Leku-izenak

(...)
Decreto Foral 16/1989, de 19 de enero, por el que se determina la denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra. // Artículo único. La denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra que se relacionan en el Anexo a este Decreto Foral será la legal a todos los efectos dentro del territorio de la Comunidad Foral. // DISPOSICIONES FINALES // 1ª. Se faculta al Consejero de Presidencia e Interior para dictar las disposiciones precisas para el desarrollo y aplicación de este Decreto Foral. // 2ª. Este Decreto Foral entrará en vigor el día siguiente al de su publicación en el "Boletín Oficial" de Navarra. // ANEXO // DENOMINACIÓN OFICIAL DE TOPÓNIMOS DE LA ZONA VASCÓFONA DE NAVARRA // NAFARROAKO HERRI IZENDEGIA // I. Zona Vascófona / I. Euskal Eremua [...] ARAITZ
(...)

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
Nafarroako nahiz Iruñeko merinerriko ipar-mendebaldean dago ibar hau. Mugakide hauek ditu: Gipuzkoan, Lizartza, Orexa, Gaztelu (M) eta Amezketa herriak eta Tolosako Bedaio auzoa (HM), eta Nafarroan, berriz, Areso (I), Larraun (IE) eta Betelu (E) udalerriak eta Aralar mendia (H). Herri hauek osatzen dute udalerria: Arribe (herriburua), Atallu, Azkarate, Gaintza, Intza eta Uztegi. Betelu Araitz izan zen 1694an berezi arte, eta ordutik hiri eta udal burujabea dugu. Azalerak (39,6 kilometro karratu) belaiak (2.168 Ha), oihanak (1.613 Ha) eta lur landuak (766 Ha) ditu estalki. Araxes ibaiak, Azpirozko mendebal isurialdean sortuta, hegoekialdetik ipar-mendebaldera trabeskatzen du ibarra Oriara bildu baino lehen. Aralarko ipar ertzean, Malloetako bizkar gaitza, ibarraren eta ibai-arroaren itxitura da hegoaldean eta hego-mendebaldean; kararrizko malkarrean hainbat gailur jalgitzen dira, hala nola Tuturre (1.282 m), Irumugarrieta (1.430 m), Aldaun (1.411 m) eta Beoin (1.350 m). Klima atlantiarra, eurite ugarikoa. Leku garaietan pagoak nagusi dira, eta gainerakoetan gaztainondoak, haritzak, lizarrak eta urritzak. Abeltzaintza Araizko ekonomiaren oinarria da beti: ardi latxak, esne ekoizpenerako behiak eta zerriak. HISTORIA: biztanleak erregeren jaurerrikoak izan ziren Erdi Aroan eta uztarpean zuten Koroari 370 soseko petxa ordaindu beharra. 1348ko izurrite beltza eta Gipuzkoarekiko muga arazoek kalte handiak ekarri zizkioten. Beraz, Karlos II.a Gaiztoak zazpiren batera murriztu zizkion tributuak (1382). XVI. mendeko bigarren erdialdean epaia lortu zuen, herriek erregeren ondareari zor zioten dirua petxengatik ez, baizik eta zentsuagatik zela onartzen zuena (1569). Gero, 500 dukaten aldera erosi zituen jurisdikzio ertaina eta behekoa (1630) eta 300 ordainduta lortu zuen ibarreko jurisdikzio kriminala Koroatik bereiz ez zedin (1655) (YANGUAS: Dic. Ant, III, 214). XVI.aren bukaeran, Araitzek sorginak jazartzeko kanpaina bizi izan zuen, alkateak gidatua. Sexu eta adin orotako herritarrak -asko eta asko- Iruñeko kartzeletara eraman zituzten preso. Haietatik, franko hil egin ziren eta beste batzuek oinazeak eta zigorrak sufritu zituzten, hala-nola zartaldiak eta erbestea. 1800ean sei herrietako diputatuek Arriben egiten zituzten bilkurak. Hura udalerriko herriburua gertatuko zen azkenik. Herriek, txandaka, alkate bat izendatzen zuten eta hark ibarra gobernatzen, herri bakoitzeko erregidore edo justiziarekin batean. Orduan, behiak, ardiak, ahuntzak eta zerriak haztea eta gero Iruñean eta Tolosan saltzea zen herritarren aberastasun eta egiteko nagusia. 1860ko nomenklatorearen ariora, 392 eraikin eta 2.031 biztanle zituen sei herrietan eta hainbat baserritan banatuak: Akanbur, Atxotxondo, Apoga, Argisondo, Arraztioburua, Azkue, Burdingurutz, Illarrazu, Iruartetxeta, Mekola, Medionekoegia, Negarrola, Pilluaga, Uba eta Zubiria. XX. mendean biztanleriak behera egin du pixkana-pixkana, eta 731 lagun baizik ez ziren 198 lean. HIZKUNTZA: biztanle guztiak euskaldunak dira gaur egun.
(...)