Pertsona-izenak
Petilla Aragoi - Lekuak - EODA
Petilla Aragoi (Hiria, udalerriko auzo nagusia)
-
petiella -
(1000-1100 [1969])
M.NLCDI , § 23, 29. or. (110. oharra)
(...)
Petilla, Petiella en el s. XI
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa
Jatorria: M.NLCDI -
petiella -
(1032)
COR.TNEM , 105
Zer:
Non:
Jatorria: EUS.NHI -
petiella -
(1035)
UBI.CSJP , I, N.66 P.186
Zer:
Non:
Jatorria: EUS.NHI -
petiella -
(1064)
COR.TNEM , 105
Zer:
Non:
Jatorria: EUS.NHI -
pitella -
(1139 [1965, 1969])
LACMAR.CDI1 , 134 [M.NLCDI, FLV 1, § 23, 29. or. (110. oharra)]
(...)
Petilla [...] aquí Pitella 134, 1139
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa
Jatorria: M.NLCDI -
pithieylla en aragon -
(1366)
CAR.PNAXIV , 453 A (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 17r B)
(...)
[erregistrorik ez]
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa
Jatorria: CAR.PNAXIV -
pedro de pithieilla -
(1366)
CAR.PNAXIV , 483 B (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 45v A)
(...)
Estos son los tacxados en el IIIº grado de los doblen florines [...]
(...)Zer: Zergaduna
Non: Zangoza
Jatorria: CAR.PNAXIV -
pithieylla en aragon -
(1366)
CAR.PNAXIV , 453
Zer:
Non:
Jatorria: EUS.NHI -
johan de pithieilla -
(1366)
CAR.PNAXIV , 482 A (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 44v A)
(...)
Estos son los tacxados en el IIº grado de los IIIal florines [...]
(...)Zer: Zergaduna
Non: Zangoza
Jatorria: CAR.PNAXIV -
petilla de aragon -
(1802)
DRAH , II, 251-252
(...)
Esta villa, aunque situada dentro del reyno de Aragon, de cuya moneda, pesos y medidas usa, está sujeta á las leyes de Navarra y á su supremo consejo, y es del obispado de Pamplona. Dista de esta ciudad 11 leguas, 3 de los términos divisorios de ámbos reynos, y confina por n. con la villa de Lobera, por s. con la de Uncastillo, y por o. con el lugar de Gordun, todos del reyno de Aragon. Su situacion es en terreno pendiente y próximo á dos elevadas peñas que la cubren por la parte superior. Las sierras llamadas la Foz y la Bacia, que se hallan á corta distancia de la villa, una enfrente de otra, están cubiertas de maleza y de espesos bosques, en los quales se crian muchas hayas, pinos y robles. En cada una de dichas sierras nace una fuente que recibe el nombre de ellas, y la de la Bacia tiene el agua muy fresca y cristalina. Reunidas estas aguas con las de otras fuentes, forman el rio de Petillas que se incorpora en el lugar de Gordun con el Onsella. En el término de Forniellos y en las pardinas o valles denominados los Bastanes, que distan del pueblo hora y media , se coge trigo, centeno, ordio, cebada, lino y hortalizas; y en sus alturas hay abundancia de robles y enebros, y en uno de ellas se ven vestigios de una pequeña poblacion con una ermita de S. Cristobal. Al pie de estos cerros nacen las fuentes llamadas Marcacha, Paul y Valde-Arañon, cuyas aguas sirven para el abasto comun, y dirigen su curso al mediodía. La iglesia parroquial está dedicada á S. Millan; y servida por un vicario y un beneficiado: hay ademas 3 ermitas baxo la advocacion de nuestra Señora de la Caridad, santa Cruz y S. Miguel. La jurisdiccion se exerce por un alcalde que dura 2 años, y el que cumple asociado de los 2 regidores nombra el sucesor, al qual, despues de aprobado por el virey de Navarra, recibe el juramento y entrega la vara y sello de la villa en la iglesia parroquial, Para el gobierno económico hay 2 regidores anuales que se nombran por los que finalizan y por el alcalde. Es poblacion de 486 vecinos, y en el apeo del año de 1366 se pone en el valle de Aibar, con la expresion de no tener ningun fuego. Obtuvo privilegio de villa á 2 de mayo del año 1383 del rey D. Cárlos II de Navarra, que al mismo tiempo concedió á sus vecinos facultad de poder sacar libremente del reyno 300 cargas de trigo, 200 de vino, 10 de fierro, otras tantas de acero, y qualesquiera provisiones necesarias para el abasto del pueblo; cuya merced confirmó su hijo el rey D. Cárlos III el noble en Pamplona á 15 de marzo de 1389; pero hoy no está en observancia, porque pagan derechos de entrada en las aduanas, aunque sin ellos introducen la sal de agua y piedra, y extraen todos sus frutos al reyno de Aragon. En las guerras de principios de este siglo manifestáron los de Petilla su valor y esfuerzo en obsequio del señor Felipe V, y consiguiéron apoderarse de las villas de Luesia y Uncastillo; pero habiéndose aumentado considerablemente el número de los rebeldes, entráron éstos en aquella villa, taláron sus campos y quemáron muchas casas y gran parte de los papeles de su archivo. A.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: DRAH -
pitilla -
(1829 [1587])
CENS.CAST.XVI , Ap. 305a
(...)
