Pertsona-izenak
Aldude - Lekuak - EODA
Aldude (Herria, kartierra, udalerriko auzo nagusia)
-
alduides -
(1237)
ORP.TB , 137
(...)
montes de alduides
(...)Zer: Mendiak
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduide -
(1243)
OST.CDR , 116, 197. or.
(...)
sobre la bustaliça que es clamada por nomne Bagaadar Varte, la qual se tiene con la carrera por qual ua homne de Erro a Alduide
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduyde -
(1284)
OST.CDR , 290, 371. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduide -
(1300)
OST.CDR , 343, 458. or.
(...)
les altres bustalizes que us aviem en Alduide en Erro d’Alduide
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduyde -
(1302)
FDMPV.026 , 117, 562. or.
(...)
Sapien toz aquels qui esta present carta veyran e hoiran com io Sancho Lopiz, filz de don Lop Sanz, lo pastor qui fo, reconoissent primerament la mia criazon qual a mi faran e fan les hondraz e religios payres e seynors Graçia Lopidz, per la gracia de Deus prior del Hospital de Ronçauals, e lo conuent de aquel meteiss logar, desent parandanz al ben e a la seruissi e a la merçe que io ey de reçebre en el dit Hospital, e sobre tot aço uolent e deseant ser parçoner de tot les bens temporals e spiritals que se fan e se faran el dit Hospital en tot ses menbres, dei del dia d'uey en auant, de bon coraçon e con franqua uolontat a Deus e a Sancta Maria de Ronçauals e al prior e al conuent d'aquel meteiss logar, pera totz temps del segle, totes les mies bustalizes, herrbes e aigues que io ey ni a mi pertayn ad auer en qualque manera se uol, en Aguira, en Alduyde, en Baygorri vizcaya, les qualques bustalizes, herrbes e aigues son clamades per nompne en basconz: Gauarruide, Ordetaran, Orachuegune, Dinduz, Urdinayzpuru, Orbara, Liçarrduy, Dolarin eguia, Cuuiayçaga, Çuaçeta ondarra, Sabucoydu, Aguirreuie, Olauerrieta, Çamilola hualde, Çamilola arteta, Camilola goyena, Ameyssetola, Olalpide, Orordiola, Arburu derraga, Legarrça hualdea, Legarrça arteta, Legarrça goyena, Aroçola, Çauacua, Equissoyen, Urriztuya cicoq, Arrburu ariztuy, Saissegune; con intrades e con issides, con errbes e aigues, e con toz lurs dreiz e paistures que les sobredites bustalizes han e deuen auer en qualque manera se uol.
(...)Zer: Ibarra, Mendigunea
Non: afarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldu(y)de -
(1353)
IKER.27 , 181
(...)
Guretako ez dago arrunt garbi Aldude den ala Alduyde, lehena dela irudi badu ere. Gertatzen dena da hondarreko letra zirriborratua dagoela eta gainean de idatzi dutela (Goihenetxek berak, antza). Hondarraitzineko letra y dela ematen du, baina bukaerako zirriborrotik sobera hurbil dago gauzak garbi ikus eta erran ahal ditzagun
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1353 [1966, 2011])
NAN.C , 9.III & IV [IKER.27, 159. or. (Les Aldudes)]
(...)
aldude 1353 (Archiv-Nav.9.III & IV)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
aldu(y)de -
(1374)
IKER.27 , 181
(...)
Guretako ez dago arrunt garbi Aldude den ala Alduyde, lehena dela irudi badu ere. Gertatzen dena da hondarreko letra zirriborratua dagoela eta gainean de idatzi dutela (Goihenetxek berak, antza). Hondarraitzineko letra y dela ematen du, baina bukaerako zirriborrotik sobera hurbil dago gauzak garbi ikus eta erran ahal ditzagun
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduyde -
(1374)
ORP.TB , 137
Zer: Leku-izena
Non: afarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1374 [1966, 2011])
NAN.C , 87. 8.V, 29.I.A fol. 16 r°, fol. 26 v° [IKER.27, 159. or. (Les Aldudes)]
(...)
aldude [...] 1374 (Archiv-Nav.87. 8.V, Archiv-Nav.29.I.A fol. 16 r°, ibid. fol. 26 v°)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
aldu(y)de -
(1381)
IKER.27 , 181
(...)
