Pertsona-izenak
Irulegi - Lekuak - EODA
Irulegi (Herria, kartierra, udalerriko auzo nagusia)
-
hyrulegui -
(1230)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegui -
(1240)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurlegui -
(1259)
CAR.AVRN , 1-102. or.
(...)
En Bayguer, d’agreros en Yrurlegui, 2 quartals
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurleguy -
(1264)
ORP.TB , 131
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurleguj -
(1264)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurlegui -
(1266)
CAR.AVRN , 1-356. or.
(...)
En Yrurlegui, de agreros, 1 quartal
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui -
(1280)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegui -
(1329)
FDMPV.075 , 300, 515. or.
(...)
Petro Martiniz d’Irulegui (Lesaka)
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurlegui -
(1330)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulegui -
(1338)
FDMPV.025 , 224, 47. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurleguy -
(1350)
URAN.PNAV , 94
(...)
don Miguel d’Yrurleguy
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui -
(1350)
IKER.27 , 185, 332
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurleguy -
(1350)
ORP.TB , 131
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurlegui -
(1350)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui château d’_ -
(1350 [1966, 2011])
NAN.C , 86, 11.27 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irurlegui château d’_, gardé par Gil, 1350 (Archiv-Nav.86, Archiv-Nav.11.27)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yrurlegui -
(1350-1353)
CIERB.POBLBN , 14. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui -
(1354)
IKER.27 , 185, 333
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui château d’_ -
(1354 [1966, 2011])
NAN.C , 45 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irurlegui château d’_ [...] Sanchiz d’Auteiz, écuyer, 1354 (Archiv-Nav.45)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
irurlegui château d’_ -
(1358 [1966, 2011])
NAN.C , 47 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irurlegui château d’_ [...] 1358 (Archiv-Nav.47)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yryrlegui -
(1359)
IKER.27 , 185, 338
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yryrleguy [...] château de_ -
(1359 [1966, 2011])
NAN.C , 35.29.VI [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
yryrleguy [...] château de_, gardé par Adam d’Urtuvia, écuyer, 1359 (Archiv-Nav.35.29.VI)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yryrlegui -
(1362)
IKER.27 , 185, 339
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yryrleguy -
(1362 [1966, 2011])
NAN.C , 68 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
yryrleguy 1362 (Archiv-Nav.68)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
irulegui -
(1366)
CAR.PNAXIV , 681 B (E dok. [AGN, Caj. 171, nº 29])
(...)
Caperans et prebendes [...] T. [II florines] lo caperan d'Irulegui
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: CAR.PNAXIV -
irulegui -
(1366)
CAR.PNAXIV , 676, 681
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurleguy -
(1366)
ORP.TB , 131
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrurleguj -
(1366)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
iruleguy -
(1366)
ORP.LBMOY , 186
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui -
(1367)
IKER.27 , 185, 334
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui château d’_ -
(1367 [1966, 2011])
NAN.C , 48 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irurlegui château d’_ [...] 1367 (Archiv-Nav.48)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui, irurlegui pes d’_ -
(1373 [1966, 2011])
NAN.C , 32.24 [IKER.27, 286. or. (Population Saint-Jean-Pied-de-Port avant 1400)]
(...)
yrulegui, irurlegui Pes d’_, trouve une mine de fer à Valcarlos, 1373 (Archiv-Nav.32.24)
(...)Zer: Meategiduna
Non: Donibane Garazi, Luzaide
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui -
(1376)
FDMPV.025 , 70, 98. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulegui, irurlegui pes d’_ -
(1376 [1966, 2011])
NAN.C , 32.20.I [IKER.27, 286. or. (Population Saint-Jean-Pied-de-Port avant 1400)]
(...)
