Personal names

Epifanía (es), Épiphanie (fr)

Epifania edo Agerkundea urtarrilaren 6an ospatzen da, Errege Magoek Jesus gurtu zuten egunean. Jai hau Espainian eta Italian ospatzen da bereziki. Aldaerak: Agerne, Irakusne eta Irkusne (azken biak Deun-ixendegi euzkotarra liburukoak).

Epifanía (es), Épiphanie (fr)

Irudi duenez, izen hau 'herriak' asmatua da, oinarritzat agertu 'azaldu' aditza hartuz eta bukaeratzat Sabin Aranaren lanaz geroztik izen femeninoetan maiz aurkitzen dugun -ne. Ikus Agerkunde.

Bi sorleku nagusi ditu izen honek: Eibarko (Gipuzkoa) Done Mikelen elizan dagoen Andre Mariaren irudia eta Arabako Agiñaga herriko Andre Mariaren adbokazioa. Izenaren osagaiak: hagin (Taxus baccata) zuhaitz-izena eta toki-ugaritasunezko -aga atzizkia. Zuhaitz berezia da hagina, Europan urte gehien bizi dena izateaz gain sakratua izan baita. Hori dela medio, leku askotan etxe, eliza eta hilerrien ondoan landatzeko ohitura izan da.

Plentzia (Bizkaia) gainean baina Gorlizko Gandia auzoan dagoen ermita, eta Andre Mariaren adbokazioa. Badirudi butroetarrek VIII. mendean sortutako monasterioa izan zela. Bertan sua egiten zen itsasontziei laguntzeko. Jaia abuztuaren 5ean da. Gainera, San Andolin egunean plentziarrak bertara hurbiltzen dira sardina erreak jatera, eta santuaren irudia elizaraino eramaten dute prozesioan. Kondairak dioenez, plentziarrek zahagi baten truke saldu zieten ermita dagoen lurra gorliztarrei.

Aglaya (es), Aglaia (es), Aglaé (fr), Aglaea (en), Aglaïa (en), Ἀγλαΐα (el cl)

• 82. araua: Grezia eta Erromako pertsonaia mitologikoak (2014 [1998])

Soriako herria eta Agredako Maria Jesus idazle mistikoaren izengoitia. Honek Arantzazuko Ama Birjinaren erromantzea izkiriatu zuen. Hona amaiera: 'Ama Maria Agredakoak / emanen dizu fedea'.

Agripina (es), Agrippine (fr), Agrippina (en), Agrippina (la)

• 76. araua: Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak (2014 [1997])

Rosario (es)

Agur hitz arruntaz eta -ne amaieraz osatutakoa. Gaur egun nonbaitetik alde egitean erabiltzen da batez ere, 'adio' esanahiarekin, baina berez adiera zabalagoa du. 1936an Lizarrako (Nafarroa) aginte militarrak debekatu zuen hitz hau erabiltzea: 'Asimismo, se prohibe la palabra 'Agur', importada por los separatistas en lugar del 'Adiós' genuinamente español. (...) aplicando (...) la pena que haya lugar'. Ikus Agurtzane.