Pertsona-izenak
Azkarate - Lekuak - EODA
Azkarate (Herria, kartierra, udalerriko auzo nagusia)
-
azkaateat -
(--)
LUZGUT , --
(...)
Hemen zuxun l’abbé Narbaitz, harek in dixi, kasik oro eskuaraz. Anitz jende bazuxun; atsaldian juan behar homen zixin Azkaateat bere ilobain bataiatzea”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkaateat -
(--)
LUZGUT , --
(...)
Batzu xuxen, besteatzu makur, ez diakixut konpreintuko duxun eta ohono Claudine Eguerriko Azkaateat juan eta ez baita jin, ez dela untsa”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
b. d'escarat -
(1256)
BID.LBTLG , 22. or. (Ust.)
(...)
Testimonis son desso [...] B. d'Escarat
(...)Zer: Lekukoa
Non: Uztaritze
Jatorria: BID.LBTLG -
escarat -
(1256)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
escarat ecclesia d’_ -
(1256 [1896, 1906, 1966, 2011])
BID.LBTLG , 151, 163. or. [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
escarat ecclesia d’_, 1256 (Livre d’or pp. 151/163)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: IKER.27 -
ascarat -
(1274)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
açcarat -
(1274)
OST.CDR , 265, 347. or.
(...)
Johanne d’Açcarat
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat -
(1274, 1334 [1926, 1966, 2011])
DAR.DUB.PROC , 115. or. [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
ascarat 1274, 1334 (Procès p. 115)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
azcarat -
(1284)
OST.CDR , 290, 370. or.
(...)
frayre Arnalt Gassia d’Azcarat
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
escarat -
(1332)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
escarat ecclesia d’_ -
(1332 [1926, 1966, 2011])
DAR.DUB.PROC , -- [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
escarat ecclesia d’_ [...] 1332 (Procès)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: IKER.27 -
azcarat -
(1350)
ORP.TB , 161
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1350-1353)
CIERB.POBLBN , 21. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1358)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1358 [1966, 2011])
NAN.C , 47 [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
azcarat 1358 (Archiv-Nav.47)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
aizcarat -
(1366)
CAR.PNAXIV , 676
(...)
Iholdin Aizcarat izeneko etxea zegoen urte berean (681)
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
atzcarat -
(1366)
ORP.TB , 161
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
la lane d'aizcarat -
(1366)
CAR.PNAXIV , 676 B (E dok. [AGN, Caj. 171, nº 29])
(...)
S. [III florines] La lane d'Aizcarat
(...)Zer: Handizuren etxea
Non: Baigorri [Azkarate]
Jatorria: CAR.PNAXIV -
r. aizcarat -
(1366 [1973, 1995])
DRPLV , V, 174. or.
(...)
Nafarroa Behererako XIV mendeko Fogerazioan, hau da, "La tierra d'aquient puertos" delakorako R. Aizcarat dugu < Aizkarate dela forma gaskoindu gabekoa, (1366, PN-XIV, 681 orr.) [60. oin oharra: Juan Carrasco Pérez, La población de Navarra en el siglo XlV, Pamplona 1973]
(...)Zer: Antroponimoa
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: DRPLV -
la lane datzcarat -
(1366 [2000])
ORP.MAISMED , V. kap., 243. or.