Guretako ez dago arrunt garbi Aldude den ala Alduyde, lehena dela irudi badu ere. Gertatzen dena da hondarreko letra zirriborratua dagoela eta gainean de idatzi dutela (Goihenetxek berak, antza). Hondarraitzineko letra y dela ematen du, baina bukaerako zirriborrotik sobera hurbil dago gauzak garbi ikus eta erran ahal ditzagun
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduyde -
(1381)
ORP.TB , 137
Zer: Leku-izena
Non: afarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1381 [1966, 2011])
NAN.C , 44.11.I [IKER.27, 159. or. (Les Aldudes)]
(...)
aldude 1381(Archiv-Nav.44.11.I)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
aldude -
(1381, 1382 [1966, 2011])
NAN.C , 44.11.II [IKER.27, 159. or. (Les Aldudes)]
(...)
aldude [...] 1381, 1382 (Archiv-Nav.44.11.II)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
aldu(y)de -
(1382)
IKER.27 , 181
(...)
Guretako ez dago arrunt garbi Aldude den ala Alduyde, lehena dela irudi badu ere. Gertatzen dena da hondarreko letra zirriborratua dagoela eta gainean de idatzi dutela (Goihenetxek berak, antza). Hondarraitzineko letra y dela ematen du, baina bukaerako zirriborrotik sobera hurbil dago gauzak garbi ikus eta erran ahal ditzagun
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldu(y)de -
(1392)
IKER.27 , 181
(...)
Guretako ez dago arrunt garbi Aldude den ala Alduyde, lehena dela irudi badu ere. Gertatzen dena da hondarreko letra zirriborratua dagoela eta gainean de idatzi dutela (Goihenetxek berak, antza). Hondarraitzineko letra y dela ematen du, baina bukaerako zirriborrotik sobera hurbil dago gauzak garbi ikus eta erran ahal ditzagun
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduyde -
(1392)
ORP.TB , 137
Zer: Leku-izena
Non: afarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1392 [1966, 2011])
NAN.C , 67.13 VI [IKER.27, 159. or. (Les Aldudes)]
(...)
aldude 1392 (Archiv-Nav.67.13 VI)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
alduide -
(1400)
ARV.CALD , 338. or.
(...)
et yermos de Alduide, y de Luzaide, clamado Valcarlos, et con los terminos de las tierras de Sisa, et de Oses, et de Baztan
(...)Zer: Soila
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
los alduides -
(1413)
CAID.CAGN.COMP , XXX, 80, 41. or.
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudes -
(1612)
ARV.CALD , 256. or.
(...)
Les differends d’Aldudes, nostre betail d’Aldude, les monts d’Aldude
(...)Zer: Mendiak, Herri basoa
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1612)
ARV.CALD , 256. or.
(...)
Les differends d’Aldudes, nostre betail d’Aldude, les monts d’Aldude
(...)Zer: Mendiak, Herri basoa
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1612)
ARV.CALD , 263. or.
(...)
pour raison des bois et montagnes d’Aldude
(...)Zer: Basoa, Mendiak
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduide -
(1614)
ORP.TB , 137
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduide -
(1614)
RAY.DTBP , 4
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduyda -
(1638)
O.NUV , passim
(...)
alduydensibus (II, XII. kap., 252. orr. [0769. orr.]) // alduyda (II, XII. kap., 253. orr. [0770. orr.]) // alduyda (index, s.v. alduyda [1079. orr.]) // alduydenses (index, s.v. alduyda [1079. orr.])
(...)Zer:
Non:
Jatorria: O.NUV -
alduideco hegaletan -
(1643)
Ax , 6
(...)
Çu içan çara Echaus, mendi Pyrinioetan, Alduideco hegaletan, bethiere centinela, eta beguiraille beçala, iratçarriric dagoen iauregui eta gaztelu handi, eder, noble hartaco ?eme”
(...)Zer: Mendia magala
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduideko -
(1643)
Ax , 3
(...)
Zu izan zara *Etxaus, mendi *Pirinioetan, *Alduideko hegaletan, bethiere zentinela, eta begiraille bezala, iratzarririk dagoen iauregi eta gaztelu handi, eder, noble hartako seme
(...)Zer: Mendia magala
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: OEH.ONOM -
alduide -
(1643)
Ax , 6
(...)
Alduideco hegaletan, 'en las faldas de los Alduides'
(...)Zer: Mendia magala
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: AG.M.FPTPF -
les aldudes succ. -
(1756-1815)
CASS , 140
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: CASS -
Aldude -
(1826)
LECL.GRAM , 170 s.v. ARRONDISSEMENT DE MAULÉON.
(...)
ARRONDISSEMENT DE MAULÉON. […] Aldude
(...)Zer: Udalerria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduideko -
(1830+)
Añ.GGero , 6
(...)
Zu izan zara, *Etxaus, Mendi *Pirineoetako *Alduideko egaletan beti zentinela ta begiratzalle legez irazarririk dagoan Jauregi ta Gaztelu andi, eder, noble atako Seme
(...)Zer: Mendi magala
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: OEH.ONOM -
Aldude -
(1835)
Arch.Gram , 207
(...)
Arrondissement de Mauléon / CANTON DE SAINT-ETIENNE-DE-BAÏGORRY [...] En Français: Aldudes... Population: 1160
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: Arch.Gram -
alduderat -
(1853)
Hb.Esk , 77
(...)
Bidachunetic hasiz higan Alduderat, / Eta Arneguin gaindi ethor Heletarat”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduderat -
(1853)
Hb.Esk , 77
(...)
Ez dezaket izenda nor den seinalatzen, Edo herri bakhotxak zein duen prezatzen; *Bidaxunetik hasiz higan *Alduderat, Eta *Arnegin gaindi ethor *Heletarat, Sobra izen liteke bidean hartzeko; Utziren ditu behin, gero ikusiko
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
alduden -
(1853)
Hb.Esk , 116
(...)
*Alduden hil izan da *Larrondo gazterik, Errotor guti baita aldiz halakorik; Iloba bidetan du aphez egiteko, Itxuren arabera, badu gai laneko
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
alduides -
(1856)
TL.EF.TR.MUG , 47. or. [M.103], 48. or. [M.119], 56. or. [M.148], 59. or. [M.151, 155]
(...)
Hay una cruz a los 109 metros en Arrigorri-buztana. Van todavía los límites por la divisoria de vertientes pasando por Arrigorricogaina hasta Arrigorrico-lepoa; pero desde aquí corren por el camino que está al pie del pico de Auza hasta el portillo de Elgaiza, desde donde prosiguen por las crestas de Zacanecoorgaina y demás que separan los valles de Baztán y Alduides, dejando para el primero de estos la porción comprendida entre la cumbre de Auza y el camino citado, por ser este necesario para el paso de los ganados españoles, y en equitativa compensación del trazado que se adoptó entre los mojones 99 y 100 [...] Medidos 486 metros sobre la misma altura de Elocadi, donde la cresta se dirige al Sur, formando un ángulo saliente a la parte de Alduides [...] A distancia de 300 metros, en Beordeguico-lepoa, 10 metros al Este del camino que va del valle de Erro a Alduides [...] Otra cruz a los 970 metros en una roca al Sur del camino que va de Alduides a Roncesvalles por los portillos de Urtarai y Atalosti [...] A los 130 metros en la cima más inmediata de Lindus-balsacoa, llamada Lindus-goitia, que dá aguas por una parte del río Valcarlos y por otra al arroyo de Aguira, que va a Alduides. Desde este punto hasta Mendimocha, la línea que separa las dos Naciones, va siempre por las crestas vertientes a los dos valles de Valcarlos y Alduides.
(...)Zer: Ibarra
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: VIGSA.MUG -
aldudes (les) -
(1863)
RAY.DTBP , 4b
(...)
ALDUDES (LES), con. de Saint-Étienne-de-Baïglorry. - Alduide, 1614 (tit. de la Camara de Comptos). - Aldudes est le nom donné à toutes les montagnes qui bornent la vallée de Baïgorry du côté de l'Espagne
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: RAY.DTBP -
les aldudes -
(1863)
RAY.DTBP , introduction XIV
(...)
3° CANTON DE SAINT-ÉTIENNE-DE-BAÏGORRY. // (10 communes, 11,282 habitants.) // Les Aldudes, Anhaux, Ascarat, Bidarray, la Fonderie, lrouléguy, Lasse, Ossès, Saint-Étienne-de-Baïgorry, Urepel
(...)Zer: Udalerria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: RAY.DTBP -
aldudec -
(1877)
ZBY.EPB , 89
(...)
Baïgorric, Aldudec, Garacico herriec urrun dituzte burdin bideac”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudar -
(1877)
ZBY.EPB , 89
(...)
Baïgorriar, Aldudar, garaztar eta Zuberotar gutiz gehienec, beren oinez egin cituzten beren 60, 70, 80 kilometrac”, Adéma
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
erreka aldudakoa -
(1884-1951)
StPierre , 144
(...)
Eskualdun zonbeit plazer handirekin ikusi ditugu saristatutak, hala nola, Durquet bastidar liotinant apheza bigarren aldikotz eta harekin batean bertze bi eskualdun, bi sarjant, Erreka Aldudakoa, eta Gey Uztaritzekoa”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduda -
(1895)
HAT.VPBF , 16
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduden -
(1903-1915)
JE.ID3 , 45
(...)
Pesta ederra, aurten, Alduden. Elektrika-argiak edertzen ere baitzuen (...)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduden -
(1903-1915)
JE.ID3 , 66
(...)
Alduden abere merkatu puska bat egiten baita, guziz neguan, baluke bertzalde tresna harek zer egin”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudan -
(1903-1915)
JE.ID3 , 68
(...)
Bertze zerbeit, orai. Eskualdunak ez du Aldudan berri heltzale harturik nehor”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudetik -
(1903-1915)
JE.ID3 , 70
(...)
Egun, betan, eskualde beretat, badoatzi Aldudetik hamar mutiko eta neskato bat”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduderat -
(1903-1915)
JE.ID3 , 7
(...)
1856an, Napoleon hirugarrena zelarik Frantziako buruzagi, etorri zen Alduderat haren ministroetarik bat”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudan gaindi -
(1903-1915)
JE.ID3 , 71
(...)
Elizondotik, Auritzeraino ohi den harat hunata urririk eginen dute, Aldudan gaindi, Baztaneko kabalek, bidean jaten gelditzea ez zeielarik bizkitartean sori”
(...)Zer: Mendigunea, Herri basoa
Non: Nafarroa Beherea, Nafarroa Garaia
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduda -
(1903-1915)
JE.ID3 , 73-74
(...)
Bainan hortakotz nahi lituzke lehenik bildu zortzi edo bederatzi mila libera, Banka, Alduda, eta Urepel hiru herrien artean”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudar -
(1903-1915)
JE.ID3 , 81
(...)
Iturri maiteñoaren galtzea nahigabe zitaken Aldudar guzientzat”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudar -
(1903-1915)
JE.ID3 , 109
(...)
Goizeko bederatzietan, bleka partida esku huts; hiru Aldudar hiru Bankarren kontra”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Aldude (Les Aldudes) -
(1905)
AZK.DICC , XXIX
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1911-1917)
LAC.PBALD , 170
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduden -
(1911-1944)
OX.ALEG , 256
(...)
Zaldubi zela –diote berriz– urez Alduden arrailtzen, / Han zituela koplak mendian aingirak bezala biltzen (...)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1921-1925)
AZK.CPV , 5
(...)
Aldude eta Banka (...) Alduden gizonik ez”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduden -
(1921-1925)
AZK.CPV , 5
(...)
Aldude eta Banka (...) Alduden gizonik ez”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1921-1925)
AZK.CPV , 39
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1921-1925)
AZK.CPV , 0196. zkia., I. lib., 0285. or. [03. lib., 034. or.]
(...)
Leku-izena [LA, Azkaine, Alduden gizonik ez]: Alduden gizonik ez
(...)Zer:
Non:
Jatorria: AZK.CPV -
aldude -
(1921-1925)
AZK.CPV , 0196. zkia., I. lib., 0285. or. [03. lib., 034. or.]
(...)
Leku-izena [LA, Azkaine, Alduden gizonik ez]: Aldudeko gizonak batzuk tuzu
(...)Zer:
Non:
Jatorria: AZK.CPV -
aldude -
(1921-1925)
AZK.CPV , 0446. zkia., I. lib., 0575. or. [06-a lib., 021. or.]
(...)
Leku-izena [NA, Bozate (Baztan), Aldude eta banka]: Aldude eta Banka, urbilena Baigorri,
(...)Zer:
Non:
Jatorria: AZK.CPV -
aldude'n -
(1926)
ETX.EEI , Euskera III-IV (1926), 106. or.
(...)
Landaŕte (Aldude'n...)
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ETX.EEI -
aldude (aldudarr, aldudetarr) -
(1926)
LHA.DICC , XXXV, 31
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudetako mendi azpiraino -
(1928-1936)
ZUB.ARTB , 398
(...)
Alta, badakitenek diote bidia aise egin ditaikela, Iruñetik Aldudetako mendi azpiraino, dena erreka sahetsetik goiti”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduderako erregebidea -
(1928-1936)
ZUB.ARTB , 407
(...)
Gure alkatia (mera) Madrid-en arizan da lanian Ministroarekin nahiz Iruñetik Alduderako erregebidea egin dadien. Badakizie Aldudeko eskualdeak bere muga sartzen duela Iruñeko alderat eta arras hurbiltzen direla”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudeko eskualdeak -
(1928-1936)
ZUB.ARTB , 407
(...)
Gure alkatia (mera) Madrid-en arizan da lanian Ministroarekin nahiz Iruñetik Alduderako erregebidea egin dadien. Badakizie Aldudeko eskualdeak bere muga sartzen duela Iruñeko alderat eta arras hurbiltzen direla”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude (aldudar) -
(1966)
DASS.HHIE , 162
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1966)
IKER.27 , 181
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude (los aldudes) -
(1966)
AZK.EDIAL , 37 C
(...)
Dialecto bajo navarro
(...)Zer:
Non:
Jatorria: AZK.EDIAL -
aldudes: aldude, aldudar -
(1966)
DASS.HHIE , 6. or.
Zer: Herria
Non: Baigorri
Jatorria: DASS.HHIE -
les aldudes (aldude) -
(1966 [2011])
IKER.27 , 159. or. (izenburua)
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: IKER.27 -
alduden -
(1967)
BARB.LF.SLITV , 139 (Ch. Bécas)
(...)
Michel Dibildox, erretor egon denak Alduden, / Du egun gogotik hartzen Iriburu, dena den (…)” Bécas
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude -
(1974)
LIZ.LUR , 59. or.
(...)
Baigorri-Orzaize lehengo eskualde biek, gaur kantonamendu eskualde bakar bat osatzen dute, Baigorriko hiria (St. Etienne-de-Baigorry) hiriburu delarik. Hamaika herri dira guztiz: Aldude, Banka, Urepele, Baigorri, Irulegi, Lasa, Anhauze, Azkarate, Orzaize, Bidarrai, Arrosa
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: LIZ.LUR -
Aldudes: Aldude -
(1974)
TXILL.EHLI , 164 B
Zer: Leku-izena
Non: Euskal Herria
Jatorria: TXILL.EHLI -
aldude -
(1976)
Xa.Odol , 16
(...)
Irakur hortako zer duen kantatzen Baigorri, Aldude, Urepele, Hazparne herrieri, bai-eta Nafarroa eta Gipuzkoari. Baina ezkila bakoitzak bere danga mota izaki, eta Xalbadorrena, egia errateko, berezia da, berak dioen bezala (…)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude’tik -
(1976)
Xa.Odol , 32
(...)
Gure hauzoan bazen, orai hemen bizi ez bada ere, gizon bat Aldude’tik hunarat ezkontzaz jina”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude’ko harriet -
(1976)
Xa.Odol , 43
(...)
Kantatu izan nuen ere Aldude’ko Harriet edo Premundo zenarekin”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudarreri -
(1976)
Xa.Odol , 89
(...)
Aldudarreri ez omen zitzaioten ontsa iduritu gauza hori, eta urepeldar gizon heiek, Meharoztegi’n barna Banka’rat, aldudarrek etzitzaten ikus zertan zabiltzan, joaiten omen ziren apezpikutegirat”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudes: aldude (aldudar) -
(1978)
E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 317. or.
Zer:
Non:
Jatorria: E.EUS.UD -
aldude (aldudar) -
(1979)
E.UDAL , 99
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudes (les): aldude (aldudar) -
(1979)
E.UDAL , 14
Zer:
Non:
Jatorria: E.UDAL -
aldudes -
(1986)
IGNF.25 , 1346 ouest
Zer: Herria, udalerriko auzo nagusia
Non: ALDUDE
Jatorria: IGNF.25 -
alduderat -
(1990)
LF.EUSLIT , 276
(...)