yrulegui, irurlegui Pes d’_ [...] jurat, 1376 (Archiv-Nav.32.20.I)
(...)Zer: Zinpekoa
Non: Donibane Garazi
Jatorria: IKER.27 -
irurlegui -
(1378)
IKER.27 , 185, 335
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegui -
(1378)
IKER.27 , 185, 341
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulleguy -
(1378)
FDMPV.025 , 99, 118. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui château d’_ -
(1378 [1966, 2011])
NAN.C , 34.11.XVIII [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irurlegui château d’_, outre Ports, 1378 (Archiv-Nav.34.11.XVIII)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
irulegui castet d’_ -
(1378 [1966, 2011])
NAN.C , 34.11.XVI [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irulegui Castet d’_, Fortaner de Gramont est de la garnison, 1378 (Archiv-Nav.34.11.XVI)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yryrlegui -
(1379)
IKER.27 , 185, 340
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulegui -
(1379)
FDMPV.025 , 148, 149. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yryrleguy [...] sierra de_ -
(1379 [1966, 2011])
NAN.C , 35.60.IV [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
yryrleguy [...] sierra de_, 1379 (Archiv-Nav.35.60.IV)
(...)Zer: Mendilerroa, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
irurlegui -
(1380)
IKER.27 , 185, 336
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui -
(1381)
IKER.27 , 185, 337
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui château d’_ -
(1381 [1966, 2011])
NAN.C , 13 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
irurlegui château d’_ [...] gardé par Sancho Lopis d’Uriz, 1381 (Archiv-Nav.13)
(...)Zer: Gaztelua, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
los del logar d’irurlegui -
(1381 [1966, 2011])
NAN.C , 13 [IKER.27, 164. or. (Irouléguy)]
(...)
los del logar d’irurlegui exportateurs de porcs vers Pampelune, 1381 (Archiv-Nav.13)
(...)Zer: Urde-merkataria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
irurlegui peyronin d’_ -
(1381 [1966, 2011])
NAN.C , 13 [IKER.27, 286. or. (Population Saint-Jean-Pied-de-Port avant 1400)]
(...)
irurlegui Peyronin d’_, élève des porcs, 1381 (Archiv-Nav.13)
(...)Zer: Urdezaina
Non: Donibane Garazi
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui -
(1388)
IKER.27 , 185, 342
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulegui parropie de_ -
(1388 [1966, 2011])
NAN.C , 64.3.XXXVIII [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
yrulegui parropie de_, 1388 (Archiv-Nav.64.3.XXXVIII)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui parropie de_ -
(1388 [1966, 2011])
NAN.C , 49 [IKER.27, 163. or. (Irouléguy)]
(...)
yrulegui parropie de_ [...] 1388 (Archiv-Nav.49)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Irulegi
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui garcie de_ -
(1388 [1966, 2011])
NAN.C , 64.3.XXXVIII [IKER.27, 205. or. (Ostabat)]
(...)
yrulegui Garcie de_, de Baygueri, chapelain, 1388 (Archiv-Nav.64.3.XXXVIII)
(...)Zer: Elizgizona
Non: Izura
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui, irurlegui pes d’_ -
(1391 [1966, 2011])
NAN.C , 61.46.VII [IKER.27, 286. or. (Population Saint-Jean-Pied-de-Port avant 1400)]
(...)
yrulegui, irurlegui Pes d’_ [...] voisin, 1391 (Archiv-Nav.61.46.VII)
(...)Zer: Bizilaguna
Non: Donibane Garazi
Jatorria: IKER.27 -
yrulegui -
(1392)
FDMPV.025 , 232, 54. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulogui -
(1412-1413)
CIERB.POBLBN , 110. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulogui -
(1412-1413 [1993, 1995])
DRPLV , V, 13. or.
(...)
DOC. HIST. IB-22 Lopeco a.1366 PoblNavarra 477, Lopeco a.1366 PoblNavarra 524, Lopeco Yrygoyen a.1412-1413 CensBajaNavarra 110 [Yrulogui], frente a: Lope de Harizpe a.1412-1413 CensBajaNavarra 98 [La parropie de Behorlegui], Bartulon Lopaco a.1330 PoblNavarra 298, probablemente a partir del femenino Lopa, cfro Lope Sanz filius Andre Lopa de Agessa a.1104 DocArtajona 31 [con Andre 'señora, dom(i)na' como praenomen]
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: DRPLV -
yrulegui -
(1413)
ORP.TB , 131
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegui -
(1513)
RAY.DTBP , 83
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
yrulegui -
(1621)
RAY.DTBP , 83
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
iruleguy -
(1704)
ARV.CALD , 295. or.
(...)
d’Inchauspe jurat de Lasse, Uhalde jurat d’Anhaux, Irongaray jurat d’Iruleguy
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irruleguy -
(1756-1815)
CASS , 140
(...)
Bigarren mailako auzo bezala ageri da, izen berbera iparralderago dagoen Hiriburua auzoan errepikatzen da, udalerriko herri nagusi bezala ageri dena
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: CASS -
iruleguy -
(1764)
RAY.DTBP , 83
(...)
Sanctus Vincentius de Iruleguy
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Irulegui -
(1835)
Arch.Gram , 207
(...)
