Leku-izenak

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
Ega ibarreko herria, Lizarra merinerrian. 3,6 kilometro koadroko mugapea du, eta Murieta (N), Abaigar (E), Olexua (SE), Etaiu (S) eta Legaria (W) ditu muga. Hegoaldetik hasita herriak malda leuna egiten du Egaren ubiderantz, hego muturretik hurbil pasatzen baitzaio. Etxagunea erdian du, 502 metroko altueran. Klima du mediterraniar kontinentala. "Jendeztatu baino lehen udal mugapea estaltzen zuten hariztietatik gaur zazpi hektarea baizik ez dira gelditzen" (GEN, VIII, 166). Laborantza lurra da garbiki gailen (306 Ha., mugapearen ehuneko 90,5 alegia) bestelakoaren gainetik, eta idor lurreko laborea (274 Ha.) bazka berdea, patata eta barazkarien gainetik. Ardantzeak behiala garrantzi zerbait izan bazuen ere, ia erabat itzali da, horretan partzela kontzentrazioa, 1966an egina, izan delarik bultzagarri. Tradiziozko azienda, hau da, lanerako azienda (zaldi, mando, asto), behi azienda esnetarako, ardi, zerri eta etxe animaliak (oilo eta untxiak), ia erabat desagertu dira. HISTORIA: Herritik hurbil bada Eneolitiko-Brontzeko aztarnategi bat, zeru azpikoa. Herriaren izena zenbait aldaki formalekin heldu zaigu XIII. mendetik: Occo, Ocho, Oquo. Erregeren manupeko herria izan zelarik erdi aroan, Teobaldo I.a erregeak agindu zuen Paristik ezen "Okoko gizonek egin ziguten mesedearen aldera" hiria sekulako eratxeki zekiola Errege ondareari, eta ez zedila inoiz ezergatik zilegi izan hura besterentzea, baldin eta nekazariek urtero 300 soseko petxa ordaintzen bazioten Erregeri San Miguel egunean, Inongo gaztelutako morrontzatik ere libratuz (1250). Handik mende batera Karlos II.a Gaiztoak hautsi egin zuen bere aurrekoaren promesa, hiriko petxa eta errentak eman zizkiolarik, Etaiu eta Errezukoekin batera, Beltran Pérez de Guevarari (1351). Leonor printzesak mesedeak eman zizkion Martín de Allori, bertako jauregiaren jabeari (1476) eta Fernando Katolikoak berretsi (1514). Haren ondorengo batek, Juana de Beaumontek, baimena eskatu zuen kapera bat eraikitzeko parroki elizaren ebanjelioaren alderdian, Miguel de Altunak marrazturiko trazaduraren arabera (1598), Iruñeko diozesi artxiboan gordea baita. Data hartan beste jauregi bat bazen; haren jabeak kontzejuari eskatu zion berak urtero Santa Ageda egunean auzotarrei ematen ohi zien ogi eta ardo otamena. Zerrizantzaz XVI. mendeko datuak baditugu. Kontzejuak harizti bat zeukan eta hango ezkurrez zerriak bazkatzen zituen. Latorre lizentziatua parrokiako abate zelarik, Iruñeko Katedralaren kalonjea, auzotarrek hiru urtez eten zuten zerrikume dekumaren pagamendua, esanaz Okon eta inguru guziko herrietan ohitura zaharra zela abateek ematea zerramentzako aketzak edo hala egin ezean zerrikume dekuma ez pagatzea (1569). Okoko San Bartolomé basilika, joan den mendean Abaigarko herrira aldatua, Ibarreko herri guziak osakide zituen obrari baten egoitza izan zen. Juan de Heredia, ermitazaina ahakarrean hasi zen herriko alkate eta Obrariaren priorea izaten zenarekin, eliza eta hari zatxekion ospitalaren eraikinak utziak zituela salatuz (1613). Herria Ega ibarrekoa izan zen 1846ra arte, orduan berezi baitzen bere gaineko udala eratzeko; 125 bizilagun besterik ez zuen (1860). Merinerri honetako beste herri batzuk ez bezala, Okoko populazioak gora egin zuen pittin bat mende honetan, harik eta 1950ean 191 bizilagun bildu zituen arte; geroztik berriz behera egin du 1992an 95 izan arte.
(...)