Pitilla / [VECINOS:] 45 / [PILAS:] 1
(...)Zer: Herria [Petilla de Aragón]
Non: Zaragoza [Nafarroako barrendegia]
Jatorria: CENS.CAST.XVI -
petilla -
(1969)
M.NLCDI , § 23, 29. or. (110. oharra)
(...)
Como la terminación -elu (y -ela: cf. Nouella Aurquia arriba, §5, con vasc. aurki 'parte delantera, haz') aparece normalmente, lo mismo que en el caso de ok(h)elu, en préstamos, es cosa de preguntarse si Betelu, repetido en Navarra, entra en ese grupo. De distinto lugar y época proceden testimonios como Miguel de Betellu, Mun. Pampl. 116 (1408), Munnio Didaz de Betellua, Cart. S. Millán, compl. 2 (1062), y Beteluri, cerca de Bilbao, atestiguado desde 1300. Cabe considerar si, con distinta terminación, no corresponderá a Petilla, Petiella en el s. XI, aquí Pitella 134, 1139, y a Pitillas
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa
Jatorria: M.NLCDI -
petilla de aragón: aragoiko petilla -
(1974)
TXILL.EHLI , 176 A
Zer:
Non:
Jatorria: TXILL.EHLI -
petilla de aragón: petilla (petillar) -
(1978)
E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 330. or.
Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.UD -
petilla de aragón: petilla (petillar) -
(1979)
E.UDAL , 42
Zer:
Non:
Jatorria: E.UDAL -
petilla de aragón: (n.t.e.e.c.) -
(1990)
EUS.NHI , 2030001 P.240
Zer:
Non:
Jatorria: EUS.NHI -
petilla de aragón -
(1996)
BEL.DEN , 351
(...)
Significado dudoso. Comentario lingüístico: Nombre enigmático que ha generado varias hipótesis sobre su origen. Julio Caro Baroja (764) relaciona los nombres de Petilla y Pitillas con «nombres clásicos conocidos, como "Petelia" (Plinio, N.H., III (10) 96 ("PETILIA"= STRONGOLO) Otra Silio Itálico, XII, 431: considerada para su desgracia un segundo Sagunto (Livio, XXIII, 30, 5). En Estrabón VI. I. 3 (254)». Luis Michelena (765), sin demasiada convicción, relaciona los nombres de estas poblaciones con el de Betelu: «Cabe considerar si, con distinta terminación (Betelu), no correspoderá a Petilla, Petiella en el siglo XI, aquí Pitella, 1139, y a Pitillas». Además de Pitillas en Navarra, existe Pitellas, despoblado aragonés, documentado Pitellas, Pitiellas, Pitellis en la Edad Media.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: BEL.DEN -
petilla de aragón -
(1996/05/01)
NA.IZ , 203-0001
Zer: Villa
Non: Nafarroa
Jatorria: NA.IZ -
petilla de aragón -
(1998)
NA.TM , LV, 93-94
(...)