Arrondissement de Mauléon / CANTON DE SAINT-ETIENNE-DE-BAÏGORRY [...] En Français: Irouleguy... Population: 418
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: Arch.Gram -
village d'irouléguy -
(1840)
IP.KAT.Z , --
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
irulegin -
(1853)
Hb.Esk , 103
(...)
Gizon seinalatuak oraino badire: *Monsegur, *Barrandeguy, *Durruty, *Lapeyre; Hiru aphez ere bai; bat da *Irulegin; Ungi hainitz baituke hark non nahi egin: Bihotz on batekin du hainitz arraizia, Bozkario saindutan darama bizia; Populu dohatsua errotor duena *Chemartin *Grazy, izen ungi dohakona
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
irouléguy -
(1863)
RAY.DTBP , 83b
(...)
IROULÉGUY, con. de Saint-Étienne-de-Baïgorry. - Irulegui, 1513 (ch. de Pampelune). - Yrulegui, 1621 (Martin Biscay). - Sanctus Vincentius de Iruleguy, 1764 (collations du dioc. de Bayonne)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: RAY.DTBP -
lrouléguy -
(1863)
RAY.DTBP , introduction XIV
(...)
3° CANTON DE SAINT-ÉTIENNE-DE-BAÏGORRY. // (10 communes, 11,282 habitants.) // Les Aldudes, Anhaux, Ascarat, Bidarray, la Fonderie, lrouléguy, Lasse, Ossès, Saint-Étienne-de-Baïgorry, Urepel
(...)Zer: Udalerria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: RAY.DTBP -
irouléguy -
(1895)
HAT.VPBF , 16
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegi -
(1909)
VIN.INTELB , 351. or.
(...)
A iru, irun, se rapporte Irulegi, dont le sons est incertain, car legi n’est pas connu; on le retrotive dans Behorlegi, village, el Ustelegi, nom d’une mine de fer; ainsi que dans, legarra et legatze, deus misseaux; Cf. legar «gravier». Ce radical leg serait-il «coupure, passage, fente»?
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: VIN.INTELB -
irulegiko arno hoberenetik -
(1924)
Barb.Sup , 156-157
(...)
Irulegiko arno hoberenetik, Paregabekotik, flasko bat hustu zuen oso-osoa (…)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegi'n -
(1926)
ETX.EEI , Euskera III-IV (1926), 103. or.
(...)
Iriaŕtea (Irulegi'n, Aŕaras'en, Ostitz'en, Oronotz'en, Irurita'n, Aŕayotz'en, Zugaŕamurdi'n, Arizkun'en, Eŕatzu'n, Elizondo'n...)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ETX.EEI -
irulegi (irulegiarr) -
(1926)
LHA.DICC , XXXVI, 541
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irurlegui (top.) -
(1953 [1997])
M.AV , 194
(...)
194. paragrafoa.- -egi «suf. local, el mismo nombre egi» (Azk.): Arzanhegi, Gelhegieta (Al., 1025). Es muy frecuente en apellidos, unido muchas veces a radicales poco claros (Acarregui, Ansorregui, Articoheguy, Balencegui, Ersolegui, Ganchaegui (Ganchegui), Gandasegui, Milluesegui, etc), y aunque a veces parece tener el mismo valor que -tegi, las relaciones entre ambas variantes, tanto en lo que respecta a su origen como a su distribución, no están bien establecidas. Es indudable que a veces tiene un sentido especializado de «casa, vivienda»; v. jauregi. Hay una terminación -legi, var. acaso de -egi, que parece presentarse con particular frecuencia después de -r: Beorlegui, Irurleguy (Irurlegui, despoblado de Aranguren, Nav.), Laturleguy (Pamplona, 1350). Top. Çumelhegi, Harhegi, Elorrio 1053 (TAV p. 30 ss.). Fita, en 1883. explicó Gelhegieta, en 1257 Hygueleta, en 1294 Ygueleta, hoy Eguileta, como Raneto, de vasc.igel «rana». Para Laturleguy, véase 147, ad.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: M.AV -
irouléguy: irulegi, irulegitar -
(1966)
DASS.HHIE , 6. or.
Zer: Herria
Non: Baigorri
Jatorria: DASS.HHIE -
irulegi (irouléguy) -
(1966)
AZK.EDIAL , 38 B
(...)