Zer: Etxe noblea
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: ORP.MAISMED -
escarat -
(1368)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
escarat ecclesia d’_ -
(1368 [1966, 2011])
NAN.C , 3, 23.81.CXXV [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
escarat ecclesia d’_ [...] 1368 (Archiv-Nav.3, Archiv-Nav.23.81.CXXV)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: IKER.27 -
azcarat -
(1372)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azquarat -
(1372)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1372 [1966, 2011])
NAN.C , 191 [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
azcarat [...] 1372 (Archiv-Nav.191)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
azquarat -
(1372 [1966, 2011])
NAN.C , 191 [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
azquarat 1372 (Archiv-Nav.191)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
azcarat -
(1378)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1378)
FDMPV.025 , 84, 109. or
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1378 [1966, 2011])
NAN.C , 34.17.XVI, 1 [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
azcarat [...] 1378 (Archiv-Nav.34.17.XVI, Archiv-Nav.1)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
azcarat -
(1388)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat [...] la parropie de_ -
(1388 [1966, 2011])
NAN.C , 49 [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
azcarat [...] la Parropie de_, 1388 (Archiv-Nav.49)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: IKER.27 -
ascarat parropia de_ -
(1396 [1966, 2011])
NAN.C , 72.15.VIII [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
ascarat parropia de_ [...] 1396 (Archiv-Nav.72.15.VIII)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: IKER.27 -
oscarate -
(1400)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
oscarate -
(1400 [1966, 2011])
NAN.C , 79.10.XXVI [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
oscarate 1400 (Archiv-Nav.79.10.XXVI)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
ezcarat -
(1403)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ezcarat -
(1403 [1966, 2011])
NAN.C , 89.93 [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
ezcarat 1403 (Archiv-Nav.89.93)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
azquarat -
(1412-1413)
CIERB.POBLBN , 108. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
asquarat -
(1413)
ORP.TB , 161
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1513)
RAY.DTBP , 15
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarat -
(1513)
LEM.TPB , 195
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarate -
(1621)
RAY.DTBP , 15
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azcarate -
(1621)
LEM.TPB , 195
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
eneco de ascarat -
(1638)
O.NUV , II, XII. kap., 250. or. [0767. or.]
(...)
Aranbelzko ospitaleko idazkien latinezko aipuan
(...)Zer:
Non:
Jatorria: O.NUV -
ascarat -
(1716)
ARV.CALD , 297. or.
(...)
Aguerre d’Iruleguy, Goyheneche d’Anhaux, Borda d’Ascarat, Chancho de Lasse et Arreguy de Sorhouette
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat -
(1763)
RAY.DTBP , 15
(...)
Sanctus Julianus d’Ascarat
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat -
(1763)
LEM.TPB , 195
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Azkarate -
(1835)
Arch.Gram , 207
(...)
Arrondissement de Mauléon / CANTON DE SAINT-ETIENNE-DE-BAÏGORRY [...] En Français: Ascarrat... Population: 440
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: Arch.Gram -
ascarat -
(1863)
RAY.DTBP , introduction XIV
(...)
3° CANTON DE SAINT-ÉTIENNE-DE-BAÏGORRY. // (10 communes, 11,282 habitants.) // Les Aldudes, Anhaux, Ascarat, Bidarray, la Fonderie, lrouléguy, Lasse, Ossès, Saint-Étienne-de-Baïgorry, Urepel
(...)Zer: Udalerria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: RAY.DTBP -
ascarat -
(1863)
RAY.DTBP , 15a
(...)
ASCARAT, con. de Saint-Étienne-de-Baïgorry. - Azcarat, 1513 (ch. de Pampelune). - Azcarate, 1621 (Martin Biscay). - Sanctus Julianus d'Ascarat, 1763 (collations du dioc. de Bayonne)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: RAY.DTBP -
azkaratetik -
(1884-1885)
DV.BZL , 78
(...)
Germietatik, Urdosetik, Haritzaldetik, Banka eta Aldudetik, Anhauze, Lasa eta Azkaratetik, gizon gazteak mairu dantzan heldu ziren, tanburin, xirola eta atabalak aintzinean”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
askate -
(1895)
HAT.VPBF , 16
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkaratekoarekin -
(1903-1915)
JE.ID3 , 102
(...)
Alduden zen, igandean, Louis Etcheverry, Larratepe Azkaratekoarekin, Heguy Ortzaizekoarekin”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarate -
(1905)
AZK.DICC , XXIX
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
beko-napaŕoa'ko azkarate'n -
(1926)
ETX.EEI , Euskera III-IV (1926), 106, 109. or.
(...)
Harispea (Beko-Napaŕoa'ko Azkarate'n...) 106. or.; Laŕagoyen (Beko-Napaŕoa'ko Azkarate'n...) 109. or.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ETX.EEI -
azkarate (azkaratarr) -
(1926)
LHA.DICC , XXXVI, 94
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarateko herriaren hegitik -
(1931)
JE.Ber , 42
(...)
