia mendiketa (Larreburu, 1.069 m; Lirain, 1.100); Ziarreta (1.160), Larrogain (1.279), Ukua haitza (1.067) eta Las Quemadas (888 m). Hego-mendebaldeko alde horretan bide egiten dute Zelai errekak eta ttikiagoko beste batzuek. Urrobi eta Irati ibaiek bi ibar zulatzen dituzte. Bigarrena bortutik jaisten da Aezkoan eta Orotz-Betelun barna, eta ibarra iragatean Usozko zintzurra edo "potxea" arrailatzen du azken tartean, Urrobiri ongi etorria egin baino lehentxeago. Ugalde hori, berriz, Auriztik heldu da, Erroibarrekiko bana-lerroa osatzen duen Orozko mendimultzoan zintzur estu bat zulatzen du, eta aurrera egiten du iparraldetik hegoaldera, mehargunean beti Nagoreko "potxean" barna, harik eta Iratin isurtzen den arte Itoitzen eta Gorritzen artean. Hemen, Itoizko urtegia itxiko duen presa eraikitzen hasi ziren 1993an. Bi ibai arro horien bereizle, mendi-multzo bat La Coronatik (1.389 m) abiatzen da, Orotz-Betelun beraz, eta hegoaldera jotzen Jaun Done Xakue (1.240 m), Elke (1.297) eta Chaparral (945) kaxkoetan barna. Ekialdeko mugek Bizkailuz (1.318) eta Baigura (1.477 m) mendiak dituzte zedarri, Zarikietako mendiketaraino (Mendigaña, 1. 100 m). Klima, gehienbat, azpimediterraniarra du eta zuhaitz landaredian nagusi dira pagoa, iparraldera eta ipar-mendebaldera jotzen duten mazel suspeletan, haritza, artea eta batez ere ezpela. Lar izio pinuak basoberri zabalak betetzen ditu. 1984ko datu estatistikoen ariora, lurra bi zati handitan banatzen da: oihana, lurraldearen erdia baino gehiago betetzen duena (8.724 Ha) eta larreak (5.351 Ha). Lur landuak 247 Ha baizik ez dira eta beren hartan bazka, patata, laboreak eta barazkiak biltzen dira. Iragan denboretatik hona, abeltzaintzaren garrantzia murriztu egin da. 1988ko zentsuan 1.593 ardi buru agertzen ziren, 406 behor (kopuruz igo den azienda mota bakarra), 372 behi eta 163 zerri. HISTORIA: Erdi Aroan ibarrean berrogeita hamar herrixka zeuden abantxu, kapareak nahiz laborariak zituztenak biztanle. Azken horiek hainbat motatako petxa eta zergak ordaintzen zizkioten erregeren ogasunari. Antso Jakitunak Artzibarko bere "escancianoek" bihitan nahiz dirutan ordaintzen zituzten petxak eta mahai-sariak arautu zituen (CFMN, N.22). Karlos III.ak ibarreko zenbait herritako errentak eman zizkion Godofre bere sasikoari (1413). Gero horiek eskuz esku iragan ziren harik eta printzesa Leonorrek Karlos Artiedakoari, herri honetako jauregietako jaunari, alegia, eman zizkion arte (1466). Errege Teobaldo Mak bere gerizapean hartu zituen Orreagako Erromesetxeko Kofradiako partaideak, Artzibarren, Erroibarren eta Esteribarren, haiei eta haien ondasunei babesa emanez Orreagara joaten zirenean, eta salbuespenak eta zerga-arintzeak eskainiz "desde Sorginaritzaga hasta el hospital de San Salvador de Sumi Port" (Ibañeta) (1266, CDR, N.20). Hainbat mendetan Ibarrak bere defentsa sistema izan zuen. Bizilagun bakoitzak bere armak eduki eta zaindu behar zituen, baita lurra defendatzera jalgi behar ere alkatearen edo gerla-kapitainaren manupean. Sistema hori zaharkitua eta ezgauza suertatu zen aldi ezberdinetan Bortu aldea inbaditu zuten armaden aitzinean, bereziki 1684an eta Konbentzioaren aurkako gerlan (1794). XIX. mendeko gerlek hondamendia ekarri zioten ibarreko ekonomiari eta mende honetan biztanleriak atzeraka egin du nabarmen. 1860ko Nomenclator-aren ariora 7 irin-errota ziren (Arrieta, Artozki, Azparren, Nagore, Otsa, Uritz eta Usotz), hiru teileria (Arizkuren, Arrieta, Asnotz), Urdirozko eta Urrobiko bentak, eta hainbat ermita. Demografiaren aldetik, jendez hustuz joan da mende hasieratik (1.380 biztanle) hona, fenomenoa areagotu delarik 1.950 (1.053), 1960 (643) eta 1970 (381) urteetan. Gaur egun (1992) 281 lagun bizi dira (Nagoren, 48; Arrietan, 45; Hiriberrin, 41; Artozkin, 28; Lakaben, 22; Uritzen, 20; Azparrenen, 18; Zaraguetan, 18: besteetan, 41). JOSÉ MARI, Tomás López Sellés habla de explotaciones mineras de cobre por ingleses en Urdíroz. En varios pueblos del valle aparece el top. mea, meatze,'mineral', 'mina'. Debe haber cierta tradición minera en la zona. Esta actividad sólo se registra en Oroz Betelu.