Dialecto bajo navarro
(...)Zer:
Non:
Jatorria: AZK.EDIAL -
irulegi (irulegitar) -
(1966)
DASS.HHIE , 162
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegi -
(1966)
IKER.27 , 185
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irouléguy (irulegi) -
(1966 [2011])
IKER.27 , 163. or. (izenburua)
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
irulegiko -
(1966-1973 [2005])
IÑ.SATR.PV , 213. or.
(...)
Toponimoa
(...)Zer:
Non:
Jatorria: IÑ.SATR.PV -
irulegi -
(1974)
LIZ.LUR , 59. or.
(...)
Baigorri-Orzaize lehengo eskualde biek, gaur kantonamendu eskualde bakar bat osatzen dute, Baigorriko hiria (St. Etienne-de-Baigorry) hiriburu delarik. Hamaika herri dira guztiz: Aldude, Banka, Urepele, Baigorri, Irulegi, Lasa, Anhauze, Azkarate, Orzaize, Bidarrai, Arrosa
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: LIZ.LUR -
irouléguy: irulegi -
(1974)
TXILL.EHLI , 171 B
Zer:
Non:
Jatorria: TXILL.EHLI -
irouleguy: irulegi (irulegitar) -
(1978)
E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 325. or.
Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.UD -
irouléguy: irulegi (irulegitar) -
(1979)
E.UDAL , 31
Zer:
Non:
Jatorria: E.UDAL -
irulegi (irulegitar) -
(1979)
E.UDAL , 101
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegi -
(1983)
ORP.MMPB , 375
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
irouléguy -
(1986)
IGNF.25 , 1346 ouest
Zer: Herria, udalerriko auzo nagusia
Non: IRULEGI
Jatorria: IGNF.25 -
(h)egi -
(1988)
JIM.ESTN , 59. or.
(...)
IV. Encuesta toponomástica [en Euskera, núm. 33, Bilbao: Euskaltzaindia, 1988, pp. 289-301] (...) 4.2.1. Ladera; Loma ((H)egi; Magal).
(...)Zer: Osagai toponimikoa
Non: --
Jatorria: JIM.ESTN -
irulegi (irulegitarr) -
(1990)
ORP.TB , 131
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irouléguy -
(2000)
ORP.MAISMED , III. kap., 165. or.
(...)
Les numéraux proprement dits (voir ci-dessus pour les qualifiants issus de bat et ika “un”: bakoitz, -(n)ika) sont tout à fait rares et pas toujours identifiables: “deux” à Biarritz dans 1498 chabiague qui peut être compris comme etxabiaga “lieu des deux maisons”; en Cize 1350 irursagarreta est plus sûrement “lieu des trois pommiers” (non identifié comme maison du pays, peut-être nom d’origine), chiffre formant aussi le nom ancien d’Irouléguy d’analyse plus incertaine (cf. l’ouvrage cité en note 50); et de même l’hydronyme actuel du Lauribar “quatre vallées” qui nommait une maison hospitalière à Mendive 1412 lospitau de laurhivar. Le chiffre “cinq” assez anciennement attesté en toponymie de la zone ibérique (1279 borçarorreta pour bortzalhorreta “lieu des cinq pâtures”) nomme une maison d’Amendeuix en Mixe citée en 1551: bortzharitz “cinq chênes”
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
irouléguy, irulegi -
(2000)
ORP.MAISMED , V. kap., 241. or.
(...)
Irouléguy, en basque Irulegi (1264 yrurleguj)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
yrurleguj -
(2000 [1264])
ORP.MAISMED , V. kap., 241. or.
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
irulegin -
(2001)
LAR.EARTZ , 89
(...)
Arrosatik, lehenik Baigorri alde, Bortzirietara jinen baitzen Baionatik trein bera, eta gero Irulegin eta Azkaraten barna Donibaneraino helduko”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegiko maldetan -
(2001)
LAR.EARTZ , 89
(...)
Hau pisuegia zela oharturik, bereziki Okoz eta Irulegiko maldetan tiratzeko (…)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irulegiko malda -
(2001)
LAR.EARTZ , 89
(...)
Bere kabala maite du, eta urrikari beti laborariak. Hortakotz ez ginion beti Irulegiko malda pasaraziko behorrari nere karga guzia tiratuz, bereziki ernari gertatzen zelarik”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Irulegi: irulegitar -
(2002)
ARAUZ.122 128 133 , Euskera, XLVII (2002, 2), 717. or.
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Irulegi: irulegitar -
(2002)
ARAUA.122 , Euskera, XLVII (2002, 2), 718. or.
(...)