Errekatik landa, Azkarateko herriaren hegitik aitzinat goazelarik (…)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkaraten -
(1954)
ARDOY.KATT , 14
(...)
Agian ba! Azkaraten, 1955eko Urtatsez P Arradoy”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarate (ascarat) -
(1966)
AZK.EDIAL , 38 A
(...)
Dialecto bajo navarro
(...)Zer:
Non:
Jatorria: AZK.EDIAL -
ascarat: azkarate, azkaratiar -
(1966)
DASS.HHIE , 6. or.
Zer: Herria
Non: Baigorri
Jatorria: DASS.HHIE -
azkarate (azkaratiar) -
(1966)
DASS.HHIE , 162
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarate -
(1966)
IKER.27 , 182
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat (azkarate) -
(1966 [2011])
IKER.27 , 161. or. (izenburua)
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
ascarat parropia de_ -
(1966 [2011])
NAN.C , 54.38.II [IKER.27, 161. or. (Ascarat)]
(...)
ascarat parropia de_, ravagée par les gens de guerre (Archiv-Nav.54.38.II)
(...)Zer: Eliza, herria
Non: Azkarate (NB)
Jatorria: IKER.27 -
azkarate -
(1974)
LIZ.LUR , 59. or.
(...)
Baigorri-Orzaize lehengo eskualde biek, gaur kantonamendu eskualde bakar bat osatzen dute, Baigorriko hiria (St. Etienne-de-Baigorry) hiriburu delarik. Hamaika herri dira guztiz: Aldude, Banka, Urepele, Baigorri, Irulegi, Lasa, Anhauze, Azkarate, Orzaize, Bidarrai, Arrosa
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: LIZ.LUR -
ascarat: azkarate -
(1974)
TXILL.EHLI , 166 A
Zer:
Non:
Jatorria: TXILL.EHLI -
azcarate -
(1974 [1987])
DRPLV , II, 155. or. (cf. Euskera, XX, 486. or.)
(...)
Está claro que alde ha sido hasta ahora más o menos explícitamente relacionado con aldai, L. Michelena en Apell. vascos, nº 302, señala que “-i” es "suf. en Alday, Garay (Murguialday, Zuricalday), etc." (1). // Asimismo dice que “gara" es "elevación, altura", y da como ejemplos “Garacoechea (también Garaicoechea), Garate (Argarate, Azcarate), etc.", y prosigue: "Como advierte Garate, Iturriza publica una escritura vizcaína de 1418 en la que se lee: ‘...é seyendo garate desde el bado de Vzabal fasta Arguenaen... é con el dicho apeamiento, é garate, é toda la ganancia...' (p. 457)"; "Respecto a Vergara (Bergarabe, Bergareche, Vergarajauregui, etc.), de difícil etimología, el top. actual Vírgala (Al., en la reja de San Millán Birgara) quizá represente una forma más antigua, usada por gente de habla romance (cf. Alava, vasco Araba); el actual Vergara en Nav. aparece documentado como Virgara (siglo XI-XII)", nº 257. Asimismo R. Mª de Azkue regoge en su diccionario “gara (Bc, S)" como "idea de elevación, altura, cráneo" indicando que "se usa más en sus derivados", y "aldai (B-am-o), voz con que anuncian los niños el cambio de posición en las 'cuatro esquinas'". Da también "aldaika (B-a-m-o), jugar á las cuatro esquinas" (2). // Sin embargo, no parece que se ha recogido hasta el presente el significado que dan a aldai, pronunciado álda[dz]è al recibir el artículo, en Murélaga y sus inmediaciones (3). Según la versión que he podido obtener: álda[dz]e da baso batek deukón paso bat égurrek bajátzeko, tatárres edo nárràs" es decir, 'el aldai es un paso que tiene un monte para bajar los troncos de los árboles a rastras o en una narria'. Su identificación con alde está asegurada por las palabras recogidas por R. Mª de Azkue en su diccionario y que hemos citado más arriba
(...)Zer: Leku-izena
Non: --
Jatorria: DRPLV -
askarate -
(1977)
LEM.TPB , 195
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat: azkarate (azkaratiar) -
(1978)
E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 319. or.
Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.UD -
azkarate (azkaratiar) -
(1979)
E.UDAL , 100
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat: azkarate (azkaratiar) -
(1979)
E.UDAL , 18
Zer:
Non:
Jatorria: E.UDAL -
ascarat -
(1986)
IGNF.25 , 1346 est
Zer: Herria, udalerriko auzo nagusia
Non: AZKARATE
Jatorria: IGNF.25 -
azkaraten -
(1989)
ETXEB.ERRAM , 90
(...)
-Nun ari haiz lanean? / -To, mementoan Azkaraten”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarate -
(1990)
LF.EUSLIT , 187
(...)
Migel Ondarla Axinean bizi izan da ezkonduta, Francisco Azkarate Ferranyoinean, Ana Josefa etxen ezkondu zen behin Eiheralareko Arrosagaray batekin, gero Gortari batekin”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarate (azkaratiarr) -
(1990)
ORP.TB , 128
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkaraten -
(1995 [1914-18])
ZERB.LVIIG , 31
(...)
Han baziren orduan bospasei aphez eskualdun, batzu bertzeak baino maitagarriago: etzakiten zer egin guretzat. Bat Azkaraten erretor da egungo egunean: bertze bat irakasle edo holako zerbeit Miarritzen”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
azkarate -
(2000)
ORP.MAISMED , III. kap., 95. or.
(...)
Du même fait résulte le développement des références de la domonymie à l’idée générale de hauteur directement exprimée d’abord par gain “hauteur, position élevée, au-dessus de” formant des composés comme bidagain, gainxuri, mendigain, argain, mokozugain, mehakagain, etc., parfois réduit à un -ain terminal qui peut se confondre avec d’autres éléments (suffixe anthroponymique: voir plus loin). Plus fréquents encore divers termes proches de la même base comme garai “élevé, situé en haut”, garate “lieu élevé”, goiti “haut, vers le haut”, goien “le plus haut”, statistiquement prédominants par rapport à leurs antonymes nommant le “bas” (voir plus loin). Ces termes peuvent former des domonymes à eux seuls, certains très courants comme garate partout, garai et goiti plus spécialisés en Mixe et Soule, ou entrant dans toutes sortes de composés: garatehegi, elizagarate azkarate, etxegarai, elizagarai, irigarai, garaikoetxe, irigoien, etxegoien, goienetxe, larragoien, hegigoien, laskoiti, irigoiti etc.
(...)Zer: Leku-izena
Non: Euskal Herria
Jatorria: ORP.MAISMED -
ascarat, azkarate -
(2000)
ORP.MAISMED , V. kap., 243. or.
(...)
Ascarat, en basque Azkarate
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
johanes d'escarat, escarat -
(2000 [1256])
ORP.MAISMED , I. kap., 19. or. [L. d'Or Bay., LXXIII]
(...)
1256, LXXIII: Marie dame de la “maison” de Bardos (Maria domina domus de Bardos: “Salle” de Bardos) et son beau-frère Sancius Lupi ayant engagé une part de la dîme de Berriots (maison noble et domaine à Ustaritz), le neveu de ce dernier Johannes d’Escarat chapelain d’Escarat (Salle d’Ascarat en Baïgorry) engage la moitié restante, l’un des garants étant Bernardum de Chiverri (“Etcheberri” maison d’Ustaritz)
(...)Zer: Emailea, jauregia [Azkarate]
Non: Bardoze, Baigorri
Jatorria: ORP.MAISMED -
ascarat -
(2000 [1350-1353])
ORP.MAISMED , I. kap., 44-45. or. [Comptos]
(...)
La taxe de monnayage de 1350-1353 [...] ascarat. // joh(a)n sey(nor) d(e)la lana. // joh(a)n de saut // miqueu de goyeneche. // arnalt de arspille // int(errogados) d(e)los dic(to)s artic(u)los sobre leur jura. al VIII ar(ticu)lo // es a ssab(er) si alguno tiene bienes d(e)los finados sin h(er)ed(er)os, // dixiero(n) // q(ue) la casa de orça infançona desemp(ar)ada de h(er)ed(er)os car n(on) // p(ar)ece ni(n)guno tiene // ga de liçaraçu dic(t)o heruy la tiene // it- d(e)los ot(r)os artic(u)los dixier(o)n q(ue) no(n) sabe(n) ren. // Ot(r)ossi dixiero(n) q(ue) ay .x. casas de lauradores q(ue) puede(n) pagar monedage. es // assaber // goyen eche. // Urrutia // larreguj. - pobre e(m)p(er)o pago .vi. s(ueldos). // Erspilla la nau. // larrayri. // harizpe. pobre pago iii s(ueldos). // yrigoyen. // ilçaurspe. - pobre. pago .iii. s(ueldos). // yriuarren. // laxaldea. // Et d(e)las d(ic)tas casas an pagado monedage (…) a ga arnalt de yuarrola et q(ue) non sabe(n) mas d(e)los d(ic)tos artic(u)los (…) ga arnalt reconoçe e(n) su lib(r)o auer reçebido los d(ic)tos .xl. s. // Assi resta(n) en la d(ic)ta uilla por pagar .xx. s. // ascarat. // It- fue d(e)nu(n)çiado q(ue) machi(n) seynor d(e) loyçuuieta casa i(n)fa(n)çona se tiene por infanço(n) enp(er)o es fijo de uillano de m. fferrandiz de sarassa d(e)una uilla q(ue) auja en bazta(n). [“Ascarat. // Johan maître de La lana (“Larrea” maison noble), // Johan de Saut (nom d’origine: pas de maison de ce nom à Ascarat), // Miqueu de Goyenetche (le -ch- espagnol est une affriquée), // Arnalt de arspille (maison “E(r)spila”) // interrogés sous serment sur les dits articles, au 8e, à savoir si quelqu’un tient des biens des décédés sans héritiers ont dit que la maison de orça infançonne (cette maison infançonne “(H)orza” d’Ascarat n’est citée par son nom que dans ce seul document médiéval connu, mais existait encore au XVIIIe siècle) dépourvue d’héritiers car il n’en paraît aucun est tenue par Garcia de liçaraçu (“Leizaratzu” maison noble de Baïgorry) dit heruy (sans doute le mot “héros” comme surnom probablement moqueur). // It- ils ont dit qu’ils se savent rien des autres articles. // De plus ils ont dit qu’il y a 10 maisons de laboureurs qui peuvent payer monnayage, à savoir: Goienetxe, Urrutia, Larregi - pauvre mais a payé 6 sous -, Erspila la neuve, Larrairi, Harizpe - pauvre a payé 3 sous -, Irigoien, Ilzaurzpe (pour “Inzaurzpe”) - pauvre a payé 3 sous -, Iribarren, Latsaldea. // Et des dites maisons il a été payé monnayage à Garcia Arnalt d’Ibarrola et ils ne savent rien de plus des dits articles. (…) Garcia Arnalt reconnaît avec son livre avoir reçu les dits 40 sous. // Ainsi il reste à payer pour la dite ville 20 sous. // Ascarat. // It- Il a été dénoncé que Machin (diminutif de “Martin”) maître de loyçuujeta (“Lohizubieta” n’est pas citée en 1366 mais en 1412 et existe toujours) maison infançonne se tient pour infançon mais il est fils de laboureur de M(artin) fferrandiz de sarassa (ce nom désigne la vallée de “Salazar” en Navarre) d’une ville qu’il avait dans le Bastan.”]
(...)Zer: Herria
Non: Garazi
Jatorria: ORP.MAISMED -
atzcarat -
(2000 [1366])
ORP.MAISMED , III. kap., 108. or.
(...)
(h)aitz “pierre, rocher” [...] 1) à az- comme dans le nom de la vallée béarnaise d’Aspe qui est aussi le nom du village d’Asme et de sa “salle” avant la nasalisation moderne de l’occlusive 1365 la sale d’azpe, 1412 azpe, dans celui d’Ascarat en Baïgorry 1366 atzcarat et de la maison homonyme d’Iholdy 1412 azquarat, des maisons de Soule à Montory et Chéraute aspechea, la forme primitive étant inscrite en toponymie ibérique de documentation plus précoce 1007 ayçpe (mais déjà en Alava 1025 hazpurua); à Urrugne une maison est notée en 1587 ascoue (voir plus loin), et à Saint-Palais en 1350 ascuele
(...)Zer: Herria
Non: Garazi
Jatorria: ORP.MAISMED -
azkaratekoa -
(2001)
LAR.EARTZ , 320
(...)
Girixtinoek ere ara berriak ari dituzte hartzean: laboraria Ezterentzubitik Donibanera bere bankoarendako jinen den bezala, edo Azkaratekoa Izpurako Laborarien Etxerat bere onkailu edo tresnen erosteko (…)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Azkarate: azkaratear -
(2002)
ARAUZ.122 128 133 , Euskera, XLVII (2002, 2), 716. or.
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Azkarate: azkaratear -
(2002)
ARAUA.122 , Euskera, XLVII (2002, 2), 717. or.
(...)
Azkarate (euskara); Ascarat (ofiziala). Herritar izena: azkaratear.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ARAUA.122 -
Azkarate: azkaratear -
(2003)
ARAUZ.122 128 133 , Euskera, XLVIII (2003, 2), separata, 12. or.
(...)
Azkarate (euskara); Ascarat (ofiziala). Herritar izena: azkaratear.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ARAUZ.122 128 133 -
ascarat -
(2004)
IGNF.TDAT , 1346
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
ascarat -
(2004)
MOR.NLPBG , 22. or.
(...)
Aitz // Le basque aitz est un des noms de la pierre. Il peut varier et se présenter sous les formes az, iz, ahaiz ou même ez [...] Citons encore Ascarat (64) composé de aitz et garate "lieu d'élévation rocheuse"
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: MOR.NLPBG -
azkarate / ascarat -
(2004)
SAL.NBHIZ , 103-105
(...)
Ahoz bildutako lekukotasunak: Azkáate (A. Kaminondo, P. Kamino), Azkáate, azkáatjaRá, Azkáatén (E. Larre). Etimologia azalpenak: Luchairek (1873: 183) Nafarroako Azcarate Az-gara-te zatitzen du eta errotzat gar duen garai ‘haut, supérieur’ hitzaren eratorrietan sartzen du, Garai, Garayoa eta besterekin batean. Hatanek (1895: 16) ‘arro tokia’ dela dio eta karrikaren itxura arro baten antzekoa dela; beste batzuen arabera As-garate ‘gainaren oina’ dela gehitzen du. Gavelek (1931: 42) aitz¬-etik atera den az ‘harria, haitza’ eta garate-z osaturik dagoela uste du; bigarrenaren lehen ahostuna ahoskabetu egin da, euskaraz ohikoa den bezala, -z-ren ondoan. Toponimoaren adiera «lieu de la roche haute» da autore honen arabera. Mitxelenak (AV, 21, 107, 257) haitz dakusa lehen osagarritzat eta garate bigarrentzat; hondarreko honen barrenean, bestalde, gara ‘gaina’ eta ate ‘atea, zintzurra, potxea’ daude errenteriarraren iritzian. Nolanahi ere, lan berean (AV, 256) gara-ren izaera zalantzan jartzen du: “En cuanto a gara «elevación, altura», sigue siendo para mí un enigma lexicográfico: lo único de cuya realidad no se puede dudar es garai” [Ikus Gavel (1929: 194)] Lemoinek (1977: 195) beste hanka-sartze handi bat egiten du oraingoan, ezkaratz baitakusa bai Baxenabarreko Ascarat-en eta bai Nafarroa Garaiko Azcarate-n ere. Dauzat & Rostaingek (1983 [1963]: 31) lehen osagaia euskarako as, aitz ‘pointe rocheuse’ dela uste dute, eta bigarrena latineko quadratus ‘karratua’-tik atera dela. Orpustanek (1990: 128-129) bi bide dakuski izen honen nondikakoa azaltzeko: azkar fitonimoa + ate lehenik, hau da, ‘lieu d’érables’ edo ‘porte des érables’, edo bestela, egiantz handiagokoa iruditzen zaiona, *aitz-garate. Beranduagoko beste lan batean (2002f: 71-72) Azkarate euskal toponimian ohikoa dela dio eta honen adiera ‘hauteur rocheuse’ datekeela.
