-keta/-pen/-zio

-keta/-pen/-zio

Eratorpen-morfema hauek esanahi bat baino gehiagoko hitzak sortzen dituzte berez, eta kontua ezin da denetara zabaldu.

 

Ataltxo honetan —nahiz eta zaila den asebeteko erantzuna ematea eta gehienetan Euskaltzaindiaren Hiztegira jo beharko den aukera egokia zein den jakiteko—, morfema horietako bakoitzak zer egiteko zehatz duen azaldu nahi da, bi ezaugarri hauek dituztenean: formaz aditzaren gainean eraturik daudenean eta esanahiz ‘ekintza edo jarduera’ adierazten dutenean.

a) -keta. Ugari dira tradizioan atzizki honekin osatutako izenak: aldaketa, alderaketa, antolaketa, apainketa, geldiketa, zenbaketa, zamaketa, zapalketa, zuriketa... Baina badira Euskaltzaindiaren Hiztegiak espresuki baztertuak ere (ikus beherago).

Gaur egun, sarritan, es: <-ción> eta fr: <-tion> bukaeraren ordez erabiltzen da sistematikoki. Batzuetan, hala ere, ez da egokia. Maileguetan hobe da beste bide batzuk hautatzea: esaterako, -zio edo -t(z)e aditz-izena.

b) -zio. Euskal oinarriei erantsirik ere ageri den atzizki hau (amorrazio, burutazio, asmazio, segizio...) -keta baino egokiagoa da zenbaitetan hitz berri mailegatuetan. Honela datoz hauek Euskaltzaindiaren Hiztegian: azentuazio, balorazio (baloraketa), ebaluazio (ebaluaketa), erredakzio, instalazio, koordinazio, oposizio...

c) -pen edo/eta aditz-izenaren alde egin du Euskaltzaindiaren Hiztegiak beste batzuetan: argitalpen (eta argitaraldi) (argitaraketa), artxibatze (artxibaketa), desagerpen, desagertze (desagerketa), errepikapen (errepikaketa), erroldatze (erroldaketa), hondorapen, hondoratze (hondoraketa)...

d) Beste irtenbide bat ere ematen du beste batzuetan: erabilera (erabilketa); eraikuntza (eraiketa); gainbegiratu (gainbegiraketa); lapurreta (lapurketa); digestio (digeriketa)...

e) Zenbaitetan, baztertu egin dira badaezpadako eraketa zutenak: *oposaketa. ( oposizio (*oposaketa), lehiaketa)

 

Gehiago jakiteko

EUSKALTZAINDIA (1994). LEF batzordea, “-era, -keta, -kuntza, -pen...”, Euskera 39, 3: 1046-1047.

— “Ekintza adieraztea: -pen/-men, -keta, -tze (iraungitze, iraungipen)”, Jagonet galde-erantzunak.

— “Ekintza/ondorioa adieraztea: -keta, -mendu, -kunde (antolaketa, antolamendu, antolakunde)”, Jagonet galde-erantzunak.

EHUko Euskara Zerbitzua (2015). "-KETA atzizkia", Ehulkuren aholku guztiak.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper