Pertsona-izenak
Zipriano - Pertsona-izenak - EODA
Zipriano
Latineko Cyprianus izen etnikotik dator, eta hau ciprius 'Txiprekoa' adjektibotik. Kartagoko San Zipriano (III. mendea) kristau idazle garrantzitsua izan zen. H. Knörren ustez izen hau dagoke Kripan toponimoaren oinarrian. Jaia irailaren 16an da. Aldaera: Zipiro.
-
cipriani -
(0320 [1987])
DRPLV , II, 201. or.
(...)
En cuanto a los topónimos en -ain, -ein, sul. -añe, hago las siguientes consideraciones: // Sin entrar en el estudio pormenorizado de los numerosos topónimos principalmente navarros, pues en algunos casos, como ya señaló Caro Baroja, (19), p, 66, puede tratarse de una reducción de -gain, 'parte alta', y en otros pueden esconderse otros hechos, los cuales deben ser estudiados en cada caso, se hace necesario indicar que a veces puede lratarse de simples nombres de persona con sufijo -ani, no en caso genitivo, sino doblete de -ano < -anu, lo que es normal en la antroponimia Iatina, e incluso autóctona posterior. Asi, en la inscripción del siglo IV, CIL, VIII, 20600, Larbaa (Africa), a. 359, (20), tenemos: et dabula it. de lignu crucis, de ter(ra) promis(i)onis, ube natus est Cristus, apostoli Petri et Pauli, nomina marturu Datiani, Donatiani, Cipriani, Nemesani, (C)itini, et Victo[r]ia[i]s ano provi[nciae tr]ecenti viges[imo]. Los señalados en negrita son onomásticos normales en -ani
(...)Zer:
Non:
Jatorria: DRPLV -
sancti cipriani de ranero -
(1192 [1950])
IRI.LVATM , 26. par., 30. or.
(...)
En Oña, (1192, doc. 295), tenemos la donación del monasterium Sancti Cipriani de Ranero, quod est situm in Carranza, confirmada por Didacus Lupi de Faro, alferiz regis
(...)Zer: Eliza
Non: Karrantza
Jatorria: IRI.LVATM -
cypriano -
(1571)
Lç , 250
(...)
Eta ethor zitezen diszipuluetarik ere batzu *Cesariatik gurekin zakarketiela berekin *Mnason *Cypriano iaikin bat, diszipulu anzianoa, zein baithan ostatuz behar baikenen
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cypriano -
(1571)
Lç , 229
(...)
Baina hetarik batzu ziraden *Cypriano, eta *Cyreniano, zein *Antiochen sarthurik Grekoei minzo baitzaizten denunziatzen zutela *Iesus Iauna
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
mnason cypriano -
(1571 [1995])
DRPLV , V, 253. or.
(...)
Leiç., "Apost. Acteac", XXI, 16: Eta ethor citecen discipuluetaric-ere batzu Cesareatic gurequin çacarqueitela berequin Mnason Cypriano iaquin-bat, discipulu ancianoa, cein baithan ostatuz behar baiquenen [4. oin oharra: Leiçarraga-k batzu hitza letra italikoz emaiten du, zeren textu grekoaren gorputzean ez baita agertzen, zentzu hori berezkoa izanik]
(...)Zer: Antroponimoa
Non:
Jatorria: DRPLV -
cipri -
(1635)
Harb , 925
(...)
& *Cipri
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cipr -
(1635)
Harb , 925
(...)
*Cipr
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cipri -
(1636)
EZ.Eliç , 961
(...)
& *Cipri
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cipr -
(1636)
EZ.Eliç , 961
(...)
*Cipr
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cyprianus -
(1638)
O.NUV , III, VII. kap., 433. or. [0950. or.]
Zer:
Non:
Jatorria: O.NUV -
ziprianok -
(1643)
Ax , 129
(...)
Erraiten du San *Ziprianok: qq
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
zipriano -
(1666)
Tt.Onsa , 162
(...)
*Zipriano iaunak
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cypirianok -
(1760+)
Mb.IArg1 , 270
(...)
Orregatik tirano lenbiziko gogorren denboran, zeren fededunak arkitzen ziran bizia neke-tormentuz galzeko perill andietan, etxean zeuden denboran itxean zedukaten, ta bidez zebilzan aldian berekin eramaten zuten Aldareko Sakramentua; ta ilzeko arzen zituzten guzian, beren eskuz arzen zuten komunio santa, komunioz arzeko tranze gogor artan behar zuten indarza ta grazia; ta denbor artan komuniatzen etzena etzen arkitzen martirioko neke arrigarri gogor artan irauteko prest, dio S, *Cypirianok; bada neka-giro oriek garaitzen dute, dio Santuak, komunioz sendorturik arkitzen ez den bihotza: qq
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
cipriano -
(1761)
Cb.EBO , 8
(...)
Anziñako Filosofo lenenak, Erretorikoak, ta are geiago dana, Eleiza-gizonik andienak, Maisurik jakinsuenak, Espiritu Santuaren argiaz gidatuak, beren zeruko libruak Lenguaje bietan eskribitu zituzten: ala *Ignaziok, *Polikarpok, *Justinok, *Clementek, *Tertuliano, *Origenes, *Cipriano, *Lactanciok, ta beste Eskritore Santuak, Eleizako lau dotore Griego, *Atanasio, *Basilio, *Gregorio *Nacianceno, ta *Crisostomok, nola lau latino, *Ambrosio
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianok -
(1800)
Mg.CC , 251
(...)
Obe luke alakoak, dio San *Ciprianok, ezarriko balute itxasoaren ondora errotarri bat samatik duela, eltzea baño altara santura bekatu mortalean
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianok -
(1800)
Mg.CC , 218
(...)
Egiten gera *Kristoren ostatu, egotegi edo tabernakulu biziak, ta San *Ciprianok dionaz, *Kristoren erabiltzallak, senide bezela, edo odol batekoak Ama Birjinaren Semearekin
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianok -
(1800)
Mg.CC , 253
(...)
San *Ciprianok dakar bere egunetan eldu zala emakume bat bekatu mortalean komulgatzera, ta komulgatu baño leenago irten zuela Ostia konsagratuti su andi batek, ta utzi zuela erreta emakume zorigaiztokoa igarotzeko emengo erretzeti beti erre bearko zuten Infernuko suetara
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ziprianok -
(1805)
Gco1 , 67
(...)
Eta orrez gañera, dio San *Ziprianok, ze enbidiak dakatzen gaitzak, eta eragiten dituan kalteak esan albaño geiago, eta andiagoak dirala; San *Basiliok dio, ze enbidia dala gizonaren izurria; San *Juan *Krisostomok deitzen dio giza eralleak sortu dituan Ama; San *Agustiñek deitzen dio, guzia erre, eta kiskaltzen duen sua; eta era onetan hitz egiten due Elizako Aitak, eta Maisuak diran beste Santu askok
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
zipriano -
(1816)
JJMg.BasEsc , 222
(...)
San *Zipriano martirijak esaten dau, dirala eleisa gustiko talderik ederreena
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianoren -
(1816)
fB.Olg , 77
(...)
San *Ciprianoren eritxijan bijak, emakume dantzarija, ta kantaarija bardinak dira, gizonak galduteko
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianok -
(1816)
fB.Olg , 80
(...)
San *Anbrosiok, san *Ciprianok, ta *Tertulianok geijago eskribidu ebeen piesta galdubeen, ta naasteko dantzeen kontra
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianok -
(1816)
fB.Olg , 80
(...)
San *Ciprianok dino: Ze zorakerijak artu ete ditu kristinaubak, demoninuak asmautako dantza loijak, onak diriala esateko
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ciprianok -
(1816)
fB.Olg , 137
(...)
San *Ciprianok, ta san *Isidorok esaten dabee: Gizonak, eta emakumiak engaineetako, bere sarian sartuteko, ta inpernura eruateko, demoninuak asmau zitubala dantzaak
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
ziprianok -
(1830+)
Añ.GGero , 141
(...)
San *Ziprianok diño: Zelan arbola bat dan alperra, utsa, orri eta lorearen ondoan fruturik eztakarrenean, alan da gizona bere gizon alperra, balio gitxikoa, bere gaztetasuneko lorea, berde edo ezetasuna igaro ezkero, egite onen fruturik baga dagoana
(...)Zer:
Non:
Jatorria: OEH.ONOM -
Kipiren -
(1910)
AR.DIE , 27
(...)
Gixonena: Kipiren. Emerena: Kipirene. Gazteleratuta: Cipriano
(...)Zer: gizonezkoen izena
Non:
Jatorria: AR.DIE -
zipirio, cipriano -
(1959)
M.FHV , 7.10 par., 153. or.
(...)
En nombres de lugar la reducción de -ao a -o está bien probada, tras [i] o [j], lo mismo que la de -oa a -o: guip. Zipirio < Cipriano (es decir, ermita de San Cipriano), cf. vasc. Aramayo (ya RS, Mendieta), of. Aramayona
(...)Zer:
Non:
Jatorria: M.FHV -
ziprian(o) -
(1994)
KINT.PI , XXXIX (1994, 3), 1384. or.
(...)
Gazt. Cipriano / Fr. Cyprien
(...)Zer: Ponte-izena
Non:
Jatorria: KINT.PI -
cypriano, zipirio -
(1995)
DRPLV , V, 249-251. or.
(...)