Irulegi (euskara); Irouléguy (ofiziala). Herritar izena: irulegitar.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ARAUA.122 -
Irulegi: irulegitar -
(2003)
ARAUZ.122 128 133 , Euskera, XLVIII (2003, 2), separata, 14. or.
(...)
Irulegi (euskara); Irouléguy (ofiziala). Herritar izena: irulegitar.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ARAUZ.122 128 133 -
irulegi / irouléguy -
(2004)
SAL.NBHIZ , 121-123
(...)
Ahoz bildutako lekukotasunak: Iruléi (A. Kaminondo, P. Kamino), Ìrulegí, ìrulegìtaRá, Irúlegín (E. Larre). Etimologia azalpenak: Hatanek (1895: 16) toponimoaren adiera Irour-heguy ‘hiru tontor’ dela uste du, Irulegiko herria bata bestetik hurbilxko dauden hiru gainttoz osaturik baitago. Soinuei datxekienez, irauli eta irauri ‘répandre’ erraten dela azaltzen du, l albokoa r-z ordezkatuaz. Vinsonek (1909: 351) Irulegi iru, irun-ekin lotzen du; autore honen arabera hiru hiri-ren aldaera dateke, eta honen forma osoa irun edo hirun, Irun eta Irunberri-n duguna, alegia. Toponimoaren zentzua segurua ez dela ere badio Vinsonek, legi ezezaguna delako, nahiz Behorlegi-n eta Ustelegi-n (burdin meatze baten izena da hau) kausitzen dugun, bai eta bi errekaren izenak diren legarra-n eta legatze-n ere. Autore honek legar-ekin aldera daitekeela uste du eta erroa leg ‘coupure, passage, fente’ datekeela. Mitxelenak (AV, 194, 335) –egi atzizkiak –legi aldaera dukeela (“var. acaso de –egi”, hitzez hitz) erraten du, eta hondarrekoa maizenik –r-ren ondoan agertzen dela. Oinarrizko atzizkia, -egi, usu argiak ez diren oinarriekin azaltzen dela gaineratzen du errenteriarrak. Dio, orobat, batzuetan –tegi-ren balio bera duela irudi badu ere, bi aldaeren arteko erlazioak ez daudela ongi finkaturik, ez etorkiari dagokionez, ez banaketari dagokionez. Irulegi-ren oinarria menturaz hirur datekeela uste du errenteriarrak; horrela izatera bigarren dardarkariaren disimilazioa burutu dela pentsatu beharko dugu. Dauzat & Rostaingek (1983 [1963]: 362) hemen euskarako irulea ‘fileuse’ eta –egui ‘chez’ ditugula uste dute. Orpustanek (1990: 131) gauza franko erraten ditu toponimo honen gainean: lehenik Dauzat & Rostaingen «maison de la fileuse» edo ‘irulearen etxea’ etimologia arbuiatzen du, zuzen onez; gero XIII-XIV. mendeetako lekukoetan oinarriturik (h)irur ‘hiru’ eta (h)egi ‘gailurra’ etimologia aipatzen du, baina dio ‘hiru gailur’ adiera jabego edo eremu bakar batendako ez dela onartzeko modukoa, eta alde bat uzten du. Hurrengo posibilitatea, baxenabartar irakaslearen iritzian, toponimoaren etorkitzat *ira-ur-l-(h)egi «bord de l’eau des fougères» ‘iratzeen uraren ertza’ edo proposatzea da, baina iraur konposatua egiantz gutxikoa iruditzen zaio. Iralur toponimoa badenez Irulegi-ren jatorritzat *ira-lur(h)egi eman daitekeela uste du; hemendik Erdi Aroko Irurlegi aterako zatekeen. Gainera, gauzak estu hartuz gero, Erdi Aroko –r- (h)irur-en gaineko forma analogikoa izan daitekeela ere badio, eta, beste azalpen etimologiko posible bat emanez, lehen osagaia irola ‘iratzeen etxola’ ere izan daitekeela. Hastapeneko *irol(a)-(h)egi ‘crête de la cabane des fougères’-en bigarren bokala Irun, Irunberri eta beste batzuekiko analogiaz itxiko zen; ondoriotzat hau dio: «tout ceci reste hypothétique, quoique vraisemblable». La langue basque-n (1999: 186) bigarren osagaia –egi ‘demeure’ edo hegi ‘bord, crête’ besterik ezin izan daitekeela dio, azkenekoa segur aski; beranduagoko beste lan batean (2002f: 72) erraten du osagaiak ir-(a)-ola eta hegi direla, hots, ‘crête de la cabane des fougères’. Oharrak: Ez dugu ahantzi behar Iruñe ondoko Aranguren ibarreko Lakidainen El Castillo toponimoa dugula, behiala garrantzi handikoa izan zen Irurlegi edo Irulegi-ko gaztelua gogora dakarrena (NTEM-XXXVII, 59; Carrascok [1999: 98] 1259ko por retenence de Yrullegui et de Aycita jasotzen du). Zernahi gisaz, Irulegi Iruñeko deitura da egun.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
irouléguy -
(2004)
IGNF.TDAT , 1346
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
irulegi -
(2005)
IP.TOP.IKER , LLAP
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
irulegi -
(2006)
IP.TOP.IKER , BBAP
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
irouléguy / irulegi -
(2008)
IP.TOP.IKER , 8654
(...)