Lekornen iragan zituen lau urthe eta Elosu mirikuak Alduderat joan-arazi zuen”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudako jaun mirikuaren famak -
(1990)
LF.EUSLIT , 277
(...)
Nun nor zitakeen ez zuten aise xilatu; bainan, azkenean jakiten ez denik ez baita, aho-mihitan kurritu zuen Aldudako Jaun mirikuaren famak”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudan -
(1990)
LF.EUSLIT , 284
(...)
…ohartzen zenean eri bat diru-beharretan zela, bazakien nola alha, alegia deus-ez, osagarriarekin, haren moltsa! Aldudan bezala Kanbon ere hainitzek frogatu dute miriku gixako horren arrabots gabeko urrikalmendua”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldude (aldudarr, aldudetarr) -
(1990)
ORP.TB , 137
Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
alduides -
(2000 [1237])
ORP.MAISMED , III. kap., 99. or.
(...)
Le composé aldabe littéralement “bas de versant” a donné le mot aldapa “versant” dont les variantes en noms de maisons reproduisent les réalisations phonétiques dialectales: en Labourd à Ustaritz 1249 aldave (actuellement “Aldabia”) et tardivement relevé à Urrugne 1598 aldappe, en Basse- Navarre à Suhescun 1349 el campo de juso aldave et en Ostabarès et Mixe: à Arhansus 1412 aldabe, à Sorhapuru 1351 aldabe (le Censier de Soule conformément à la phonétique souletine écrit altabe, mais le nom actuel est “Aldabia”), à Saint-Palais 1350 aldava. Le nom a eu une fortune particulière en Soule dans la forme dialectale altabe et ses composés à Lichans (deux maisons), Suhare, Charritte-de-Haut (deux maisons), Montory, Aussurucq, et à Licq altape. Avec alde en premier terme en Soule la même phonétique fait altaparro (le second terme -parro peut représenter une forme altérée de berr(h)o “broussaille”: voir plus loin) à Mendy, et ailleurs à Alciette en Cize et Lasse 1350, 1366 aldacurru (avec urru “au-delà”: voir plus loin), à Larressore 1249 alduyda (si ce nom a donné l’actuel “Aldaya” ce devait être une cacographie pour aldabea sinon pour aldaia: voir plus loin) qui est aussi le nom des “Aldudes” (1237 alduides, 1374 alduyde). A Saint-Jean-de- Luz 1233 jaldai reste peu explicable, sauf si c’est une variante locale ou un ancien composé du dérivé aldai “pente” tôt attesté (1150) en zone ibérique
(...)Zer: Ibarra
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
alduyde -
(2000 [1374])
ORP.MAISMED , III. kap., 99. or.
(...)
le nom des “Aldudes” (1237 alduides, 1374 alduyde)
(...)Zer: Ibarra
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
alduyde -
(2000 [1374])
ORP.MAISMED , III. kap., 149. or.
(...)
La question reste entière de savoir si pour 1374 alduyde nom ancien des Aldudes (comme pour 1249 surayde “Souraïde”), nom cité à Larressore 1249 alduyda, le dernier élément est issu de bide
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ORP.MAISMED -
aldudeko marcel monlong -
(2001)
LAR.EARTZ , 110
(...)
Ezagutzen ginuen elgar guti-aski Aldudeko Marcel Monlong (…), eta Kanboko enpresa-buru izanen zen Aleman (…)”
(...)Zer:
Non:
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Aldude: aldudar -
(2002)
ARAUZ.122 128 133 , Euskera, XLVII (2002, 2), 718. or.
Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: SAL.NBHIZ -
Aldude: aldudar -
(2002)
ARAUA.122 , Euskera, XLVII (2002, 2), 718. or.
(...)
Aldude (euskara); Les Aldudes (ofiziala). Herritar izena: aldudar.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ARAUA.122 -
Aldude: aldudar -
(2003)
ARAUZ.122 128 133 , Euskera, XLVIII (2003, 2), separata, 12. or.
(...)
Aldude (euskara); Les Aldudes (ofiziala). Herritar izena: aldudar.