[Zipre izenaz ari dela] Leiçarraga-k gentiliziorako cypriano tradizio latinotik jasorikoa emaiten du, hain-zuzen-ere pertsona-izen moduan, hartan jatorria izanik, ezaguna dena, eta erdaraz Cebrián erako deiturak utzi dituena, cfr. ene aipaturiko lan Pertsona-izenak euskaraz nola eman, §1, 179, han hurrengo hau izkribaturik baitut: "Joan Mari Lekuona-k diostanez Urkizu Tolosa-koan bada haizpeko ermita bat Zipirio moduan ezagutzen dena, izenak aurretik saindu-praenomen-ik batere ez duela, ene ustez oso tradizio zaharrekoa, Prudentzio poeta kalagurritarrak berak ere izen honi dagokiola ez baitu IV mendean latinez halakorik erabiltzen, apurtxo bat goraxeago ikusi dugunez. Patxi Salaberri-k, beste alde batetik, erraiten dit Nafarroan badirela Zipirio, Zipiro hagiotoponymoak, eta hau erran-berri dugunaren indargarri da. Zipirio formaren iturrian < grekotik latinera iraganiko Cypriano dugu, hasierako oklusivo gorraren assibilazioa, -i- aurrean duela, latinez eginik, eta euskaldunen artean -n- vokal artekoa galdu eta –pri multzoan agertzen den muta cum liquida delakoa -piri- moduan deseginik". // Duvoisin-ek, ordea, ziproar darabil, eta hori da hemen hautatu duguna, zeren zypriano erakoak egungo egunerako urrunsko gelditzen direla uste baitut, saindu-izenari hestu loturik egoiteaz gainera. Proposatzen zaigun txipretar delakoa iratxo bat besterik ez dela iruditzen zait, gaztelaniaz moldaturiko gallizismo phantasmagoriko baten euskaraz irauneraztea baizik ez
(...)Zer: Ponte izena
Non:
Jatorria: DRPLV -
Zipriano -
(1997)
ARAUZ.066 , Euskera, XLII (1997, 1-2), 94. or.
(...)
Cipriano (gaztelania); Cyprien (frantsesa)
(...)Zer: Santu-izena
Non: --
Jatorria: ARAUZ.066 -
zipriano (giz.) -
(2001)
GOR.SAL.EIZ , 166
(...)
Latineko Cyprianus izen etnikotik dator, eta hau ciprius 'Txiprekoa' adjektibotik. Kartagoko san Zipriano (III. mendea) kristau idazle garrantzitsua izan zen. H. Knörren ustez izen hau dagoke Kripan toponimoaren oinarrian. Jaia irailaren 16an da. Aldaera: Zipiro. // Del nombre étnico latino Cyprianus y este del adjetivo ciprius 'de Chipre'. San Cipriano de Cartago (s. III) fue un importante escritor cristiano. En opinión de H. Knörr este nombre estaría en la base del topónimo Kripan.
(...)Zer: Gizon-izena
Non: --
Jatorria: GOR.SAL.EIZ -
zipriano (giz.): (fr.) cyprien -
(2001)
GOR.SAL.EIZ , 328
Zer: Gizon-izena
Non: --
Jatorria: GOR.SAL.EIZ -
zipriano (giz.): (gazt.) cipriano -
(2001)
GOR.SAL.EIZ , 324
Zer: Gizon-izena
Non: --
Jatorria: GOR.SAL.EIZ -
Done Zipriano -
(2003)
ARAUA.125 , Euskera, XLVIII (2003, 1), 270. or. (2. par.)
(...)
Done / Dona ere erabil daitezke, bereziki gure onomastika tradizioan aurkitzendiren honako hauekin hots: Done: Agustin, Bartolome, Bikendi, Bladi, Emiliano / Millan, Erroman, Eztebe, Felix, Jakue, Joanes, Julio, Jurgi, Justi, Kosme, Kristobal, Laurendi, Leon, Martie, Martzelo, Mateo, Meteri, Mikel, Paulo, Pelaio, Petri, Salbatore, Saturdi, Sebastian, Tomas, Zipriano. Oharra: Aipatu izenen kasuan Done-ren aurrean Jaun ezar daiteke, hitz bakoitza bereiziz: Jaun Done Petri.
(...)Zer: Santua
Non:
Jatorria: ARAUA.125 -
Zipriano -
(2019)
ARAUA.066 , 19. or.
(...)
Cipriano (gaztelania); Cyprien (frantsesa); Cyprian (ingelesa)
(...)Zer: Santu-izena
Non:
Jatorria: ARAUA.066
Lege-oharra
Corpus onomastiko honetan, hirugarrenen lanen edukiak sartu dira, arloan ospea eta gaitasuna dutelako. Ondorio horretarako, behar diren baimenak eta lizentziak eskatu ditu Euskaltzaindiak, eta, horrenbestez, behar diren jabetza intelektualeko eskubideak eskuratu, oker edo hutsik ezean. Edukiren batek hirugarrenen eskubideak hausten dituela uste baduzu, eman iezaiozu berehala horren berri Euskaltzaindiari (honako helbide elektroniko honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus), beharrezko neurriak berehala har daitezen.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