64274 udal-kodea IGNFren arabera. IGNF Generikoa: COMM: Chef-lieu de commune. IGNF UTM X: 30439; UTM Y: 10419
(...)Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
irouléguy -
(2009)
MTNA100 , 620/4780
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: MTNA100 -
irouléguy: irulegi (irulegitarr) -
(2010)
ORP.NTB , § 165, 89-90. or.
(...)
Irouléguy, Irulegi (Irulegitarr) (yrurleguj 1264, 1350, 1366, iruleguy 1413) // Il faut écarter toute explication de ce nom par le mot moderne irule “fileur, fileuse” (91 [DAUZAT, A., et ROSTAING, Ch., op. cit. [Dictionnaire étymologique des noms de lieux de France, Paris, Nouvelle édition revue et augmentée 1984] p. 362]), d’abord parce que ce mot est totalement inusité en toponymie médiévale où le “fileur” où “tisserand” se dit ehule (Ehuletxe maison de Bussunaritz, Ehulondo maison de Succos en Mixe), ensuite parce que le mot est peu apte à nommer une paroisse médiévale relativement vaste de plus de trente feux et domaines, et vouée ici comme ailleurs à la mise en valeur de ses terres, enfin parce que les graphies les plus anciennes des XIIIe et XIVe siècles ont constamment une forme avec vibrante irurl- tardivement réduite au moderne irul-. Toutes les explications ne tenant pas compte de ce fait sont à écarter en définitive. Le terme basque hirur est “trois”, et l’aspiration initiale systématique dans la langue moderne n’apparaît pas dans les toponymes comme Irurita (ville du Bastan navarrais et maison médiévale en Arbéroue), ni même dans le souletin Iruri “Trois-Villes” (voir ce nom), peut-être évacuée par la longueur syllabique. Le second élément étant hegi “bord, crête” constitutif, seul ou en composition (en second terme l’aspiration disparaît en général), d’innombrables toponymes, on doit reconnaître la même latérale de liaison -l- entre vibrante et voyelle qui est aussi dans Béhorléguy (voir ce nom), Latorlegi et quelques rares noms de même morphologie. Le tout est de savoir si ces “trois crêtes” donnent une explication acceptable et conforme à la configuration topographique, qui ne peut cette fois être réduite à la seule motte où se tenaient la “salle d’Irouléguy” et l’église annexe aujourd’hui détruites (sauf quelques murs et le cimetière). Peut-être a-t-on là une allusion aux trois sommets, Jara (812 mètres) au nord, Munhoa (1021 mètres) au sud et Oilarandoy (933 mètres) au sud-ouest: ils dominent cette partie du pays de Baïgorry à l’écart de la Nive d’Urepel, avant le col qui permet d’accéder à la vallée où elle passe et qui la ferme de ce côté
(...)Zer: Herria
Non: Baigorri-Ortzaize
Jatorria: ORP.NTB -
le bourg, le hameau -
(2015)
ANN.MAIR , www.annuaire-mairie.fr/rue-irouleguy.html (Autres types de voie)
Zer: Kartierra
Non: Irulegi
Jatorria: ANN.MAIR -
irouléguy -
(2017)
INSEE.64.17 , 1.12.274, 9. or.
(...)
Arrondissement: 1 / Canton: 12 / Commune: 274 / Communes: Irouléguy / Population totale: 382 / Population municipale: 374 / Population comptée à part: 8
(...)Zer: Udalerria
Non: Pirinio Atlantikoak
Jatorria: INSEE.64.17
- irulei - (2005) [IP.TOP.IKER]
- iruleikoak - (2005) [IP.TOP.IKER]
- Irouléguy (ofiziala)
- Irouléguy (frantsesa)
Lege-oharra
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