(...)

(...)
DECRETO FORAL 67/1999, de 1 de marzo, por el que se determinan las denominaciones oficiales de Aibar, Aranguren, Arce, Burlada, Isaba, Noáin (Valle de Elorz), Sangüesa y Uztárroz. // El artículo 21.2 de la Ley Foral 6/1990, de 2 de julio, de la Administración Local de Navarra, establece que la utilización del vascuence en la denominación de los municipios se sujetará a lo dispuesto en la Ley Foral 18/1986, de 15 de diciembre, del Vascuence. // El artículo 8.º de la Ley del Vascuence dispone que los topónimos de la Comunidad Foral tendrán denominación oficial en castellano y en vascuence, de conformidad con las normas que el mismo señala, según las zonas que en la Ley Foral se establecen. Y en su apartado 2. señala que la determinación de los referidos topónimos corresponde al Gobierno de Navarra, previo informe de la Academia de la Lengua Vasca, debiendo dar cuenta de la misma al Parlamento de Navarra. // El Gobierno de Navarra por medio de diversos Decretos Forales ha determinado la denominación oficial de las localidades de la zona vascófona y de algunas de la zona mixta. Asimismo, mediante el Decreto Foral 270/1991, de 12 de septiembre, reguló el uso de las denominaciones oficiales aprobadas al amparo de la Ley Foral del Vascuence. // Existiendo petición de los Ayuntamientos de Aibar, Aranguren, Arce, Burlada, Isaba, Noáin (Valle de Elorz), Sangüesa y Uztárroz y habiéndose emitido los informes preceptivos de la Academia de la Lengua Vasca y del Consejo Navarro del Euskera, procede fijar las denominaciones oficiales de dichas localidades, a los efectos del artículo 8.º3 de la Ley Foral del Vascuence. // En su virtud, a propuesta del Consejero de Educación y Cultura y de conformidad con el Acuerdo adoptado por el Gobierno de Navarra en sesión celebrada el día uno de marzo de mil novecientos noventa y nueve, // DECRETO: // Artículo único.-Las denominaciones que a continuación se relacionan son las oficiales y serán las legales a todos los efectos: // AIBAR / OIBAR // En castellano: Aibar // En euskera: Oibar // ARANGUREN // En castellano: Valle de Aranguren, Aranguren, Góngora, Ilundáin, Labiano, Laquidáin, Mutilva Alta, Mutilva Baja, Tajonar, Zolina. // En euskera: Aranguren Ibarra, Aranguren, Gongora, Ilundain, Labiano, Lakidain, Mutiloagoiti, Mutiloabeiti, Taxoare, Zolina. // ARCE / ARTZI // En castellano: Valle de Arce, Arce, Arizcuren, Arrieta, Artozqui, Azparren, Equiza, Espoz, Gorráiz de Arce, Gurpegui, Imízcoz, Lacabe, Lusarreta, Muniáin de Arce, Nagore, Osa, Saragüeta, Uli Alto, Urdíroz, Uriz, Usoz, Villanueva de Arce, Zandueta. // En euskera: Artzibar, Artzi, Arizkuren, Arrieta, Artozki, Azparren, Ekiza, Espotz, Gorraitz-Artzibar, Gurpegi, Imizkotz, Lakabe, Lusarreta, Muniain-Artzibar, Nagore, Otsa, Saragueta, Uliberri, Urdirotz, Uritz, Usotz, Hiriberri-Artzibar, Zandueta. // BURLADA / BURLATA // En castellano: Burlada // En euskera: Burlata // ISABA / IZABA // En castellano: Isaba // En euskera: Izaba // NOAIN (VALLE DE ELORZ) / NOAIN (ELORTZIBAR) // En castellano: Noáin (Valle de Elorz), Elorz. // En euskera: Noain (Elortzibar), Elortz. // SANGÜESA / ZANGOZA // En castellano: Sangüesa // En euskera: Zangoza // UZTARROZ / UZTARROZE // En castellano: Uztárroz // En euskera: Uztarroze // DISPOSICIONES FINALES // Primera.-Se faculta al Consejero de Educación y Cultura para dictar cuantas disposiciones sean necesarias para el desarrollo y ejecución del presente Decreto Foral. // Segunda.-Este Decreto Foral entrará en vigor al día siguiente de su publicación en el BOLETIN OFICIAL de Navarra. // Pamplona, uno de marzo de mil novecientos noventa y nueve.-El Presidente del Gobierno de Navarra, Miguel Sanz Sesma.-El Consejero de Educación y Cultura, Jesús Javier Marcotegui Ros
(...)