-xe

-xe

1. -(t)xe atzizkia erakusleak indartzeko erabiltzen da bereziki, batez ere galdegai direnean. Galdegai izan gabe ere erabiltzen da, hala ere, ezezkoetan: Ez dira oraintxe/orain hasiak zeingehiagoka arerio hauek biak.

Hiztun batzuek erakuslearen erroaren ondotik jartzen dute, kasu markaren aurrean (honexeri, horrexeri, harexeri); beste batzuek, azkenean (honixe, horrixe, harixe). Gauza bertsua gertatzen da kasu hauetan ere: honexetan/honetantxe, honexekin/honekintxe, honexetara/honetaraxe, etab. Eta baita erakusleetatik sortzen diren aditzondoetan ere: hementxetik/hemendixe, hortxetik/hortixe, honelakoxe/honelaxeko, etab.

Euskara estandarrean biak dira zilegi; hizkera- eta estilo-moldean dago diferentzia. Beraz, hiztun bakoitzak edo idazle bakoitzak edo erakunde bakoitzak erabaki behar du zein erabili, garbi izanda ez dela komeni bi moldeak nahasian erabiltzea.

2. -xe atzizkia adjektiboaren edo adberbioaren indarra arindu edo leuntzeko ere erabiltzen da, bestalde (-txo txikigarriak ere badu askotan balio hori): handixe(ago)a, puskatuxe(ago)a, barexeagoa...; gehixeago, gutxixeago, geroxeago, beheraxeago, aurreraxeago, hobetoxeago...

 

Formari dagokionez, -xe > -txe aldaketa gertatzen da normalean n, l eta r fonemen ondoren (hemen/hementxe, hor/hortxe, motel/moteltxeago, lehentxeago...). Hala ere, ugari dira salbuespenak: urrunxeago, zabalxeago, laburxeago, zaharxeago...

 

Gehiago jakiteko

EUSKALTZAINDIA (1993). Euskal Gramatika Laburra: Perpaus Bakuna. Bilbo: Euskaltzaindia (84-85, 136).

— “Lekua adieraztea: -xe- indargarria (atzeraxeago, atzeragoxe)”, Jagonet galde-erantzunak.

— “Lexikoa: -xe atzizkia (horrekintxe/horrexekin)”, Jagonet galde-erantzunak.

— “Denbora adieraztea: oraintxe/orain (oraintxe/orain ez daukat hori ikusteko gogorik)”, Jagonet galde-erantzunak.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper