Leku-izenak

(...)
Decreto Foral 16/1989, de 19 de enero, por el que se determina la denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra. // Artículo único. La denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra que se relacionan en el Anexo a este Decreto Foral será la legal a todos los efectos dentro del territorio de la Comunidad Foral. // DISPOSICIONES FINALES // 1ª. Se faculta al Consejero de Presidencia e Interior para dictar las disposiciones precisas para el desarrollo y aplicación de este Decreto Foral. // 2ª. Este Decreto Foral entrará en vigor el día siguiente al de su publicación en el "Boletín Oficial" de Navarra. // ANEXO // DENOMINACIÓN OFICIAL DE TOPÓNIMOS DE LA ZONA VASCÓFONA DE NAVARRA // NAFARROAKO HERRI IZENDEGIA // I. Zona Vascófona / I. Euskal Eremua [...] BAZTAN [...] URDAZUBI URDAX
(...)

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000” Artículo único.- 1. Se establece la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”, que, en castellano y en vascuence, figura en el documento anexo a este Decreto Foral. 2. Esta zonificación se establece sin perjuicio de otras que tengan establecidas o puedan establecer los Departamentos de la Administración de la Comunidad Foral u organismos dependientes de los mismos. DISPOSICIONES FINALES Primera.- Se faculta al Consejero de Economía y Hacienda para que adopte las medidas oportunas para la actualización de la zonificación “Navarra 2000”. Segunda.- El presente Decreto Foral entrará en vigor el día siguiente al de su publicación en el BOLETÍN OFICIAL de Navarra. Pamplona, seis de septiembre de mil novecientos noventa y tres. - El Presidente del Gobierno de Navarra. Juan Cruz Alli Aranguren. - El Consejero de Economía y Hacienda, Juan Ramón Jiménez Pérez.
(...)

(...)
Iruñeko merinerriko hiria, Priirioko ipar isurialdean, Baztango iparraldean. 8,2 kilometro karratuko udal mugapea du, muga hauek inguratua: Ainhoa (Lapurdi) (IE). Baztan (E, H, IM) eta Zugarramurdi (M). Hegoaldetik Iparraldera iraganez, Orabidea edo Ugarana errekak ureztatzen du udalerria, eta inguruko urak biltzen. "Lezeak" seinalatzen dira; behar bezala egokituta, bisitariendako erakargarri dira. Bizilagunak banatuta daude karrikaren eta hainbat auzoren artean: Alkerdi, Landibar, Leorlas, Telleria eta Dantzaripea, azken hau, zubiaren ondoan, Frantziako errepideko muga-postua. Klima atlantiarra, tenperatura epelekoa eta euri ugarikoa. Bertako landarerian iratzeak, haritzak, gaztainondoak eta lizarrak dira nagusi. Lurretan, larreek 306 Ha. egiten dute, eta laborantzek 250; hauetarik gehienak bazka dira, eta gutxiagotan patata, artoa, leguminosoak, barazkiak eta sagarrondoak (1984ko datuak). Oihanak (183 Ha) ehuneko 24 baizik ez dira. Lurraren erabilera horrek saltzen du abeltzaintzak behiala izan zuen garrantzia, gaur egun galdu ez duena. 1988ko zentsuan abelburu hauek zeuden: ardi latxak, 2.355; zerriak, 863; behiak, 698; ahuntzak, 35. HISTORIA: udal mugapearen barnean leizeak daude Zelaietan eta, bereziki, Alkerdin. Hemen Madeleine aro hasierako aztarnategi arkeologikoa dago (K. a. 15.000-12.000), animaliak idurikatzen dituzten paretetako grabatuez hornitua (zaldiak, bisontea, oreina). Horrez landa, Mailarretako harrespilak daude (GEN, I, 241). Herriaren erdal grafia ez da arras ezberdina orain eta XII. mendean: Urdaiss (1243 CFMN, 94.), Hurdays (1264, CDI, 991.), Hurdach (1264, CDTEO II, 45.), Urdays (1268) eta Urdax, gero gelditu dens. Herri izenekin maiz gertatzen den gisara, Urdazubi ahoz aho iraganik ailegatu zaigu. Herriaren hasierako gunea Salbatore monasterioa izan zen. Antso Jakitunak sortu zuen noski, XII. mendearen bukaeran, baita "Casa de Urdax" delakoaren patronatua Calvet de Sotesi laga ere (1182). Premonstratense ordenak bereganatu zuen (1210), "domus elemosinaria" eta abatetxe bilakatuz (1221). Haren ondoan, kolonoek eta zenobioko morroiek eren bizitegiak izan zituzten. Monasterioaren ondarea Urdazubiko eta Zugarramurdiko lurrek osatu zuten hasieran, baita Ainhoako elizako errentek, Aniz, Arraioz, Elizondo eta Gartzaingoek, Baztanen, eta Eugikoak (Esteribar) ere, monjeek XIX. mendea arte atxiki baitzituzten. 1522an Enrike Albretekoaren aldeko nafar talde bat Amaiurko gazteluan gotortu zenean, Urdazubiko abade Joan Orbarakoak -Albreteko etxearen aldeko sutsua, bera-, gotorlekuko defendatzaileen alde egin zuen, alkaide Jaime Velaz Medranokoarei mezuak igorriz, etsaien tropen eta artilleriaren mugimenduen berri emateko. Monasterioaren geroagoko historia auziz beterik dago, Baztanekin, muga aferak direla kausa, eta urdazubiko eta Zugarramurdiko bere menpekoekin, monasterioaren jaurgotik skatzen lehiatzen baitziren. Jaun abadeak jursdikzio zibil eta kriminala zuen bere gain, eta herriko agintariak izendatzen zituen. Auzi luzeen ondotik, bi herriak jurisdikzio zibiletik aske gelditu ziren (1667) eta, Gaztelako Ganbararen epaien ondorioz, udal burujabe bilakatu ziren, eta Urdazubiri hiri titulua aitortu zitzaion (1774), bere udal mugapea eta guzti (1785). Erregetze Gerlak azken krisialdia ekarri zuen, 1793an. Soldadu frantsesek su eman zioten monasterioari eta etxalekuari. Monjeek hustua, herritarrenkomunitatearen itzulera erdietsi zuten, baina zenbait sekularizazioren ondorik, behin betikoz desagertu zen 1839an. Hiriak 625 bizilagun zituela eman zion hasiera mendeari. Biztanleriak goiti-beheiti guti izan zuen mende erdialdea arte, eta gero beheratako joera izan du (494 1970ean, 458 1992an).
(...)