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
ascarat -
(2004)
MOR.NLPBG , 32. or.
(...)
Gar, harri // Ce très vieil oronyme préindoeuropéen est connu dans de nombreuse langues tantôt sous la forme kar, tantôt sous la forme gar avec sonore initiale. En basque il existe sous les deux formes. La première forma kar a donné karre en proto-basque, puis harri "pierre, roche" avec passage de k à h et fermeture de e en i [...] Le basque garate "col" est sans doute formé de gar en composition avec ate "porte, passage" ou avec le suffixe -ate "lieu" (variante du suffixe -eta) comme à Garatégaina sur la commune d'Ascarat (64) dont le nom s'explique précisément par aitz-garate "lieu d'élévation rocheuse"
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: MOR.NLPBG -
azkarate -
(2005)
IP.TOP.IKER , LLAP
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
azkarate -
(2006)
IP.TOP.IKER , BBAP
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
ascarat / azkarate -
(2008)
IP.TOP.IKER , 10
(...)
64066 udal-kodea IGNFren arabera. IGNF Generikoa: COMM: Chef-lieu de commune. IGNF UTM X: 30798; UTM Y: 10308
(...)Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
ascarat -
(2009)
MTNA100 , 640/4780
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: MTNA100 -
ascarat: azkarate (azkaratiarr) -
(2010)
ORP.NTB , § 161, 87-88. or.
(...)
Ascarat, Azkarate (Azkaratiarr) (ascarat 1106, escarat XIIIe siècle, azcarat 1350, atzcarat 1366, azquarat 1413) // La montée un peu abrupte qu’il faut franchir en quittant Uhart-Cize pour accéder au hameau central d’Ascarat en explique le nom, composé de aitz “rocher” ici dans une de ses formes habituelles après réduction de la diphtongue (voir Asme et Ascain), et de garate “lieu haut”, soit “hauteur de rocher” (suffixe -te plutôt que composition avec athe “porte, passage”), même si l’appellation est un peu emphatique par rapport à la topographie réelle, ce qui est tout de même fort courant en toponymie. Plusieurs autres toponymes anciens indiquent ici aussi la position haute comme Etxegoien, Goienetxe, Irigoien, Larregoien, Harregi. Le même toponyme dans des conditions topographiques semblables est porté par une maison médiévale d’Iholdy (1366 atzcarat), et se répète encore en Guipuscoa. Vu l’extrême fréquence du nom Garate en nom de maison médiévale (voir Garatehegi en Cize), il n’est pas utile de chercher une autre explication, par exemple avec azkarr “érable”, forme réduite d’aztigarr selon toute apparence et qui a une vibrante forte. Il est tout à fait exclu, en revanche, sémantiquement et phonétiquement, que ce nom ait quelque rapport que ce soit avec le paronyme ezkaratz “entrée, vestibule ou cour couverte ancienne sur laquelle s’ouvre la porte d’entrée” et aussi “cuisine, coin de feu” en dialecte biscayen (la cheminée est aussi à l’entrée dans la maison ancienne des Landes), et bien davantage encore qu’il y ait eu là le gascon moderne escart (88 [LEMOINE, J., op. cit. [Toponymie du pays basque-français et des pays de l’Adour, Paris Picard, 1977] p. 195])
(...)Zer: Herria
Non: Baigorri-Ortzaize
Jatorria: ORP.NTB -
le bourg, le hameau -
(2015)
ANN.MAIR , www.annuaire-mairie.fr/rue-ascarat.html (Autres types de voie)
Zer: Kartierra
Non: Azkarate
Jatorria: ANN.MAIR -
ascarat -
(2017)
INSEE.64.17 , 1.12.066, 4. or.
(...)
Arrondissement: 1 / Canton: 12 / Commune: 066 / Communes: Ascarat / Population totale: 341 / Population municipale: 317 / Population comptée à part: 24
(...)Zer: Udalerria
Non: Pirinio Atlantikoak
Jatorria: INSEE.64.17
- Ascarat (ofiziala)
- Ascarat (frantsesa)
Lege-oharra
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