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: ARAUZ.122 128 133 -
les aldudes -
(2004)
MOR.NLPBG , 148. or.
(...)
Le terme basque pour désigner un chemin est bide [...] et on peut le trouver sous une forme contractée dans Les Aldudes (64) qui est un composé de altu "hauteur" et bide "chemin" attesté Alduide à date ancienne. La même chose vaut pour Souraïde (64) qui est un composé de soro "pré, champ" et bide "chemin"
(...)Zer: Herria
Non: Nafarroa Beherea
Jatorria: MOR.NLPBG -
aldude / les aldudes -
(2004)
SAL.NBHIZ , 91-95
(...)
Ahoz bildutako lekukotasunak: Aldudé, áldudar (EHHA), Aldúde, àldudárra (A. Kaminondo, P. Kaminondo), (etxé horí) òro hár Aldúden dá (E. Etxarren), Àldudé, aldùdaRá, Àldudén (E. Larre). Etimologia azalpenak: Hatanek (1895: 16) euskarazko Alduda izena Altuda ‘gaina’-tik atera dela uste du, Aldude hagitz toki gora baita, autore honen irudiko; soinuez kestione, Trinidadia eta Trinitatia adibidez bi moduotara erraten dela dio. Gavelek azaltzen du (1938) J. Etxepare medikuak zenbaitetan Alduda aldaera erabili zuela, baina hau, Lacombek aitortu zionez, idazleak berak aldudar(r) herritarren izenetik abiatuta asmatu forma besterik ez zela. Erraten du espainoleko Los Alduides izenean oinarriturik ?ez bide zen ohartu Axularrek Alduideco erabili zuela? Alduide forma zaharragoa atera daitekeela eta hemendik, mendebaldeko behe-nafarreran bokal arteko b erortzea ohiko gauza baita, Aldubide ondoriozta daitekeela etimotzat. Honetan, bestalde, bizkaierazko eta gizpuzkerazko hizkera ugaritan gordetako altu-ren aldu aldaera eta bide ezaguna dituzkegu; alegia, ‘chemin du haut’ edo ‘chemin de la hauteur’ besterik ez dateke Aldude. Frantsesez eta espainolez erabiltzen diren pluraleko formak azaltzeko Lacomberen proposamena onartzen du, hau da, herriak behiala gutxienez bi zati zituela dioena, Urepele berandu arte Aldudeko auzoa baizik ez baita izan. Lacombek (1938) Gavelen lantxoa osatzeko egin gehigarri ttipian akort da honek proposatzen duen etimologiarekin eta oroitarazten du 1610eko Alduide forma Raymondek aipatzen duela, Yanguas y Mirandaren Antigüedades del reino de Navarra lanetik hartuta. Urte gutxi batzuk beranduago idatzi artikuluxkan (1942) Gavelen teoriarekiko adostasuna azaltzen du berriz eta gogorarazten Alduda aldaera J. Etxeparek aldudar herritarren izenetik ateratako forma asmatua baizik ez zela. Nolanahi ere, gehitzen dugu guk, J. Saint-Pierre «Anxuberro»-k eta Lafittek ere erabili dute aldaera hori. Lemoinek (1977: 115-116), izen hau euskararen bitartez ezin azal daitekeenez gero, latineko altitudinem proposatzen du etimotzat. Dauzat & Rostaingek (1983 [1963]: 9) mendi baten izenetik atera dela uste dute. Orpustanek zehazten du (1990: 137-138) herri honen populatze iraunkorra XVII. mendekoa baizik ez dela eta lehenago mendiko belagi aldea adierazten zuela, Kintoa alegia. Honen iritzian erdarazko izenaren bukaerako –s analogikoa edo komunztadurakoa da, montes de alduides sintagman. Jatorriari doakionez, Luzaide-ren jendakia dela uste du eta hemen ere bigarren osagaia bide datekeela; lehen osagaiaren nondikakoa, ordea, ez da hain argia: alde ?alda- elkarketan? izan liteke, baina ez du –a- > -u- aldaketaren zergatikoa garbi ikusten, ez eta balio semantikoa ere. Bukatzeko dio espainoleko alto mailegua egokiagoa izan daitekeela, Lemoinek proposatzen duen latineko altitudinem baino. Mitxelenak (AV, 34) *aldu, altu-z dioena ere ikus daiteke.
(...)Zer: Leku-izena, Udalerria
Non: Aldude
Jatorria: SAL.NBHIZ -
aldudes -
(2004)
IGNF.TDAT , 1346
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
aldude -
(2005)
IP.TOP.IKER , LLAP
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
aldude -
(2006)
IP.TOP.IKER , BBAP
Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
aldudes / aldude -
(2008)
IP.TOP.IKER , 4588
(...)
64016 udal-kodea IGNFren arabera. IGNF Generikoa: COMM: Chef-lieu de commune. IGNF UTM X: 29378; UTM Y: 9543
(...)Zer:
Non:
Jatorria: IP.TOP.IKER -
les aldudes: aldude (aldudetarr ou aldudarr) -
(2010)
ORP.NTB , § 173, 94-95. or.
(...)
Les Aldudes, Aldude (Aldudetarr ou Aldudarr) (alduide 1193, montes de alduides 1237, alduyde 1374, 1381, 1392, alduide 1614) // Bien que l’habitat permanent par installation des cadets des anciennes maisons de la vallée (il y ont parfois transporté le nom de leur maison d’origine) date seulement du XVIIe siècle comme en bien d’autres lieux (voir Bidarray, Estérençuby), le nom des Aldudes est documenté depuis très longtemps: ces vastes espaces de la haute vallée de la Nive d’Urepel et de leurs versants montagneux étaient des lieux de pâturage libre que se partageaient la vallée de Baïgorry et celle d’Erro en Navarre, ce qui fit bien des litiges après l’établissement de la frontière au XVIe siècle. Le nom lui n’a guère changé depuis qu’il est cité dans la documentation navarraise au XIIe siècle: réduction de la diphtongue dans le nom basque, et addition d’une marque de pluriel dans le nom roman, dont on voit les origines dans la citation en navarro-castillan de 1237 par accord de pluriel avec l’expression “les monts”. Par sa terminaison il est analogique à Luzaide nom basque de Valcarlos et à celui de Souraïde en Labourd (voir ces noms), et l’explication en est tout aussi problématique, en raison de la difficulté à imaginer une réduction de bide “chemin” à -ide alors que ce terme est toujours reconnaissable dans les noms médiévaux (Eiherabide, Elizabide etc.). Mais comme aucun autre élément connu du lexique basque n’est acceptable en toponymie (en particulier ide “égal, compagnon”), et qu’un nom de maison de Baïgorry précisément Uhide (1350 uhidea) semble indiquer une forme du composé ur-bide “chemin d’eau, ravin”, on peut penser, comme il a été déjà noté, qu’il y a là une formation de caractère exceptionnel ayant donné, sans doute très anciennement, une sous-catégorie des composés de bide. Le premier élément n’est pas facile à identifier non plus: on a pu penser au castillanisme alto “haut”, quoiqu’il faille certainement exclure un emprunt direct au latin altitudine (97 [Ibid. [LEMOINE, J., Toponymie du pays basque-français et des pays de l’Adour, Paris Picard, 1977] p. 115]) qui n’aurait pu aboutir à la forme alduide immuable du XIIe au XVIIe siècle. Mais il y a aussi alde “côté, versant”, et si uhide peut être compris comme “chemin d’eau, versant”, le composé *ald(a)-uhide, avec élimination précoce de l’aspiration en phonétique navarraise, serait un excellent étymon, linguistiquement et topographiquement: “versant du chemin des eaux”
(...)Zer: Herria
Non: Baigorri-Ortzaize
Jatorria: ORP.NTB -
le bourg, le hameau -
(2015)
ANN.MAIR , www.annuaire-mairie.fr/rue-aldudes.html (Autres types de voie)
Zer: Kartierra
Non: Aldude
Jatorria: ANN.MAIR -
aldudes -
(2017)
INSEE.64.17 , 1.12.016, 3. or.
(...)
Arrondissement: 1 / Canton: 12 / Commune: 016 / Communes: Aldudes / Population totale: 322 / Population municipale: 313 / Population comptée à part: 9
(...)Zer: Udalerria
Non: Pirinio Atlantikoak
Jatorria: INSEE.64.17
- Aldudes (ofiziala)
- Aldudes (frantsesa)
Lege-oharra
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