Zangozako merinerriko hiribildua, Agoizko epaile barrutian, nahiz eta Zaragozako probintziaren barnean egon, Valdonsellako hegoaldean eta Santo Domingo mendiaren mendebaldean. Mugapeak 27,5 kilometro karratu ditu, eta muga hauek: Lobera, Gordún (I), Luesia (E), Uncastillo (H) eta Sauze edo Sos del Rey Católico (M). Bi barrendegik osaturik dago, tartean Peñatik Santo Domingora doan mendilerroa dutela: Petilla eta Bastanes. Lehenbizikoa mendilerrotik ipar isurialdean hedatzen da, leku garaienak diren aldean (1.159), eta Bastanes, berriz, hegoaldekoan. Luna gorabehera handikoa da eta hareharri oligonizenikoez eratua da, batzuetan benetako murru naturalak osatzeraino, elizparrokiaren behealdean dagoen bezalakoa. La Rinconera zulakak edo Vado errekak -Onsellaren adar bat, Gordúnen- iparraldeko sakonunea moldatu du. Bastanesen, beroz, izen bereko zulaka sortzen da hegoalderantz; Riguel errekaren adarra da eta hau, aldi berean, Ebrora isurtzen den Arbarena. Barrendegiko ituenen artean La Foz eta Bacíako mendietakoak ziren, Petillan, eta Maracha, Paúl eta Valdeara-ongoak, Bastanesen. Klima azpimediterraniarra, mendietako gailurrean eragin azpiatlantiarrak dituena. Landarediari dagokionez, erkameztiak, haritzak eta ipuruak daude behealdeetan, eta pagoak laiotzetan eta goialdeko suspeletan. Horiez gain, oihanberrietako pinudiak. Sute lazgarri batek ia oihan guzia kiskali zuen 1994. urtean. Tradizioz nekazaritzari emanagoa izan da abeltzaintzari baino. Biztanleria hiribilduan metatzen da eta "pardina" edo eskortetan barreiatzen. 1984an, koniferen landaketek estaltzen zuten mugapearen erdia baino gehiago (1.860 Ha). Horien ondotik, larreak (634 Ha) eta laborantzak (268 Ha) heldu ziren. 1950ean 773 Ha ziren. HISTORIA: X. mendeaz geroztiko lotura du herriak Nafarroarekin. Nafarroako erregek eta apezpikuak Leireko monasterioari eman zizkioten haren hamarrenak (938), eta Antso Handiak berari oparitu zion Petillako San Joan "monasterioa" (1032). Nafarroako erresuman Antso VII.a Azkarrak Aragoiko Pedro II.ari egindako mailegu baten ondorioz sartu zen, 20.000 morabetinoren truke Aragoiko plaza batzuk eman baitzituen bahituran (1209). Nafarroako Koroari behin betikoz emana (1231), Karlos II.ak haren petxak gutxitu zituen (1366) eta hiribildu titulua eman zion (1383ko maiatzaren 2a). Karlos Nobleak haren pribilegioak berreitsi zituen (1389) eta Martin Gizatiarrarekin tratuetan ibili zen leku hau Aragoiko erresumari itzultzeko. Alabaina, elkarrizketek ez zuten arrakastarik izan (1402). 1962-1964an, herriko etxe gehienak desmuntatu eta berreraiki ziren, Santiago Ramón y Cajal (1852-1934) Nobel saridunarena barne. Mugapean zenbait ermita izan ziren. Bastanesen, San Antonino gelditzen da, inguruko "pardinetan" bizi zen jendearen bilgune. Petillan, berriz, hauek: Gurutze Saindua, haitz baten gainean, herriaren ipar-ekialdean; hartara igotzen ziren maiatzaren 3an, landak bedeinkatzeko; San Migel, mendebaldera aztarnak dituena, eta herritik aski hurbil; San Joan, XI. mendean Leireri emandako "monasterioa"; eta Karitatearen Andre Maria, defentsarako gotorleku bat iduri, bi aldetara zulaka sakonak dituen kasko baten gainean: abside semizilindriko bat izan zuen, 1962 inguruan berreraiki zen arte, eta lauburu bat du, apaingarri, sarbideko arkuko giltzarrian. Herritik hurbil, iturri ondoan, bizirik dago "Santandrés" toponimoa, eta "San Baskulín-en" hartzen da herria hornitzeko ura. Bere kokapen geografikoaren eta bertako bizi-baldintzen ondorioz, demografia aldetik, Petilla hilurren baten itxura hartzen du negu partean. Alabaina, klima idorrak eta bizikidetasun giroak kanpoan bizi diren herriko seme-alaba aunitz erakartzen dituzte udan, eta haien zaharren herriari bizia ematen. 1860ko 662 biztanleak 459 baizik ez ziren 1900ean. Atzerakada 40ko hamarkadan biziagotu zen, eta are gehiago 60kotik aitzina: 93, 1970ean; 60, 1990ean; 51, 1991n.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: NA.TM -
Petilla de Aragón -
(1998/02/06)
OB.AG , 1.1
(...)
Nafarroako toponimia nagusiaren azterketa egiteko P. Salaberrik paratutako zerrenda aztertzen da, bertan aurreko bilkuretan onartutako aldaketak agertzen direlarik, Batzordeak hala baderitzo hobes ditzan. // Hurrengo hauek erabaki ziren [...] N.t.e.e.c > Petilla de Aragón
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa
Jatorria: OB.AG -
petilla de aragón -
(1999)
NA.IZ , 203-0001
Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
petilla de aragón -
(2000)
EL.BEL.NA.TOP , 79
Zer:
Non:
Jatorria: EL.BEL.NA.TOP -
petilla -
(2005)
SAL.OSTN , 116
(...)
Nombres con sufijos vascos diminutivos (...) Mitxelena se pregunta (1969: 29) si Betelu en Navarra, como Beteluri en Bizkaia, entra dentro del grupo de okelu (< locellus), nobela (< novella), etc. y si está relacionado con Petilla (Pitiella en el s. XI), y con Pitillas (< Pitiellas). Según Irigoien (1986: 69-70) Betelu es un diminutuvo del antropónimo Uetus y sí está relacionado con Pitillas.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.OSTN -
petilla de aragón -
(2006)
NA.IZ , 203-0001
Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
petilla de aragón -
(2007)
NA.IZ , 203-0001
Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
petilla aragoi (petillar) -
(2007/04/25)
OB.AG , 4.3
(...)
Onomastika batzordeak Ziordian izandako bileran onartutako izena. // Oharra: 141. arauan zehazten da herri izenaren ondotik jarriko dela ibar edo eskualderen izena
(...)Zer: Udalerria
Non: Nafarroa
Jatorria: OB.AG -
petilla aragoi / petilla aragoiko [sic] -
(2007/05/10)
OB.AG , 3.1
(...)
Onomastika batzordeak Ziordian izandako bileran onartutako izena
(...)Zer: Udalerria
Non: Nafarroa
Jatorria: OB.AG -
petilla de aragón -
(2008)
NA.IZ , 203-0001
Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
Petilla Aragoi: petillar -
(2009)
ARAUA.155 , LIII (2008, 3), 1000. or.
(...)
Petilla Aragoi (euskara); Petilla de Aragón (ofiziala). Herritar izena: petillar. Eskualdea: Zangozerria (-a) . Merindadea: Zangoza
(...)Zer: Udala
Non: Nafarroa
Jatorria: ARAUA.155 -
petilla de aragón -
(2009)
MTNA100 , 640/4700
(...)
Letra txikiaz errotulatua dago, gaizki
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa
Jatorria: MTNA100 -
petilla de aragón -
(2009)
NA.IZ , 203-0001
Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
petilla de aragón -
(2011)
NA.IZ , 203-0001
(...)
Villa
(...)Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
petilla de aragón -
(2012)
NA.IZ , 203-0001
(...)
Villa
(...)Zer:
Non:
Jatorria: NA.IZ -
Petilla de Aragón -
(2019)
NA.TOF , 446146
Zer: Espacio urbano
Non: Petilla de Aragón
Jatorria: NA.TOF
- Petilla de Aragón (ofiziala)
- Petilla de Aragón (gaztelania)
ETRS89 30T X.656829 Y.4702806
Lon.1º5'29"W - Lat.42º27'46"N
Kartografia:
Lege-testua
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
